n
l
Niet alle tekeningen
zijn van Rembrandt
Van der Louw aarzelend
over aparte kunstenwet
Het zee-getij en
de Orient-Expres
elektronisch
verklankt
KUNST
Niet alle culturele contacten
met Zuid-Afrika verbreken
WEER RIJKSSUBSIDIE
VOOR NORTHSEA JAZZ
Met 20 milj
extra kunnen j
kunstenaars wj
aan de slag
LEIDSE COURANT
DINSDAG 19 JANUARI I
Show van
Mini cn Maxi
naar Montrcux
HILVERSUM De NOS zal
naar het televisiefcstival
van Montrcux, dat van 8, tot
en met 15 mei in deze Zwit
serse stad wordt gehouden,
het KRO-programma „De
clowns" inzenden.
Dit is het verhaal van Mini
(Karei de Rooy) en Maxi (Pe
ter de Jong), die na een optre
den in theater Carré naar huis
rijden, in een zware regenbui
belanden en plotseling aan de
hemelpoort staan. Als zij daar
aan Petrus (Coen Flink) toe
gang vragen blijken zij niet als
„clowns" geboekt te zijn.
Walt Disney-film geweerd
van filmfestival Berlijn
WEST-BERLIJN - De Walt-Disney-film .Met de wind naar het
Westen' zal niet worden vertoond op het internationale filmfes
tival dat van 12 tot 23 februari in West-Berlijn wordt gehouden.
Volgens de producent heeft de organisator van het festival, Mo-
ritz de Hadeln, de inzending afgewezen, omdat het filmverhaal
over de vlucht van twee Oostduitse gezinnen per ballon naar de
Duitse Bondsrepubliek wrevel zou kunnen wekken bij de Oost
duitse autoriteiten. De Westduitse vertegenwoordiger van de
filmproducent verklaarde gisteren dat hij geen genoegen neemt
met de afwijzing. Hij wil van een „bevoegd politicus" vernemen
waarom de film niet in West-Berlijn zou mogen worden ver
toond.
De rolprent is gemaakt naar de geschiedenis van twee Oostduit
se echtparen met in totaal vier kinderen die op 16 september
1979 erin slaagden met behulp van een zelfgemaakte hetelucht
ballon van de DDR naar de Bondsrepubliek uit te wijken.-.
VAN DER LOUW:
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Hoewel het cultureel verdrag met Zuid-Afrika
is opgezegd door de Nederlandse regering, hoeven volgens
CRM-minister Van der Louw niet zonder meer alle culturele
contacten met dat land onmogelijk te zijn; dat moet wèl voor
zover de aparheid in het geding is. De bewindsman zei dit
maandag tijdens een commissievergadering in de Tweede Ka
mer over het kunstenbeleid.
„Het cultureel verdrag is weliswaar opgezegd, maar de culturele
contacten met instituten die zich duidelijk tegen de apartheids
politiek hebben uitgesproken, staan daarbuiten", zo liet de mi
nister gisteren weten. De bewindsman doelde daarmee op het
feit dat met het Nederlands Huis in Pretoria nog steeds culturele
contacten bestaan.
Standbeeld
Chaplin
in Vévey
VEVEY Deze zomer zal er
een levensgroot standbeeld
van Charlie Chaplin worden
geplaatst aan de promenade
van de Zwitserse plaats Vé
vey, aan het Meer van Genè-
ve, waar de beroemde acteur
<;n regisseur de laatste jaren
van zijn leven heeft ge
woond.
Bij de Britse beeldhouwer
John Doubleday is een kopie
besteld van het beeld dat op
Leicester Square in Londen
staat.
Kroniekschrijver Soen
kampen overleden 9e
MOSKOU Varlam Shalamov, een
schrijver die het leven in Sovjet werliF nJ
boek stelde, is op 74-jarige leeftijd ge^e
hebben vrienden van hem meegedeeld. T vai
Shalamov werd in 1937, tijdens de zuiveij var
Josef Stalin, gearresteerd. Hij bracht vervoJan c
door in een van de strengste werkkamp?^",
land. In de jaren vijftig werd werd hij gerj^
en mocht hij gedichten publiceren. 0
Zijn verslag over het leven in werkkampen, „KoEarj£
r.ingen" werd nooit in de Sovjet-Unie uitgegever^. D
wordt de toestand in de Kolyma werkkampen in l^p c
ten van de Sovjet-Unie beschreven. Volgens se^nn
hier tussen de 2 miljoen en 3 miljoen gevangenenljnd
gekomen. 1- z[
TWEEDE KAMER OP DE BRES VOOR
KUNSTENAARS
(Van onze
parlementaire redactie
DEN HAAG De frac
ties van CDA, PVDA en
D'66 in de Tweede Kamer
vinden dat er voor de
kunstensector een aparte
wettelijke regeling moet
komen, die kunstenaars
een betere bescherming
biedt tegen eventuele wil
lekeurige bezuinigingen
door overheid, provincies
en gemeenten.
