Geen nieuwe
Miles Da vis
opgestaan
Rellen verstoren
„verkiezingsfeestje
in Indonesië
1
Residentie
Orkest
in komend
seizoen
BUITENLAND
EERSTE NEDERLANDSE CONCERT
IN CONGRESGEBOUW
Vuurtje schakelt 5
Zaventem uit
Met trein naar pa
Van Boven beschuldigt
Argentinië van intimida
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 29 APRIL 1982 PAG
99
DEN HAAG In Indonesië
worden dinsdag 4 mei parle
mentsverkiezingen gehouden,
maar het plezier in het „demo
cratisch feestje" waar de rege-
ring-Soeharto zo naar uitzag,
lijkt te zijn vergald. In plaats
van rustig en soepel zijn de
verkiezingscampagnes tot nog
toe rijk aan incidenten en rel
len geweest. Bij botsingen tus
sen aanhangers van partijen
waarbij het leger moest ingrij
pen. zijn zelfs doden en ge
wonden gevallen. Dit is het
militaire bewind in Jakarta
rauw op het lijf gevallen.
Het is voor de derde keer
sinds de „communistische
staatsgreep" van 1965 dat in
Indonesië algemene verkiezin
gen worden gehouden. Het
zijn echter verkiezingen waar
volgens velen een „luchtje"
aan zit. De kiesgerechtigden
kunnen namelijk kiezen uit
maar drie partijen en dan nog
maar voor slechts een deel van
de volksvertegenwoordiging.
Van de 460 zetels zijn er 360 te
verdelen, de afgevaardigden
voor de overige 100 zetels zul
len worden aangewezen door
president Soeharto. Daarvan
komt driekwart dan nog toe
aan het leger, een regel die
volgens waarnemers valt bin
nen de „vriendjespolitiek"
waaraan de uit het leger af
komstige Soeharto zich veel
vuldig schuldig maakt.
Net als in 1971 en 1977 ligt een
overwinning van de regerings
coalitie Golkar weer in het
verschiet. Zij heeft alleen de
concurrentie te duchten van
de islamitische PPP en de
christelijk-nationalistische
PDI. Buiten deze drie partijen
is het geen enkele partij toege
staan enige politieke activitei
ten te bedrijven. Een beper
king die zowel binnen als bui
ten Indonesië scherpe kritiek
heeft uitgelokt.
Golkar bestaat uit zogeheten
functionele groepen, afkomstig
uit kringen van militairen,
boeren, arbeiders, ambtenaren
en anderen. De partij werd op
gericht tijdens de „oude orde"
onder wijlen president Soekar-
no. Met steun van de regering
en de strijdkrachten (Abri)
wist Golkar in 1971 62 procent
van de stemmen te behalen,
vijf jaar later was dat 61 in
1977 stond zij tegenover de
PPP en de PDI, die in 1973
werden opgericht door een ge
dwongen samenvoeging van
enkele oudere partijen. De
PPP en de PDI sleepten 29
procent en 8.6 procent in de
wacht. De zetelverdeling was
daardoor: Golkar 232, PPP 99
en PDI 29
Maar terwijl nu de komende
overwinning van Golkar bui
ten kijf is, is de regering-Soe-
harto tijdens de campagne ge
confronteerd met rellen en ge
vechten. De campagnes begon
nen officieel op 15 maart, 45
dagen voor de verkiezingsdag.
Daarvoor kreeg Golkar overi
gens al alle gelegenheid om
vooral op het platteland steun
te werven, waar de PPP en de
PDI dus pas later mee konden
beginnen. De gevechten bra
ken het eerst uit in Jakarta tij
dens een Golkar-bijeenkomst.
Fanatieke moslem-jongeren,
aanhangers van de PPP, ver
stoorden deze en bij de ge
vechten tussen hen en Golkar-
leden waaraan ook de te hulp
geroepen militairen deelna
men, vielen doden en gewon
den. In de weken daarna her
haalden zich dergelijke onlus
ten, ook elders in het land,
met dezelfde gevolgen.
Annulering
Over het aantal slachtoffers
van het politieke geweld be
staat onduidelijkheid. Officieel
werden geen precieze cijfers
verstrekt maar tijdens die eer
ste rellen zouden al 11 doden
zijn gevallen en 189 gewonden.
