Ge moet u
jrdoor gooien
ite
agtochties of toch maar carnavallen in de crocusvakantie?
jrt
stworstrennen m Boxmeer
Rondvlucht Concorde of
dagtocht naar piramiden
ZATERDAG 20 FEBRUARI 1982
CO FRANSEN. DOCTORANDUS CARNAVALISTIEK:
Ar
01
larom
wjraatbeeld wordt
geaepaald door piraten,
ingen^1 en dom-ogende
;n. Rommelige
|n van
nn)pgetuigde
F^wagens rijden af en
r. -j-jtn de cafés wacht je
"■"Op een pilsje. Geen
„De transformatie tot
men 41e carnavalist", aldus drs.
n n°g l. ..dat wil zeggen de volko-
aanhiegratie in het echte carna-
ddel. Ivergt tijd. Een „avondje" of
ten n|agje" carnaval vieren is,
Nedetschouwd, ondenkbaar. Op
eeld Mhst zijn er drie volle dagen
dig. En dan nog is het hard
welva» en bereid zijn om af te
ietsaaife man die één dag carnaval
jpvalldijft onderin zijn bewustzijn
en dei met het fnuikende idee:
loots |ochtend om acht uur zit ik
ermjhter mijn bureau. Hij houdt
nee oHing met het gewone leven,
surfp niet dóórvieren. Probeert
inhangtoch, dan raakt-ie hoogst-
einderhijnlijk in paniek en daar-
niet adderzat. Wat nu juist non-
r tensllesk is. En in feite zijn die
ippenben op zichzelf genomen na-
krat pf ook niet toereikend. Een
;portfifesseerde terugkeer naar de
n eenj wereld, op Aswoensdag, is
r de v^nselijk. Essentieel echter is
iets zchrleefd „voor-sudderen" in
oende-afgaande maanden. Present
ene uiide opening van het nieuwe
i de hg op de elfde van de elfde,
pvouv; en de Sitzungen bijwonen,
tenmllagers leren. Carnaval
iar eeioet ge u geleidelijk in laten
verbuigen. En eenmaal binnen:
)r gooien".
arretje
»g welransen, Chef van de afdeling
Volgeigisch Onderzoek van de ge-
een f» Venlo, is doctorandus in de
je geealistiek. Zijn publikaties ter-
iden. 3mvatten onder meer een
p geytisch sociaal-psychologische
aling |ring" (1956), een „sociologi-
de wcnadering" (I960) en een
erandf ethische benadering"
politieAanvullend liet hij in 1971
w mekele „sociologische notities"
aan, Jnen. Op de elfde van de
en dfen het vorig jaar verscheen
itten. gste werk, getiteld „Carna-
tmaskerd?" Waarin de prog-
~!arnaval heeft een gouden
het jaar 2000 zal het
Nederland in zijn
(maskerd!
"Carnaval
st. In he
5 al heel i
Rebben".
mens die zich eraan
stoort. Iedereen lacht en
plaagt en danst met
iedereen. De
Zuidnederlandse denker
Anton van Duinkerken
heeft ooit opgemerkt:
„Juist het atoomtijdperk
moet van de betekenis
van de aloude
carnavalsviering
doordrongen worden. Als
de mensen ophouden
zichzelf met hun diepste
beweegkrachten sterker
te voelen dan de dood,
hebben zij feitelijk reeds
opgehouden te léven. Het
is dan enkel nog maar
een vraag hoe lang het
duurt tot zij ophouden te
bestaan".
ver yee de situatie zou zijn her
bis die bestond voor de op-
RAI.jvan het protestantisme. Dat
'spreifn dit feest zowel boven als
nstallJn de grote rivieren zeer po-
twoor
pulair was, blijkt uit tal van oude
documenten. Al in 1358 presenteer
den zich de scholieren van Haar
lem op „vastelavond" met hun ko
ning. In 1415 is sprake van carna
val-vierende Haagse scholieren, die
behalve een koning ook een konin
gin eerden. Geschriften uit Deven
ter maken duidelijk dat daar in
1476 betalingen zijn verricht aan
„gesellen" die de vastelavond extra
luister moesten bijzetten. De teloor
gang van dit zottenfeest (zeker tot
1596 nog in Leiden gevierd) volgde
nadat Luther en Calvijn ten tonele
waren verschenen. Zowel in de ge
bieden waar zij hun aanhang ver
wierven als elders in West-Europa
boetten de carnavalsgebruiken aan
betekenis in. In de 18e eeuw was
het met de vastenavond-zotternij
boven de rivieren praktisch gedaan
en leidde zij in zuidelijk Nederland
een zieltogend bestaan.
