Alleen geweld kan verkiezingen winnen"
Slavenburg's Bank
Koos Koster moesten ze hebben.
i Dat staat voor mij vast"
U spaart h
eelp
ersoonlijk
bij de Zakenbank
\IO%
■JITENLAND LEIDSECOURANT DINSDAG 23 MAART 1982 PAGINA 11
ERSLAGGEVER WOUT BATENBURG NA TERUGKEER UIT EL SALVADOR:
benzinestation midden in het
dorp hadden ze de kassa ge
plunderd. Uit de aangrenzende
kruidenierswinkel hadden ze
bloem en bonen gestolen. De
dorpelingen stonden geen van
allen te trappelen om te praten
tegen de nieuwsgierig rond
zwervende journalisten. Ze
hadden geen politici op ver-
kiezingstoernee gezien.
Het nieuws van de aanval be
reikte ons toen we stonden te
wachten op het begin van een
openluchtbijeenkomst in Jucu-
apa, een stadje ruim zeven ki
lometer verderop. Majoor Ro
berto d'Aubuisson, een voor
malige officier van de Natio
nale Garde die nu de Nationa
listische Republikeinse Allian
tie Arena leidt en berucht is
vanwege de ve.'e moorden
waarvoor hij verantwoordelijk
is hij maakt daar zelf ook
geen geheim van zou het
volk op het dorpsplein komen
toespreken in de schaduw van
grote palm- en eucalyptusbo
men. Arena, verreweg de
meest rechtse partij bij deze
verkiezingen, wil een regel
rechte oorlog tegen de guerril
la's en verwijt de christen-de
mocraten van president Duar-
te te slap te zijn.
Veiligheid
De stemming leek kalm en
rustig, zij het een beetje luste
loos. De rood-wit-blauwe ba
nieren van Arena hingen er in
de verstikkende hitte slapjes
bij. Dit is een gebied van kof
fieplantages „waar we geen
moeilijkheden hebben gehad
met de landhervormingen",
vertrouwde een plaatselijke
vertegenwoordiger van Arena
me toe. Slechts een paar boer
derijen onderaan de hellingen
van enkele vulkanen waren
overgenomen. Van die boerde
rijen was als gevolg daaïvan
nu niets meer over en de
meeste boeren hier gaven er
dan ook de voorkeur aan de
situatie te houden zoals die is,
beweerde hij. Hij zei verder
dat niets ontbrak aan de vei
ligheid van Jucuapa en de om
ringende dorpjes, een uit
spraak ontkracht door de aan
val op El Triumfo en zijn late
re aankpndiging dat majoor
d'Aubuisson niet zou komen.
Hij draaide een bandje af dat
iemand had meegebracht uit
San Salvador en waarop de
majoor zijn excuses aanbood
dat hij niet was komen opda
gen. Hij had Verschillende
dreigbrieven ontvangen, zei
hij op het bandje, en was getipt
dat een groep „Venezuelaanse
huursoldaten met contacten
met de christen-democraten"
het op zijn leven had gemunt.
Drie weken geleden is hij al
een keer licht gewond geraakt
door een kogel. Hoewel hij
sindsdien wel andere verkie
zingsbijeenkomsten heeft toe
gesproken, lijkt hij nu alle bij
eenkomsten in de open lucht
af te zeggen. Misschien treft
hij voorbereidingen om fraude
te schreeuwen als hij aan
staande zondag niet wint. Mis
schien voelt hij zich niet meer
veilig.
Wegversperring
Dat laatste zou niet onwaar
schijnlijk zijn. Afgezien van El
Triumfo werden we op weg^
naar Jucuapa nog een keer
met de aanwezigheid van de
guerrilla's geconfronteerd.
