Oerwoud komt tot leven op de Veluwe
Droeve
uitzicht
loosheid
van
eenzamen
in
New York
Actie Wereld
Natuur fonds:
Behoud
het oerwoud
MILJOENENPROJECT VAN BURGERS' DIERENPARK:
Jungle wacht op nieuwe ontdekkingsreizigers
NEW YORK Elke dag zwerft er
door Columbus Avenue in New
York een man met grijs, bijna wit
haar, rood doorlopen ogen en rotte
tanden, die zachtjes in zichzelf
loopt te zingen. Hij draagt een fel
geruit jasje, een donkere overjas en
tennisschoenen. Soms moet hij het
erg koud hebben. In zijn mond
bungelt een kanariegeel fluitje
waarop hij aan één stuk door loopt
te blazen en op zijn neus heeft hij
een enorme, rode plastic bal gezet.
Hij heeft besloten clown te zijn.
De mensen zijn bang van hem. Als
hij ergens stopt om al blazend op
zijn fluitje een paar eenvoudige
danspasjes te maken, trekken de
moeders hun kinderen naar zich
toe om hem daarna snel voorbij te
lopen. Schoolkinderen giechelen en
rennen weg. Opgeschoten jongens
jouwen hem uit, maar versnellen
hun pas. Hij voert zijn show op
voor een leeg trottoir en hupt ver
volgens vrolijk weg, zwaaiend met
zijn blote, verweerde handen, ter
wijl zijn grote rode neus op en neer
danst.
Niemand geeft hem geld. Hij
vraagt er ook niet om. Wie weet in
welk magisch land hij denkt te wo
nen? Hij zegt nooit wat, tjielpt al
leen maar op ziin fluitje terwijl hij
zijn weg vervolgt. Af en toe ont
snapt een klein kind aan de greep
van zijn moeder om naar hem toe
te rennen en te klappen. Bij zoveel
waardering straalt hij en voegt hij
een paar ingewikkelde draaien toe
aan zijn ongecoördineerde dansje.
Angst
Het is de angst voor hem die zo
moeilijk te begrijpen valt. In New
York wemelt het van de stapelgek
ke straatzwervers die al kruipend
over de stoepen obsceniteiten uit
slaan en als het ware ruiken naar
de bedreiging die van hen uitgaat.
Hen keurt niemand ook maar een
blik waardig. Maar deze ongevaar
lijke, oude man, dansend in zijn
dromen, grinnikend van goede wil,
roept een gevoel van paniek en
verlegenheid op. Het is prima als je
gek en woedend bent; maar gek en
aardig, dat is eng.
Er is nog zo'n rattevanger van Ha-
meln, die iets bekender is. Hem
kan men elke middag vinden in
Central Park aan Fifth Avenue.
Gehuld in scharlaken rode, sma
ragdgroene en koninklijk blauw
gekleurde lompen, gecompleteerd
door punthoed en puntschoenen,
reist hij de stad door met een klei
ne, gammele koffer waarin hij zijn
sjaaltjes, fluitjes, belletjes, speeltjes
en opgevulde konijnen bewaart.
Als hij zin heeft soms is dat bij
de zeeleeuwen in de dierentuin,
soms op een rustig plekje bij het
meer waar je bootjes kunt huren
pakt hij zijn koffer uit en begint
druk te dansen. Zwaaiend met zijn
armen fluit, zingt en danst hij tot
grote verrukking van de kleine
kinderen die hebben geleerd naar
hem uit te kijken.
Ook hij pakt nooit geld aan en bij
zijn voeten ligt geen hoed als stille
hint. Maar toch gebeurt het dat zijn
vrolijke show wordt onderbroken
door een politieman die hem met
bruuske ongeduldigheid te verstaan
geeft dat hij door moet lopen. De
autoriteiten van Central Park heb
ben hem zelfs voor de rechter ge
daagd omdat hij geen vergunning
had om op straat op te treden. Wat
vreemd dat hij als een dreiging
wordt beschouwd terwijl om de
hoek bij Bethesda Fountain drug
handelaren hun waar open en bloot
te koop aanbieden en niemand dat
erg schijnt te vinden. Het lijkt wel
alsof zij recht hebben op een plekje
In New York wemelt het van de vreemde en eenzame figuren, die vreemde
in de stad. De vreemde, eenzame
man met zijn liedjes en gelach is de
buitenstaander.