Dat aantal steeg in de weken
erna. Afgelopen dinsdag kwa
men zelfs 28 mensen om het
leven.Admiraal Soedomo,
commandant van de nationale
militaire veiligheidsdienst
Kopkamtib, deed vergeefs een
poging de gemoederen tot be
daren te brengen. Hij dreigde
zelfs met annulering van de
verkiezingen, maar dat haalde
weinig uit. Soedomo nam wel
maatregelen. Bijeenkomsten in
de avonduren werden verbo
den, evenals het houden van
optochten met motorvoertui
gen. Het leger kreeg verder
toestemming om op onruststo
kers te schieten. Ook de pers
werd gewaarschuwd om „ver
antwoordelijk" en „beheerst"
in haar verslaggeving van de
bijeenkomsten te zijn. Op 12
maart legde het ministerie van
voorlichting het gezaghebben
de weekblad Tempo een tijde
lijk verschijningsverbod op
wegens zijn stukken over de
rellen die zich elders op Java
hadden voorgedaan. De isla
mitische krant Pelita werd om
dezelfde reden tot tweemaal
toe gewaarschuwd, onder
meer wegens het op de voor
pagina plaatsen van foto's van
beschadigde PPP-aanplakbil-
jetten. Maar een verbod werd
niet aangedurfd omdat dit ern
stige gevolgen zou hebben.
Overigens hebben de autoritei
ten geen enkele keer de PPP
en haar leiders voor de rellen
verantwoordelijk gesteld. Ad
miraal Soedomo gaf telkens de
schuld aan jonge fanatieke Is
lamieten of onruststokers die
totaal geen binding hadden
met welke partij dan ook.
Maar afgezien van het geweld
lijken de bijeenkomsten gro
tendeels in het teken te staan
van religieuze gevoelens. Voor
de PPP zou een radicale gods
dienstige opstelling de enige
manier zijn om een sterker po
sitie tegenover Golkar te krij
gen en stemmen voor zich te
winnen. De autoriteiten staan
een meer uitgesproken politie
ke opstelling toch niet toe, zo
oordelen waarnemers.
Behalve de PPP dringt ook
Golkar naa de gunst van de Is
lamitische kiezer. Niet minder
dan 90 procent van de Indone
sische bevolking die 155 mil
joen zielen telt, is Islamitisch.
Volgens de grondbeginselen
van de Indonesiche staat (Pan-
casila) is elke godsdienst gelijk,
in een streven de eenheid bin
nen de staat te handhaven.
Ook tijdens de huidige verkie
zingsbijeenkomsten hebben de
autoriteiten daarop aangedron
gen en gewaarschuwd dat de
godsdienst in dienst van de
eenheid moet staan en geen
verdeeldheid mag zaaien.
De derde partij, de Indonesi
sche Democratische partij
(PDI), komt voort uit onder
andere de nationalistische par
tij PNI van tijdens het be-
wind-Soekarno. Zij appelleert
ook aan de verering die de
„Vader des Vaderlands" in
zijn land nu weer te beurt valt.
Nadat de naam van „Bung
Karno" (broer Soekarno) lan
ge tijd taboe was (hij zou be
trokken zijn geweest bij de
couppoging van '65) staan de
autoriteiten nu weer toe dat
hij als de stichter van Indone
sië vereerd wordt en in die zin
wordt hij ook door de PDI ge
bruikt.
Militairen
oppermachtig
De strijdkachten speelden een
beslissende rol bij het verijde
len van de coup van 17 jaar
geleden. Sindsdien hebben zij
een machtige positie op
gebouwd in alle sectoren van
de Indonesische samenleving.
President Soeharto komt zelf
uit het leger, ofschoon hij in-
Ernstige ongeregeldheden waren schering en Inslag tijdens de verkiezings
campagne
middels als generaal is gepen
sioneerd. Zo steunt Golkar
sterk op de strijdkrachten en
zijn op allerlei hoge functies
binnen het overheidsapparaat
militairen terug te vinden.