Midden in de weilanden waar
geen vee te bekennen is, op
nog geen drie kilometer af
stand van een wegversperring
door het leger, werden we
aangehouden door een twaalf
tal guerrilla's. De meesten
droegen olijfgroene uniformen
met rode zakdoeken over hun
gezicht. Een van hen had op
zijn hoofd een Shell-petje. Een
ander droeg de initialen FPL
op zijn mouw, hergeen staat
voqr het Volksbevrijdings
front, El Salvadors grootste
guerrillabeweging. Waar
schijnlijk is dit de enige guer
rilla-oorlog ter wereld waar je
geen Russische AK-47-gewe-
ren ziet met hun karakteristie
ke gewelfde kamers. Alle wa
pens die de guerrilla's gebrui-
ken, lijken van westerse ma
kelij. Ze hielden drie vracht
wagens aan die in tegenover
gestelde richting gingen, maar
lieten ons uiteindelijk gaan na
ons eerst gespannen gevraagd
te hebben of wij ergens het le
ger hadden gezien. Drie kilo
meter verderop bevonden we
ons weer in gebied van het le
ger. Overal langs de weg wa
ren elektriciteitskabels neerge
haald. Maar het meest overtui
gende bewijs van het succes
van de guerrilla's was de nieu
we ophangbrug over de rivier
die er geknakt bij hing na een
bomaanslag. Verslaggevers die
vorig jaar over deze weg reis
den, waren toen nooit wegver
sperringen door guerrilla's te
gengekomen.
Zouden de verkiezingen van
aanstaande zondag invloed
hebben op de oorlog? Zouden
ze een kans op vrede bieden,
vroegen we een man die de
rommel aan het opruimen was
in hePbijna helemaal verwoes
te kantoor van de Nationale
Garde in El Triumfo. In een
dorp vol zwijgzame mensen
die stuk voor stuk weigerden
onze vragen te beantwoorden,
leidde deze vraag voor het
eerst tot de schijn van een
glimlach, een weerkaatsing
van vermoeid cynisme. „On
mogelijk", zei hij. In de Salva
doraanse verkiezingen van
aanstaande zondag lijkt maar
een overwinning mogelijk, de
overwinning van het geweld.
Vragen rond dood IKON-ploeg
MEXICO-STAD Vanuit Mexico-Stad heeft VARA-verslagge-
ver Jan Schmeitz gisterenavond laten weten dat hij bij zijn on
derzoek naar de dood van het IKON-team de namen heeft kun
nen achterhalen van twee mensen, die het bloedbad hebben
ovarleefd. Het gaat om Salvadoranen, die de ploeg vanuit San
Salvador naar de ontmoetingsplaats met de guerrilla's hebben
begeleid. Schmeitz hoopt dat zij duidelijk kunnen maken wat er
vorige week woensdag precies is gebeurd.
Zoals bekend houdt de Salvadoraanse regering vast aan het ver
haal dat de IKON-ploeg bij een vuurgevecht tussen guerrilla's
en leger is gedood. Deze lezing laat echter een groot aantal vra
gen onbeantwoord:
- Waarom hebben de vier een nekschot gekregen.
- Waarom zijn hun kleren verwisseld.
- Waarom heeft het zo lang geduurd voordat bekend werd dat
de vier waren gedood en werden hun lijken door een Ameri
kaanse fotograaf op een begraafplaats aangetroffen.
- Waarom is niet bekend welke legereenheid het gevecht tegen
de guerrilla's zou hebben gevoerd.
- Waar zijn apparatuur en opnamen gebleven die de ploeg op het
moment van de beschieting bij zich had.
Rente
Minimum
saldo
Opzegtermijn
Kenmerken
Spaarrekening
f 100.-
Voor bedragen onder
f 5 000.- géén opzeg
termijn. Bij opname boven
f 5 00q.- en binnen de
termijn van 1 maand, wordt
van het opgenomen
bedrag aan u berekend.
Een geschikte rekening als u vrijwel direkt
wenst te beschikken over uw tegoed.
Renterekening (t)
f1.000.-
Bij opname binnen de
opzegtermijn van 1 maand,
wordt 1 van het op:
genomen bedrag aan u
berekend
Meer rente dan op de spaarrekening Vooral
geschikt wanneer u niet al te snel over uw
spaargeld wenst te beschikken Tegoed direkt
beschikbaar, zij het dat een geringe retour
rente wordt berekend.
Geldmarktrekening
Per 15-3-1982
f 5 000.-
Bij opname binnen de op
zegtermijn van 3 maanden,
wordt 2% van het op
genomen bedrag aan u
berekend.
Rente afhankelijk van de ontwikkeling op de
geldmarkt. Aantrekkelijk als u wel de geldmarkt-
schommelingen wilt volgen, maar met wilt
vastzitten aan de beperkingen van de
partikuiiere deposito's,
vaste bedragen en termijnen, hoger minimum
saldo U kunt direkt over het saldo beschikken,
zy het dat er in dit geval een retourrente wordt
berekend. Toevoeging aan het tegoed altijd
mogelijk.
