Wie schrijft
weet waar
het blijft
Psychiatrisch
ziekenhuis
„Sancta Maria"
opent nieuwbouw
"'inses
'diana:
ien bla bla,
aar gewoon
de thee
HONDERDDUIZENDEN
NEDERLANDERS IN GELDNOOD
0
H i
1 f
K
1!
IHDWIJKERHOUT
£jin alle gemoedelijkheid
de patiënten een kopje
te drinken zal prinses
5^na dinsdag 18 mei een
feestelijk tintje geven
de officiële ingebruikne-
van de nieuwbouw van
psychiatrisch ziekenhuis
cta Maria" in Noord wij-
out. „De prinses wilde zo
mogelijk officiële bla bla
ns haar bezoek", aldus
isch directeur J. J. Ver-
en, „en daar konden wij
harte mee instemmen,
(jigaat tenslotte om de pa-
fi en. Die hebben lhten blij-
f dat ze de komst van de
a ses erg op prijs stellen. Ze
1 'n het op als een blijk van
J nning dat ze er echt bij
j P. En terecht, natuurlijk".
r de prinses betekent de theevi-
tn samenzijn met leeftijdgeno-
Re nieuwbouw is ingericht
de huisvesting van chronisch
liatrische bejaarden. Honderd-
bedden telt het geheel. Daar-
yormen er honderdtwaalf het
K>en De Hoge Wei. terwijl er
nveertig zijn ondergebracht
'et bestaande paviljoen De
borst. De verhuizing vanuit de
ouw had plaats op drie en vier
1 wat bejaarden hebben in die
11 duw tientallen jaren van hun
1doorgebracht. Mevrouw Mies
- yano bijvoorbeeld, die in 1953
Sancta Maria is gekomen en
2 ouw Marie Ummels, die er al
HAAG „Veel mensen
n zelfs bij benadering
hoe hoog hun vaste las-
feigenlijk zijn", Constateert
istine Groenewegen. „Nou
de huur of de hypo-
»k-afbetaling hebben ze in
hoofd. Ook van de ener-
rekening zijn ze zich be-
t. Maar hoeveel zijn ze
jt aan abonnementen, ver-
ringspremies, onroerend-
jbelasting, schoolgeld, de
Daar hebben ze geen
van. „O, maar ik rij in
tweedehands Renault-
tje, dat kost me bijna
V', hoor je dan wel. Bijna
Toch altijd nog 450 a
gulden per maand. Dat
zeggen: evenveel als de
ling kost voor twee vol
lenen plus een baby".
itine Groenewegen is stafme-
rkster van het Nationaal In-
it voor Budgetvoorlichting,
organisatie die met het terug
van de welvaart steeds meer
aan de winkel krijgt. Het
il Nederlanders dat er niet of
relijks in slaagt rond te jcomen,
inmiddels in de honderddui-
>n. En de leningen die ze aan-
om het gat te dichten, leiden
et zelden toe dat ze korte tijd
in nog grotere problemen zit-
De Volkskredietbank in Den
meldde onlangs een verdub-
g van het aantal schuldsane-
n ten opzichte van 1980.
ennia lang hebben we geleefd
it de, terechte, verwachting
ire het volgend jaar weer meer
tn verdienen dan dit jaar", sig-
jrt mevrouw Groenewegen.
gaf voortdurend extra ruimte
le mogelijkheid tot uitgeven,
at stuk ..elastiek" eruit is, is
es te noodzakelijker geworden
nsten en uitgaven met elkaar
enwicht te brengen. Nog ster-
lemt dat voor mensen die hun
zijn kwijt geraakt en opeens
een veel lager inkomen moe-
iven. Maar het probleem is dat
lijk alleen de vooroorlogse ge-
ie een degelijke training heeft
in het rondkomen met een
beperkt budget",
itwee wegen probeert het Ni-
(voortgekomen uit een fusie
ri het Voorlichtingsinstituut
het Gezinsbudget, de Stichting
imisch Huishoudelijk Beheer
et Gezinsbegrotingsinstituut)
rvaringsachterstand weg te
fn. Direct, door brochures uit
'en ten behoeve van de consu-
En indirect, door cursussen
ezingen te verzorgen voor
chappelijk werkers, welzijns-
irs, bankemployés enzovoort,
tor hun werk vaak te maken
•n met problemen rond het
ibudget.