Volgens een uit 1981 daterend
westers rapport zouden het er
40.000 zijn, onder wie velen
met een hoge functie. Bijna
tweederde van de 27 gouve-
neurs zijn militairen, al dan
niet gepensioneerd. Daarnaast
bekleden militairen hoge pos
ten bij vele ondernemingen,
waaronder de staatsolie- en
gasmaatschappij Pertamina en
het tinbedrijf Timah.
Die invloedrijke positie op po
litiek en economisch gebied
heeft ook al veel kritiek opge
leverd. Men beschuldigt het
leger van corruptie. De kritiek
uit legerkringen komt erop
neer dat de militairen hun ei
genlijke functie uit het oog
verliezen en politieke en eco-
Presldent Soeharto
nomische belangen voor de
landsveiligheid laten gaan. De
vaak mislukte operaties tegen
de onafhankelijkheidsbewe
ging Fretilin op Oost-Timor
waren slecht voor het moreel
onder de ingezette troepen.
Over de economische presta
ties onder het bewind-Soehar-
to valt niet veel spectaculairs
te zeggen. Voor dit jaar is een
recordproduktie van rijst
voorspeld. Een gebeurtenis die
de autoriteiten aangrijpen om
te bewijzen dat hun vijfjaren
plannen zijn geslaagd en daar
mee de nieuwe orde. Een
rechtvaardige inkomstenver
deling is daar echter niet auto
matisch uit voortgekomen. De
wereldbank, een van de finan
ciers van Indonesië, heeft na
melijk ontdekt dat ondanks de
vooruitgang de kloof tussen
arm en rijk groter is geworden
van 1978 tot 1980 zou tweeder
de van de bevolking er op ach
teruit zijn gegaan. Er dreigen
bovendien financiële proble
men doordat de OPEC, de or
ganisatie van olie-exporteren
de landen, Indonesië opdroeg
zijn olieproduktie te verklei
nen. Dat scheelt het land 600
miljoen dollar aan inkomsten.
Volgens kritische waarnemers
zou dat zelfs betekenen dat In
donesië steeds meer afhanke
lijk wordt van ontwikkelings
hulp. Per jaar krijgt Indonesië
ongeveer twee miljard dollar
aan leningen. De IGGI-groep
van westerse hulpverlenende
landen onder leiding van Ne
derland spreekt over de verde
ling van de gelden in mei,
vlak na de verkiezingen dus.
Tegenstanders
Een van de schaarse mogelijk
heden die tegentanders van
Soeharto overblijft om van
hun verzet blijk te geven, is de
verkiezingen links te laten lig
gen, niet stemmen dus. Een
beweging die daarvoor strijdt
is de zogeheten Golput. In
1971 opgericht door studenten
en intellectuelen herbergt zij
nu vooraanstaande oud-leger-
functionarissen en -politici die
weinig meer op hebben met
het huidige bewind. Golput
beroept zich op de grondwet
van 1945 waarin stemrecht is
gegarandeerd maar neits staat
over stemplicht, met welk ar
gument zij kritiek van de au
toriteiten op hun houding af
wijzen. Of hun oproep tot de
boycot weerklank zal vinden,
zal moeten blijken uit de op
komst aanstaande dinsdag on
der de 82 miljoen stemgerech
tigden.
De groep tegenstanders telt
enkele prominenten. Een er
van is oud-stafchef van het le
ger en oud-minister van de
fensie Abdul Haris Nasution.
Hij brak in 1968 met het mili
taire bewind dat zijns inziens
stelselmatig de grondwet ver
kracht en de mensenrechten
schendt. Met Ali Sadikin, oud-
goeverneUr van Jakarta, en
oud-premier Sjafruddin Pra-
wiranegara behoort hij tot de
50 ondertekenaars van de peti
tie van 1980 waarin het parle
ment om opheldering werd ge
vraagd over bepaalde, volgens
hen ongrondwettelijke uitspra
ken Van Soeharto. Het kwam
hun duur te staan. Eind vorig
jaar werd bekend dat zij in elk
geval niet kandidaat mochten
staan. Sommigen kregen een
uitreisverbod en raakten hun
paspoort kwijt.
