TERUGBLIK
Waterlanders
doorweekten
zang voor
Duitsers
RADIO/TELEVISIE
De Muppets met beroemde films uit
TELEVISIE VANAVONti"
RADIO VANAVOND
vervlogen dagen
RADIO DINSDAG
TELEVISIE DINSDAG
LE1DSE COURANT/
MAANDAG 28 DECEMBER 1981 3d
heen koos hij vijf man, die
jong en conservatorium-
doorkneed bleken, bas, bari
ton, tenor en mezzo-voce.
Hun namen: Robert Biberti,
Roman Cycowski, Ari Lesc-
hnikoff, Erich Collin en ten
slotte als pianist Erwin
Bootz.
Een naam voor dit gezel
schap had Harry Frommer-
man al klaar: de „Melody
Makers". Daar wilden de an
deren niet aan. Zij hadden
snel gezien wat Harry van
zichzelf niet eens wist, nl.
dat hij een komische uitstra
ling had. De mensen lachten
alleen al om zijn gezicht
voor hij één noot gezongen
had. Men wilde dit gezichte-
lijk gegeven ook in de naam
tot uitdrukking gebracht
hebben. Vandaar dat „Co
median Harmonists" werd
bedacht, ook al omdat er
„harmonie" in voorkwam.
Niet waar, karakteristiek
voor hun zang zou zijn, dat
hun stemmen harmonisch
samenvloeiden. Pakkend re
pertoire lag deels voor het
oprapen, werd ook deels ij
lings in elkaar geflansd. Zij
verjazzten Strausz en Ralph
Benatzky en plunderden
operettes. Gebracht in een
komisch koortje wilde dat er
wel in bij theaterbezitters en
nachtclubbezoekers, terwijl
zij intussen verder werkten
aan het timmeren van een
eigen liederentafel, zoete sa-
menzangen en smachtende
smartlapjes, alles punctueel
getoonzet, zoals de Fransen
zeggen: C'est le Ton qui fait
la musique en Shakespeare
zei al: If music is the food of
love, play on. Met humor in
de harmonie der stemmen
bovendien. Daar zorgden de
Miss Piggy en de andere
Muppetsnouden zich van
avond uitsluitend bezig
met beroemde films uit
het verleden en al even
befaamde sterren in die
dagen. Zij kruipen ook in
de huid van die wereld
wijd stralende sterren en
laten tegelijk wat destijds
al veelbesproken frag
menten zien. Bijvoorbeeld
Vivian Leigh als Scarlet
O'Hara in „Gejaagd door
de wind". Maar ook rol
prenten als „Stille aard
beien" en „De gek van
het Romeinse Rijk".
Ned. 119.00 uur.
Vraag wat
In „Daar vraag je me wat" al
les over vleermuizen en hoe
de kalender werd uitgevon
den.
Ned. 119.40 uur.
KRO in Heemskerk
De KRO komt ditmaal langs
in Heemskerk met artiesten
als Benny Neyman, Lenny
kerstherinnering terug,
komen wij allicht tered
„Uit pure liefde". Het li
van Sir Terence Rattiga
op de eerste kerstdag do<
doen van de TROS i|
zaalopvoering op ons s(
verscheen. Een allerplezj
kerstgeschenk óm zo t(
gen. Want Simone Rot)
en Luc Lutz waren in dj
werkelijk op hun best. D
dus onder meer zeggen 4
er met geraffineerd var
schap (en onder de regf
Lo van Hensbergen) inl
den precies de juiste M
vinden in het stuk, dat g
merkt werd door een j
waardige vermenging vl
derlichte humor en ee
tranen toe bewegende o
nis. En Jo de Meyere i
jeugdige Evert Holzer
zich uitstekend bij hen ai
bewerking van het spd
overigens van Gregor Fr
Frank, wat ook beteken
hij het had getransponel
typisch Nederlandse td
den. Hij had dat, dunk
niet beter kunen doen.l
dat vloekte een tikkeln
de typisch Britse humor!
de dialogen van doortrj
waren. En een Nedel
mens heeft toch wel een
weet van „Tories", Lab
Engelse liberalen. Maai
zover Frenkel Frank g]
had vertaald, had hij d
tuurlijk heel behendig g
HERMAN HOFHll
Clark Gable en Vivian Leigh in de beroemde film Twee vrouwen van verdwenen mannen aan het woord In de film „De onderste steen"
„Gejaagd door de wind", vanavond bij de Muppets. over geschonden mensenrechten In dictaturen.
Kuhr, Flairck, Darlin' etc.
Ned. I 20.20 our.
Briefkaart
Bob Bouma komt o.a. met gast
Benthe Forrer uit de film „Sa-
bine" van René van Nie.
Ned. I 2L55 uur.