aal in de reeks brochures
het Nibud-kasboek, getiteld
schrijftweet waar het
Christine Groenewegen:
nauwkeurige administratie
inkomsten en uitgaven is de
basis van goed budgetteren. Als je
precies weet waar alles blijft, krijg
je overzicht. Kun je vaststellen
welke uitgaven onvermijdelijk zijn
en welke min of meer als luxe zijn
te beschouwen".
„Eén reden waarom de uitgaven-
stroom in veel huishoudens zo on
overzichtelijk is, zit hem in de uit
eenlopende manieren van betalen.
Vroeger ging alles uit de portemon-
naie. Tegenwoordig wordt een deel
van de rekeningen per giro of bank
voldaan en maakt men bovendien
nog eens gebruik van betaalkaar
ten. Het Nibud-kasboek kent dan
ook speciale kolommen voor de in
komsten/uitgaven die contant wor
den afgehandeld, die welke per
giro gaan, per bank en via de
spaarrekening. Een en ander
mondt uit in de verzamelkolom,
waarin je het eindresultaat van alle
geldhandelingen kunt aflezen. Als
je zo'n kasboek goed bijhoudt, heb
je het halve werk al gedaan voor
het opstellen van een begroting, dat
wil zeggen het schatten van het in
komsten- en uitgavenpatroon in
een komende periode, bijvoorbeeld
een jaar".
„Vooruitzien Begroten
heet de aan dit laatste onderwerp
gewijde Nibud-brochure. Daarnaast
zijn er speciale uitgaven over bij
voorbeeld zakgeld, kostgeld, voe
ding en de kosten van kinderen
van 0 tot 17 jaar. Het meest recente
cahier van de budget-voorlichters
is bedoeld voor studenten, een cate
gorie voor wie een degelijke begro
ting welhaast een voorwaarde is
om te kunnen overleven. Hoe bij
voorbeeld rond te komen van -
9.900,- (geen uitzondering voor
studenten), als je aan studiekosten
al 1.500,- kwijt bent, aan huur
3.600,- en aan verzekeringen
450,-? Het Nibud rekent voor hoe
na aftrek van maaltijden, reiskos
ten en alle andere uitgaven toch
nog een bedrag van 75,- in de
maand voor zakgeld overgehouden
kan worden.
De brochure „Wat kost onze voe
ding" doet uit de doeken hoe een
gezin van vier personen drie keer
daags kan eten voor een bedrag
van 4,50 per persoon per dag.
Veertig menu-suggesties voor een
hoofdmaaltijd staan erin. De goecT-
koopste kost. voor vier personen
samen, 4,35 en behelst: kapucij
ners met uieringen, banaan en ap
pel, bietensla en yoghurt met müsli.
De duurste, een soort kerstmaaltijd
dus, is begrobt op 13.20 en bestaat
uit: schnitzel, bloemkool met toma
tensaus, rösti en vanille-ijs.
Zakgeld
In de uitgave „Zakgeld" wordt ou
ders aangeraden dit fenomeen al in
een vroege fase van de opvoeding
te introduceren., „Immers, zo kun
nen kinderen spelenderwijs leren
met een bepaald vast bedrag rond
te komen. Ze merken dat er goed
kope en dure dingen zijn; voor de
dure dingen moet je eerst een poos
je sparen. Verder krijgen ze te ma
ken met vooruit denken. Al weken
tevoren iets opzij leggen om een
verjaardagscadeautje te kunnen ko
pen. En wat vaste lasten zijn, leren
ze ook; de contributie van de sport
vereniging en het abonnement op
het jeugdblad komen telkens te
rug".
