THIJS
CHANOWSKI:
„Die Fabeltjeskrant is
voor mij allang de
Ver-van-mijn-bed-show"
UARI ALE
ZATERDAG 23 JANUARI 1982
De JiLINKHOUT Even
Hoorn, op de oostelijke
e zak van Noord-Holland,
aentje scheidslijn tussen wa-
and de vorm heeft van
fj uigzak, die door een
xstandskies kwaadaar-
rijopgeblazen, ligt Schel
dt. Een uitgerekt dorp
dijk, waarachter het
eer nog steeds een zee
De pocher. Terwijl
toch weet, dat ie al
ïaritiem is uitgespeeld
veel meer is dan een
ot uitgevallen mui tus-
deloos voortkruipende
;elatei
héb
tram
o
har
h
rom
ee
wac
rij. D huis van Madurodamfor-
larvoor de eerste steen op
ik t« 765 eendrachtig werd ge-
Ik Gerard Jan Schagen, Ma-
et twjiuters Doos, Jan Pierzoon
en Jacob Pieters Smit,
dienst als openbare biblio-
ik no e kerk verderop, verzakt
in ht en vracht psalmen en
j< jen.-hjkt te groot en is
voor het handjevol
lat in de hofsteden en dag-
ningen het veilig isole-
•ft verkozen boven de mo-
^^jpmakken van de volge-
fandstad.
j hout. eeuwen geleden de
van walvisvaarders,
kbroeken van het soort.
(Alexander Curly met ge-
in®' Hip-Fluitketelstem in zijn
vas a publiek^raker zingt, is
'k°n<Se jaren °°k de uitvalsba-
n"ichaël Mathijs Chanowski.
Thijs. Een rusteloze, licht
P tare vijftiger, die zichzelf
kort gewetensonderzoek
als eén geboren „Einzel-
met een razende nieuws-
r. Deze karaktertrek,
hij werd opgezadeld door
irouders van Russische,
;n Nederlandse bloede,
iddels grillige curven
in zijn carrière. Bij was
md om in de textiel zijn
■vulling te vinden
mei. wat heb ik me in die
rlijk verveeld" maar al
bleek, dat hij een creatieve
et an
•onnei
t heb
ger is. die de burgerij lie-
zijn artistieke avonturen
>reken geeft.
e bekwaam fotograferen
'h en trok als bespeler van
luziekinstrumenten. waar
bas, de aandacht van
ten met een absoluut ge-
ar uiteindelijk besloot hij
op de zegekar van het
tedium televisie te sprin-
i neu e'nc* van Jaren vijftig
.l •'•^"Jtowski de jongste regis-
J,J 'ucer bu de AVRO. In die
kende hij voor meer dan
rd programma's, waaron-
;ediaan", ..Van A tot Z",
en een show rondom de
s. waarmee hij zijn visi-
n de Nederlandse huiska-
oneerde. Ook zorgde hij
draadloze primeur: de
'ïsie-instuif op de drem-
159.
dust bracht de NTS-tech-
irtussen in voortdurende
en zijn toen al spreek-
ke bemoeizucht droeg on-
vurif ik nieuwe brandstof aan
a>g oplaaiende conflicten,
over alles een mening",
hij zich met grimmige
tin is,f^' ,,en ^at waren de he-
ider irBewer|d- Als ik vanuit de
Dat der r'eP: "Kan 'die piano
wat zachter9", had ik ge-
Een regisseur, vonden ze
was niet veel meer dan
huur'|)n§<?n- die plaatjes rond
en aar toevallig had ik daar
stadt van de. VARA was
ErTda n regisseur. die naam had
r die ^aar °°k van werd
die n 'diovloer niks gepikt. Ik
a. Dat
schui
ziji
„geef
Et
,De li
ieken
gelijk
lardoc1 daar misschien een
clo-
gemaakt worden?". .Het
was: „Als U het 10 goed
u nou ook in salarisklas
[ezeten!". Ik kon ook niet
strikte werktijden. Tele-
Erren emotionele bezigheid,
je je hele hebben en hou-
naan. En als je dan mid-
n opname van de studio
eer vpren krijgt: „Kappen met
1 eerst» Het is vijf uur", krijg ik
>g ee de pest in. Op zo'n mo-
2 vriji1 je door kunnen gaan. Je
J fien een fles cognac leeg
t uit^rktijden kunnen je gesto-
Hn. Dat is de enige menta-
dat j armee je een behoorlijk
kunt afleveren".
aart
nog regelmatig in de stu-
flke keer opnieuw consta-
mijn verbazing, dat er in
is veranderd. Nog steeds
Hilversum lamlendigheid
J>te troefkaart uitgespeeld.
