Wenen is alles anders
ederland en VS vieren
00 jaar vriendschapsbanden
Terrorisme komt in beste
Italiaanse families voor
ianuëNL AND KUNST
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 13 JANUARI 1982 PAGINA 13
^^onze correspondent
Dick Toet)
NGTON Op 19
82 is het 200 jaar
Dl dat de Staten-
al van de Repu-
;r Zeven Verenig-
ïrlanden de Vere-
aten van Amerika
erkende. Dat ge-
door aanvaarding
geloofsbrieven van
ie Amerikaanse ge-
ohn Adams, later
ede president van
^^nigde Staten. Al-
V ankrijk was eerder
erkenning van de
natie, die zich bij
aar eerder had los-
;t van de Britten,
ities met Frankrijk
later echter voor
jd verbroken en zo
is Nederland het land met
de langste ononderbroken
vriendschappelijke rela
ties met de Verenigde Sta
ten.
Comite's in Nederland en de
Verenigde Staten zijn druk be
zig deze mijlpaal niet onge
merkt voorbij te laten gaan.
Hoewel de officiële feestdatum
nog enige maanden verwij
derd is, zijn in de Verenigde
Staten al twee tentoonstellin
gen in het kader van het dub
bele eeuwfeest (Bicentennial)
gestart. De eerste tentoonstel
ling, in het streekmuseum van
Los Angeles, omvat ruim der
tig werken van Nederlandse
meesters uit de 17e eeuw (on
der wie Ruysdael, Hobbema,
Cuyp, Avercamp) uit de privé-
-collectie van de Californische
kunstverzamelaar Edward
William Carter. De werken
zijn later dit jaar ook in Boston
en New York te zien. In Was
hington later ook in Los
Angeles, Chicago en New
York te zien trekt „Jews in
the age of Rembrandt" (Joden
in de tijd van Rembrandt) veel
belangstelling.
Hoogtepunt
Hoogtepunt van de Bicenten
nial moet het officiële staats
bezoek worden, dat koningin
Beatrix en prins Claus in april
aan de Verenigde Staten zul
len brengen. Een paar maan
den later zal de koningin
gen, waarbij ze met name een
aantal gebieden met veel Ne
derlandse emigranten zal be
zoeken. In voorbereiding is
ook een tegenbezoek van de
Amerikaanse president Rea
gan aan Nederland als onder
deel van een Europese toer-
nee. Het doorgaan van dit be
zoek is voorlopig twijfelachtig,
maar een definitief besluit is
nog niet genomen.
Uitwisselingen
Voor de rest zal de viering
vooral bestaan uit culturele en
economische uitwisselingen.
Met name voor de Nederland
se schilderkunst is een domi
nante plaats ingeruimd. Zo zal
op 20 april een tentoonstelling
van 40 topwerken uit het Mau-
ritshuis van start gaan in de
National Gallery of Art in
Washington D.C. Daarna zal
deze expositie nog te zien zijn
in Boston, Chicago, Los Ange
les, Toronto (Canada) en New
York. Hét Metropolitan Mu
seum of Art in New York
krijgt een tentoonstelling van
werken uit de „Haagse
school". Chicago, Philadelphia
en New York krijgen een gro-
'an eigentijdse
schilderkunst,
De Amerika
nen hebben
op 1 Januari
met de Bi
centennial
kennisge
maakt, toen
een Neder
landse praal
wagen deel
nam aan de
vermaarde
Amerikaanse
Rozenparade
in Pasadena
(Californië).
De wagen
was voorzien
van Volen-
dammer kos
tuums, tul
pen, klom
pen, en mo
lens. Op het
miniatuur-ijs-
baantje ver
toonde ex-
kunstschaat
ster Diana de
Leeuw haar
kunsten.
vier jonge Amerikaanse kun
stenaars gaan exposeren in het
Stedelijk Museum van Am
sterdam. In Amsterdam en
Philadelphia komt een grote
tentoonstelling van moderne
Amerikaanse prenten; de in
vloed van de Haagse School op
de 19e eeuwse Amerikaanse
schilderkunst is het onder
werp van een expositie in
Washington; de Stijl-groep
wordt het onderwerp van een
grote tentoonstelling in Min
neapolis en Washington:
Memphis (Tennessee) krijgt
een Van Gogh-tentoonstelling
en in Philadelphia, New Be
dford (Massachusetts) en An
napolis (Maryland) wordt een
tentoonstelling ingericht van
Nederlandse prenten op het
gebied van de zeevaart. Drie
Nederlandse orkesten en het
Nederlands Dans Theater zul
len volgend jaar door de V.S.
toeren.