Of de opposanten steun van de
bevolking hebben is onduide
lijk. Maar de vooraanstaande
advocaat Adnun Buyung Na
sution van het bureau van
rechtshulp in Jakarta zegt dat
steeds meer mensen uit alle la
gen van de bevolking bij het
bureau aankloppen en hun
nood klagen over bestaande
misstanden. Buyung Nasution,
onlangs in Nederland voor het
bijwonen van een Novib-stu-
diebijeenkomst, toonde zich
eveneens een fel tegenstander
van het bewind-Soeharto. Hij
sprak van een totalitairistich
bewind in een situatie waar
geen ruimte voor politieke
vrijheid bestaat dan alleen
voor drie onder regeringscon
trole staande partijen. In zijn
ogen maakt president Soeharto
bij open en eerlijke verkiezin
gen totaal geen kans, een ver
wijzing naar de presidentsver
kiezingen van 1983.
Volgend jaar beslist het advi
serend volkscongres MPR
over een eventuele nieuwe
ambtstermijn van Soeharto.
Maar nu al staat zo goed als ze
ker vast dat die er komt. Dit
staatkundig belangrijkste or
gaan telt 920 leden, onder wie
de 460 parlementsleden, van
wie tweederde rechtstreeks
dan wel indirect door de rege
ring wordt benoemd. Alles
wijst er dan ook op dat Soe
harto opnieuw voor vijf jaar
zal worden benoemd. En als
hij die uitdient zal hij langer
dan Soekarno, de stichter van
Indonesië president zijn ge
weest, een bewijs van zijn
schijnbaar onaantastbare posi
tie.
DEN HAAG Voor de nieuwsgierigen die er niet wa
ren: Er is gisteravond in het Haags Congresgebouw
géén nieuwe Miles opgestaan. Het eerste van de twee
concerten in Nederland van Miles Davis trok overigens
veel te weinig nieuwsgierigen. Voor naar schatting
achthonderd mensen (stevig verlies voor organisator
Paul Acket) vond toch een concert plaats dat om meer
dere redenen uniek te noemen is: Miles Davis is een
van de weinige levende legendes in de jazz, speelde
hier sincte 1973 niet meer, en maakte pas sinds kort
weer platen nadat hij vrij onverwacht de Grote Stilte
rond zijn persoon verbroken had op het Kool Jazz Fes
tival in New York.
Miles: Voormalig trendsetter,
onberekenbaar muzikant én
mens, in elk van zijn periodes
goed voor een omvangrijke
cult-aanhang. Wat zou hij nu
brengen? De vraag verteerde
de liefhebbers, maar liet het
grote publiek blijkbaar koud.
Miles is te ver weg. Tien jaar
betekent een breuk waardoor
de jongere jazzgeneratie nau
welijks weet wie hij is en de
liefhebbers zich ruziënd ver
liezen in het schisma tussen de
diverse Miles-en. De Miles Da-
vis van de „cool-jazz", de late
re man van de „modal jazz",
de verfijnde stilist van de
filmmuziek van „L'ascenseur
pour l'échafaud", de man uit
de Gil Evans-periode van
„Sketches of Spain" en de bla
zer van de jazz-rock met muzi
kanten als John McLaughlin.
Het moeilijke is dat de echte
Miles Davis daartussenuit niet
Miles Davis in Con
gresgebouw.
Mil** Davit in Congresgebouw
Dan Haag. Mat: Mike Stem,
Marcus Milter, Al Foeter, Bill
Evans an Menu Cinailu.
2874.Herhaling A'dam: 30/4.
op kan staan. Davis is steeds
een man geweest die de vinger
sterk op de pols van de tijd
hield en zich niets liet voor
schrijven. Vandaar dat in feite
al die mensen voor niets kwa
men. Want deze Miles Davis
viel niet op één stijlperiode
vast te prikken. Hooguit ten
dele op de jazz-rock van zijn
allerlaatste opnames.