Christine Groenewegen: „Taboe op inkomen verziekt de gezinshuishouding".
Op welke leeftijd moet je met zak
geld beginnen en hoe hoog moet
dat bedrag dan liggen? De, leeftijd
hangt een beetje af van de rijpheid
van het kind, constateert het Ni
bud, maar voor de hand ligt om het
eerste zakgeld te geven wanneer
het kind op school leert rekenen.
De hoogte van het zakcentje moet
in verhouding zijn met hetgeen er
zoal van betaald dient te worden.
Wie zelf voor aanschaf en reparatie
van de fiets moet zorgen, hééft
recht op meer dan het vriendje
wiens ouders deze post voor hun
rekening nemen. Volgens cijfers
van de Nederlandse Stichting voor
de Statistiek, kreeg het doorsnee
Nederlandse kind in de leeftijd var»
6 tot 8 jaar eind 1980 een bedrag
van tussen de één en de twee gul
den per week. In de leeftijd 13 tot
14 jaar varieerde het zakgeld tussen
de vier en de zes en een halve gul
den. Tieners van 17 en 18 jaar ont
vingen een bijdrage- tussen de ne
gen en de veertien gulden.
Christine Groenewegen vindt
„zakgeld" vooral ook zo belangrijk
omdat kinderen bij de totaliteit van
het gezinsbudget nauwelijks of niet
betrokken worden. „Op de hoogte'
van het inkomen rust in ons land
een geweldig taboe. Over je salaris
praat je niet. Zelfs niet met je kin
deren Het gevolg is dat ze, ook als
ze ouder worden, volstrekt niet
kunnen beoordelen of de aanschaf
van èn een nieuwe fiets èn een
nieuwe,winterjas er nou wel of niet
af kan. Daar komen ruzies van.
Maar wat nog vervelender is: kin
deren leren niet hoe een huishou
den financieel gerund wordt. Een
maal zelfstandig, komen ze daar
door niet zelden in de problemen".
Grote vraagtekens zet mevrouw
Groenewegen in dit verband ook
achter de situatie waarin de oudere
"kinderen al wel zelf verdienen,
maar geen kostgeld hoeven te beta
len „Daardoor ontstaat een tijdelijk
financieel paradijsje. Een paar jaar
lang kan alles. Elke week naar de
disco, elke maand nieuwe kleren
kopen en nog een mooie auto rijden
ook. Als dan uiteindelijk de beslis
sing valt om zelfstandig te gaan
wonen, lijkt er van de ene dag op
de andere niets meer te kunnen.
Wie kostgeld heeft betaald, heeft
kunnen wennen aan het idee dat
leven nou eenmaal geld kost".
Bewassing
In de aan de kostgeld-problematiek
gewijde brochure van het Nibud
staat opgesomd welke posten alle
maal in aanmerking moeten wor
den genomen om tot een juiste be
rekening te komen. Dan blijkt, we
doen maar een greep, dat alleen al
de voeding van bijvoorbeeld een
17-jarige gemiddeld op ruim twee
honderd gulden per maand moet
worden geschat. Zijn kopje koffie,
gebakje, colaatje, komt per maand
al gauw uit op een bedrag van der
tig gulden. Er zijn ook kleinere
posten die niet over het hoofd n
gen worden gezien. Een redelijke
bewassing vergt ook zes gulden per
maand.
„De hele budget-problematiek
wordt zo vreselijk bemoeilijkt door
dat taboe op geld en inkomen", be
klemtoont Christine Groenewegen
nogmaals. „Het zou allemaal zoveel
makkelijker gaan, als de balans
van inkomsten en uitgaven in alle
openheid besproken werd met het
opgroeiende kroost. Jongens, dit en
dat komt er binnen en dat en dat
zijn onze onvermijdelijke kosten.
per 14 bedden een eigen huis
onhoudbaar te worden", aldus di
recteur Verhaegen. „Allicht dat we
met de nieuwbouw bijzonder in ons
schik zijn. De privacy die de pa
tiënten daar hebben op hun één- of
tweepersoons slaapkamers, ervaren
ze als een ongehoorde luxe. Ieder
een ging opeens allerlei spulletjes en
decoraties aanschaffen om de ka
mertjes een persoonlijke sfeer te
geven. Hartverwarmend".