Tijdens een commissieverga
dering over de kunstenbudget
op de^CRM-begroting dienden
de regeringsfracties een motie
in, waarin minister Van der
Louw wordt gevraagd de be
kijken of daarvoor een aparte
Wet op de Kunsten nodig is.
De CRM-ministcr zei de nood
zaak van zo'n \vet te betwijfe
len. Volgens hem mag een
dergelijke wettelijke rcgclfng
niet als een scherm tegen be
zuinigingen worden gebruikt.
Hij zei er meer voor te voelen
dat de verantwoordelijkheid
voor de kunsten veel meer bij
de lagere overheden wordt ge
legd. bijvoorbeeld door het
DEN HAAG Minister Van der Louw is in principe be
reid de bezuiniging van 150.000 gulden in de bijdrage aan
het Northsea Jazz Festival weer terug te draaien. De be
windsman liet dit gisteren in de Tweede Kamer weten na
dat De PvdA-fractie met een dergelijk wijzigingsvoorstel
was gekomen.
Van der Louw stelde wel uitdrukkelijk dat hij daarover
eerst wil overleggen met de organisatoren van dat festival.
Aan die financiële toezegging is namelijk de voorwaarde
verbonden dat de rijkssteun te goede komt aan het aan
trekken van Nederlandse jazzgezelschappen voor optre
dens op het North Sea Jazzfestival. In dat overleg zal moe
ten blijken of de organisatoren wel volledig aan die voor
waarde kunnen voldoen.
kunstbeleid te regelen in de
Kaderwet Specifiek Welzijn.
De CRM-bewindsman bleek
wel bereid om op een aantal
punten de eerder aangekon
digde bezuinigingen in de
kunstensector weer terug te
draaien. Op voorstel van de
PvdA-fractie zal het bedrag
bestemd voor kinder- en
jeugdtheater bijna worden,
verdubbeld tot 350.000 gulden.
Ook wil de PvdA een ton ex
tra voor subsidies voor literai
re uitgaven. Voor opdrachten
aan beeldende kunstenaars is
450.000 gulden extra nodig om
het budget daarvoor weer op
het oorspronkelijke niveau te
rug te brengen. Met nog eens
een extra verhoging van drie
ton, door dat bedrag weg te
halen bij de maatschappelijke
dienstverlening, had Van der
Louw grote moeite. Naar zijn
zeggen zijn op het departe
ment reeds verplichtingen
aangegaan voor de besteding
van dat bedrag.
Van der Louw zegde de com
missie verder toe dat er een
nieuwe regeling zal komen
voor een vaste boekenprijs. Dit
is nodig omdat de Europese
Commissie omlangs heeft be
sloten dat het bestaande Ne
derlands-Belgische boekenkar
tel niet langer is toegestaan.
De drie regeringsfracties stel
den in een gezamenijlke motie
dat een vaste prijs van het Ne
derlandse boek nodig is om te
voorkomen dat de toch al zo
sterk bedreigde boekenmarkt
CRM-STUDIE:
Minister Van der Louw: bezuinigingen terugdringen
De CRM-bewindsman beloof
de de Kamer dat hij niet in de
Beeldende Kunstenaars Rege
ling zal ingrijpen, vóórdat het
lopend onderzoek naar de
BKR is afgerond. Het VVD-
kamerlid Evenhuis deed de
suggestie om kunstenaars in de
contraprestatie de eerste vijf
jaar te ontheffen van de- ver
plichting voor de BKR-rege-
ling kunstwerken te produce
ren. Van der Louw wil daaro
ver overleg gaan plegen met
minister Den Uyl. De be
windsman zei echter niets te
voelen voor het VVD-plan de
BKR-kunstwerken ook op de
vrije markt aan te bicden. „De
overheid mag niet een soort
tussenhandel voor beeldende
kunst gaan optreden, die bo
vendien concurrentie zou be
tekenen voor de galerieën", al
dus Van der Louw.