AVat goeds wordt gemaakt,
m it niet dank zij, maar on-
r systeem. Jammer, maar
televisietijd werd er ook
e technici geroepen:,.Wat
"Jf1 utprogramma krijgen we
Su/ 7 Daar had je dan wél
zitten ploeteren. En dan
ftiog beginnen. Op die ma-
d{len de mooiste program-
oorbaat kapot gemaakt".
erkt momenteel zelf in opdracht
van het Nederlands Zuivelbureau
aan een beeldplaat, waarop volledig
opening van zaken wordt gegeven
over alle aspecten van de veeteelt
in Nederland.
„Die plaat", zegt hij, „wordt tijdens
de produktie gekoppeld aan een
computer, die hem feilloos voorziet
van een index, die tegelijk met de
plaat wordt opgenomen. Eén sim
pel printje en een teletekstmodula-
tor in de afspeelapparatuur zijn
daarna voldoende om elk gedeelte
van de plaat in no-time zichtbaar te
maken".
De paardentekenaar
Zijn vrouw Josine „Ik mis een
stuk emotionaliteit, dat zij duidelijk v
wél heeft" werkt ondertussen in -
opdracht van de NOS aan een
filmscript, waarvoor Tim Krabbés
„De Paardentekenaar" model staat.
„Een schitterend, subtiel verhaal",
meent Chanowski, „het gaat over
een tekenleraar, die in conflict
komt met de vriend van zijn zoon.
De jongen zit bij hem in de klas en
deelt zijn opvatting niet. dat je op
allerlei manieren kunt tekenen. De
leraar is een voorstander van vrije
expressie en probeert zijn leerlin
gen- duidelijk te maken, dat ook
een abstracte benadering volstrekt
legitiem is. Maar de jongen blijft
zijn paarden naturalistisch tekenen.
Als ik er nou maar in slaag de sfeer
van het verhaal vast te houden,
kan het een fijne film worden".
Kiespijn
„Ik weet precies wat ik wil en niet wil. En tussen die twee lijnen ligt het
niemandsland, de speelruimte, waarin ik experimenteer, zowel in crea
tieve als in technische zin".
„Nee. ik heb er geen moment spijt
van gehad, dat ik het na drie jaar
voor gezien hield en voor mezelf
ben begonnen. Natuurlijk was het
een sprong in het duister. Ik wist
bij benadering niet hoe het uit zou
pakken. Maar angst is altijd een
verrekt slechte raadgever ge
weest".
„Ik kom nu bij de omroep mensen
tegen, die er vijfentwintig jaar te
rug precies zó over dachten als ik.
Die riepen ook met een krop vol
woede: „Dat pikken we niet", maar
ze zitten er nog steeds en halen op
hun gemak de aow.
Geen ziteelt
heb ik ook mijn duit in de zak mo
gen doen. Dat is echt alles".
„Voor mij is de Fabeltjeskrant een
hoofdstuk, dat is afgesloten. Vol
tooid verleden tijd. Er is weliswaar
sprake van, dat de serie voor de
Franse televisie opnieuw gefilmd
wordt, maar als het niet gebeurt,
zal ik er geen traan-om laten. Het is
zó al mooi genoeg geweest. En het
succes dat we er mee gehad heb
ben, mag je vooral niet overdrijven.
Ook in ons wereldje is eenoog al
gauw koning. Succes stelt sowieso
bitter weinig voor".
Heremiet.
Gloriejaren.