Alleen-zijn
Al met al een droevige situatie,
want in New York wemelt het van
de vreemde en eenzame figuren die
vreemde en eenzame levens leiden.
Het is een stad die doet alsof ze
weet wat het is om alleen te zijn. In
de supermarkten kan men talloze
artikelen in hoeveelheden voor één
persoon kopen en in restaurants
ziet men vaak dat twee mensen aan
één tafeltje apart betalen. Ze zijn
alleen maar bij elkaar gaan zitten
voor wat aanspraak. Adviesbureaus
plaatsen advertentie na advertentie
in de plaatselijke kranten: „Een
zaam? Hulp nodig? Bel voor gratis
en eenzame levens leiden.
advies". En ondanks al dit ogen
schijnlijke begrip voor de alleen
staande roept de eenzame die con
tact zoekt, nog steeds angst op alsof
het besmettelijk zou zijn.
In de straten van New York zitten
de eenzame mensen ongeacht het
weer op bankjes te kijken naar de
voorbijgangers. Sommigen praten
in zichzelf, anderen tegen honden
en vogels. Sommigen schreeuwen
hun woede en bitterheid
van de daken dat hun stemn
ven het geronk van de auto'i
men en weerklinken in de s
blokken. En niemand lijkt
merken.
De bankjes in Broadway zit
met buitenstaanders. Ze zit
leen, op zorgvuldige afstand
kaar, en zo zitten ze uur in i
dag in dag uit. Ze zijn niet a
oud. Ze zijn niet allemaal zie
slaafd aan drank of in moe
den. Ze hebben verder ni
naar toe te gaan. In de zomf
ze te warm gekleed, in de wi
koud.
Afkeuring
Het lijkt wel alsof ze in hi
zaamheid het wisselen van
zoenen niet merken. Met onj
de haren en slordige kleren
er niemand is in wiens o
zichzelf kunnen spiegelen,
hun pogingen om te pratei
glimlachen tegen de voorbijf
op argwanende afkeuring.
In de 81e straat in Broadwa]
hele dag een oude man te
Hij zingt al de vrolijke liet
hij zich van vroeger kan h
ren. Soms reageert er i
Meestal een toerist die de
Yorkse gewoonten nog nie
geleerd en stopt om een pr
maken. En de oude man
zijn voeten van plezier,
meestal doen de mensen di
voorbij lopen alsof hij niet 1
lichtelijk uitwijkend voor i
gevaarlijke feestje.
Op een goede dag zal hij
meer zijn. Zoals hij alleen
zal hij ook alleen de dood
ogen moeten zien. En vo
moet hij dan zingen?
LINDA BLAND
THE GUAl
Een kaartje kopen voor de dieren
tuin en dan een ouwe gabber te
genkomen in de rimboe „Mr.
Livingstone, I presume?" Het zou
er wel eens van kunnen komen als
het ambitieuze plan van Burgers
Dierenpark in Arnhem doorgaat.
En, zoals de zaken er nu voor
staan, gaat het door. Een oerwoudje
van drie hectare midden in het
park, met alles er op en er aan.
Alle schakeringen van licht naar
donker. De kakofonie van gelui
den, niet door een luidspreker
maar vanuit de natuur zelf. Dit is
nog nergens ter wereld vertoond,
maar directeur Anton van Hooff
wil toch niet graag dat het als een
soort stunt wordt beschouwd.
Het is een serieus plan, dat hij ja
renlang in stilte heeft gekoesterd.
De uitvoering ervan werd eigenlijk
alleen maar tegengehouden door
technische problemen, met name
de overkapping die op twintig me
ter hoogte moet komen. Een onder
nemende betonconstructeur legde
Van Hooff al eens een oplossing
voor. Maar het bezwaar ervan was,
dat je dan tussen de tamarinden in
het oerwoud betonpalen zou krij
gen; geen gezicht natuurlijk. Nog
tamelijk onverwacht kwam vanuit
Amerika de echte oplossing: een
overkapping van vijf lagen teflon,
die met elkaar drie luchtkussens
vormen. Daarmee kan warmte
bewaard blijven, geproduceerd uit
de mest, die overvloedig geprodu
ceerd pleegt te worden in een die
rentuin. Die mest kan wel veertig
duizend kubieke meter gas per jaar
opleveren, toch een aardige bijdra
ge in de energievoorziening van
het oerwoud. In een proefhal op
het terrein van Burgers wordt een
en ander nu getest.