Hart op de tong
De onmetelijke rijkdom en
wijsheid in de psalmen komt
ter sprake in het programma
„Het hart op de tong".
Ned. I 22.45 uur.
Paard Jester
Het paard Jester dient het
meisje Tina als voorbeeld hoe
gesprekken met dieren moge
lijk zijn.
Ned. II 1&59 uur.
Achter bet nieuws
In „Achter het nieuws" een
herhaling van de beelden van
de Amsterdamse vredesde
monstratie.
Ned. II 2(127 uur.
Malu een vrouw
Malu verzeilt in een discussie
over het zogenaamde verschil
tussen blank en zwart
Ned. II 2L20 uur.
Onderste steen
In het programma „De onder
ste steen" een aanklacht tegen
het verschijnsel van in bepaal
de dictaturen verdwijnende
mensen, veelal politiek onwel
gevallige figuren. Ook Am
nesty International is hier
druk mee. In deze film komen
vrouwen aan het woord, van
wie de man of zoon van de
aardbodem verdween. Zonder
ooit iets te vernemen.
Ned. II 22.10 uur.
Sonja
Sonja kaart maandag weer dis
cussies aan over problemen
van de dag. Zij krijgt ditmaal
muziek van de band van
Margriet Eshuys.
Uitgerekend op tweede kerst
dag een „avondje bij Toon"
thuis, wat wil een mens eigen
lijk nog meer? Toon in het
theater zou menigeen bij het
kijken wellicht hebben ge
dacht. Althans dacht ik het.
Maar goed, Toon Hermans is
net 65 jaar geworden en hij
keek dus met de filsoferende
blijmoedigheid hem eigen, wat
op zijn leven terug. Met be
hulp van zijn zoons, die de
produktie van de film op zich
namen, nadat Bob Röoyens,
die in eerste instantie door de
AVRO als regisseur was uitge
nodigd, zijn opdracht had te-
ruggegeven. Het werd nu dus
een wat vertederd en vertede
rend terugbladeren in het fa
milie-album, aangevuld met
een kleine expositie van Toons
schilderwerken en met wat
piepkleine kiekjes uit zijn
shows. Aardig kijk werk onge
twijfeld. Wat niet wegneemt:
als Toon Hermans de man is
die ons een „beetje laat la
chen", zoals hij zichzelf om
schreef, dan moet hij dat voor
al tot in lengte van jaren blij
ven doen, maar ons intussen
niet al te veel uitleggen hoe en
waarom hij dat doet.
„De tragiek" van Freek de
Jonge hadden wij in het thea
ter al ondergaan, en dat deden
wij gisteravond dus, desge
wenst, nogmaals. Tenzij wij
het bij „Op hoop van zegen"
hielden aan de andere kant.
Gaan wij nog verder in de
„Comedians" wel voor. Van
de „Revellers" kregen zij
„You are the one for me"
toegeleverd en zelf schiepen
zij hits met „Mein liebste ist
verschwunden" en „Traum'
von mir".
SS-APPLAUS
Afgeladen zalen voor de
„Comedians". Terwijl zij in
de grote zaal voor duizend
koppig publiek optraden,
pingelde in een zijzaal de
wereldberoemde pianist Art
hur Rubinstein. In de pers
stonden zij omschreven als:
„Zes stemmen die samen een
orkest vormen". Het num
mer „Denn ich hab' dich
lieb" ontroerde diep, gezon
gen met ijle falsetstemmen,
waar de broosheid van een
tedere liefde uit oplichtte. In
heel Europa werden zij ge
vraagd, tot in Parijs toe,
waar Josephine Baker zich
aan hun zijde voegde om
haar stem met de hunnen te
mengen.
Intussen grepen de nazi's
voortdurend dieper in de sa
menleving in. Er bestaan
nog Berlijnse beelden, waar
in de „Comedian Harmo
nists" tegen de achtergrond
van een hakenkruisvlag op
de voorgrond hevig beap-
plaudisseerd worden door
SS-ers in hun militante uni
formen. En dat met drie jo
den in dit zanggezelschap
van zes. Dat kon ene Hilter
niet langer aanzien en bin
nen de kortste keren hadden
op hoog bevel Frommerman,
Cycowski en Collin te ver
dwijnen.
Deze drie Joden vertrokken
ijling uit Duitsland. Zij kre
gen een statenlozenpas en
bleven als „Comedian Har
monists" met enkele nieu
welingen als aanvulling in
een voortdurende wereld
tournee in hun onderhoud
voorzien. Zij waren gewor
den als Ahasverus, de eeu
wig wandelende Jood. Toen
zij eens in Sidney (Australië)
optraden, verscheen daar
juist het bericht in de kran
ten dat Hitier Warschau had
laten bombarderen. Van een
volle zaal kregen deze muzi
kale vluchtelingen voor het
nazi-regiem een staande
ovatie nog voor zij ook maar
één noot hadden gezongen
in hun opnieuw samenstem-
mende timbres.