Toprenterekening
110.000.-
Bij opname binnen de op
zegtermijn van 6 maanden,
wordt 3% van het opge-
genomen bedrag aan u
berekend
Prima rekening als u met op korte termijn over
uw tegoed wenst te beschikken Direkte
opname blijft echter mogelijk, retourrente in dit
geval 3%.
L<
siden, Kort Rapenburg 20.071-126244
Hoofdkantoor Coolsmgel 63, PoslDu* 1045.3000 BA Rotterdam. telefoon 010 694400
>r
se, SALVADOR In
lteriumfo, een klein ge-
jit op nog geen negen-
gcilometer afstand van
d<oofdstad San Salvador
len zaterdag vijf nieu-
slachtoffers van de
o^adoraanse burgeroor-
is begraven. Een korte
d 'stoet sjokte over de
weg richting kerk-
Er waren geen verte-
,bi /oordigers van de ho-
autoriteiten, geen
fcten, geen politie,
priesters toen de we
en, van wie een in
achting en de vier
ren meikinderen op
irm en aan de hand,
zaam en onder het
r(?n van psalmen de
heuvel opklommen
het kerkhof.
Ijorpelingen vertelden dat
eerste keer was dat El
nio met de oorlog te ma-
rreeg. De vijf doden wa
keden van de Nationale
die vrijdagavond tij-
i en verrassingsaanval
'j guerrilla's waren doodge-
ralen. Niemand kon zeggen
g ïel guerrilla's het dorp
n binnengevallen omdat
z lensen zich allemaal in
iiuizen hadden verborgen
het schieten begon. Ze
in schoten gehoord op
orpsplein, daarna werden
ja werkklokken geluid en
e euwden stemmen dat ze
"rkiezingen van aanstaan-
ndag moesten boycotten,
nkele uren trokken ze
erug.
oifen
erkoolde resten van de
gebouwen op het dorps
toonden aan dat de guer-
i hun doelen zorgvuldig
^Jen uitgezocht. Het kan-
"an de burgemeester was
,ej helemaal uitgebrand. Het
jjjj u van de Nationale Gar
de andere hoek van het
was getroffen door ge-
[Uur. Zwart geblakerde
,a n hingen boven een
bezaaid met glas, as en
lastic geraamte van een
sietoestel. De guerrilla's
Jn ook het postkantoor
oest en een klein illegaal
nestation. Daar en bij het
In de Salvadoraanse stad llobasco plakken twee mannen verkie-
zingssti^kers op telefoonpalen.
1 3WIJK Wout Ba-
>urg is verslaggever
~1 het geïllustreerde
jlkblad Panorama.. Nog
fir nauwelijks gereed
M een indringende re-
tlage terzake de sex-
1 erin Xaviera Hollan-
9 vertrok hij op 10
i rt naar Midden-Ame-
tvoor zijn volgende
acht: een concreet
tselijk verhaal over El
ador. Over de nabe-
nden van de 40.000
htoffers, zeg maar. Af-
pen donderdag was
e welbestede dag ge-
id st. Salvadoranen van
P enlopende pluimage
8 den hem aan goed ma-
tal geholpen en hij
zijn biertje in het
nd Hotel Camino Real
iald verdiend. Ver
tornt een Amerikaans
nalist hem met de me-
ïling: „Zestig kilome-
hier vandaan, in het
irtement Chalatenan-
Iijn vier van je colle-
doodgeschoten".
sr i Batenburg gisteren, net
r< op zijn Rijswijkse etage,
ie idanks weer gebogen
st een type-machine: „Dan
ig is functioneer je niet
r< als verslaggever. Je
sr t niet: „Dit is hèt verhaal
<iets. Je hoort opeens zelf.
rb ikere zin, tot de nabe-
n den. Ik dacht: „Zit ik in
>e ïorror-film?".
al met IKON-correspon-
n Koos Koster is Batenburg
jn week voor de moord in-
;f opgetrokken. Met een
ie 15-jarige ervaring in
:gi en Midden-Amerika was
1. ^r ingevoerd als geen an-
)p „Direct na aai^komst in
g Salvador, de hoofdstad,
e k hem opgebeld met de
i iof hij me op weg kon
/i n. Ik ben geen Midden-
»r ika-specialist en ik
nk geen Spaans. Hij was
ider collegiaal en kon me
H ontvangen. Dat eerste
lek met hem had plaats
njt na zijn verhoor door de
ïtl -vertegenwoordigers. De
h^nde dagen brachten de
b
ning. De cowboys werken
voornamelijk voor de grote
Amerikaanse televisie-maat
schappijen ABC, NBC en CBS.