Het zaad voor een wederopbloei
werd in de 19e eeuw gelegd door de
Fransen. hun bezettingslegers
brachten de carnavalsbacterie in de
periode *1796 - 1814 vanuit Italië
naar het Rijnland. Eenmaal in
Keulen kropen de kriebels binnen
de kortste keren naar Maastricht,
waar in 1840 de carnavalsvereni
ging „Momus" werd opgericht.
Venlo volgde in 1842 met „Jocus".
De Oeteldonkse Club in Den Bosch
dateert van 1882 en viert dit jaar
dus zijn 100-jarig bestaan.
Tot een werkelijk massaal gebeu
ren dat het leven van alledag in zo
wat heel Brabant en Limburg plat
legt, is het feest pas na de Tweede
Wereldoorlog uitgegroeid. Vooral
in de jaren vijftig en zestig organi-
ln Leiden en de
omliggende
genieenten
worden de
carnavals
klanten steeds
actiever.
seerden de carnavalisten zich daar
in een bonte reeks van: Foetelaers,
Braniemêkers, Boemelaars,
Schnapsnaze, Pintewippers, Blauw
Naaze, Nachdravers, Keieschieters,
Kroenekroane, Vlikkestaekers,
Plekplaosters, Wortelepinne, Bom-
bakkese, Deusmeerders en Geheel
onthouders.
Orgie
De verwijzing naar koning Alcohol
ligt er in veel namen dik bovenop.
Theo Fransen: „Het beeld van car
naval als orgie van sex en drank
berust op fabeltjes. Natuurlijk is de
horeca-omzet gigantisch, maar dat
komt toch vooral doordat het aan
tal deelnemers zo groot is. De obers
hebben het zo dri/k dat je vaak tij
den moet wachten op je pilsje. Nee,
het tempo waarin geconsumeerd
wordt, ligt beslist laag. Ook de
Theo Fransen: „Hoed u voor na
maak. Ga als noorderling niet
klakkeloos imiteren wat je in het
Zuiden hebt gezien".
vrouwen hebben trouwens een
remmende invloed. Aan carnaval
doen evenveel mannen als vrou
wen mee en vrouwen hebben nu
eenmaal een trager drankritme. En
wat de sex betreft: al in 1960, toen
er nog geen „pil" was, heb ik on
derzocht of er sprake zou zijn van
eventuele geboorte-pieken, negen
maanden na carnaval. Het tegen
deel bleek het geval. Ik constateer
de juist geboorte-dalen. En ik ben
ervan overtuigd dat een nieuw on
derzoek hetzelfde resultaat zou op
leveren. Natuurlijk wordt er wel
wat gevreeën hier en daar, maar
dat gebeurt met Kerstmis ook".
Van oorsprong een nieuwjaars- en
lentefeest stuitte het heidense car
naval tot het einde van de elfde
eeuw op vaak krachtig verzet van
de kerkelijke autoriteiten. Met de
vaststelling van Aswoensdag als be
gin van de 40-daagse vasten, in
1091, maakte de weerstand plaats
voor een streven het volksgebruik
in het kerkelijk leven te integre
ren. Door de ontkerkelijking van
de afgelopen decennia is de relatie
vastenavond en vasten weer goed
deels verdwenen. Hoeveel carnava
listen gaan er op woensdag nog een
askruisje halen?
Theo Fransen over de functie van
het carnaval: „Er wordt wel be
weerd dat carnaval een vlucht in
de anonimiteit zou zijn, een opgaan
in de onmondige massa en zodoen
de een tijdelijk ontlopen van alle
verantwoordelijkheden. Onzin.
Carnaval is juist een vlucht uit de
anonimiteit. Het is een revolutie
van de eenvoudige lieden die nor
maal gesproken genoegen moeten
nemen met een eenzaam, onbete
kenend rolletje in het leven. De
Een optocht op
meer dan
buurtniveau in
d
„Kreesiedentie1
Carnaval is
definitief
terug
boven
de
Moerdijk
carnavalstijd nemen ze te baat om
zich te manifesteren als vrije men
sen met een eigen gezicht, op wie
de maatschappelijke conventies
geen vat hebben. Vandaar ook de
verkleedpartijen. Men heeft kleren
weieens de sociale opperhuid van
de mens genoemd. Deze opperhuid
nu, wordt verwisseld. Dat daarmee
een geestelijke metamorfose ge
paard gaat is duidelijk; men ge
draagt zich in een doodgewoon pak
anders dan in een boerenkiel of
een piratentenue, maar men vóélt
zich ook anders. Men voelt zich „ie
mand" en dat alle andere feestvier
ders zich ook „iemand" voelen,
doet daaraan niets af. Integendeel.