De drie in Duitsland achter
gebleven zangers moesten op
hoog bevel van Hitier door
gaan met hun zangwerk. De
Führer wilde er niet op aan
gezien worden, dat hij zijn
volk de „Comedian Harmo
nists" had ontnomen. Een
van die drie liet zich ook
scheiden van zijn Joodse
vrouw en verving die door
een in de ogen van Hitier
raszuiverder vrouwmens. Zij
speelden door tot de Russen
voor Berlijn stonden. Hun
laatste noot viel, toen Hitier
op zijn eigen nazi-systeem
vergif innam.
Vele, vele jaren later, toen
ergens ver weg in Amerika
het koorlid Cycowski, die
nooit meer in Europa was
geweest, op zijn sterfbed lag,
liet hij een telegram over de
halve wereld verzenden:
„Wie nog van de „Comedian
Harmonists" in leven is
moet komen. Ik kan niet
sterven zonder van jullie af
scheid te hebben genomen".
NEDERLAND 1
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
VPRO
15.30 Pleasantville
16.50 Baby Story
17.00 Putting up the pickles
NEDERLAND 2
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
DUITSLAND 1
10.00 Journaal en actualiteiten. 10.23
Der Schimmelreiter. 11.55 Intormatief
progr. 12.25 Amusementsprogr.
12.55 Persoverz. 13.00 Journaal.
14.35 Journaal. 14.40 Verhaal. 16.10
Journaal. 16.15 Reportage. 17.00 Kin-
derprogr. 17.35 Kinderprogr. 17.50
Journaal.
lil
DUITSLAND 2
10.00 Journaal en actualiteiten
Der Schimmelreiter. 11.55 Infg
progr. 12.25 Amusement
12.55 Persoverz. 13.00
14.55 Die Abenteuer des Daj=
DUITSLAND WDR 3 ïk
16.00 Irma im Goldenen |p(
17.25 Folkstestival.
BELGIE FRANS
12.00 Teletekst. 14.40 Gevarj
kantieprogramma met
kenfilm. 14.50 La Grammair
Doe. serie. 16.15 La juive du
17.15 ONEM-mededelingen
Gevarieerd progr. 17.30 Kin<
In de eerste beelden al
pinkt een vrouw de "tra
nen uit haar ogen. Een
wijdverbreid verschijn
sel in de jaren '30 in
Duitsland, toen daar de
„Comedian Harmonists"
met kopstemmen het
melancholische lot van
„My Lady" bezong. Niet
minder hakte gevoels
matig „Schlaf' dann
mein Prinzchen, schlaf
ein" er in bij van water
landers doorweekte
Duitsers.
Met deze deur valt de Nord-
deutsche Rundfunk Ham
burg in huis met de tv-pro-
duktie gewijd aan de levens
lopen van de zes Duitse zan
gers die tien jaar lang de
„Comedian Harmonists"
vormden. Dit gebeurde in de
jaren van opkomst en uitein
delijke ondergang van het
nationaal-socialisme, zodat
tevens een boeiend tijds
beeld ontstond. VPRO-tv
kreeg dit werkstuk van re
gisseur Eberhard Fechner in
het vizier en gooit er op 3 ja
nuari een hele zondagavond
tegenaan op Ned. II van
kwart voor negen tot tegen
twaalf.
Puur oorspronkelijk mocht
men die „Comedian Harmo
nists" niet noemen. De naam
zegt het al. Dat Engelse op
schrift dekt een goeddeels
Amerikaanse lading, al
werkt men ook Duits zang
werk door het repertoire
heen zoals ten onzent des
tijds de op Amerikaanse
leest geschoeide „Ramblers",
die na „Don't fence me in"
zonder muzikale problemen
overstapten in "Het boemel-
tje van Purmerend". Meesle
pende muziek, daar wil je
als muzikant voor staan,
maar een beetje Hollandse
herkenning doet de reclame
voor je eigen groep nooit
kwaad. Op diezelfde manier
werkten die Duitse Come-
dian-zangers met Heimat-
Heimweh.
Het begon allemaal in 1927
met de jonge acteur Harry
Frommerman, die in zijn
Berlijnse thuis uit liefhebbe
rij een verzameling plaatjes
met Harlem-jazz aanlegde.
