Klein links hekelt .ommezwaai' van Pvdi
„Statenverkiezingen geen
graadmeter voor kabinet"
Zestig miljoen voor
deeltijdbanen stuit
op verzet in Kamer
Snellere afdracht gasopbrengsten
door NAM levert miljard per jaar op
De weg van
roomse roeping
naar linkse
openheid
Regering komt in mei met nieuw rapport uit over Shell/Esso
BINNENLAND
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 26 FEBRUARI 1982 PAGINA
üïi
o
(Van onze parlementaire re
dactie)
DEN HAAG „De PvdA
heeft nooit gezegd dat de
gaswinsten van Shell en
Esso nu afgeroomd zou
den moeten worden". Met
deze woorden verdedigde
het PvdA-kamerlid Van
der Hek gisteravond in ctó
Tweede Kamer de gewij
zigde opstelling van zijn
partij ten opzichte van het
„herenakkoord" dat het
vorige kabinet met Shell
en Esso sloot over investe
ringen in ruil voor be
houd van gaswinsten. De
kleine linkse partijen in
de Kamer hekelden de
gewijzigde opstelling van
de PvdA.
Afgelopen dinsdag verklaarde
het kamerlid nog namens zijn
partij in de Kamer, het heren-
akkoord van generlei waarde
te achten omdat alleen de
overheid daarin toezegt van de
gaswinsten van Shell en Esso
af te blijven zonder dat tegen
prestaties van Shell en Esso
daarvoor ziin vastgesteld.
In het verleden is vanuit de
PvdA herhaaldelijk gezegd dat
Shell en Esso nog vier miljard
gulden aan de staat zouden
moeten inleveren. Gisteren
liet Van der Hek weten het in
vesteringsprogramma van
Shell en Esso „waardevol" te
vinden gezien de bijdrage die
er vanuit gaat voor de indu
strie- en energiepolitiek.
De gewijzigde houding van
Van der Hek, die in deze
krant al door PvdA-fractielei-
der Meijer uiteen is gezet,
stuitte in de Kamer of felle
kritiek van CPN en PPR.
CPN-leider Bakker wees Van
der Hek erop dat zijn eigen
minister Den Uyl (Sociale Za
ken en Werkgelegenheid) di
rect na het aantreden van het
kabinet drie tot vier miljard
gulden extra van Shell en Esso
had opgeëist voor zijn banen
plan.
Van der Hek daarop:,, De situ
atie van Den Uyl bestaat niet
meer. Die ging bij zijn uitlatin
gen uit van het regeerakkoord
waarbij de gaswinsten van
Shell en Esso nog op twintig
miljard gulden werden ge
schat. Nu blijken die vijftien
miljard gulden te zijn".
Van der Hek ontkende ook
dat de PvdA door de gewijzig
de opstelling in feite met lege
handen uit het kamerdebat
kwam. „Wij staan niet met
lege handen. De taak van de
minister is geformuleerd (het
aanscherpen van het herenak
koord voor mei 1982, red). Het
investeringsprogramma van
Shell en Esso is niet niets
maar niet alle gegevens zijn
boven water. Wij willen een
goede afspraak".
Bakker liet echter weten dat
de hele gang van zaken nu een
hevige klap in het gezicht van
de PvdA is. Hij wees op de uit
latingen van Den Uyl
applaus daarvoor van Vj
Hek zelf. „Het is navra
Den Uyl nu zelf betrok
bij het opstellen van de
ringsbrief", aldus B n<
„Geen halve cent komt
slikken kost werk. Da
niemand vergeten".
O
Beckers (PPR) zei dat h
,was tegen gevallen
PvdA zich bij de gang
ken heeft neergelegd.
or l
SHIN
ring
-
een I
aan
teru
kt v<
1
irdvoi
een
d ii
irdvo<
enlar
iet vi
wei
gul
enlar
CDA - V OORZITTER BUKMAN WAARSCHUWT PARTIJGENOTEN:
(Van onze parlementaire re
dactie)
DEN HAAG Aan de
vooravond van de Staten
verkiezingen heeft CDA-
voorzitter Piet Bukman
een aantal opmerkelijke
uitspraken gedaan in het
blad van zijn partij. Hij
waarschuwt dat de ko
mende gang naar de stem
bus niet uitgetild moet
worden boven het belang
voor de provincies.
„Statenverkiezingen, dat zijn
het. Geen tussentijdse opinie
peiling. Evenmin een graad
meter voor de toekomst van
de huidige coalitie". Volgens
Bukman hem zijn er „helaas"
mensen, die wel zo denken.