Want tegelijkertijd wordt in het
carnaval tot uitdrukking gebracht
dat een veelheid aan typen geen
beletsel hoeft te zijn voor een „so
ciale hutspot", terwijl dat in het le
ven van alledag wel zo schijnt te
moeten zijn".
Dat doet men niet
handelen, met louter praktijkles
sen. Eenieder is uit zijn gewone
doen; en vol verachting voor de
„dat-doet-men-niet-cuhus" van de
burgerman. Niemand kan het sche
len wat zijn buurman zegt. Die zegt
trouwens niets; die doet waar
schijnlijk zelf net zo gek. Men wei
gert een etalage-leven te leiden.
Men heeft genoeg van de „terreur
van het fatsoen" en van een con
stant beoefende gevöelsascese. Ook
heeft men behoefte aan een adem
pauze in een door burgerlijkheid en
ook wel enigszins door de gods
dienst opgelegd patroon van uitge
stelde bevrediging. Voor de carna
valist geldt: pluk de dag, om van de
nacht nog maar niet te spreken".
De revival van het carnaval boven
de grote rivieren begon in de jaren
zestig en kreeg vooral in de jaren
zeventig een sterke impuls. Fran
sen schat het totaal aantal vereni
gingen dat zich boven de Moerdijk
met dit feest bezig houdt thans op
600 a 700. Hij beklemtoont wel dat,
afgezien van de provincie Gelder
land, in nog maar weinig gevallen
van een „volwassen" carnaval
sprake is. Waarmee hij bedoelt:
een openbare carnavalsviering
in de openlucht op zondag en min
stens de maandag of de dinsdag,
bijvoorbeeld met een optocht op
meer dan buurtniveau;
een vrij algemene deelname die
tot uitdrukking komt in de sluiting
van scholen, overheidsinstellingen
en bedrijven.
Ook in de Haags/Leidse regio heeft
het zottenfeest nog niet in die mate
ingang gevonden. Toch bestaat de
door import-Hagenaars opgerichte
carnavalsvereniging Ons Brabant
al sinds 1925, veel langer dus dan
verreweg de meeste zustervereni
gingen in het land van herkomst.
Hagenaars van Limburgse komaf
richtten in 1947 „Limburgia" op
waaruit later „d'Ooie Piere" ont
stond. Samen met enkele jongere
clubs werken ze vanaf 1978 samen
in de Federatie Haagse Karnavals-
verenigingen, die de „Kreesieden
tie" ook jaarlijks van een stadsprins
voorziet.
In Leiden werd de eerste vereni
ging, de Hutspotten, in 1973 opge
richt. Maar ook in de kleinere
plaatsen worden de carnavalsklan
ten steeds actiever. De optochten in
Lisse en Sassenheim bijvoorbeeld
genieten inmiddels grote faam.
Polonaise
Theo Fransen: „Er is nog een lange
weg te gaan boven de Moerdijk,
maar dat uiteindelijk iedereen zal
inhaken op de carnavalspolonaise,
dat staat voor mij als een paal bo
ven water. Ik zou daar wel een ad
vies aan willen toevoegen. Hoed u
voor namaak. Ga als noorderling
niet klakkeloos imiteren wat je in
het Zuiden hebt gezien. Zoek bij de
opbouw van het feest naar eigen,
en dan vooral lokaaleigen, vormen
en thema's. Carnaval behoort een
feest te zijn van de plaatselijke ge
meenschap. Daarom mag, ja moet
er zelfs, een flinke dosis chauvinis
me aan te pas komen. Juist omdat
we het hele jaar door afstand moe
ten nemen van kerktorenpolitiek
en overdreven chauvinisme, die
nen we eenmaal per jaar de trots
op onze eigen stad of dorp de vrije
loop te laten. En tenslotte: laat je
vooral niet in de war brengen door
de Hilversums-commerciele opvat
tingen van het feest zoals die bij
voorbeeld in de pseudo-schlagers
doorklinken. De sfeer van „preitjes
op haar dijtjes" en „worstjes op
haar borstjes" heeft met carnaval
echt niets te maken".