Op die manier kwam hij op
een dag ook in het bezit van
een schijf „Revellers", een
Amerikaanse zanggroep die
met een scheut jazz en een
snuifje overgevoeligheid een
liederenreeks opriep, die in
dit aardse tranendal op gol
ven van gevoel over de we
reld spoelde. Dit had niet al
leen te maken met teksten
in de trant van „Into each
life some rain must fall, but
to much is fallen in mine",
want in ieders leven valt ge
woonlijk meer regen dan in
dat van een ander. Dat wist
Rob de Nijs al, toen hij be
gon te zingen van de regen
die aan zijn ruit tikte. En
kreeg eerder bevestiging in
het melancholieke lied „Re
gendroppen die aan mijn
venster kloppen", dat een
halve eeuw geleden het hele
westelijk halfrond plat
kreeg.
Nee, die jazzy-zang van die
heren-vocalisten uit Harlem-
New York riep populariteit
op door het vocaal voegen
van stemgeluiden. Het resul
taat mondde uit in een zoge
heten sound, een klank, een
geluid, dat niet toebehoorde
aan de beste zanger van de
groep, maar als grootste ge
mene deler van het totale
zangvermogen als karakte
ristiek voor een bepaalde
zanggroep ging gelden.
ADVERTENTIE
In wezen een Amerikaanse
uitvinding, maar de tijd
bleek er rijp voor te zijn,
want toen wilde gelijk ieder
een het. Ook de al genoemde
Berlijnse Harry Frommer
man. Hij liet er geen gras
over groeien en plaatste een
advertentie in de „Berliner
Zeitung". De volgende dag
stonden ze in rijen van tien
bij hem voor de deur, de
eerlijke bezitters van veron
dersteld goud in hun kelen.
Dat maakte de zaak een stuk
eenvoudiger, want From
merman wilde een „vocal-
group" vormen en dat is
meer dan een groep zangers,
in een „vocalgroup" onder
schikken de voorhanden
stemkwaliteiten zich aan het
nieuwe geluidsmengsel dat
ontstaat bij het voegen der
stemmen. Daar moet je dus
geschoolde mensen voor
hebben, die weten hoe en
wanneer de stembanden op
gerekt of juist onder span
ning gebracht moeten wor
den.
Frommerman was dan wel
niet onderworpen geweest
aan een zangscholing, maar
hij bezat de gave met zijn
stem allerlei instrumenten
klankvol te kunnen naboot
sen en bovendien wist hij als
liefhebber-musicus raad met
arrangementen. Om zich
NEDERLAND 1
NOS
18.20 Nieuws voor doven en
slechthorenden
TELEAC
18.28 Algemeen voorlichtings
programma
Voorjaar 1982
KRO
19.00 Met de Muppets naar de
film
19.40 Daar vraag je me wat:
maandelijks populair-
wetenschappelijk
programma
20.20 De KRO komt langs in....
Heemskerk
KRO
21.55 Voor een briefkaart
op de eerste rang
KRO-RKK
22.45 Het hart op de tong
NOS
23.35 Journaal
23.40 Nieuws voor doven en
slechthorenden
NEDERLAND 2
NOS
18.35 Sesamstraat
18.50 Eenakter in zwart-wit
VARA
18.59 Jester, het paard
21.20 Malu, een vrouw
22.10 De onderste steen
22.45 Sonja op maandag
NOS
23.50 Journaal ®cn
23.55 Nieuws voor dovef3"
slechthorenden feK'
vei
»dei
DUITSLAND 1 [ars
18.00 Kinderserie. 18.30 Nakjdi
serie. 18.40 Wie das Leben j pr
tv-serie. 19.15 Actual. 19.45*
neckt, das liebt sich, tv-serlfn
Journ. 20.15 Das Krankenli.Di
Rande der Stadt, tv-serie. 21.|at
docum. 22.00 Showprogr. 22on-,
tual. 23.00 Schleuderpartie v
speelfilm. 0.35 Journ.
DUITSLAND 2 v
18.00 Silas, tv-fllm. 18.57 f^ee
verz. 19.00 Journ. 19.30 Filmj,
ge. 20.15 Inform, serie. 21.00*
21.20 Der Schimmelreiter, filrj
Filmreportage. 23.50 Journ. f—
DUITSLAND WDR 3 P"
18.00 Kleuterprogr. 18.30 S
toernooi. 19.00 Reportage,
Filmreportage. 20.00 Journ
Cabaretprogr. 21.30 Die Ang)
sitzen tief drin: Therapie van l
welijk, tv-film. 23.00 Jazz.pi
Journ. L I
BELGIE NEDERLANDS D
18.00 Kleuterserie. 18.05 Tel
serie. 18.30 Medisch magaz. 1|
form, progr. 19.37 Toto-wedt
meded. en Morgen. 19.45 Nvw
Weerber. 20.15 Testament i
jeugd, (Testament of Youth), i
21.05 Sport. 21.50 LiterairF
22.40 Nws.
De „Comedian Harmonists" in de oor
spronkelijke bezetting met Robert Bi
berti, Roman Cycowski, Ari Leschni-
koff, Erich Collin, Erwin Bootz en Harry
Frommerman.
