•nnewijzer Augustus opgegraven
jef korte moeilijke leven van een vioolspelend wonderkind
[ST
\nd Gala van
mra en operette
Foto-model blijkt tegoed voor deze wereld
Houtrusthallen vijf
dagen lang
één groot zitvlak
Muzikale strijd
tegen kernenergie
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 8 APRIL 1982 PAGINA 7
van Napoleon gevonden
In een geheim vak van een
fel in het Italiaanse Passerano bij
een brief uit 1797 gevonden die aan
B Bonaparte wordt toegeschreven.
jef, gedateerd„20 germinal" (9 april
gericht tot de republiek Venetië, werd
t met oorlog bedreigd als er geen eind
en aan de pesterijen waaraan de in
{elegerde Franse militairen blootston-
pleon was in die tijd opperbevelheb-
jtet Franse leger in Italië,
ment werd bij toeval aangetroffen in
e schrijftafel uit de 18e eeuw die deel
i van een tentoonstelling van antiqui-
jde Villa Manin. Dat was de woning
latste doge van Venetië waar op 17
[797 het verdrag van Campo-Formio
nkrijk en Oostenrijk werd getekend.
Martelfilm in Brazilië verboden
RIO DE JANEIRO Een Braziliaanse film, waarin martelin
gen aan de kaak worden gesteld, is door het bewind in Brazilië
verboden. Het gaat om de film „Pra Frente Brasil" van regisseur
Roberto Farias.
Het is voor het eerst sinds drie iaar dat een film om politieke
redenen wordt verboden. De film speelt zich af in 1970. De
hoofdpersoon is een doorsnee-burger die door de politie voor ie
mand anders wordt aangezien en wordt opgepakt Tijdens de
verhoren wordt hij ernstig gemarteld.
„Pra Frente Brazil" heeft dit jaar de Du Gramado-onderschei-
dingen gekregen, een Braziliaanse versie van de Oscar. Alleen
op dit festival en op het festival in Cannes van volgende maand
mag de film vertoond worden, maar na het besluit om hem ver
der niet in omloop te brengen is het twijfelachtig of de verto
ning in Cannes doorgaat
Maker Farias toonde zich uiterst teleurgesteld over het verbod.
Hij zei aangemoedigd te zijn door de toezeggingen van president
Joao Figueirdo over een „politieke opening", waardoor Brazilië
na 18 jaar militair bewind weer terug kan keren naar de demo
cratie.
Ruim twee ton voor
een Springer
AMSTERDAM Een schilderij van
Comelis Springer, voorstellende „De
Lombard op de Oudezijds Voorburgwal
Amsterdam" heeft op een veiling bij
Christie's te Amsterdam 220.000 gulden
opgebracht Volgens het veilinghuis is
het de tweede keer in de geschiedenis
dat een werk van Springer dat bedrag
oplevert Een ander romantisch werk,
„Zeilboten op het U en vissers bij huis
jes in de schemering met Amsterdam
op de achtergrond" van Charles Leic-
kert werd voor 55.000 gulden verkocht
terwijl twee stillevens van Antony
Oberman voor 36.000 gulden van de
hand gingen. Op de veiling werd voor
920.000 gulden omgezet
ITALIË SLAAT MUNT
UIT VERGILIUS
MANTUA Italië slaat een half mil
joen zilveren munten ter ere van de
Latijnse dichter Vergilius, die 2.000 jaar
geleden overleed. Hij werd 70 vóór
Christus in Mantua geboren en over
leed in 19 v.Chr. in Brindisi. De mun
ten met een nominale waarde van 500
lire (plm. één gulden) zullen wettig be
taalmiddel zijn. Men verwacht echter
dat, wanneer de zilverstukken later dit
jaar in omloop worden gebracht, verza
melaars zich er snel meester van zullen
maken en dat de prijs dan flink zal stij-*
gen. Op de ene kant van de munt staan
een boom als teken van vruchtbaar
heid, een paard als symbool van de
dichtkunst, de naam Publius Vergilius
Maro en het jaartal 19 v.Chr., terwijl op
de andere zijde het jaartal 1982 staat
- De Via di Cam-
jo in Home is een
lstraat met aan
■en modeboetieks,
Jarretjes en pizze-
en de naam van
at herinnert er
J dat hier in het
Irleden het Veld
5 lag, waar de Ho-
hun militaire pa-
lelden. Later liet
Augustus (63 v.