Renovatie
Een project van 75 miljoen gulden,
dat voor een deel gefinancierd en
gesubsidieerd moet worden. Kan
Toekomstdroom van Anton van Hooff: een klein stukje oerwoud, drie hectare groot, met alles er op en er aan.
Alle schakeringen van licht naar donker en natuurlijk de nodige dieren
dat risico's opleveren nu de ene
kraan na de andere dichtgedraaid
wordt?
Van Hooff: „Wel als het zou gaan
om gewone subsidies. Maar in dit
geval is het mogelijk in te haken op
stimuleringsmaatregelen, zoals die
van rijkswege worden genomen;
Het gaat daarbij om het stimuleren
van werkgelegenheid, binnenlands
toerisme en energiebesparing. Pre
cies de drie zaken, die aan de orde
komen in dat oerwoud van ons".
Bij de financiering van het project
speelt ook mee, dat Burgers' Die
renpark toe is aan renovatie van
een aantal opstallen. Dat kan nu al
lemaal in één keer. Er zal een com
pact geheel ontstaan, met als cen
trum het overdekte oerwoud. In
een kring daar omheen komen de
verblijven voor dieren die ook
warmte nodig hebben, in een vol
gende ronde de minder verwarmde
opstallen en de buitenste ring is ge
woon koud. Goed voor bijvoorbeeld
de wolven en ander gedierte, dat er
prijs op stelt de neus in de frisse
wind te steken. Het ontwerp is ge
richt op etagebouw, waarin ook de
ruimten zijn opgenomen voor res
taurants, filmzaal, expositieruimte,
kindercrèche en dergelijke.
Geen wildkansel
Terug naar de jungle Wat stelt
Anton van Hooff zich er in grote
lijnep van voor? In de natuur heeft
het oerwoud er zo'n honderd mil
joen jaar over gedaan om te wor
den wat het nu is. Zoveel tijd zal er
in Arnhem niet voor beschikbaar
zijn.
De oplossing wordt gezocht in
kunstgrepen op wetenschappelijke
basis, met medewerking van onder
meer de Landbouwhogeschool in
Wageningen. Daarbij valt te den
ken aan versnelde plantegroei en
het bijsturen van natuurlijke pro
cessen.
Wat de dierenwereld aangaat, het
is niet direct de bedoeling dat be
zoekers door een nooduitgang naar
buiten moeten rennen omdat ze op
de hielen worden gezeten door een
tijger. Veel meer valt te denken
aan vogels, kleine halfapen, kant-
jils, vliegende honden, leguanen.
En insekten natuurlijk, die immers
zo'n pregnante bijdrage leveren
aan de geheimzinnige geluiden van
de jungle. Dieren met wat meer vo
lume, zoals dwergnijlpaarden e.i ta
pirs, zullen het oerwoud bewonen
onder speciale condities. Met on
zichtbare, maar doeltreffende voor
zieningen worden ze binnen een
bepaald terrein gehouden. Dat
geldt ook voor de krokodillen, die
zeer zeker in de aan te leggen ri
vier zullen rondzwemmen.
Van Hooff: „Maar de bezoekers
moeten zich niet voorstellen dat
het een soort wildkansel wordt,
waar het vrijwel gegarandeerd is
dat je op een bepaalde tijd dieren
ziet. We denken meer aan een ele
ment van complete verrassing. Zo
is het oerwoud namelijk. Verschil
lend van moment tot moment.
Mensen zullen er ook heel verschil
lend op reageren. De een vindt de
geur van de jungle lekker bedwel
mend, een ander zal gewoon zeg
gen dat het er stinkt. Ons gaat het
er om, dat ze de gelegenheid krij
gen om op speurtocht te gaar., ieder
vanuit zijn intentie en naar zijn ei
gen aard. Dat zal ook de meeste
voldoening geven. De één is er ge
lukkig mee dat hij dieren heeft.ge
zien. Een ander kan genoeg hebben
aan de ervaring, dat hij alleen
maar geluiden heeft gehoord en
achter de bomen iets heeft zien
wegschieten, dat kan een dier ge
weest zijn of wat dan ook".