Handelsmissies
Op economisch gebied zullen
diverse handelsmissies over en
weer bezoeken brengen. Er
worden verschillende studie
bijeenkomsten gehouden over
onder meer international mar
keting, de geschiedenis van de
Nederlands-Amerikaanse be
trekkingen, democratie en
buitenlandse politiek, lucht
vervuiling en Nederlandse
emigratie naar de Verenigde
Staten. Wat de sport betreft
zal de jaarlijkse fietstocht door
New York (verwacht aantal
deelnemers 15.000) in het te
ken staan van de Bicentennial
en zal het Nederlandse dames
hockeyteam een toernee door
de VS maken. Het jaarlijkse
mei-festival in Memphis zal in
het teken van de Nederland
s-Amerikaanse relaties staan
en bij al zeer Nederlandse ge
tinte tulpenfeesten in Neder
landse kolonies als Holland
(Michigan) en Pella (Iowa) zal
er volgend jaar nog een Hol
lands schepje bovenop gaan.
Een speciale postzegel en een
Bicentennial munt van 50 gul
den completeren het voorlopi
ge programma, waarvan vol
gens de organisatoren één ding
vaststaat; „Geen Amerikaan
kan er volgend jaar langs, dat
er een zeer speciale relatie be
staat tussen Nederland en de
Verenigde Staten".
In Italië gaan de zoekacties naar leden van de Rode Brigades en
de ontvoerde NAVO-generaal Dozier door. Dagelijks worden
door leden van de anti-terreurbrlgade duizenden voertuigen aan
gehouden en onderzocht, zoals hier een stadsbus in Verona.
Rode Brigades
wilden aanslag
plegen op
christen
democraten
ROME De Rode Brigades
waren van plan een aanslag te,
plegen op het nationale hoofd
kwartier van de Italiaanse
christen-democratische partij
in Rome. Dat heeft de Ita
liaanse politie af kunnnen lei
den uit documenten die bij re
cente arrestaties van leden
van de Rode Brigades werden
gevonden. Het plan was om
tijdens een van de maandelijk
se vergaderingen van de lei
ding van de christen-denocra-
ten de aanval te openen.
(Van onze correspondent
Cees Manders)
ROME Terrorisme
komt in de beste Italiaan
se families voor. Dat is op
nieuw gebleken toen de
politie de identiteit be
kendmaakte van de Rode
Brigadisten, die vorige
week zijn gearresteerd.
Hogere en lagere standen
zijn gelijk vertegenwoor
digd, terwijl de acade
misch geschoolden in iets
grotere aantallen aanwe
zig zijn.
De levensloop van een van de
arrestanten van vorige week,
Ennio di Rocco, 25 jaar oud,
wars van elke academische ge
wichtigdoenerij, geeft enige
achtergronden van dec over
gang van een „gewone jongen"
naar het terrorisme.
Ennio komt uit een normaal
gezin. Geboren in de provincie
Terni, ten noorden van Rome,
verhuist Ennio op zeer jonge
leeftijd naar de hoofdstad. Va
der is altijd loodgieter geweest,
eerst in de hoofdstad, en de
laatste jaren in Libië, waar
Italiaanse vaklieden aan de
slag kunnen.
Ennio di Rocco was een rusti
ge jongen, die na de lagere
school een technische onder
wijs volgt. Op 18-jarige leeftijd
had hij opeens genoeg van het
leren en werd loodgieter in
hetzelfde bedrijf als zijn vader,
totdat het bedrijf in de zomer
van 1980 moest sluiten en En
nio op straat kwam te staan.
Ander werk was er niet en dat
betekende dat hij in afwach
ting van betere tijden op straat
rondhing. Maar omdat hij 's a-
vonds altijd thuis was wekte
hij nimmer de indruk zich tot
staatsondermijnende bezighe
den aangetrokken te voelen,
laat staan al lid te zijn van de
Rode Brigades. Toch moet hij
omstreeks die tijd. eind 1980,
al contact hebben gehad met
de Rode Brigades. In die perio
de spelen de ontvoering van
rechter D'Urso en de moord
op een politie-generaal.