14 n. Chr.) op
ik een enorm uit-
aandenken bou-
be vorm van een
I en indrukwekkend
ier geweest is, begint
jta de noeste arbeid
Duits archeologen-
|le wetenschappelijke
lor te dringen. Dit in
|ng tot het in de
{gen mausoleum van
en het beroemdere
het prachtig ge
ide marmeren altaar
er gelegenheid van
ran Augustus, die in
;e vorm al in de ja-
aan het licht wer-
ht.
s onder een gebouw
di Campo Marzio
(nummer 48) op een diepte
van ruim zes meter ook een
deel gevonden van de zonne
wijzer die, gebouwd in de
vorm van een trapezium, on
geveer 157 meter lang en 74
meter breed moet zijn geweest
Door een nieuw aangelegde
betonnen trap af te dalen,
waarin iemand met gevoel
voor geschiedenis ,4981" heeft
gekrast toen het beton nog nat
was, kan men dat deel van de
zonnewijzer zien waar de
schaduw van de gnomon (de
verticale zuil aan de hand
waarvan de tijd werd afgele
zen) viel als het 's middags
twaalf uur was.
Obelisk
De opgravingen die onder lei
ding staan van professor Ed
mund Buchner, hoofd van het
in Berlijn gevestigde Duitse
Archeologische Instituut, be
gon met de gnomon. Voor wat
's werelds grootste zonnewijzer
geweest moet zijn, had Augus
tus een obelisk gebruikt die hij
op de Egyptenaren had buit
gemaakt Afgezien van de obe
lisk nam Augustus waarschijn
lijk ook een astronoom-astro
loog uit Alexandria mee naar
Rome om toezicht te houden
op de bouw van de zonnewij
zer. Daar bekend is dat het
Ara Pacis van Augustus da
teert uit het jaar 9 v. Chr. kan
men gevoeglijk aannemen dat
de zonnewijzer in dezelfde tijd
werd gebouwd, want de weste
lijke ingang van de tempel
was zo gebouwd dat op 23 sep
tember omstreeks 7 uur 's
avonds de schaduw van de
obelisk over die deur zou val
len. Op dat uur en die dag was
Augustus geboren.
De enige vermelding van het
bestaan van de zonnewijzer
dateert uit 77 n. Chr. toen de
schrijver Plinius de Oude
klaagde dat „de zonnewijzer al
dertig jaar niet de juiste tijd
aangaf'Mogelijke oorzaken
zijn het veelvuldig buiten zijn
oevers treden van de Tiber of
misschien een aardbeving.
Eerste poging
In de 16e eeuw toen onder in
vloed van de Renaissance de
belangstelling voor de oudheid
herleefde, werd voor het eerst
geprobeerd om de omgevallen
Egyptische obelisk, toen al be
dolven onder een dikke laag
rivierslijk, op te graven. Maar
pas in de 18e eeuw slaagde
men daarin en werd de obelisk
op een voetstuk gezet voor het
Montecitorio, het gebouw dat
toen nog eigendom was van de
paus, maar waar nu de Ita
liaanse Kamer van Afgevaar
digden zetelt Het voetstuk
meegerekend is de obelisk 29
meter lang.