Kronkelpaden
Zal het op drukke dagen niet een
beetje dringen worden in het Ve-
luwse oerbos?
Van Hooff is ervan overtuï
het wel zal meevallen. Bui
drie hectare van het oerwouj
het park namelijk nóg tweea
tig hectare en de efvaring H
lang geleerd, dat de bezoeken
allemaal op één kluitje lopa
vendien zijn er in de schemj
de dichte begroeiing allerlei
keipaden, waarover eeniedj
eigen weg kan zoeken. Het o
iemaal in het streven naar e
zet, waarin de bezoeker het
niet kan zien als hij aan de:
tocht begint. Het enige waai)
is voorzien is de uitreiking vi
penpakken bij de ingang, zcl
renommeerde restaurants v|
raplu's aan gasten ter bescH
stellen als het hard regeijj
moet dan maar geregeld i|(
met dasje af en bloesje openL
In al de jaren vanaf lij
waarin Van Hooff met zijnL
medewerkers over het plaif
nagedacht, bewaarde hij fa
diepste stilzwijgen over. He^j
eerst maar eens zeker zijn, dj|
uitvoerbaar was. Maar nu o
tenwereld ervan weet, bli;
positieve kanten te hebbe
zichzelf komen allerlei des
gen die iets uitgevonden heb
dat wel eens aan de praktijk
toetsen. Warmtetechnici
beeld. Omdat in stilte al
aan het plan gesleuteld is,
dan meteen op werkniveau j
worden.
En nu dat werk dan op ganj
gaat een ideaal van Van H
vervulling: „Altijd en overa
zo geweest, dat je óf dieren c
ten had, in een diergaarde of'
plantentuin. Maar in
hoort het bij elkaar. Zó mo<
mensen er kennis mee laten
en de echte kennismaking
toch niet uit boeken of uit ee
je moet'midden in de compl|
tuur gaan zitten. Kijken en
ren. Dat gaan we nu krijgei
moet dat zijn".
AAD SCH(
In de loop van dit jaar begint het
Wereld Natuurfonds met een van
de grootste acties uit zijn geschie
denis: „Behoud het oerwoud".
Ongetwijfeld een actie die de
aandacht zal trekken, want het is
inmiddels wel bekend welke de
sastreuze gevolgen het voortdu
rend kappen van vooral tropische
regenwouden kan hebben voor
de hele wereld. Volgens schattin
gen van de Wereld Voedsel Orga
nisatie verdwijnt vijftien miljoen
hectare per jaar, dat is een opper
vlakte, gelijk aan die van Enge
land.
Op deze pagina alvast een voor
proefje. Het gaat daarbij niet zo
zeer om de inhoud van de actie
daarover zijn in de loop van
het jaar nadere berichten te ver
wachten als wel om het mee
denken over het fenomeen oer
woud.
Zo is, met medewerking van het
Wereld Natuurfonds, bij Elsevier
het standaardwerk „Het Oer
woud" verschenen onder redactie
van de Ghanese hoogleraar prof.
Edward S. Ayensu.
En in Arnhem is directeur Anton
van Hooff van Burgers' Dieren
park bezig met een miljoenenpro
ject, dat voorziet in het stichten
van een stuk oerwoud op het ter
rein. Over vijf jaar zou het klaar
kunnen zijn. Van Hooff: „Het
manco in de kennismaking van
mensen met de buitenlandse na
tuur is, dat ze óf dieren óf plan
ten kunnen bekijken. In het
stukje rimboe dat wij willen ma
ken kan er een complete kennis
making zijn
Op deze pagina enkele indrukken
van het boek „Het Oerwoud" en
een gesprek met Anton van
Hooff.
Volgens schattingen wordt per jaar
vijftien miljoen hectare gekapt, een
oppervlakte gelijk aan die van En
geland.
Lang voordat wij het scheldwoord „gifkikker" uitvonden, werden in de jun
gle de échte gifkikkers aangetroffen, die met hun gif een dier ter grootte
van een hond kunnen doden.