Op het leven van Di Rocco
blijft niets aan te merken tot
14 juni 1981, de dag waarop hij
zijn koffers pakt en tegen zijn
moeder zegt dat hij gaat sa
menwonen met een vriendin
in Bologha, in het noorden
van het land. Vanaf dat ogen
blik wordt hij clandestien. Vo
rige week gevonden video-
-banden tonen hoe Di Rocco
en zijn oude schoolvriend Pe-
trella samen op de vroege och
tend van 3 augustus 1981 Ro
berto Peci, de broer van de
naar de politie overgelopen
terrorist Patricio Peci in koe
len bloede ombrachten. En uit
ander materiaal blijkt dat het
gezworen duo Di Rocco en Pe-
trella in dezelfde maand ook
enige politie-functionarissen
op straat hebben neergescho
ten.
Ennio di Rocco belt af en toe
nog wel eens naar zijn moeder
om te zeggen dat het goed gaat
in Bologna. En eind december
belt hij zelfs met de medede
ling dat hij op 4 januari 1982
thuis langskomt, als vader er
ook is uit Libië. Zijn ouders
hebben geen enkele reden om
te vermoeden dat er iets mis is
met hun zoon. Tot die vierde
januari, wanneer er 's avonds
gebeld wordt. Zoon Ennio
staat niet op de stoep, maar de
politie, die de ontstelde ouders
meedeelt dat hun zoon die dag
is gearresteerd terwijl hij sa
men met zijn vriend Petrella
op het punt stond iemand tè
ontvoeren.
De „rustige en verstandige"
Ennio di Rocco heeft de politie
niet lang op een volledige be
kentenis laten wachten. Die
zelfde vierde januari sloeg hij
door, waarna de politie aan de
hand van zijn aanwijzingen de
hele bende kon oprollen.
ff i zeer sportieve Oostenrijkse minister Dr.Josef
icher niet roken, geheelonthouder en veel
\£f?rt af en t°e buitenlandse journalisten, één
[&yd, laat aanvliegen, schakelt hij daarbij de Au-
1WyUrlines in. Uitsluitend door het toerisme naar
L waarbij Nederland na West-Duitsland en Oos-
gzei/ op de derde plaats staat, is deze maatschap-
Wfffilrie rode cijfers gekomen. De bezoeker krijgt een
itgebreid als vermoeiend cultureel kijkje achter
er men en hij bemerkt al spoedig, dat hij deze
Jool met de twee gezichten - onschuldig en de-
fJJ/V3 - lang niet zo goed kende als hij wel dacht.
'ft er nameljjk anders.
Wml is afgezien van het
f ^district geen stad
een soort Verenigde
1. Het ligt niet aan de
maar aan het zoveel
weggemoffelde ri
le Wien, dat zich pas in
Ispark goed laat zien.
iliswaar een Donauka-
it ook al weer geen echt
is, maar een arm Van
iu, die overigens niet
laar bruinachtig groen
'roemde Ring omarmt
inenstad slechts voor
irt en de even beroem-
x is geen park, geen
os of weide, maar met
ivee renbanen, een sta-
0Uiet zwembad en niet te
|n het Lunapark een
LenlSe van dit alles.
nich, die zei dat op de
igen rond Wenen Azië
IAIl"' wist ^at de ^e"
|U Helemaal niet zo gemoe-
zijn als ze lijken. Wo-
Q252jod en krakers zijn in
Wenen onbekend. Na de Eer
ste Wereldoorlog beschikt Clé-
menceau dat Oostenrijk is, wat
overblijft. Zo ontstond een
dwergstaat met een reus als
hoofdstad, die nog steeds van
de ene crisis naar de andere
toeleeft en die alles en ieder
een assimileert. De bezoeker
weet wel dat het Dreimëderl-
haus niets met Schubert te
maken heeft, maar hij beseft
pas later dat deze als een on
sterfelijke zigeunerbarones
voortlevende metropool hem
niet slechts toeristisch nodig
heeft, maar vooral ook mense
lijk. De Weners, waarvoor
men slechts het telefoonboek
behoeft op te slaan om te be
seffen, dat zij nog steeds in een
volkenkundig avontuur leven,
wonen immers aan de rand
van de westelijke wereld. Deze
Hongaren, Tsjechen, Kroaten
en Polen zijn alleen maar in
naam inwoners van een staat,
die in een recent verleden nie
mand wilde annexeren. Alleen
aan de postzegels, de munten
en in gerechtelijke stukken
bemerkt men, dat Oostenrijk
een republiek is.