Wetende waar de obelisk oor
spronkelijk had gestaan en hoe
hoog hij was, tekende profes
sor Buchner een plattegrond
waarop hij aangaf waar de
zonnewijzer zelf gelegen moest
hebben. Momenteel wordt on
geveer negentig procent van
de zonnewijzer bedekt door
„moderne gebouwen". Het
Duitse team begon in 1979 voor
het eerst te graven onder de
Via di Campo Marzio. Toen de
hele straat werd afgesloten
voor alle verkeer, dachten de
bewoners aanvankelijk dat er
een nieuw rioleringssysteem
zou worden aangelegd. Hun
achterdocht werd pas gewekt
toen het gat al bijna acht me
ter diep was, maar toen was
het te laat om nog te proteste
ren tegen „die archeologen".
Het team van Buchner deed
daar echter geen ontdekkin
gen van betekenis.
Geluk speelt altijd een rol bij
dergelijk archeologisch speur
werk. Het bleek onmogelijk
toestemming te krijgen voor
graafwerk onder het 17e
eeuwse gebouw waar de obe
lisk was gevonden omdat de
acht eigenaars van het gebouw
het niet eens konden worden.
Maar nummer 48 had slechts
één eigenaar en hij gaf toe
stemming. Dat was puur ge
luk, net als het puur geluk was
dat de geleerden toen ze onder
de kelder van nummer 48 aan
het graven waren, op een bas
sin stuittéh, waarschijnlijk een
stenen reservoir uit de derde
eeuw. Door dat voorzichtig uit
te graven ontdekten ze dat het
bassin rustte op de travertij-
nen blokken van de zonnewij
zer.
Voorspellingen
Wat op dit moment zichtbaar
is van de zonnewijzer is onge
veer zeven meter lang en vier
meter breed. De opschriften
zijn in het Grieks, toendertijd
niet alleen de taal der weten
schap, maar ook de taal die in
Alexandria werd gesproken.
Onmiddellijk bleek dat dit niet
een gewone huis-tuin-en keu-
kenzonnewijzer was. De wijzer
gaf niet alleen de tijd van de
dag aan, maar ook de astrolo
gische perioden en de vier sei
zoenen. Het Griekse woord
voor „maagd" (of Virgo in de
dierenriem) is zichtbaar net zo
goed als enkele letters van de
Griekse woorden voor Leo en
Aries. De zonnewijzer deed
ook aan voorspellingen. Als de
schaduw van de obelisk bij
voorbeeld op 23 augustus viel.
viel ze tegelijkertijd op een in
scriptie die luidt: „De zomer
winden luwen".
Duitse precisie en wetenschap
pelijke eerlijkheid gebieden
professor Buchner en zijn me
dewerkers te zeggen dat wat
zij aan het licht hebben ge
bracht, waarschijnlijk niet de
echte zonnewijzer van Augus
tus is, maar eerder een geres
taureerde versie, gebouwd on
der keizer Domitianus in de le
eeuw, waarbij wellicht wel de
oorspronkelijke stenen en aan
duidingen van Augustus zijn
gebruikt De wetenschappers
twijfelen omdat het straatni
veau in de tijd van keiz'et Au
gustus ongeveer anderhalve
meter lager lag dan het nu
zichtbare deel van de zonne
wijzer. Het team van Buchner
heeft zelfs tot die diepte gegra
ven en gevonden wat zij me
nen dat de funderingen zijn
van de zonnewijzer van Au
gustus. Er zijn geen schriftelij
ke bewijzen dat de latere kei
zer het uurwerk annex kalen
der heeft gerestaureerd, hoe
wel het niet vreemd zou zijn
als hij dat gedaan, omdat de
zonnewijzer toen reeds moet
zijn geweest wat het nu onge
twijfeld weer gaat worden:
„een belangrijke toeristische
attractie".
GEORGE ARMSTRONG-
THE GUARDIAN
DRIEKONINGENAVOND
Laatste voorstellingen)
Aanvang 20X0 uur. Appalthaatar. Tal. 502200.
*31
aan AVRO-opname In da PWA-zaal met
(ND
4 nam gisteravond
A-zaai een als
^iala van opera en
n Aangekondigd pro-
op, waarbij als gro-
rs het optreden van
Deutekom en Car-
^^en aangekondigd,
^^weede maal wordt
aminnend publiek
—jaag gewaarschuwd
ich buiten de abon-
in eferie van de Ned.