Eigen kleur
Het in langgerekte laagbouw uitge
voerde paviljoen „De Hoge Wei"
bestaat uit vier hoofdafdelingen.
Die onderscheiden'zich van elkaar
door een eigen karakter en, ook
letterlijk, een eigen kleur. Elk van
de vier is afgestemd op een bepaal
de graad van „zelf-redzaamheid"
van de bewoonsters. Een hoofdaf
deling is weer opgesplitstin twee
onderafdelingen. Een onderafde
ling telt 14 bedden en beschikt over
een eigen huiskamer, eetkamer en
sanitair. Vooral mevrouw Ummels,
die faam geniet als „boekenwurm",
is met de kleinschaliger situatie erg
blij. De slaapzaal waar ze een
maand geleden nog verbleef telde
zes bedden, wat de rust tijdens het
lezen niet altijd ten goede kwam.
In haar nieuwe onderkomen heeft
ze een eigen kamer.
Overigens is met de ingebruikne
ming van „De Hoge Wei" de be
hoefte aan nieuwbouw op „Sancta"
nog lang niet uitgeput. De meeste
gebouwen van het ziekenhuis in
1928 gesticht door de Zusters van
Liefde uit Gent zijn rond de
vijftig jaar oud en in tal van op
zichten aangeknaagd door de tand
des tijds. Directeur Verhaegen:
„We hebben nog stapels plannen,
maar moeten die wel afstemmen op
de richtlijnen van de overheid die
beogen het aantal psychiatrische
bedden in de Leidse regio belang
rijk terug te brengen. Momenteel
hebben we een opname-capaciteit
van ongeveer 635 patiënten. Onze
buurman in Noordwijkerhout. het
psychiatrisch ziekenhuis St. Bavo,
heeft ongeveer 750 bedden. De be
doeling is dat deze twee instellin
gen samen er op de lange duur niet
meer dan 300 overhouden. Wat niet
wegneemt dat het uit 1930 dateren
de opnamepaviljoen St. Anna zal
moeten woiden vervangen dan wel
gerenoveerd, dat er een nieuw so
ciaal-cultureel' centrum moet ko
men, een nieuwe toneelzaal en een
nieuwe patiëntenbibliotheek. Ver
der hebben we plannen voor een
klinisch centrum, een dagzieken
huis met 16 bedden en een „hos
tel". Met dat laatste bedoelen we
een halfweg-voorziening voor
mensen die nog niet. of niet meer,
in staat zijn zich zelfstandig staande
te houden in de maatschappij, maar
voor wie een psychiatrisch zieken
huis ook een te verstrekkende
voorziening is".
„Tenslotte moet er een oplossing
komen voor de 90 zwakzinnigen,
die nu nog in het St. Joseph-pavil-
joen en paviljoen Duynzigt verblij
ven. Omdat psychiatrische patiën
ten en zwakzinnigen in de toe
komst niet meer ondergebracht
worden in één inrichting, zal er
voor hen huisvesting elders moeten
worden gevonden. En liefst met
spoed, want hun woonomstandig
heden zijn echt schrijnend".