WILLEM SCHEER
oijaarsvakantie die zich
net de naam van een
k")lgewas is vandaag weer
l(nen en is wat de tijds-
r )etreft sterk afhankelijk
kle|e beslissingen in de di-
itreken. Men zal van de
vakantie in elk geval
Jo n profiteren tot en met
ig. In de meeste gewes-
lurt het echter de week
it. Vast staat, dat veel
*TCinoten het crocusje al-
in hun voortuin zien
De kinderen mogen
rij hebben van school,
Fietsf een deel van de ouders
al een weekje voor-
e spebp de zomervakantie, te-
omdat ook het paasreces
a(tng zaterdag 3 april)
nog gelegenheid
trafe
'alvierders kunnen desge-
i volstaan met een onderbre-
,iin de dagelijkse sleur tot (en
doel «woensdag. De carnavalvie-
maa eigen land biedt te veel mo-
e gleden om daar een complete
een <ning van te kunnen geven.
Ie jon jdam zendt morgen voor de
leer een praalstoet door de
en 's avonds is het er groot
net li Maar morgen kan men ook
n dai ochten bewonderen in het
vijfti
zuiden des lands, onder meer in
Breda (na het traditionele droog
leggen van de pomp), Oudenbosch,
Heerlen, Maastricht, Sittard en
Baarle Naussau. Maandag volgen
Venlo, Kerkrade, Roermond, Val
kenburg en vele andere plaatsen.
Eindhoven toont de stoet vandaag
al, maar voegt daar dinsdag nog
eens een boerenoptocht aan toe met
veel bruiloftsvertier.
In België
De rijke carnavalstraditie in België
garandeert veel pret en jolijt. De
wereldberoemde, folkloristische
uitbarstingen in Binch vinden dins
dag plaats. In Malmédy en Aalst,
Geraardsbergen, Blankenberge,
Tongeren en Knokke kan men
morgen al terecht. Voor hen die
liever de carnavals van halfvasten
willen meemaken, wordt het ge
duld beloond op 21 maart in Stave-
lot, Fosses-la-Ville, Hasselt, Maas
eik, Poperingen en Visé. Voordien
wacht hun (op 6 maart) reeds het
exclusieve, mondaine carnaval Le
Rat Mort, de dode rat dus.
Van 23 tot en met 26 februari zal
de kinderafdeling van het Konink
lijke Museum voor Schone Kunsten
te Brussel van 's midags twee uur
tot half vijf geopend zijn. Daar
kunnen speciaal de kinderen zich
naar hartelust uitleven in allerlei
verkleedpartijen.
anse p
aoet *rabantse gemeente Boxmeer
een merkwaardige carna-
leze' dkie 'n ere gehouden. Aan-
te 2b maandag, 22 februari, kan
eoefaar getuige zÜn va" de met-
jj( ennen, een ruiterfeest met
js iet de vraag, wie zich met
en n »ampioen 198? zal mogen
ïnemers, gestoken in blauwe
kiel en witte broek, bestijgen om 8
uur al hun paarden, trekken in op
tocht door het dorp en meten el-
kaars krachten aan de provinciale
weg tussen Sambeek en Vortum-
Mullum. Daar moeten zij 750 meter
om het hardst rijden. Rond 12 uur
zal de kampioen gekroond worden
als metworstkoning voor dit jaar.
Antiekdagen
Een serieuzer tripje kan in de cro
cusvakantie gemaakt worden naar
het niet te ver in Duitsland (West-
falen) gelegen Münster. Daar wor
den van 24 tot en met 28 februari
de intussen vermaard geworden
antiekdagen gehouden met een on
gekend aanbod van 75 stands. Er
zijn veel kostbare stukken te zien,
zoals in de sector schilderkunst
doeken van James Ensor, Picasso,
Braque, Chagall enzovoort, en bij
het meubilair veel Biedermeier.
Een pronkstuk tussen de antieke,
sieraden en uurwerken is een 18e
eeuwse klok uit het Zwarte Woud,
die acht liederen op het repertoire
heeft. Ook voor bezoekers met een
smallere beurs biedt Münster koop
waar aan, zoals oud boerengerief,
grafiek, aardewerk enzovoort. Men
kan in de Halle Munsterland te
recht van 25 tot en met 28 februari
van 's morgens elf tot avonds
acht uur. Bekend is ook de grote
„Allwetterzoo", een dierentuin van
allure met overdekte wandelpaden,
die het bezoek ook op regenachtige
dagen aantrekkelijk maken.