„In eigen kring, zo hier en
daar. En natuurlijk in de krin
gen van de oppositie. Ver
klaarbaar, maar onjuist". De
CDA-voorzitter wijst erop dat
de uitslag van de Kamerver
kiezingen van vorig jaar bepa
lend is voor de grondslag van
het kabinet „en niet mogelijke
fluctuaties in de voorkeuren
van kiezers".
Ook Van Agt
In politiek Den Haag neemt
men dat Bukman deze waar
schuwing ook richt aan het
adres van premier Van Agt.
Hij noemt de minister-presi
dent niet in in dit deel van zijn
verhaal, maar voert hem des
alniettemin ten tonele door te
verwijzen naar wat er het af
gelopen weekeinde gebeurde.
De minister-president ver
klaarde toen op zijn wekelijkse
persconferentie dat de bespre
kingen in de ministerraad
over de Voorjaarsnota uiterst
moeizaam verliepen. Van der
Stee wilde 4,5 miljard bezuini
gen en Den Uyl wilde een mil
jard meer hebben voor zijn ba
nenplan. „Het voortbestaan
van het kabinet is in het ge
ding", aldus Van Agt bij die
gelegenheid.
En uiteraard kwam dat groot
in vrijwel alle kranten. Voor
Bukman is dat reden de vin
ger te heffen. Hij doet dat ech
ter wel in de richting van de
commentaarschrijvers, die in
de uitspraak van Van Agt de
mogelijkheid van een kabi
netscrisis proefden. Volgens
Bukman heeft dat meer weg
„paniek zaaien en sensatielust
prikkelen dan nuchter en za
kelijk bezig zijn in 's lands be
lang".
Wonderlijk is dat Bukman,
wanneer hij Van Agt wel
noemt, hem op de reeds ge
noemde persconferentie laat
zeggen, dat „bij alle spannin
gen die ingrijpende beleidsbe
slissingen oproepen, de wil om
het samen te rooien duidelijk
voorop staat". Wonderlijk, om
dat Van Agt dat in het geheel
niet gezegd had. Toen hem ge
vraagd werd, wat zijns inziens
de kansen waren dat het kabi
net eruit zou komen, zei de
premier „Wat verwacht u nu
van mij? Ik kan toch niet an
ders zeggen dan dat we het
wel zullen redden". Het werd
nog wonderlijker, toen Van
Agt dinsdag juist die gedeelten
van een -voor hem geschre
ven- speech niet uitsprak,
•waarin een langdurige samen
werking met de PvdA werd
bepleit.
De verklaring van Bukmans
schrijven is wellicht dat hij/
Van Agt dat graag wel had ho
ren zeggen. Dat is af te leiden
uit hetfeit dat hij aan het ver
meende citaat van Van Agt
(„samen rooien") het volgende
toevoegt: „Zo hoort het ook.
Daarom ben je samen in zee
gegaan".
Bukman verzet zich tegen de
mode van het „oppoetsen" van
yet CDA als de „grote kam
pioen van de bezuiniging en
inleveren" en de PvdA als de
direct verantwoordelijke voor
meer werk en de behoedster
van de sociale zekerheid. „We
hebben een regeeraccoord
waarvoor de coalitiepartners
samen de verantwoordelijk
heid dragen". De doelstelling
van een financieringstekort
van maximaal 6,5 procent is
geen liefhebberij van Fons van
der Stee, evenmin als het ba
nenplan van „Joop is".
RIK IN 'T HOUT
DEN HAAG Minister
Terlouw (Economische
Zaken) zal in mei van dit
jaar aan de Kamer een
nieuw rapport uitbrengen
over de investeringen die
Shell en Esso in Neder
land doen in ruil voor het
behoud van gaswinsten.
In dat rapport dient de minis
ter zijn vorderingen mee te
delen bij pogingen erkende
„leemten in de afspraak, die
Shell en Esso met de vorige
regering over hun investeri-
gen in ruil voor gaswinsten
maakten, op te vullen. Ook zal
de minister rapporteren over
het tempo van de beloofde in
vesteringen en de bijdrage van
de investeringen aan het indu
strie- en energiebeleid alsmede
het aantal arbeidsplaatsen dat
erdoor ontstaat. Indien zou
blijken dat Shell en Esso niet
in Nederland investeren of
minder dan zij uit gaswinsten
halen, zal worden ingegrepen
door de overheid. Op welke
manier staat nog niet vast.