Van onze
parlementaire redactie
DEN HAAG Door het
budget voor de kunsten in
de CRM-begroting met
iets meer dan 20 miljoen
gulden te verhogen en
ruim vier miljoen ten laste
van de collectieve sector
te brengen kunnen vier
honderd werklozen in de
kunstensector aan werk
worden geholpen. In de
sectoren van de filmpro-
duktie en de popmuziek
kan -zonder extra geld
werkgelegenheid gescha
pen worden door als over
heid commerciële barriè
res weg te nemen. Dit
blijkt uit een studie van
het ministerie van CRM
naar de arbeidsmarktsitü-
atie van kunst
nister Van der
senteerde het
teren tijdens
van de begroti
De uitbreiding vi
gelegenheid is ha£
zien het werkloojka
lage, dat afhankien
sector varieert tuig
40 procent. De Kg
voorziene uitbreiLn
werkgelegenheid r,
derd arbeidsplaat
name ten goedelT
het toneel (50), hifroi
ooppentheater (2(1 de
kleine dansgrocpLj
tosten (20 miljo.
jlan zijn relatief*^0
daarin de „bespaiP"*
en WWV-uitkei>tSl
zijn verwerkt.
Er is wel eens beweerd
dat de hedendaagse
Kunstgeschiedenis zich
in hoofdzaak bezig houdt
met het ontkennen van
vroeger als vaststaande
feiten: dat een schilderij
of 'n ets van déze of die
zeventiende-eeuwse
meester onmogelijk van
zijn hand kan zijn en dat
het absoluut aan een an
der moet worden toege
schreven. Maar de kwes
tie is, dat de kunsthisto
rici tegenwoordig veel
wetenschappelijker te
werk gaan dan eertijds,
toen men veelal steunde
op een traditie waarvan
de herkomst bijna altijd
onbekend was. De teke
ningen van Rembrandt
vormen daar een na
drukkelijk voorbeeld
van. Dit in verband met
de verschijning van het
derde deel van de catalo
gus „Oude tekeningen in
het bezit van de Amster
damse Gemeentemusa en
Rembrandt en de teke
naars uit zijn omgeving".
Het corpus van die collectie
is afkomstig uit de schenking
in de vorige eeuw gedaan
door Carel Joseph Fodor, een
vermogend kolenhandelaar,
die jarenlang tekeningen van
oude meesters verzamelde.
Hij leefde van 1801 tot 1860.
Dat Rembrandt in de vorige
eeuw niet zo in tel ws, blijkt
ook weer een sprookje, want
Charles Blanc, A.D. De Vries,
Az en N. de Roever schreven
over hem en genoemde Fo
dor betaalde in het jaar 1851
op een veiling niet minder
dan vijftienhonderd en zes
gulden voor een tekening
van de geniale Leidenaar
voorstellende „Het Jagthuis
van de graven van Holland
te 's Hage". Dat dacht men,
maar later bleek het de voor
gevel van de Amsterdamse
Handboog-doelen te zijn)
G.G. 't Hooft ondekte dat in
1915. 't Hooft was toen con
servator van Museum Fodor.
Onder hoofdstuk 16 wordt de
affaire van deze prent uit
voerig uit de doeken gedaan
en deze beschrijving mag wel
als een uitgelezen exempel
Rembrandt: Jezus met leerlingen en schriftgeleerden. Aan de echtheid van deze
tekening is nooit getwijfeld.
gelden voor de manier waar
op deze studie tot stand is ge
komen: Naast de uiteenzet
ting van de voorstelling is
een nauwkeurige analyse af
gedrukt met een opgave van
de herkomst en de bibliogra
fie. Nu, die „kleine lettertjes"
moeten al minstens 'n paar
maanden tijd gekost hebben
om de documentaire te veri
fiëren. En dan te lezen dat de
auteur dr. Ben Broos slechts
een jaar nodig had om dit
boek samen te stellen. Nu
was er reeds veel materiaal
voorhanden dat samenge
bracht was door een vroegere
werkgroep, maar Broos had
dit alles te ordenen en uit te
breiden omdat hij het begrip
„Rembrandt en zijn school"
veel ruimer opvatte dan aan
vankelijk de bedoeling van
die groep was geweest.