■j] eJhting aan opera's
te Aaat dat voor eigen
Jcrel legde het publiek
ma/ voor een sterk be-
framma van ruim
zonder de aange
ven sterren,
j bjjwas al uit het pro-
ad verdwenen - zij
Parijs de beruchte
niehn Tosca met 4 ge-
ass^ten te hebben be-
.Jgens de aankondi-
bresentatrice Marjon
)roD zou la Deutekom
te verhinderd zijn.
sffel
advertentie
De wél meezingende Adriaan
van Liempd, bleek net her
steld van een ziekte en vond
het nodig zijn twee aria's uit la
Bohème aan het eind nog eens
(nauwelijks beter) over te
doen. Niet dat zijn heldhaftige
tenor zo slecht klonk, maar
wie op één van de vele moni
toren in de zaal het optreden
volgde zal pijnlijk duidelijk
hoe hij - de tweede keer welis
waar veel minder - uit zijn
ooghoeken steeds naar de diri
gent keek en zeker nooit naar
zijn partner-Maijon Lambriks,
in het duet van Rodolfo en
Mimi. Marjon bleek een uitste
kende presentatrice en een re
delijke sopraan met alleen wat
veel vibrato en schel in de
hoogste registers. Dat duet had
zij nooit mogen zingen aange
zien tweemaal bleek dat zij de
hoogste slotnoot niet kon ha
len. De mezzo Marijke Hen
driks die bij de Keulse opera
zingt bleek een warm timbre
te hebben, maar bleef onder
deze wat gekunstelde t.v.-om
standigheden heel vlak in ex
pressie. De enige echter ster
was John Bröcheler met een
aria uit Nabucco en het beken
de duet „Dammi la mano" uit
Mozarts Don Giovanni. Het
goed spelende Promenade Or
kest o.l.xr. Jan Stulen zat ver
naar achteren op een onher
kenbaar veranderd podium
met een glanzend crèmekleu
rige vloer, kroonluchters, pal
men, plooi- en valgordijnen en
één met de jurken van de so
listen van kleur wisselend
achterdoek. Op de monitoren
zagen die kleuren er trouwens
heel anders uit
NIEUWE ITALIAANSE FILM: JEZUS GEZOCHT
(Van onze correspondent
Cees Manders)
ROME „Jezus gezocht"
luidt de oproep, die op het
ogenblik reusachtige recla
meborden in Rome-cen
trum siert. Werk gezocht,
een huis of een goede occa
sion gezocht. En waarom
dan ook niet eens een keer:
Jezus gezocht? Het gaat hier
om de (listige) titel van de
laatste film van de Frans-
Italiaanse filmregisseur
Luigi Comencini. Als „Je
zus" niet zijn beste voort
brengsel is, is het in elk ge
val zijn geestigste. En nie
mand die zijn vrije tijd wat
minder serieus wenst te
passeren, hoeft zich door de
titel „Jezus gezocht" te la
ten afschrikken.
Comencini heeft de film ge
maakt maar ook geschreven,
naar een idee dat hij jaren
geleden uit de krant opdeed.
Hij zag een advertentie van
een uitgeverij die een „mo
del" zocht dat voor Jezus wil
de poseren om een Jezus-
-boek van een echte omslag
te voorzien. In deze film
maakt Comencini er een reli
gieuze uitgeverij van die voor
een serie-uitgave (beter ver
koopbaar in Italië dan een
boek) over het leven van Je
zus reclame wil maken met
een foto die volgens de regels
van de public relations-kunst
het meest op Hem zou lijken.
Zo'n man vindt de uitgever,
een eerwaarde van het genre
Don Camillo-met-gouden-ze-
gelring, zomaar langs de au
tostrada, een lifter zonder re
den van bestaan. De Jezus is
qua uiterlijk compleet Zijn
gelijkenis, maar helaas ook
qua instelling en karakter
zoals de eerwaarde uitgevers
al gauw moeten constateren.