Rebel
Toch heeft deze rebel voorrijn ei
gen vrijheid inmiddels een aantal
voortreffelijke films gemaakt, waar
hij het stempel van zijn eigenzinnig
vakmanschap krachtig op heeft ge
drukt. Met het Werktheater reali
seerde hij „Toestanden", waarvoor
hij de prijs van de Italiaanse radio
en televisie kreeg. Daarna draaide
hij met dezelfde toneelgroep „Nest-
warmte". waarvoor zijn vrouw het
filmscript had geschreven Ook
deze produktie werd uitbundig ge
prezen.
Momenteel legt hij in zijn werk-
schuur de laatste hand aan een vijf
tig minuten durende reportage
over het Bliss-systeem, dat zwaar
gehandicapte kinderen in staat stelt
om met elkaar te communiceren.
Ook ditmaal heeft zijn vrouw het
script voor haar rekening genomen
en de film is daarna op onortho
doxe wijze opgenomen met camera
mensen, die op-dezelfde lijn zitten
als Chanowski. Die dus ook niet
van strakke schema's houden en
liever improviserend en zoekend in
de richting van een optimaal eind
resultaat werken.
„Ik weet precies, wat ik wil en niet
wil", legt hij uit, „en tussen die
twee lijnen ligt het niemandsland,
de speelruimte, waarin ik experi
menteer. zowel in creatieve als in
technische zin".
„Ik film duidelijk anders dan de
meeste cineasten. Ik werk bijvoor
beeld constant met meer camera's
tegelijk, waardoor ik niet bekneld
raak in het keurslijf van een vast
staande mise-en-scène. Als is afge
sproken. dat iemand links af gaat
en hij doet het tijdens de* opname
rechts, dan stoppen we niet en blij
ven hem met de camera volgen.
Die keuze heeft hij namelijk zo
gobd als zeker onbewust vanuit zijn
emotie gemaakt. En daarom moet
die spanningsboog intact worden
gelaten".
„Ik neem ook graag grote brokken
film tegelijk op. Zes, zeven minu
ten in één ruk is bij mij eerder ré
gel dan uitzondering. Dat kan ik
doen. omdat iedere acteur zijn ei
gen bandrecorder heeft. Dat heeft
een dubbel voordeel: hij zit niet
vastgepind op één plaats en ik kan
bij de montage met het geluid alle
kanten op. Het gaat te ver om te
beweren, dat ik hèorspelen met ge
luid maak. Maar het komt er toch
dichter bij dan de omschrijving, dat
ik een film met geluid maak".
Beeldplaat
Twintig procent van zijn werkdrift
heeft hij sinds enige tijd geïnves
teerd in het fenomeen van de
beeldplaat, die de inzet vormt van
een pokerspel tussen internationale
multi-nationals. Daaronder ook de
Nederlandse elektronica-reus Phi
lips. „Philips", zegt hij. „heeft in de
ontwikkeling van de beeldplaat
een pioniersfunctie. De ellende is
alleen, dat ze in Eindhoven van
een tötaal verkeerde marktfilosofie
uitgaan. Ze denken daar nog steeds,
dat dc beeldplaat een geduchte con
current kan worden van de televi
sie en de video. En dat is naar mijn
smaak een misrekening. De beeld
plaat is er niet voor wegwerpinfor-
matie. Als je dus redeneert: „Gooi
er maar een stel mooie meiden op,
dan komen de kopers vanzelf", dan
heb je bij voorbaat al verloren".
„In Amerika heeft de catastrofe
zich al aardig voltrokken. Daar is
de beeldplaat op de meest onbehol
pen wijze geïntroduceerd. Zonder
zorgvuldige marketing en bevoor
rading met het juiste materiaal. Ze
hebben een locomotief gemaakt en
er geen goede rails bij geleverd.
Waarbij de redenering was: „We
hebben toch al verharde straten".
Het gevolg is, dat er nu al wordt
geroepen: „De beeldplaat is een
flop. Dat wordt niks". En voordat
je er erg in hebt, is de fabriek waar'
die dingen gemaakt worden geslo
ten. staan er tweeduizend mensen
op straat en gaan ze weer gloeilam
pen maken. Op die manier wordt
het onverantwoord stoeien met
vuur. De tovenaarsleerling ziet
geen kans om de krachten, die hij
heeft opgeroepen, in toom te hou
den".
Gat opvullen
„Het is voor mij overigens een
raadsel, dat Philips de beeldplaat
heeft ondergebracht bij de afdeling
Licht en Geluid en niet bij Video.