BI
„De goden zijn machtig, maar
machtiger nog is het oerwoud" -
een spreekwoord van eeuwen her
uit het Amazonegebied. Meer nog
dan die majestueuze macht spreekt
wellicht de geheimzinnigheid van
het oerwoud de mensen aan. In
geen enkele andere samenlevings
vorm vormt alles wat leeft en
groeit zo'n onverbrekelijke een
heid. Nergens ook is de mens als
heerser over de natuur zo klein als
in het oerwoud.
Het zojuist verschenen boek „Het
Oerwoud" volgt het voetspoor van
de ontdekkingsreizigers, die in de
loop van de tijd geprobeerd hebben
er achter te komen wat er leeft in
de Afrikaanse, Aziatische en Zuid-
amerikaanse oerwouden en
vooral ook hóe het leeft. Het gaat
daarbij niet zozeer om de ontdek
kingsreizigers van de avonturen
verhalen als wel om de weten
schappelijke onderzoekers, die al
heel wat geheimen van het oer
woud hebben vertaald voor een
groot publiek.
Overigens hebben die oude ontdek
kingsreizigers van de avonturen
verhalen wél de basis gelegd voor
de wetenschappelijke arbeid van
nu. Zij kwamen er al achter dat in
de jungle geen planten en dieren
voorkomen, zoals in andere ge
meenschappen, maar dat ze samen
het oerwoud vormen, waarin din
gen mogelijk zijn die elders gewoon
niet kunnen. Bijvoorbeeld, dat
rechtstreekse familieleden van ons
geurige viooltje in het oerwoud
kunnen uitgroeien tot bomen van
vierentwintig meter lang. Zij gaven
net als volgens het bijbelverhaal
Adam in het paradijs dieren de
namen die ze nu nog dragen. Heel
mooie soms, zoals de Loeri van de
Blauwe Bergen. Zij maakten ken
nis met menselijke samenlevings
vormen, waarvan iets te leren viel.
Zo lieten de pygmeeën in Afrika
hun zien, hoe zij de misdaad in ei
gen kring bestreden: niet door de
daders te straffen, maar door hen
bespottelijk te maken en vervol
gens weer op te nemen in de club
alsof er niets was gebeurd. Zij
maakten kennis met technieken
van de natuur, die eeuwen later
nauwelijks verbeterd zouden kun
nen worden door de computer:
slangen die hun prooi opsporen met
behulp van warmtegevoelige cel
len. En al lang voordat wij hier het
scheldwoord „gifkikker" uitvon
den, troffen zij in de jungle échte
gifkikkers aan, die met 0,00004
gram gif een dier ter grootte van
een hond kunnen doden.
Gevaarlijk tij
Helaas is er naderhand erg veel
mis gegaan. Het begon er al mee,
dat wij een paar voor ons onschul
dige ziekten, zoals griep en maze
len, meebrachten naar de jungle.
Hele stammen van inboorlingen
zijn eraan bezweken. Daarna
kwam de handel en in ernstiger ge
vallen de roof in gebieden, die eeu
wen lang zorgvuldig beheei
ren door de oorspronkelijke q
ners. Zo zorgvuldig, dat so
stammen voortdurend verhi
omdat hun geloof hun verbo i
men te kappen. Nu is het zo i
komen, dat velen zich in
móéten houden door het afl I
van hun leefmilieu. Niet g
simpelweg voor de hout!
maar ook om ruimte te 1 I'
voor gewassen die snel winse
veren. In veel gevallen k
grond daar maar korte tijt
worden gebruikt. Opnieuw li
dus, op een andere plaats.
alles het altijd dreigende
van erosie, waardoor de
voorgoed onbruikbaar wordt
Zo is nu de tijd aangebroke
een nieuw soort ontdekking!
in het oerwoud: namelijk v
kwalificeerde krachten uit k a
van wetenschap en techniek!
Zij kunnen de bewoners v
oerwoud helpen het levensg
lijke tij te keren.
Met onzich
maar
doeltreffen
voorziening j
zullen in Bi
„oerwoud"
krokodillen
binnen een
bepaald te
worden
gehouden,
in de aan t
leggen rivit'
zullen
rondzwemt
zeker.