„Alleen door vergelijking
kan de kunstwaarde vastge
steld worden" leerde ons ja
ren geleden het oude patertje
dat ons trachtte cultuurbe
grippen bij te brengen. Het
blijkt nog altijd de methode
te zijn die aan deze weten
schap ten grondslag ligt. Zo
dra er aan de toeschrijving
getwijfeld wordt (als bv de
signatuur ontbreekt) valt
men terug op de „context" de
tekeningen die soms hetzelf
de motief hebben en waar
van dan wel vaststaat dat ze
met zekerheid door die en
die gemaakt zijn. Dat schijnt
naar het oordeel van Broos
en zijn medewerkers vooral
met Rembrandt een van de
moeilijkste kwesties te zijn.
Harmenzoon hgeft vele leer
lingen, volgelingen en imita
toren gehad waaronder
knappe tekenaars terwijl het
werk van de meester zelf na
tuurlijk ook piet altijd op een
hoge lijn was gesteld. Interes
sant onderdeel van de catalo
gus is ook de toren van de
Westerkerk die altijd een der
meest populaire pentekenin
gen van Rembrandt is ge
weest. Het blad draagt de sig
natuur Rembrandt maar J.Q.
van Regteren Altena had in
1925 al bezwaren en Benesch
volgde hem daarin in 1954;
een leerling heeft de Wester
toren getekend, misschien
Govaert Flinck of Jan Lie-
vens of Lambert Doomer,
want... en dan volgen de mo
tieven afgeleid uit de verge
lijkingsmethode.
Maar het is ook frapant te
zien hoe velen de „Rem-
brandtstijl" met soms weer
galoos succes gebezigd heb
ben. Sla maar eens pagina
119 op, die ets van Jacob Es-
selens (ook weer met vraag
tekens) een boerderij met
vierkante schoorsteen (Rijks
prentenkabinet Rijksmu
seum) geen wonder dat zo'n
blad'altijd aan Rembrandt is
toegeschreven! Maar de au
teur wijst op bepaalde techni
sche details, arceringen, lich
te en donkere wassingen, de
locatie ook, en zet daarnaast
een pentekening van vrijwel
hetzelfde onderwerp en be
sluit dan „dat de auteurschap
van Esselens overwogen zou
moeten worden". Door de er
varing is men voorzichtiger
geworden dan vroegere
kunsthistorici die door Dr.
Broos ten overvloede geci
teerd worden.
Mensen die zich met de Rem-
brandt-studie bezig houden,
zullen wel het een en ander
lezen dat zij reeds wisten,
maar het boek verleent mede
zijn belangrijkheid aan som
mige markante „ontdekkin
gen" vermoedens en visies
die soms een heel andere en
dikwijls zeer overtuigende
kijk op de kwesties geven.
De reproducties ook van die
prenten welke niet meer in
de beste staat verkeren, zijn
typografisch zeer gelukkig
uitgevallen.
Dr. Ben Broos: „Rembrandt en
tekenaars uit zijn omgeving"
oude tekeningen van de Gemeen
temusea van Amsterdam waar
onder de collectie Fodor. Deel 3.
Uitgave van het Amsterdams
Historisch Museum in samen
werking met Meulenhoff-Lands-
hoff. Amsterdam. Prijs ƒ49.50
JAN VERHEYEN
Het lag voor de hand dat
in de bijzonder informa
tieve reeks elektronische
concerten van het Haagse
conservatorium ook een
programma zou worden
gewijd aan werkstukken
die werden gerealiseerd
in het Instituut voor Sono-
logie van de Rijksuniver
siteit van Utrecht. Met dit
internationaal bekende,
artistieke computercen
trum onderhoudt het
Haagse conservatorium
immers al enige tijd een
samenwerkingsverband
Blijkbaar kon van deze sa
menwerking op het con
cert nog niets blijken. Ik
zou trouwens óók niet
kunnen zeggen of de ge
maakte keus uit de
Utrechtse produktie van
de afgelopen twaalf jaar
in elk opzicht representa
tief mocht heten.
Met de volgende schepen kan zee
post worden verzonden. De data,
waarop de correspondentie uiterlijk
ter post moet zijn bezorgd, staan
achter de naam van het schip ver
meld.