Dit heeft Terlouw gisteren in
de Kamer toegezegd naar aan
leiding van motie van het
CDA-kamerlid Gerritse, die
gesteund werd door de heren
Engwirda (D'66) en Van der
Hek (PvdA). Terlouw liet wel
weten te verwachten in mei
weinig meer te kunnen mel
den dan de afgelopen dagen
aan de kamer is gebeurd (Shell
en Esso houden zich aan de af
spraak gaswinsten te investe
ren, en dus zal de staat de gas
winsten niet verder afromen,
red.). Desondanks noemde hij
de motie „een politiek verstan
dig signaal", alhoewel de mi
nister zich niet aan de maand
mei wilde binden om de her
onderhandelingen over de af
spraak met Shell en Esso af té
ronden.
(Van onze parlementaire re
dactie)
DEN HAAG De Twee
de Kamer kan algemeen
instemmen met het beleid
van minister Terlouw
(Economische Zaken) ge
richt op het weer winst la
ten maken van het be
drijfsleven om zo te be
werkstelligen dat werk
gelegenheid ontstaat. De
Kamer stemt er ook mee
in dat de regering in de
komende jaren niet meer
dan tien miljard gulden
steun verleent aan bedrij
ven in financiële moeilijk
heden.
Problemen heeft de Kamer al
leen nog met het gebruiken
van 60 miljoen gulden voor
het scheppen van deeltijdba
nen. Een bedrag dat bespaard
wordt op de Wet Investerings
rekening (WIR). Een meerder
heid van de Kamer, VVD,
CDA en klein rechts, meent
dat daardoor ten onrechte
steungelden aan het bedrijfsle
ven voor andere doeleinden
worden gebruikt waarvan het
effect voor het bedrijfsleven
twijfelachtig is. Over twee we
ken zal de Kamer zich er defi
nitief over uitspreken.
Een en ander bleek gisteren
bij de afhandeling van de be
groting van Terlouw in de Ka
mer. In antwoord op de kri
tiek van een meerderheid van
de Kamer op het besteden van
zestig miljoen gulden WIR-
geld voor deeltijdwerk liet
Terlouw weten dat dit geld te
ruggaat naar stimulering van
investeringen in het bedrijfsle
ven, als blijkt dat het niet goed
aan deeltijdwerk besteed kan
worden.
Hij ontraadde een
VVD-motie om het geld te be
steden voor regionaal beleid,
midden- en kleinbedrijf en
hoogwaardige industriële pro
jecten.
Volgermeer
polder wordt
uitgebaggerd
In opdracht van de
provincie Noord-
Holland is vandaag
een begin
gemaakt met het
uitbaggeren van
de giftige
stortplaats de
Volgermeerpolder
bij Amsterdam.
Het slib, dat zware
metalen bevat,
wordt via een
pijpleiding naar
een baggerdepot
op het hoofdeiland
van de stortplaats
geperst.
(Van onze parlementaire re
dactie)
DEN HAAG Indien de
rijksoverheid van de Ne
derlandse Aardoliemaat
schappij (NAM), gezamen
lijk eigendom van Shell
en Esso, zou eisen dat de
opbrengsten uit gasverko-
pen niet elke kwartaal
maar elke maand aan de
staat worden afgedragen,
zou dit de staat één mil
jard gulden per jaar extra
opleveren. Dit hebben
ambtenaren van het mi
nisterie van Economische
Zaken voor minister Ter
louw uitgerekend. De mi
nister heeft dit cijfer ech
ter niet in de Tweede Ka
mer genoemd tijdens de
debatten over de gaswin
sten van Shell en Esso en
investeringen in ruil daar
voor.
Volgens het contract dat de
rijksoverheid in 1975 met de
NAM, en daarmee Shell en
Esso, sloot krijgt de staat 95
procent van de gasopbrengsten
uit het Slochterenveld, de
NAM partners houden vijf
procent. De financiële opzet
van de NAM is zo geregeld dat
het bedrijf op 15 december
rente neutraal draait. Normaal
is dat een bedrijf medio van
het jaar rente neutraal draait
en daarna winst gaat maken
op beleggingen van gelden die
men heeft.
Indien uitjgegaan wordt van
een jaarlijkse gasopbrengst
van de NAM van totaal 20
miljard gulden, een rente van
tien procent en de periode tus
sen eind juni en het eind van
het jaar, betekent dit dat de
NAM middels de eigen finan
ciële opzet een miljard gulden
aan rentewinsten boekt. Bij
een eerdere afdracht aan de
staat zouden deze opbrengsten
aan de staat toevallen.
Ambtenaren van het ministe
rie van Terlouw zijn van me
ning dat de staat niet aan het
gesloten contract uit 1975 kan
sleutelen. Bovendien zit het
contract zeer ingewikkeld in
elkaar. Ook is men van me
ning dat het eisen van snellere
afdrachten van NAM-gelden
aan de staat, in feite zou neer
komen op een verhoging van
het staatsaandeel in de gasop
brengsten ten koste van de
NAM en dus Shell en Esso.