„Jezus" heeft zijn naasten te
Maria (Schneider) met Jezus op de brommer
veel lief, kan geen kip slach
ten. verzorgt onschuldige ba-
bietjes en weerloze oudjes,
helpt drugsverslaafden, heeft
begrip voor alles en iedereen
en weigert het goed van het
kwade te scheiden. Hij doet
alsof elke dag de zon schijnt,
en voor zo iemand is Italië
nu eenmaal niet veilig.
„Jezus" raakt dus tot aan zijn
kruin in allerlei moeilijkhe
den verzeild, als ook de Rode
Brigades zich van deze zach-
taardigde, tolerante en al
truïstische persoon gaan be
dienen. Tot wanhoop van de
paters van de uitgeverij, die
hem wel hebben geadopteerd
maar zich kennelijk een wat
slechtere en minder onnozele
Jezus hadden gewenst. Hoe
meer „Jezus" in de puree
komt hoe slechter de vrome
boekwerkjes met zijn aan
schijn het doen.
De Jezus in de film is Beppe
Grillo, in Nederland een on
bekende, maar in Italië de
grootste komiek van de
beeldbuis. „Nu in een serieu
ze rol", zegt Comencini om
ook anderen dan Grillo's be
wonderaars naar de bios te
lokken. Zijn tegenspeelster is
de Franse actrice Maria
Schneider, en dat wijst er al
op dat het niet voortdurend
gieren en brullen geblazen is
in deze film. Want om onop
gehelderde reden is men er
nog niet in geslaagd haar
mond een lach af te dwingen.
Zeer fijne spot bedrijft Co
mencini als hij de sfeer bin
nen de religieuze orde, die
zoveel aanleg voor commer
cie heeft, tracht weer te ge
ven: rijke paters die de gelof
te van armoe wel zeer lang
geleden moeten hebben afge
legd, glanzende BMW's als
boodscnappenauto, de futu
ristische bouwstijl van het re
ligieuze onderkomen, en an
dere vormen van uiterlijk
vertoon die de introspectie
voorgoed hebben verdron
De Jezus van Comencini
gen. Comencini, (een ,4eek",
dus in Italië een niet chris
ten- democraat) heeft er geen
anti-kerkelijke film van wil
len maken en ook niet ge
maakt. maar hij heeft wel
zoals hij zelf zegt willen
aangeven dat bepaalde reli
gieuze kringen in het Ita
liaanse niet geheel vrij zijn
van enige vorm van hypocri
sie. „Jezus" ontvangt van zijn
religieuze werkgevers als ho
norarium een pak bankbiljet
ten. En zonder dit geld ook
maar een blik waardig te
keuren schuift hij het door
aan een drugsverslaafde-in-
-nood: „Hier neem het dan.
Het is goed geld, want het
komt van de priesters..."
De film heeft helaas nog
geen concrete plannen naar
Nederland te komen, maar
als er celluloid-importeurs
zijn die wat zien in deze Je-
zus-film.In Italië en Frank
rijk is hij in elk geval al een
succes.
DEN HAAG De Neder
lander gaat steeds meer
aan het beeld beantwoor
den dat de buitenlander al
lang van hem heeft. Zui
nig kijken, zuinig kopen.
Met de economische te
genwind die recessie heet
houdt de gemiddelde va
derlander het geld hele
maal krampachtig vast.
Een appeltje' voor de dorst,
nietwaar? wie wat bewaart
heeft wat, een achterdeurtje is
nooit weg en soortgelijke excu
ses klinken om dit gedrag te
rechtvaardigen. Hij geeft min
der dan ooit uit, de aanschaf
van nieuwe duurzame goede
ren wordt op de lange baan
geschoven. Desondanks laten
de interieurbedrijven zich niet
door de malaise op hun kop
zitten. Vanaf morgen tot en
met Tweede Paasdag zijn zij
met hun vijftigen in de Haagse
Houtrusthallen bijeen op de
zesde Nationale Woonbeurs.