De vier K9s
In Wenen, dat men wegens de
vele oude mensen ook wel
Pensionopolis noemt, valt de
openlijke of geheime voorlief
de van zeer velen voor de vier
K's op: Keizer, Kapuziner-
gruft, von Karajan en Kreisky.
Het Operabal, de Lippizaners,
waarvan sommige hippische
fanatici proberen bij de over
steek naar de Spaanse Rij
school de vijgen te verzamelen
de Heurigen en het pret
park in de Prater, zijn er voor
de vreemdelingen. Voor veel
Weners is de sfeer van de
Habsburgers in het algemeen
en van Keizer Franz Joseph in
het bijzonder nog springle
vend. Von Karajan begint me
disch en muzikaal wat proble
matisch te worden, maar
Kreisky, die met zijn 70 jaren
al elf jaar bondskanselier is,
regeert als een socialistisch
monarch. Achtèr een facade
van gemoedelijkheid en ge
wiekstheid drukt hij met veel
zwier zijn stempel op het bui
tenlandse beleid. Hij woont in
Grinzing in de buurt van het
bekende Heurigenhuis van
Mayer, waar irt 1817 Beetho
ven verbleef. Iedere gast, die
niet te diep in het glas met de
jonge, frisse en fruitige wijn
kijkt, weet dat Heurigen voor
'<r
Hrt1*
Pagina uit de originele partituur van de Altrapsaodie van Johan
nes Brahms Bibliotheek „Gesellschaft der Musikfreunde".
Belvedere
de Weners heel wat anders is
als lawaaiachtige vrolijkheid
en inhaken maar. In de even
ruime als diepe kelders van de
familie Mayer wordt men al
proevend gewaar, dat wijn-
drinken een sfeer van rust,
van waardigheid en bezonken
heid betekent Ên natuurlijk
weet buurman Kreisky, die als
eerste joodse bondskanselier in
een land, waarin anti-semitis-
me meer is dan slechts een
woord, niets van de perma
nente hater Wiesenthai moet
hebben, dat eveneens.
In de Kapuzinergruft, waar
van zelfs Hitier de sleutels niet
heeft kunnen bemachtigen,
bevinden zich in de 145 tinnen
sacrogafen de lichamen van de
Habsburgers. Wel te verstaan
zonder de harten, die in de
Augustinerkerk en zonder de
ingewanden, die in de Step-
hansdom worden bewaard.
Het onderhoud van deze vaak
enorme grafkisten valt de Ca-
pucijner monnikken zwaar.
Wij zagen de houten kist van
de moeder van Maria There-
sia, waarvan de tinnen tombe
werd hersteld. Deze nogal ge
heime werkplaats is niet voor
het publiek toegankelijk, want
welke gewone sterveling zou
het officiële zwarte stempel
van Maria Theresia op de
doodkist van haar moeder mo
gen aanschouwen?
Hoofdstad van de
muziek
Het Nieuwjaarsconcert met
muziek van Johann Strauss,
de Wiener Sëngerknaben en
de nog altijd uitverkochte
voorstellingen in de Staatsope-
ra, de Volksopera en het Thea
ter an der Wien, herinneren er
telkens weer aan dat Wenen
de hoofdstad van de muziek is.
Slechts weinig Europese com
ponisten van naam woonden
nier niet korter of langer. In
de voormalige keizerlijke loge
thans Middenloge in de
Staatsopera hoorden wij Doni
zetti's „L'Elisir d'Amore" in
een routine-voorstelling met
de 65-jarige Guiseppe Taddei
als de kwakzalver Dulcamara.
Een grootse creactie, volmaakt
ondersteund door de mousse
rend musicerende Wiener
Philharmoniker geen enke
le vrouw in dit beroemde or
kest o.l.v. Ralf Weikert. In
de foyers van de Staatsopera
met haar 1658 zit- en 551
staanplaatsen is altijd wel een
of andere tentoonstelling. Dit
maal gewijd aan de 80-jarige
heldentenor Max Lorenz.