In zo'n mammoetlichaam werken
de sectoren doorgaans keurig langs
elkaar heen. En dat vraagt om fou
ten. De mensen in de laboratoria
hebben het echt wel door. Die we
ten ook, dat je met de beeldplaat
niet moet concurreren tegen de te
levisie en de film Maar de baze.n
en de verkopers denken er helaas
anders over Die zien hun kerstgra
tificatie in gevaar komen en willen
resultaten op de korte termijn. En
gevreesd moet worden, dat ook dit
maal de commercie aan het langste
eind trekt".
„Het resultaat is voorlopig in elk
geval, dat er een produkt op de
markt komt. waarbij niet nage
dacht is over de toepassingsmoge
lijkheden. Terwijl die toch voor de
hand liggen. De beeldplaat is wel
degelijk een revolutionaire uitvin
ding voor het opslaan en doorgeven'
van allerlei soorten informatie. Die
kan het gat opvullen tussen ener
zijds het boek en anderzijds de tele
visie. Denk alleen maar aan een in
stituut als Openbaar Kunstbezit.
Waar nu nog duizenden pagina's
tekst en illustraties vóór nodig zijn.
geven straks een paar beeldplaten
dezelfde informatie.
In die richting zal het succes voor
de beeldplaat gezocht moeten wor
den. Voor de Education Permanen
te is hij in de nabije toekomst on
misbaar. De Winkler Prins, nu nog
dertien delen van elk vijfhonderd
vijftig pagina's dat zijn dus wel
geteld zesduizend vijfhonderd pagi
na's kun je straks kwijt op één
tiende, .deel van een beeldplaat,
want in elke beeldplaat kun je vijf
enzestigduizend pagina's stoppen".
Eeuwig leven
„Toch hoeft niemand bang te zijn.
dat "er binnenkort geen boeken,
kranten en tijdschriften meer gele
zen zullen worden. Want ook de
beeldplaat is geen substituut voor
het gedrukte woord Dat heeft echt
het eeuwig leven De beeldplaat is
wél een formidabele geheugen
steun, een uniek naslagwerk en
een onuitputtelijke bron voor infor
matie, die in het huis van de toe
komst in combinatie met een tele
visietoestel onschatbare diensten
zal bewijzen".
Het probleem, dat de gebruiker van
een beeldplaat tot nog toe'niet wist,
in welke groef de door hem gewenx
stê informatie lag opgebaard, is in
middels ook opgelost. Chanowski
Ondértussen blijft Chanowski ook
koortsachtig zoeken naar nieuwe
opdrachten „Het is een taai ge
vecht", geeft hij toe, „waar ik naar
verhouding waanzinnig veel tijd en
slapeloze nachten in stop. Er wordt
mij namelijk zelden iets aangebo
den. Ik ben dus gedwongen de boer
op te gaèn. Vijfenzeventig procent
van de projecten, die tot nog toe
door mij gerealiseerd zijn, heb ik
zelf ontwikkeld. Te beginnen met
het ic^ee en eindigend met de uit
werking. Dat betekent denken
schrijven, reizen, praten en ande
ren overtuigen van je gelijk. En
dan moet je het nog maken ook".
„Een extra handicap, waar ik nu
rekening mee moet houden is het
feit. dat door de teruggang van de
economie projecten, die zo goed als
rond waren, op het laatste moment
in de ijskast belanden. Als ik dus
rustig in mijn schuur blijf zitten en
tevreden mijn pijpje smoor, vallen
er onherroepelijk grote produktie-
gaten. En die luxe kan ik me als
éénmansbedrijf niet permitteren".
Toch blijft Chanowski er van over
tuigd. dat hij een zeldzame geluks
vogel is. die de beste stek heeft ge
vonden om zich te nestelen.
„Als de vrijheid je lief is", zegt hij,
„moet je de uitdaging nooit uit de
weg gaan. Heus. gelobf me: de ze
kerheid van de wieg tot het graf is
ook niet alles. Ik kan hem in elk
geval missen als kiespijn".
De audio-visuele denktank, die hij
jaren lang als onafhankelijke pro
ducer langs verraderlijke ravijnen
van vraag en aanbod heeft ge
loodst. draagt nog steeds zijn naam.