De afgelopen twee jaar heeft
de meubelindustrie de terug
loop in koopkracht goed ge
voeld. Dit jaar zal dit beeld
niet veel anders zijn. Maar als
iets deze branche niet verwe
ten kan worden is het wel dat
de fabrikanten en winkeliers
bij de pakken neerzitten. In de
voorbije weken is huiselijk
heid zoekenden menigmaal in
advertenties aangeraden het
lange Paasweekeinde te benut
ten om een meubelshow bij
één of ander zitparadijs in den
lande of België te bezoeken.
Waarom al die moeite, nu bij
wijze van spreken naast de
deur in Den Haag voor
de somma van zes gulden op
overzichtelijke wijze een blik
wordt gegund op het totaal
aanbod, waarmee het huis
anno 1982 van eigen sfeer en
identiteit kan worden voor
zien?
Trekpleister tijdens deze zesde
Nationale Woonbeurs is de
solo-bungalow. Inspelend op
het toenemende verschijnsel
„één-persoons-huishouden
heeft de architect Gerard
Schouten een futuristisch
ogende schakel-unit ontwor-
Ben, een rechthoekig betonnen
ungalow met opvallend ron
de ramen, en deze compleet la
ten inrichten door interieur
architect René van Oostrom.
Totale kosten: 25.000 gulden.
Naar Amerikaans voorbeeld
kan dit mobiele huis met een
kraan wagen naar de plaats
van bestemming worden ver
voerd. In tegenstelling tot de
pre-fab-woningen hoeft hier
niets afgebroken of op
gebouwd te worden. De zeven
meter lange bungalows kun
nen kant-en-klaar op of naast
elkaar gestapeld worden, daar
mee een groter woonopper-
vlak creërend voor bewoners.
Als voorbeelden van alleenwo-
nenden worden studenten en
bejaarden genoemd. Ook is de
solo-bungalow een ideaal va
kantie-onderkomen. Iets duur
der dan een tent natuurlijk,
maar wel veel luxueuzer.
Een grote Nederlandse fabriek
gaat tijdens de opening van
deze woonbeurs een poging
wagen in het Guinness Book
of Records te komen. Een vol
ledig functioneel kastmeubel
van tien meter hoogte zoals
het wordt omschreven is de
weg om dit recordboek te ha
len. Van praktische waarde is
deze recordpoging natuurlijk
niet, maar welke eerdere re
cordverbetering is dat wel ge
weest? Na de vijf dagen duren
de beurs zal dit „toren"-hoge
gevaarte weer gedemonteerd
moeten worden om het de
deur uit te krijgen.
Wie bij het bezoek aan de Na
tionale Woonbeurs moe is ge
worden van al het geslenter
door dit tijdelijke meubel-lui-
lekkerland kan gerust in een
ter beschikking staande zetel
neerzijgen om te bewijzen over
voldoende zitvlees te beschik
ken.
De Nationale Woonbeurs in de
Houtrusthallen is geopend van
donderdag 8 tot en met maan
dag 12 april, elke dag van
's morgens elf tot 's avonds elf
uur. Alleen de beide Paasda
gen gaan de deuren al om zes
uur 's avonds dicht. De toe
gang bedraagt zes gulden, kin
deren tot en met twaalf jaar
hebben onder geleide gratis
toegang. Er is ook een gratis
crèche aanwezig. De 65-plus-
sers kunnen voor niets naar
binnen, behalve op de beide
Paasdagen en na zes uur 's a-
vonds.
TOM VAN RIJSWIJK
UTRECHT „Een vriende
lijke manier om actie te voe
ren tegen kernenergie", zo
omschrijven de organisato
ren van het No Nukes-festi-
val de muzikale manifestatie,
die vrijdag in de Utrechtse
Irenehal van een uur 's mid
dags tot elf uur 's avonds
wordt gehouden.