Vaak niet in vaste dienst, zijn
ze bereid om voor groot geld
de actie-beelden te maken. Als
huurlingen reizen ze alle mo
gelijke gewapende conflicten
achterna om bloed en actie te
.filmen. Vanaf de grond, maar
liever nog vanuit de lucht, in
laaghangende helicopters. Hun
kompas is het dodental en
voor de achtergrond van een
probleem interesseren ze zich
niet. Dat is weer het gebied
van feature-boys, de schrijvers
van achtergrond-verhalen. Die
pluizen de parallellen met
Vietnam uit. Verder heb je na
tuurlijk de „weirdo's", zonder
linge en over het algemeen
werkloze freelance-journalis
ten. Ze zijn komen overwip
pen vanuit de Sates in de hoop.
uit het oorlogsgeweld munt te
slaan en beroemd te worden.
Kuifje in El Salvador die
sfeer. De bar is hun belang
rijkste actie-terrein, wat hun
kans op succes nogal beperkt".
Koos Koster en zijn IKON-col
lega's?
„Die vielen volstrekt buiten
dat kader. Ik heb Koos maar
een week meegemaakt en kan
dus niet zeggen dat ik hem
goed heb gekend, maar zijn
journalistiek motief was heel
anders. Hij was echt bewogen,
echt betrokken bij het lot van
de onderdrukte bevolkings
groepen. Niet voor niets woon
de hij al zo'n jaar of tien in
Zuid-Amerika en was hij ge
trouwd met een Zuidameri-
kaanse. Zijn oogmerk, en dat
van zijn collega's was: de aan
dacht van de wereld vestigen
op het leed dat de rechtse
machthebbers hun onderda
nen aandoen. Daarmee waren
ze niet uniek, maar ze behoor
den wel tot een minderheid.
Koos was ook het tegendeel
van de verslaggever die elke
flinter informatie voor zichzelf
houdt. Hij bleef natuurlijk wel
journalist en zei niet: kom
maar hier, hier heb je m'n
bronnen. Maar mij althans
heeft hij geholpen waar hij
kon. Hij vond het belangrijk
dat er in zoveel mogelijk me
dia over El Salvador bericht
werd. Dat hij heel goed geïn
formeerd was en erg goede
Wout Batenburg:'„Koos stond bovenaan de lijst".
contacten had in wat hij zelf
„de bevrijde gebieden noem
de", was daarbij overduide
lijk".
En passant
„En dat laatste in aanmerking
genomen ligt het voor de hand
dat hij bovenaan de junta-lijst
van staatsvijandige journalis
ten stond. Hem moesten ze
hebben, dat staat voor mij
vast. Jan Kuiper stond mis
schien ook op de lijst. Camera
man Joop Willemsen en ge
luidstechnicus Hans ter Laag
zijn als het ware en passant
doodgeschoten. Ze waren hin
derlijke getuigen".
Eén of twee dagen voor de
moord op de vier IKON-mede-
werkers vernam Wout Baten
burg dat er inderdaad een do
denlijst was gepubliceerd met
namen van gevaarlijke geach
te binnen- en buitenlandse
journalisten. „Door collega's
werden daar cynische grappen
over gemaakt. Een beetje in
een dikdoenerige sfeer van: ik
heb in m'n leven al zoveel lij
ken gezien. Zelf maakte ik me
er ook niet zo geweldig druk
om. Er stonden geen Neder
landse, zelfs geen Europese na
men op. De werkelijkheid
drong pas tot me door in de
uren na het bericht van de
dood van de IKON-collega's.
Als dat kan gebeuren, dacht ik
toen, dan kan alles gebeuren
en ben ik misschien morgen
zelf aan de beurt. Temeer om
dat ik met het stempel „Ne
derlander" op m'n hoofd loop
en je aan alles kon merken dat
de anti-Nederlandse gezind
heid in kracht toenam. „Ne
derlanders vinden de belangen
van de guerillero's belangrij
ker", dat was de stemming.
Dirk Buwalda, René de Bok
van Elseviers Magazine en
Hans van Gerven van de
IKON-radio dachten hetzelf
de. Dus Was de conclusie: kof
fers pakken".