Daarmee zouden beide onder
nemingen zich ontslagen kun
nen achten van gemaakte af
spraken over investeringen in
ruil voor gaswinsten.
Onlangs is uit onderzoek van
de universiteit Groningen ge
bleken dat het rijk bij een
snellere afdracht van de NAM
gelden aan de staat 200 tot 300
miljoen gulden per jaar extra
binnen zou krijgen. Bovendien
zou men ineens een bedrag
van drie miljard gulden kun
nen incasseren. Deze cijfers
worden door de berekeningen
van het ministerie ten dele
weerlegd.
Nederland wil
Portugal in EG
DEN HAAG Nederland
is voorstander van een
snelle toetreding van Por
tugal tot de EG. Dit is gis
teren duidelijk geworden
tijdens een bezoek aan ons
land van de Portugese
premier Francisco Pinto
Balsemao en diens minis
ter van buitenlandse za
ken André Goncalves.
De Nederlandse regering ziet
geen reden de onderhandelin
gen over de toetreding van
Portugal op te schorten totdat
er een oplossing is gevonden
voor onder meer de financiële
problemen waarmee de ge
meenschap op het ogenblik
wordt geconfronteerd. De Por
tugezen spraken op een pers
conferentie de hoop uit dat
ook de negen andere EG-sta-
ten dit jaar nog akkoord gaan
met het lidmaatschap.
HISTORICUS BESCHRIJFT 60-JARIG
GESCHIEDENIS VAN DE VOLKSRK.
ION]
hei
ie h
•ij j«
aan
iljoi
lop
•eze
:herc
•eci;
opt
ie
n
eg
h
AMSTERDAM In 1921 luidde het devies: „Ver:
gen de boljswistische brutaliteit en het armzalig
lisme dat we niet zouden willen inruilen voor
heerlijke christelijke levensbeschouwing; we mt
een rooms geslacht helpen kweken dat zijn roepii
taak verstaat". 1945 Vervolgens baarde het bej
punt: „We dienen een goede en daarna pas een
lieke krant te zijn, een nieuwsblad, een gezinsbl;
een draagster van politieke en maatschappi
ideeën". En nu? Nu wordt het Credo beleden: „Wl
de meest linkse en de meest open linkse en de
open krant in Nederland; we willen werken vanui
verwantschap met de verdrukten en ontrechten
samenleving; onze lijn is die van sociale bewogei
van opkomen voor de underdog, van streven na;
betere samenleving".
De emancipatie van een dagblad. Die titel heeft de Niji
pershistoricus dr. Joan Hemels dan ook gekozen voor hel
dikke boekwerk waarin hij de zestigjarige geschiedenis vi
Volkskrant beschrijft. Drs J. van der Pluijm heeft de pil
daag aangeboden gekregen als afscheidscadeau, want na{
tien jaar hoofdredacteurschap gaat hij het medium verlatei
eerbetoon? Inderdaad heerst in brede kring de opvattir
hem de palm toekomt voor het omturnen van De Volkskr;
wat het dagblad nu is, „de krant bij uitstek voor een heell
we bevolkingsgroep, de ostentatief linkse elite die de uni
teiten en de zachte sector bevolkt", zoals het weekblad de
se Post eens in een analyse vaststelde. Men ziet: emam
hoeft niet altijd onverdeeld gunstig gewaardeerd te word)
Tolerant
Zo denkt ook De Tijd erover, waarbij wel de kanttekenii
zijn plaats is dat deze „pastoorskrant" van vroeger de „k
lieke Telegraaf" (voormalige bijnaam van De Volkskrant! yan
erg gemogen heeft. Citaat: „Van der Pluijm was tolerant. 1
lerant, heet het. De krant ontwikkelde zich van lieverlee 10 )NN
complex van volkstuintjes, een bundeling van liefhebberijei L
redacteuren. De democratisering die onder Van der Pnisw
vaardig werd, werkte daar nog aan mee. Allerlei deelred I vo
gingen hun eigen Volkskrant maken en in publikaties ovo v<
blad werd dan ook al grinnikend van De Volkskranten gei ^ijn
Aan deze uit journalistiek oogpunt negatieve kanten va or e(
emancipatie gaat Hemels in zijn boek grotendeels voorbij,
stiger echter is dat hij de ware emancipatie van De Volks
onderbelicht laat. Die heeft immers niet gelegen bij de o
zwaai naar links. Men kan nog zo sociaal béwogen zijn en hmi<
men voor de underdog wanneer men niet over een voli schu
dig, invloedrijk medium beschikt om zijn maatschappelijke chti|