Volgens organisator Pierre
Spierings zijn er drie belang
rijke redenen om het festival
te organiseren. De eerste is:
„Dit jaar moet de Nederlandse
regering beslissen wat ze met
kernenergie en kérnraketten,
die volgens het NAVO-besluit
ook in ons land worden geïn
stalleerd, gaat doen. Alleen al
door de gevaren die aan kern
energie zijn verbonden mogen
raketten of kerncentrales er
niet komen".
De tweede: „Als je dan een
festival als het NO Nukes or
ganiseert, kun je een hoop
mensen informeren over de
gevaren. Ik geloof bijvoor
beeld niet dat kernenergie een
goed alternatief is voor de hui
dige energiebronnen. Daarbij
komt dat we met het afval
geen raad weten".
De derde reden: „Aangezien
we geen subsidie krijgen voor
de acties, die we voeren, is
zo'n festival een inkomsten
bron. Het geld dat het NO Nu-
kes-festival oplevert wordt in
een fonds gestort, dat beheerd
wordt door een stichting die
door het Landelijk Energie
Komitee is opgericht. Elk ini
tiatief dat gericht is tegen het
gebruik van kernenergie kan
een beroep doen op die stich
ting. Voor de goede orde moet
ik nog vertellen dat de organi
satoren en medewerkers van
dit festijn niets voor hun werk
krijgen betaald", aldus Pierre
Spierings.
De groepen die vrijdag het po
dium betreden zijn Dave Ed
munds, Ideal, John Watts,
Drukwerk, Urbanus van
Anus, The Beat, The Stran
gles, The Sound en Doe Maar.
Als vervanging van U2 spelen
Steel Pulse en Bad Manners.
Het Nederlandse No Nukes-
festival is de opvolger van de
onder dezelfde naam gehou
den festivals in het Ameri
kaanse Madison Square Gar
den en het New Yorkse Bat
tery Park, waar o.a. James
Taylor, Bonnie Raitt, John
Hall, The Dooby Brothers,
Crosby, Stills and Nash, Carly
Simon, Bruce Springsteen en
Jackson Browne optraden.
Van die twee festivals is een
film gemaakt, die op 22 april
o.m. in Den Haag in première
gaat
Tijdens het gebeuren in Ne
derland zullen in de pauzes
tussen de optredens fragmen
ten van die No Nukes-füm en
andere films over kernenergie
worden vertoond. Rond de
Irenehal staan tientallen
stands waar informatie wordt
verstrekt over zaken als alter
natieve energiebronnen, kern
wapens, vrede en ontwapening
en milieubeheer.
Van het festival worden met
een 24 sporenbandrecorder
door de VARA opnamen ge
maakt. die in „Popdonder
van 13 april en later in de zo
mermaanden in programma's
als „Moondogs" en „De Elpee
Tuin" worden uitgezonden.
iG Bijna vijftien jaar, tussen 1859 en 1874,
bnze concertgangers alle reden aan te nemen
Amsterdams vioolspelend wonderkind het tot
ermaardheid zou brengen. Jan de Graan vier-
fral in ons land triomfen toen Joseph Joachim,
|<J van Mendelssohn, Schumann en Brahms, na
yankelijke weigering bereid bleek te zijn, zijn
tot meestervlolist af te ronden. Omdat de
het met zichzelf erg moeilijk had, tijdens de Kneppelhout
'ge afwezigheid van zijn beroemde leermees-
[chzelf was aangewezen en dan blijkbaar niet
Wilde studeren, trok Joachim al na ruim een
handen van hem af.
ving toen het aanbod soloviolist te worden in het orkest van de
opera van Hannover. Helaas had de tuberculose die hem van
jongsaf bedreigde, zijn gezondheid toen al sterk ondermijnd. Na
kuren in Zwitserland en Italië moest hij het opgeven en na een
verschrikkelijke doodsstrijd stierf hij, een en twintig jaar oud, in
Den Haag, waar hij korte tijd de Koninklijke Muziekschool
het tegenwoordige conservatorium had bezocht.