Argentinië ms ..Monte Olivia" 27 ja
nuari; Australië ms ..Australian Ex
porter" 28 januari; Brazilië ms „Mon-
te Olivia" 27 januari; Canada ms „Atl.
Prowess" 29 januari; India ms „Lanka
Athula" 26 januari; Indonesië ms
„Borussia" 28 januari; Japan ms
..Kamakura Maru" 25 januari; Kenya,
Óeganda, Tanzanië ms „Pres Kasa-
vuba" 26 januari; Ned. Antillen ms
„Adviser" 28 januari; Nieuw-Zeeland
ms „Barranduna" 29 januar; Surina
me ms „Thor Staerke" 28 januari;
Ver. Staten van Amerika ms „Atl.
Star" 27 januari; Zuid-Atrika (Rep.)
ms „S.A. Helderberg" 27 januari.
In elk geval viel het op dat
twee werken uit 1969 dateer-
den en dat de andere drie van
tien, elf jaar later waren. Zo er
in de tussenliggende tijd al
sprake is geweest van een mu
zikale ontwikkeling, werd die
niet waarneembaar gedemon
streerd. Integendeel. Ik vond
de geconcentreerde versie van
Vinks verbeelding van het ge
tij van de zee heel fascinerend
maar de eveneens vrij recente
bandcompositie naar micro-
foonopnamen tijdens een van
de laatste reizen van de
Orient-Expres bleef bij Wie-
land in een gedateerd experi
ment steken. Wieland rr.aakte.
geenszins de in uitzicht gestel
de couleur locale van de ver
schillende landen van het
traject waar. De wisselende
ritmen als gevolg van de ver
schillende spoorstaaflengten
en de nationale trekkers met
hun zogenaamd eigen machi
negeluid konden dat manco
niet goed maken. Voor mij was
„Istanbul Départ" een gemiste
kans.
Dat Vink met zijn „Tide II" de
aandacht zo sterk wist vast te
houden, is des të verwonderlij
ker omdat de zee in het alge
meen en het water in het bij
zonder de elektronische com
ponisten van meet af aan heb
ben aangetrokken zodat het
onderwerp in dit- milieu be
paald niet verrassend was. Dat
bleek ook uit de nog steeds in
teressante „Hydrophonie" van
de Zwitser Werner Kaegi voor
wie het geluid van kolkend
water het hoofdgegeven was
maar die er zich in zijn „afge
leiden" weer van distantieer
de. Daarentegen houdt Vink
strak aan zijn onderwerp vast.
Hij weet het t,e intensiveren
dankzij toe- en afnemende
dichtheid en wisselende kleu
ringen van de over elkaar op
genomen klanklagen. Zeer
frappant.
Wat het verdere programma
betreft: „Funktion Indigo" van
Elektronisch conceit
werken: Hydrophone,.
Werner Kaegi, Fird
(1969) van Gotttried ÜU'
Tide II (1980) va
lin (1979) van Paul
Départ (1979) van FriPri
ninklijk Conservator^
'Volgende concert in
maandag 15 februari!
créte van Pierre Schod
g<
de Duitser Koenij
orie interessantere
de praktijk was ertni
van de jonge Ami
bleef in aanzettei^j
moet hierbij even
nen dat dit indru
één enkele keer
uiteraard beslist
ook al omdat het
in zijn geheel aa
mingsvermogen
hoorder extreem
stelde.
JOHN
SASSENHEIM Geffe
C. d. v. J.C.M. Verdtft
nelissen; Johanna
van Kesleren en J A L:
mana A., d. v. J. Bom,
Kesteten; Anita, d. v&J
lings en T.H. van der he
D d. v. J.H. Perfors#
Gehuwd: L.G. Kruik e
loot, O.C.J.M. Go vei»
Duijn, M.J.A. Bouckr"
Ammerlaan.F.C. Dicl»
van der Meij, A.J.
A.T.M. van Beek. Wp
W G. Zwaan. L.J.M
A.P.S. de Zwart. N.Lr~
van der Zwet, J. Prirj
J. van Laar en T.V.M
Raar en M.H. van Wi
Koot en C. van der 1
man en C. Waard. >tx
Overleden: J.M. Bap
Groot; P.L. van der vL-e
del; W.N. de Groot; Wij
dermeer. ie
ZOETERWOUDE {f
lis Albertus Maria va»e
Johanna Alida
Overleden: Maria AlV
geboren Van Rijn. J