Voor symfonische en kamer
muziek is de zaal van de Mu-
sikverein, ondanks de hoor
baar krakkemikkige stoelen,
akoestisch de mooiste ter we
reld. Hier ging Schuberts vrij
wel vergeten oratorium „Laza
rus" met de sopraan Edith
Mathis als uitblinkster. Deze
prachtige muziek, door geen
regisseur geweld aangedaan,
deed ons beseffen, dat de ope
ra voor Schubert niet veel
meer is geweest dan een ambi
tieuze obsessie. In dit fragmen
tarisch gebleven oratorium
kon hij vrij en visionair te
werk gaan. Brahms hield zo
veel van dit opus, dat hij het
helemaal overschreef. De vol
ledige bibliotheek van Brahms
bevindt zich in de vollectie
van de „Gesellschaft der Mu
sikfreunde" 100.000 partitu
ren en boeken die ook de
Musikverein exploiteert Even
interessant als ontroerend de
originelen te zien van o.a. Mo
zart, Beethoven en Haydn,
welke laatste zich na een ver
gissing bij zijn kopiist veront
schuldigde met de woorden
„lm Schlaf geschrieben". In
1982 is het 250 jaar geleden dat
Haydn werd geboren en daar
zal de gehele muzikale wereld
veel van merken. In Wenen
stellen echter de tot museum
geworden woonhuizen van zo
wel Haydn als Johann Strauss
enigszins teleur. Het is er
ronduit gezegd op enkele
muziekinstrumenten, foto's en
vitrines na, maar een kale
boel. Interessant overigens
zo'n portret van Haydnzon
der pruik.
Breughels, Belvedere en
Brandeteigschokolade-
kremkrapfen
In het Kunsthistorisch Mu
seum hangen 13 Breughels,
een derde van alle bekende
meesterwerken van Pieter de
Oudere. Ook de overbekende
Boerenbruiloft, waarop het net
lijkt alsof Breughel rechts een
voet te veel heeft geschilderd.
Al deze schilderijen zijn af
komstig uit de rijke collecties
van de Habsburgers. De res
tauratie-ateliers, zowel voor de
schilderijen als voor de kostba-
De Stephansdom
re gobelins, confronteren met
een deskundigheid, vlijt, ge
duld en problematiek, waar
van de gewone bezoeker niets
bemerkt. In het Belvedere met
zijn strenge, ascetische tuin
net alsof Wénen ten gunste
van dit voormalige paleis van
Prinz Eugen is gesitueerd in
plaats van andersom slaat
de permanente tentoonstelling
van werken van Klimt en
Schiele een brug naar onze
tijd. Hofrat Aurenhammer laat
ons hoog in de hanebalken
klimmen, opdat wij in de wir
war van de eeuwenoude dak
spanten een idee krijgen van
de voortdurende onderhouds-
zorgen in en om zo'n histo
risch gebouw. Vooral dankzij
prof.Otto Wagner kent Wenen
ook uitzonderlijk fraaie Ju
gendstil. De Postspaarbank,
het Hofpaviljoen van de stads
spoorweg, de beroemde klok
op het Ankerhuis aan de Hohe
Markt en vooral de kerk Am
Steinhof met haar facade van
Carrarisch marmer, ramen
van glasmozaïek en achter het
gelukkig nu eens niet omge
draaide altaar een indrukwek
kende wand van 84 m2 kera
miek, vuuremaille, glas en
marmer.
In Wenen, waar werk een on
welkome onderbreking lijkt
van de vrije tijd, komen mu
ziek en theater direct na eten
en drinken en ze zijn bepaald
niet alleen voor een geestelijke
of sociale elite bestemd. De
Weense keuken is geen pro-
dukt van meesterkoks, maar
van huisvrouwen en Boheem
se kokkinnen. De koffie
proef zo'n EinspSnner eens,
een glas zwarte koffie met een
hoog opgetaste muts slagroom
is er eigenlijk geen genot
middel maar de volksziel. En
denk niet dat een Kaffeehaus
met zijn wel 25 soorten brood
jes hetzelfde is als een Kondi-
torei. Voor Tafelspitz ge
kookt rundvlees en het lieve
lingsgerecht van Franz Joseph
moet u in Hotel Sacher zijn
en een toetje als Brandeteig-
schokoladekremkraphen be
hoeft u niet uit te spreken, al
leen maar aan te wijzen.
Logies is in Wenen, de stad
waarin eigenlijk alles is en al
les kan, te kust en t§ keur.
Mocht u in Bristol kwartier
nemen, vraag dan de directeur
natuurlijk een Tsjech
eens naar de vertrekken waar
Koningin Wilhelmina, Sukar
no en Sofia Loren met hoofd
ter ruste legden. En vergeet
niet voor de Stephansdom
meer tijd uit te trekken dan u
van plan was. Aenas Silvio
Picco, de latere Paus Pius II,
zei al in 1457 dat deze kerk
veel heerlijker is dan zich in
woorden laat uitdrukken. Hij
had gelijk.
FRANK DELBOY