De tocht van het viertal, afge
lopen vrijdag, van hun hotel
naar het vliegveld van San
Salvador, droeg het onmisken
bare karakter van een ont
snapping. Dat vliegveld ligt 60
kilometer verderop en hun
vrees was dat ze tijdens de au
torit daarheen, zouden worden
aangehouden om nog „een
paar laatste formaliteiten" af
te wikkelen. Ze hebben daar
om de honorair consul in El
Salvador Koen Steendijk ge
beld met het verzoek om bege
leiding. „Die is ons toen in zijn
bolide komen ophalen en heeft
ons naar een vlakbij gelegen
kleiner vliegveldje gebracht.
Daar stond een Piper Navaho.
een klein toestel gereed, waar
mee we naar de internationale
luchthaven zijn gevlogen".
Geld
De verzuchting van Batenburg
toen hij van San Salvador air-
port opsteeg: „Goddank dat ik
het geld heb om dit land te
verlaten".
Languit op het strand van Flo
rida is hij onder meer die ge
dachte nog een dag lang gaan
uitwerken. Gistermorgen arri
veerde hij op Schiphol. Gister
middag liep de Rijswijkse jour
nalist, die vier jaar geleden de
Binnenhof-redactie verruilde
voor die van Panorama - te
gen de uitdrukkelijke wens
van zowel zijn moeder als zijn
toenmalige collega's in - al
weer ontspannen boodschap
pen te doen. De 32-jarige
Woutje, die ondanks zijn jour
nalistieke bokkesprong zijn
koosnaam heeft behouden, is
vrijgezel en moet dus zelf om
zijn brood en zijn melk den
ken.
Welke kop naar zijn oordeel
de de meest zinvolle is om bo
venstaand verhaal bij de lezer
te introduceren?
De Panorama-verslaggever na
twee seconden bedenktijd:
„Wat denk je van: Ontsnapt
Aan Openlucht-Abbattoir?"
WILLEM SCHEER
Salvadoraanse kranten groot
opgemaakte berichten over de
ondervraging, waarin met na
druk de aandacht werd geves
tigd op het centrale thema in
het verhoor: op het lijk van
een guerillero zou een briefje
zijn gevonden met Kosters
naam en adres. Hij werd dus,
met foto en al en zelfs vermel
ding van het nummer van zijn
hotelkamer, geafficheerd als
een vriendje van de guerille
ro's. Een regelrechte uitnodi
ging aan de extreem rechtse
„eskaders des doods". De
IKON-collega's hebben uitvoe
rig overlegd of het verant
woord was te blijven. Allerlei
anonieme telefoontjes waarin
ze werden uitgenodigd voor
„belangrijke" maar overigens
onduidelijke ontmoetingen,
maakten nog eens extra duide
lijk dat ze in de gaten werden
gehouden. Ze hebben gemeend
toch met hun werk door te
moeten gaan".
Adviezen
Daarbij regelmatig met advie
zen bijgestaan door Koos Kos
ter, zetten ook Wout Baten
burg en zijn collega, Panora
ma-fotograaf Dirk Buwalda,
hun werkzaamheden voort.
Interviews met junta-verte
genwoordigers. Gesprekken
met boeren, met stedelingen.
Een onderhoud met een be
langrijke guerilla-leider. Dat
het om een andersoortige klus
ging dan de story over de sex-
keizerin, was duidelijk. Zand
wegen dienden, met het oog op
landmijnen, vermeden te wor
den. Als dat niet mogelijk was,
werd bij voorkeur achter een
bus of vrachtwagen aangere
den. Maar echt bang? Nee. Ze
hadden een Europees paspoort,
waren geen partij in het con
flict. De status van buitenlands
journalist bood toch ook een
zekere bescherming. En ze wa
ren niet zo gek om zich, in ge
bieden waar gevochten werd,
tussen de strijdende partijen te
gaan begeven.
„Dat soort cowboy-journalisten
lopen daar overigens bij bosjes
rond", signaleert Batenburg.
„Hotel Camino Real, waar wij
verbleven, is zo'n beetje het
duurste en grootste van San
Salvador en dus hèt verzamel
punt van de internationale
pers. Je treft er een breed sca
la aan interpretaties van de
journalistieke beroepsuitoefe
Aartsbisschop van £an Salvador Arturo Rivera y Damas, hier tij dens een eucharistieviering in de kathedraal van San Salvador,
heefjt gepleit voor een diepgaand onderzoek naar de dood van de vier Nederlandse journalisten.