WILLEM SCHEER
Foto's: Cees Verkerk
Directeur Verhaegen: nog stapels andere nieuwbouwplannen.
ruim veertig jaar woont. Zij hebben
de tijd meegemaakt dat „rust" het
trefwoord bij uitstek was en pavil
joen Bernadette in de wandeling
werd aangeduid met „De Halve
Onrust". Gebouw Jeroen heette
„De Hele Onrust". Er waren alleen
nog vrouwelijke patiënten (pas in
de jaren zeventig is Sancta ook
voor de mannelijke sekse openge
steld) en privacy bestond er niet. In
grote slaapzalen lagen de patiënten
twaalf uur per dag op bed. Toen
broeder van Kempen ruim tien jaar
geleden zijn werkzaamheden begon
in paviljoen Liduina, waaruit veel
van de huidige nieuwbouw-be-
woonsters afkomstig zijn, deelden
daar 60 oude dames één grote
slaapzaal. „Er was voor die dames
één toilet, dat rechtstreeks uit
kwam op de dagzaal, dus zonder
tussenruimte. Warm water was er
niet. Stelt u zich voor 65 jaar te zijn
en als je je gaat wassen nog geen
warm water tot je beschikking te
hebben".
Rozenhoedje
Religie speelde aan het begin van
de jaren zeventig nog een voorna
me rol. „Om half vijf, na 't thee
drinken, was het „De rozenkrans
bidden", herinnert zich broeder
Van Kempen. „Ik moet eerlijk be
kennen dat ik thuis wel even een
en ander repeteerde, want ik ben
wel katholiek, maar het rozenhoed
je bad ik toch echt niet meer. Elke
dag vijftig weesgegroetjes en met al
die „geheimen" erbij, nou dat was
een end. Ik moest ook niet probe
ren te smokkelen, want dan werd
ik netjes op de vingers getikt door
was 's avonds alleen toezicht vanaf
de beneden-afdelingen".
De eerste zorg. van de broeder,
wanneer hij 's morgens weer op de
slaapzaal terugkeerde? „Kijken of
iedereen nog wel in bed lag en niet
naar de hemel was".
In de dagindeling, de religieuze be
leving, de omgang van verpleeg
kundigen met de patiënten, is de
afgelopen tijd veel veranderd. Wat
het laatste betreft, werd het accent
verlegd van „verplegen" naar „be
geleiden". Ook de outillage van pa
viljoen Liduina onderging verbete
ringen. De slaapzaal werd opge
splitst in meerdere eenheden. Er
kwamen meer toiletten, betere
wasgelegenheid, warm water.
„Toch dreigde de situatie in Lidui
na zowel als in andere paviljoens,
naar moderne maatstaven gemeten,
Privacy: een
ongehoorde
luxe.
één van de dames en kon ik van
voren af aan beginnen".
„Om half zes was er avondeten in
de refter en om ongeveer half ze
ven ging alles onder de wol, na
eerst uitgebreid gewassen te zijn.
Schone schorten en jurken voor de
volgende dag werden van zolder
gehaald. En om half acht lieten we
de patiënten alleen achter tot de
volgende morgen zeven uur. Er
Het kantoor van het Nibud is ge
vestigd aan de Huygensstraat 2,
2515 BC 's-Gravenhage. Tel.: 070-
888840.
Hoe besteden we wat er overblijft?
Maar in de praktijk is het vaak zo
dat zelfs de echtgenoten niet pre
cies van elkaar weten voor welke
uitgaven ze staan. Pa weet niet hoe
ma het huishoudgeld nu eigenlijk
besteedt en ma heeft er geen benul
van welke rekeningen pa maande
lijks moet voldoen. Terwijl budget
teren staat of valt met openheid.
Niets verdoezelen, maar alles keu
rig op een rijtje zetten".
Om te trachten de jongeren een be
ter begrip van bugetteren bij te
brengen dan veel van hun ouders
bezitten is het Nibud momenteel in
de weer met de opstelling van les
brieven voor middelbare scholen
en scholen voor middelbaar be
roepsonderwijs. De bedoeling is dat
de eerste editie in het schooljaar
'82/'83 gebruikt gaat worden. Als
het initiatief aanslaat, komen er
ook voor het basisonderwijs „lessen
in inleveren".
WILLEM SCHEER
Foto: MILAN KONVALINKA