ferd de jongeman, wiens vader een kleine goudsmid
Sens moeder een tapperij dreef, in staat gesteld het in
I vaderlijke steun Van de schilder Adolphe Artz, nog
■oberen. De Graan kwam er inderdaad langzaam op
"erteerde er, kreeg een engagement in Londen, gaf
"^rijven door ook in ons land nog concerten en ont-
Dat we vrij goed weten hoe het Jan de Graan in zijn korte moei
lijke leven verging, is te danken aan de man, die tien jaar lang*
kosten noch moeite spaarde om hem vooruit te helpen. Het was
de vermogende Johannes Kneppelhout, vriend van Hildebrand,
die zelf onder de schuilnaam Klikspaan een bescheiden, maar
opmerkelijke rol speelde in het letterkundig leven van zijn tijd.
Kneppelhout had.graag als Frans auteur naam willen maken,
maar voor zijn pogingen bestond in Parijs nauwelijks belangstel
ling. Hoewel hij zowel in het Frans als in het Nederlands over
velerlei publiceerde, bleef hij voornamelijk bekend om zijn fris
se, levendige schetsen van het Leidse studentenleven, dat hij ge
durende acht jaar uit eigen ervaring leerde kennen, ook al legde
hij zelf geen enkel examen af. Hoewel hij zich belerender opstel
de dan nu acceptabel zou zijn, was hij open en eerlijk genoeg om
nog te kunnen interesseren. Het woord „klikken" in zijn schuil
naam betekende in zijn dagen dan ook onverbloemd vertellen
over zaken, waar men (toen) niet over placht te spreken of te
schrijven.
Kneppelhout die onder andere ook De Genestet steunde en de
jonge schilder Gerard Bilders materieel en moreel op dreef
nielp, wierp zich graag op als mecenas, zich daarbij baserend op
Plato's mening over opvoeding door vriendschap. Dat uitgangs
punt was in dit land en in die tijd al heel bijzonder, maar nog
meer bijzonder was dat Kneppelhout besefte, dat daar ook een
element van egoïsme in schuilde. Hij schreef een Frans essay
oyer zijn pedagogische opvattingen en spaarde zichzelf niet toen
hij in zijn boekje „Een beroemde knaap' vertelde over zijn erva
ringen met De Graan. Inderdaad hebben hij en zijn vrouw het
mogelijke gedaan om het vertrouwen van hun pupil te winnen,
maar het lukte hun zelden, hoe graag de tegenpartij zich soms
kennelijk wel gewonnen wilde geven.
Uit cultuurhistorisch oogpunt is het zeer terecht, dat Kneppel-
houts geschrift over het vioolspelende wonderkind in Nijhoffs
Nederlandse Klassieken opnieuw is uitgegeven, gelukkig voor
zien van een uitvoerige informatieve indeling. Marijke Stapert
plaatst het boekje in het juiste kader en voorziet het van vele
verklarende toelichtingen. Blijkbaar is het haar niet gelukt meer
schriftelijke getuigenissen te achterhalen over het karakter van.
De Graans muzikaliteit en over de technische facetten van zijn
vioolspel. Hoe graag had men precies geweten hoe musici des-*
tijds over dit talent dachten en hoe Joachims gedetailleerde oor
deel is geweest Gevreesd moet worden, dat daar weinig of niets
van is te vinden, al blijkt de mogelijkheid bestaan. In elk geval
geeft het boek, zoals het nu is, een karakteristiek beeld van een
ijzonder stukje Nederlands geestesleven in de jaren zestig en
zeventig van de vorige eeuw.
JOHN KASANDER.
J.Kneppelhout: Een beroemde knaap. Ter herinnering
aan Jan de Graan. Verzorgd door drs. Marijke Stapert -
Eggen. UitgaveMartin us Nij ho ft, Den Haag. Geïllu
streerd. 183 blz. Ingenaaid. f2$J>0.