Juist die onzekerheid en de
hoge prijzen (tussen de zestig
en de negentig gulden) maak
ten dat velen het lieten afwe
ten. Wie wel kwam, zag een
Miles Davis die in één opzicht
althans geen spat veranderd is:
Hii treedt op met een veron
achtzaming van het show-ele
ment in de muziek. Hij wan
delt, getooid met een wit kalo
tje, bijna achteloos het podium
op tussen zijn jonge medemu
zikanten. De bediener van de
schijnwerpers in het Congres
gebouw heeft niet eens tijd De
Ster in zijn licht te vangen
„Miles Davis geeft geen toegif
ten" heeft speaker Tim
Braaksma al koel verkondigd.
Miles blaast zijn noten staand
of zittend voorovergebogen
zoals altijd. Alleen geeft hij dit
keer tweemaal een joviale kor
te zwaai naar het publiek:
Wanneer zijn eerste set (een
nummer van één uur) is afge
lopen en né zijn tweede (een
nummer van een dik half
uur). Paul Acket in de pauze:
„Miles is in een heel goede
stemming. Hij heeft nu al heel
wat noten meer geblazen dan
tijdens zijn hele Engelse optre
den vorige week".
Miles' nieuwe band, bestaande
uit Mike Stern (gitaar), Marcus
Miller (basgitaar), Al Foster
(drums), Bill Evans (sax) en
Manu Cinelu (percussie) start
als een typische roek-band:
Keihard en oorverdovend, met
Stern als een tweede John
McLaughlin en percussionist
Cinelu als de bindende factor
in het voortdurend van tempo
wisselende epos. Miles zelf
blaast maar een paar maal een
korte solo, verder steekt hij
zijn trompet tussen de ritmes
en dan opeens produceert hij
weer (zonder demper nu) dat
koele, bijna zwemmende ge
luid dat ergens ver weg abrupt
op houdt. Natuurlijk heeft Da
vis perfecte (jonge) muzikan
ten naast zich. Gitarist Mikt
Stern is een hele goede, aJ
heeft hij (nog) geen eigen stijl
Van jazz-rock en funk, gaat hi;
over naar een klassieker ma
nier van electrische gitaarbe
speling en durft voortdurend
de uitdaging van Miles aan
Bill Evans (verwant aan dt
Dave Liebman van o.a. „Gel
up with it") heeft het moeilij
ker. Interessante ontledingen
van structuren, maar wanneer
hij Miles in de tweede set even
wil volgen, laat deze hem com
pleet vallen en pikt de aange
breide draad niet op. De 56-ja-
rige Davis blijft voorlopig on
voorspelbaar.
BERT JANSMA
(Van onze correspondent Mare de Koninck)
BRUSSEL Een kleine en ongevaarlijke brand in een
kelder van het Brusselse vliegveld Zaventem heeft deze
nale luchthaven gisteren ruim veertien uur vrijwel co mi
lam gelegd. Het vuur was dinsdagavond ontstaan in een^g;
gebruikt plastic eetgerei voor vliegtuigpassagiers. De vla i
waren snel gedoofd maar smeulende resten verspreidde
dichte en stinkende rook, dat het hele gebouwenstelsel doer
bliek en personeel moest worden verlaten. Zelfs in de vei u
toren was het voor de vluchtleiders niet meer te harden,
dien had het vuur kans gezien de elektriciteitsvoorzieninpni
grote vertrekhal gedurende een half uur uit te schakelt
overmaat van ramp waren overal automatische wat
schuimspuiters gaan werken, zodat het luchthavencompl
erbarmelijke aanblik bood en bovendien allerlei electro
apparatuur onbruikbaar was geworden. Gisteren aan hel
van de middag kwam de kwam de bedrijvigheid op Zav T
pas weer op gang. *-
(Van onze correspondent Cees Manders)
ROME Met de trein naar de paus, met de trein naar hi
caan, dat is in de toekomst niet uitgesloten. Het zou een
sing zijn voor de onbeschrijfelijke verkeerschaos die paus
nes Paulus II elke keer als hij zich in het openbaar verto
weeg brengt. Half Rome raakt volledig verstopt als tieno
den toeristen en pelgrims met hun honderden bussen
van het Vaticaan uitgaan om de paus te zien. Nu is het v
gedaan de pelgrims voortaan per trein te laten komen,
vergeten Vaticaanse spoorlijn. Vaticaanstad heeft een
spoorlijn, een aftakking van het Italiaanse spoorwegnet, e
een eigen station, dat nauwelijks gebruikt worden. Een ke
week komt een trein van het centraal station in Rome ga
brengen voor het Vaticaanse huishouden. Vervoer van de \J[S
ten via dit lijntje zou een einde betekenen van de verkeei jd<
rond het St. Pietersplein. Het Vaticaan. dat ook gebaat is
oplossing van de verkeersproblemen die het veroorzaakt
op dit spoorlijnidee nog niet gereageerd.