uit te dragen, blijft men een roepende in de woestijn of fvolj
stens in een oase van geestverwanten. De ware emancipati
De Volkskrant ligt in het feit dat een bescheiden plaatje v &e c
katholieke arbeidersbeweging (slechts 25.000 abonnees) i Prer
oorlog kon uitgroeien tot een landelijke ochtendkrant die
katholiek of niet gelezen moest hebben om op de h"leid
te zijn van het nieuws en zijn achtergronden in binnen- ei 11 va
tenland. Pon«*
Dat de vooraanstaande politicus Romme zijn naam als staa imidl
dig hoofdredacteur aan de naoorlogse Volkskrant verbonc mate
natuurlijk een visitekaartje waar niemand omheen kon. naa
alleen daarmee heb je nog geen krant. De krant, het journa1 ver
ke fenomeen dat krant heet, stampte de jonge, in het mekk «ers
de Engelse pers geschoolde algemeen hoofdredacteur J. L »oder
uit de grond. Hij schiep het podium dat nodig was om v >rop
luid gehoord te worden het podium dat De Volkskrant n«
steeds gebruikt, al is de boodschap een andere geworden, bon
i, kaï
Valkuil men
andt
Bij zijn poging de periode-Lücker (1945-1964) te belichten izen o
toricus Hemels in de valkuil getrapt waarin velen henjjooc
voorgegaan. De Volkskrant zou groot geworden zijn do ken.
overdaad aan talent die Lücker aantrok om hoeken en v
van zijn blad te-vullen. Bomans, Opland. Wibo, Trijntje ordv.
Bertus Aafjes, Nooteboom steeds weer komen die paradi beri
den de piste binnendraven wanneer men het naoorlogse i pond
van De Volkskrant probeert te verklaren. Onzin. Met stri lmjdi
Eolitieke prenten en leuke rubrieken maak je geen krant, jjts j
ende namen houden je journalistiek niet op de been, gelijk za
failliet van eerst De Maasbode en vervolgens De Tijd (oo t g,
tholieke dagbladen van formaat) afdoende heeft aangetoo istige
Lücker was een snob vandaar de klinkende namen. Hij e b
hte iedere middag met de notabelen van de Grote Cli jt nu
pronkte er graag met zijn veren. Maar bovenal was hij ee ijs^,
journalist, steeds met wijd open neusgaten op de huid vansch,
nieuws en van nieuwe ontwikkelingen. Die eigenschap, s kent
met de eis van volstrekte betrouwbaarheid die hij aan £t.
richtgeving stelde, stempelden hem tot de man die een
bondskrantje kon doen emanciperen tot een alom geacht,
ook gevreesd dagblad. De keur aan nieuws- en achtergri
gers waarmee hij zich omringde, is nog steeds legenda
Geen woord daarover in het boek van Hemels. Geen I 1
over de financiële rubriek die onder Jan Damen de best^^-*
Nederland werd, over de manier waarop dank zij Jan de *-r
de Tour de France als sportevenement werd ontdekt. Ov i
kansen die fotografen als Ed van der Elsken en Eddy Postl 11
de Boer kregen om de fotojournalistiek in nieuwe banen i
den, over de unieke politieverslaggeving van Bram Brakel.
de naam van drs, Ferd Rondagh ontbreekt, de socioloog di
zijn aandacht voor de denkwerelden van onder andere de
leraren Trimbos en Hoefnagels taboes durfde doorbreken
aan geen medium zich in de vijftiger jaren waagde.
Underdog
De vraag waarom Joan Hemels aan dit alles en nog veel
voorbij is gegaan, blijft open. Vastgesteld zij slechts dat h 'Van
zijn boek de emancipatie van De Volkskrant onvolledig
heeft gedaan, eerst door zijn falen om de journalistieke vo
senwording van het blad adequaat te beschrijven, verv<
door zijn kritiekloze beoordeling van de vruchten die het ifa-*:,
cipatieproces anno 1982 afwerpt. Kritiek mag immers best ll
van de vertrekkende hoofdredacteur Van der Pluijm. Ze
niet in een interview naar aanleiding van zijn afscheid: „Ik'ds g
het vrij teleurstellend dat de krant wel over, maar niet vo ikke
underdog schrijft. Die underdog hebben we helaas nog ni| 1
lezer. Dat is een van de redenen om de toegankelijkheid x reju
krant te vergroten"?
PIET SNOl T9
De emancipatie van een dagblad, dr. J. Hemels, uitg< nist<
AMBO. Baarn. Prijs: 39,50. chtel
'Sr ïlt n