Op safari
Wat kan er in de crocusvakantie
nog meer ondernomen worden
of toch liever naar Blijdorp?
door mensen die er een dagje op uit
willen trekken? Met de eigen auto
is men aan beperkingen onderhe
vig, voorzover het openluchtrecrea
ties betreft. De grote pretparken
zijn meestal tot Pasen gesloten. Er
zijn uitzonderingen. Zo kan men
bijvoorbeeld wel een bezoek bren
gen aan het Safaripark Beekse Ber
gen en het Imax-theater aldaar,
waai* op een gigantisch filmdoek de
rolprent „To fly" wordt vertoond.
Zo'n combinatiebezoek met een rit
door het park in de eigen auto kost
tien gulden per persoon, kinderen
tot twaalf jaar negen gulden. Al
léén het safaripark komt op vijfen
twintig gulden per auto met maxi
maal zes inzittenden. De reuzen-
film wordt tot en met 28 februari
dagelijks vertoond om 12, 14 en
15.30 uur.
De meeste kunstijsbanen en
kunstskibanen in ons land zijn deze
week ook geopend en uiteraard de
musea, een ideale bestemming op
slecht-weer-dagen en de vele kas
telen, al blijft het raadzaam vooraf
even te informeren naar de ope
ningstijden.
De VVV's kunnen in deze crocus
vakantie weer rekenen op een
sterk toenemende vraag naar infor
matie. Mooier nog en uitgebreider
dan vorig jaar zijn de zes gidsen
„Lekker weg in eigen land". Aan
trekkelijk zijn de vele mogelijkhe
den om een paar dagen door te
brengen in onze steden, niet alleen
de grote maar ook Leiden, Delft,
Zwolle, Alkmaar, Breda, Maas
tricht of ter afwisseling eens de ra
dio- en tv-stad Hilversum, waar
een studiobezoek dan tot de moge
lijkheden behoort.
Ook de N.S. laat ons volk tijdens de
crocusvakantie niet in de steek. Tal
van aanbiedingen in de brochure
NS Dagtoerisme (verkrijgbaar op
de stations) zijn nog van toepassing,
waaronder Blijdorp en een haven-
rondvaart in Rotterdam, Dolfirama
Zandvoort, Ouwehands Dieren
park, Aviodome Schiphol, Artis en
een rondvaart door de Amsterdam
se grachten.
In 140 minuten naar da piramiden
Is dat niet leuk voor de
het aanbod om vanaf Schiphol een
anderhalf uur durende rondvlucht
boven de Noordzee te maken met
de beroemde supersonische Con
corde? British Airways biedt deze
unieke gelegenheid op zaterdag 27
februari, de laatste dag van de cro
cusvakantie. Wie dan nog 1590,-
op zak heeft kan ervaren, hoe het
is om de geluidsbarrière te doorbre
ken met deze snoekvormige machi
ne, het prestigeproject van genoem
de luchtvaartmaatschappij en Air
France, dat al miljarden gulden
heeft verslonden.
Het is de eerste keer, dat de Con
corde naar Nederland komt, met
aan boord Engelse charterpassa
giers. De landing wordt verwacht
s morgens om half twaalf. Terwijl
de Britten een bezoek brengen aan
Amsterdam, wordt tussen half twee
en drie uur de rondvlucht gemaakt
tegen betaling van 1590,- per per
soon. De machine boort zich dan in
het zwerk tot een hoogte van 17.400
meter, waarbij de snelheid wordt
opgevoerd tot Mach 2, dat is 2160
kilometer per uur!!!
Het is de bedoeling om dit jaar
meerdere vluchten te maken met
bestemming Schiphol, 't Is geeq
kinderachtige som, die voor dit su
personische vluchtje wordt ge
vraagd, maar de Concorde is nu
eenmaal het goudhaantje onder de
vliegtuigen. Het is ook mogelijk om
te boeken voor een dagtocht Lon-
den-Kairo, de verwezenlijking van
Jules Vernes stoutste dromen. Men
vliegt rijkelijk voorzien van
champagne en exclusieve hapjes
in 140 minuten naar de piramiden,
waar de kamelen al klaar staan
voor een tochtje rond deze monu
menten en naar de sfinx. Vervol
gens wordt een bezoek gebracht
aan het papyrus-museum en aan
een moskee, waarna de terugtocht
wordt aanvaard. Dit dagtochtje
komt op ruim 3750,-. Nederlan
ders die er belangstelling voor heb
ben kunnen zich wenden tot Bri
tish Airways te Amsterdam
tel. 020-232621.