GENEVE Theo van Boven, de ontslagen directeur i tel
mensenrechtenorganisatie van de Verenigde Naties, het t
gentijnse functionarissen er gisteren van beschuldigd een m
pagne" te hebben gevoerd van druk en „intimidatie", uj^Q
eindelijk heeft geleid tot het besluit zijn contract van vi
dat morgen afloopt, niet te verlengen.
Van Boven zei ook dat het mensenrechtenbeleid van d( l
ring Reagan de actie tegen zijn persoon waarschijnlijk hee(en,
gemoedigd. Tijdens een persconferentie zei de Nederlands
dat de Argentijnse kritiek op zijn werk is toegenomen si
oprichting in 1980 van een VN-werkgroep, die zich bew £2
zighoudt met verdwijningen. De werkgroep kreeg voor
zenden meldingen uit Argentinië. Van Boven bouwde
zijn ambtsperiode een reputatie op wegens zijn onverbl
uitspraken over massamoorden in Zuid-Amerika. Zijn op'
wordt de Oostenrijkse jurist Kurt Herndl.
Dat krijg je ook niet elke
dag cadeau, zo'n opname
van het Residentie Orkest
onder Toscanini. Maar de
abonnementhouders van
het seizoen '82/'83 van het
RO ontvangen deze plaat
waarop het concert van 23
maart 1938 in het toen
nog bestaande K. en W. is
vastgelegd, op hun eerste
concert.
Het RO heeft voor het ko
mend seizoen 40 verschillende
programma's in drie serie's
ontworpen en daaronder zijn
13 Nederlandse werken met 4
premières. Er is nog steeds
geen orkest in ons land, dat
zulke originele programma's,
óók in het meer traditionele
repertoire, durft te ontwerpen.
Dat moeten de subsidieverle-
nende overheden, die zo graag
op programmavernieuwing
tamboereren, wel goed besef
fen.
In de meer behoudende serie's
A, B en C komen naast de vas
te dirigent Hans Vonk, die de
meeste concerten op zich
neemt, als nieuwe figuren
Heinz Wallberg (Mahler's 4e
Symfonie) en Bernard Klee
(o.a. Schreker's Vorspiel Die
Gezeichneten) en onder de so
listen zijn o.a. Liana Isakadze
uit Tblisi en Rudolf Buchbin-
der (Brahms' 2e Pianoconcert).
Dan komt het City of Bir
mingham Symphony Orche
stra onder Simon Rattle en het
Slowaaks Philharmonisch
Koor, dat met het RO onder
Vonk Beethoven's "Missa So-
lemnis brengt. Hans Vonk di
rigeert o.a. Ravel's Heure
Espagnol en Sjostakowitsj laat
ste, 14e Symfonie.
In de Promenade Serie staat
De Falla's Driekante Steek
vermeld en als soliste de jonge
Haagse Marieke Blankenstijn
in Glazounow's Vioolconcert,
en ook de 70-jarige Shura
Sherkassky in Tsjaikowski's 2e
Pianoconcert, dat minder
wordt gespeeld dan het 1ste.
De tien Keuze-concerten zijn
helemaal op onze tijd gepro
grammeerd. Het RO doet mee
aan de Internationale Gaudea-
mus Muziekweek, o.a. met het
Concert voor 2 piano's van Ro
bert Nasveld en aan het Stock-
hausenproject van het Kon.
Conservatorium door in de
Voorburgse Vliegermolen
diens Gruppen für 3 Orchester
(met toelichting door de com
ponist) te geven. Ernste Bour
dirigeert Maxwell Davies' Miss
Donnithorne's Maggot in sce
nische uitvoering (c.f. zijn
Eight Songs for a mad King).
Hans Zender komt met Ma-