Maar onder de vlag „Thijs Cha
nowski Productions" inspireert nu
zijn vriend en ex-compagnon Loek
De Levita evenals hijzelf uil de
textiel afkomstig de gideonsben-
de, die de commercie op afroep
voorziet van wervend film-, dia- en
videomateriaal.
„De Levita is als manager een stuk
beter dan ik", stelt hij tevreden
vast. „Ik heb geen ziteelt en het
spookbeeld, dat ik tot in lengte van
jaren de baas zou moeten spelen
van een bedrijf, werd me al gauw
te benauwend. Werken is voor mij
een hobby. Ik ben graag bezig met
dingen, waar ik zelf heilig in ge
loof. Waarvan ik het gevoel heb.
dat ze me verder helpen. Zodra er
iets van sleur om de hoek komt kij
ken. vlucht ik liever".
Een schuur achterin zijn tuin fun
geert nu als zijn privé-klooster,
waarin hij als een heremiet in vol
ledige afzondering experimenteert
met de kunst, die hem lief is.
„Ik moet eerst een script in handen
hebben, waar ik mezelf in kan ver
liezen", heeft hij lang geleden be
grepen. „Ik ben totaal'geen com
merciële filmer en kan op bestel
ling geen werkstuk afleveren, waar
ik niet volledig achter sta. Je zult
mijn naam ook tevergeefs zoeken
in het rijtje cineasten, die in Neder
land aan de weg timmeren. Ik til
daar ook niet zo zwaar aan. Zolang
ik maar in mijn schuurtje mag wer
ken aan de dingen, die ik echt fijn
Toch wordt hij nog regelmatig her
innerd aan de gloriejaren, waarin
de door hem geproduceerde televi
siesuccessen „Floris" en „De Woefs
en de Lamaars" over het scherm
daverden. Hij was toen ook direc
teur van de „Fabeltjeskrant", het
grootste dagblad van Nederland
met een trouwe aanhang van mil
joenen, die elke dag ademloos de
lotgevallen volgden van Meneer de
Uil. juffrouw Ooievaar, Bor en Lo-
wieke en wat er verder aan gesor
teerd. met rede begaafd beestenspul
in het grote bos rondwaarde.
De Fabeltjeskrant was van meet af
aan een voltreffer in het hart van
de beeldbuis en vele landen namen
de serie spontaan over. Later volg
de ook een filmversie, die onder de
titel „Onkruidzaaiers in Fabeltjes-
land" in de bioscopen rouleerde.
Maar om onnaspeurlijke redenen
wensten de fans van Meneer de Uil
hiervoor niet warm te lopen.
„De Fabeltjeskrant is voor mij al
lang de „Ver-van-mijn-bed-show",
bezweert hij in de kloeke stolp
boerderij, die hij met zijn vrouw
Josine. de twee kinderen Maike en
Basja, hond Boris en twee katten
bezet houdt, „maar om de een of
andere reden word ik nog steeds
beschouwd als de godfather van de
Fabeltjeskrant. Ik hoef mijn naam
maar te noemen in een gezelschap
en tien tegen één, dat er geroepen
wordt: „Wat leuk. Dus U bent die
meneer van de Fabeltjeskrant?".
Terwijl ik van de meer dan dui
zend afleveringen er misschien
driehonderd gezien heb en aan
hooguit tien heb ik daadwerkelijk
meegewerkt. De rest is door ande
ren gedaan. Door mensen als Leen
Valkenier, die de serie schreef. Ik
had wel de eindverantwoording.
En bij de keuze van de stemmen
Een plaatje voc
en Basja. Hond Boris wilde niet op
vind en daarmee o_k nog mijn ge
zin kan onderhouden, hoeft op
mijn werk niet het etiket „grote
bioscoopfilm" te zitten. Misschien
komt dat ooit nog eens. want ik
ben nog lang niet aan het einde
van mijn mogelijkheden. Maar als
het niet gebeurt, is er nog niks aan
de hand. Het leven is te kort om je
over dat soort futiliteiten druk te
maken".
de foto en een van d
en hun twee kinderen Maike
katten liet slechts zijn rug zien.
