-ugd-
ikantie
>z'i2
i erikaans
Mist Purwati,
bekend»
Balinese
danseres van
de gracieuze
legongdans.
eiland inderdaad over-
gomd met toeristen. En net
'rjop zoveel andere plaatsen
toeristenstroom bezig het
iind kapot te maken. Het is
ar\ter nog niet te laat. Als nu
«atregelen worden genomen
nog mogelijk de begrij-
jfke zucht van de Balinezen
r buitenlandse deviezen en
kgelegenheid in evenwicht
ingen met het bewaren
;n stukje paradijs met ei-
Ituur en traditie,
voorbeeld van die be-
le traditionele cultuur is
matie van een overleden
Volgens een oud Bali-
hindoes ritueel wordt de
ledene door familie en
iden in een „bade" (een
toren van bamboe, hout
ipier) naar de crematie-
fts gebracht. Daar wordt
lichaam overgeplaatst in
houten stier die, nadat hij
een priester is gezegend,
and wordt gestoken. Als
[vlammen hoog oplaaien
indt het lichaam tot as
de ziel zich vrijmaken
ich te verenigen met de
1 oorsprong een religieuze
ptigheid, wordt de crema-
ten steeds grotere toeristi-
trekpleister. De omstan-
vormen een vreemde
eling van Oost en West.
mannen en vrouwen
wsarongs en met kun-
f' bewerkte kabaja's (blou-
lan naast bruin doorbak-
L net van het strand geko-
westerlingen. Sommigen
>en niet de moeite geno-
hun mini-zwemkleding te
wisselen voor iets minder
iste kledij. Filmcamera's
lien, fototoestellen klikken
^mensen worden wegge-
l Zeals op zoveel plaatsen
en ook hier twee we rel-
twee culturen, een schril
ist. Het is moeilijk te zeg-
|wat het meeste opvalt: de
jeneerdheid van veel toe-
i of de tolerantie van de
jnese bevolking.
xting
is bezig het slachtoffer te
len van de toeristen. Als
prinkhanenplaag hebben
h op het eiland gestort en
!en alles wat er aan cul-
en traditie is te verwoes-
Hindoetempel op Bali
ten. Met horden tegelijk wor
den ze door de vliegtuigen op
Ngurah Rai International Air-
port uitgespuwd, otn zich op
niets ontziende, westerse wijze
op het eiland te vermaken.
Hotels, restaurants en winkel
tjes met allerlei snuisterijen
schieten als paddestoelen uit
de grond. Aan de buitenlander
valt veel te verdienen en bui
tenlandse deviezen en werk
gelegenheid staan hoog op de
verlanglijstjes van de regering
in Jakarta en het lokaal be
stuur op Bali. Op zich is daar
niets op tegen. Maar kan het
niet zonder dat de nog zo rijke
en levende Balinese religie en
cultuur worden opgeofferd?
Steeds vaker blijken zij aan
smaak van de toeristen te wor
den aangepast zodat het kost
baarste van de cultuur, de oor
spronkelijkheid, verloren gaat.
Hei dagelijks leven van de Ba
linees is niet denkbaar zonder
zijn godsdienst, de daarmee sa
menhangende religieuze festi
viteiten, verering van voorou
ders en een aaneenschakeling
van offerandes. Overal op het
eiland nemen religieuze riten
en ceremonieën een belangrijk
deel van de tijd van de men
sen in beslag. De religie van
de Balinezen is in wezen een
mengeling van hindoe- en
boeddhistische elementen,
waarin ook nog oorspronkelij
ke inheemse gewoonten en ge
bruiken zijn opgenomen.
Twintigduizend tempels
Volgens de reisgidsen zijn er
twintigduizend tempels op
Bali, waar bij alle gebeurtenis
sen van enig belang offers
worden gebracht. Een Balinees
zal geen reis ondernemen zon
der de goden om behouden te
rugkeer te vragen, geen con
tract sluiten zonder de goed
keuring van de goden hiero
ver af te smeken. De goedge
zinde goden krijgen prachtige
offers. Maar om elk risico uit
te sluiten worden ook de kwa
de geesten aanbeden. Deze
strijd tussen goed en kwaad
komt men steeds weer tegen,
met name in de Balinese cul
tuur.
Geen van de Balinese kunst
uitingen is zo wereldberoemd
als de Balinese dans. Er is een
grote verscheidenheid aan Ba
linese dansen, maar drie wor
den het meest uitgevoerd: de
gracieuse legongdans, de
strijdbare kecak of apendans
en de dramatische barongdans.
In de kleinere plaatsen zijn
deze dansen nog te zien in hun
oorspronkelijke vorm. Ze ge
ven de diepste gevoelens en
emoties van de dansers en
danseressen weer zonder dat
ze, zoals in de toeristencentra
gebeurt, zijn vervormd tot pot
sierlijke bewegingen en gri
massen om het publiek te be
hagen.
Prooi van toerisme
De angst, dat Bali ten prooi zal
vallen aan het toerisme is be
paald niet nieuw. De bekende
Amerikaanse antropologe
Margaret Mead vermeldde aan
het eind van de jaren dertig in
haar boek over Bali al, dat de
mensen bang waren, dat het
eiland door het toerisme kapot
zou worden gemaakt Is er nu
dan reden voor extra bezorgd
heid? Toch wel. Het toerisme
is de laatste jaren in omvang
snel toegenomen. Kwamen er
in 1925 twintig toeristen per
week, nu zijn het er gemiddeld
drieduizend. Gedurende de af
gelopen tien jaar is het aantal
toeristen meer dan vervijfvou
digd tot ruim 150.000 per jaar.
Voor de komende jaren wordt
verwacht dat deze ontwikke
lingen zich verder zullen
voortzetten. Het lijkt dan ook
onvermijdelijk, dat bij allerlei
activiteiten steeds meer met de
smaak van de toerist rekening
zal worden gehouden. Bij de
dans doet dit, zoals we zagen,
in belangrijke mate afbreuk
aan de vorm en de oorspron
kelijkheid. Ook op de schilder
kunst is de invloed duidelijk
merkbaar. Schilder Joop
Steenbeek uit Coevorden, die
de afgelopen jaren vele malen
op Bali verbleef: „De schilder
kunst op Bali is duidelijk com
merciëler geworden. De komst
van het massa-toerisme heeft
de Balinese schilderkunst be
paald geen goed gedaan".
Westerse invloed
Het is natuurlijk onjuist alle
westerse symptomen in een
ontwikkelingsland op het con
to van het toerisme te schui
ven. Ook zonder toerisme is de
westerse cultuur in staat ge
bleken tot in de verste uithoe
ken van de wereld door te
dringen. Maar het toerisme
versterkt deze invloeden. In
een aantal landen wordt daar
om veel nadruk gelegd op po
gingen het toerisme zoveel
mogelijk op enkele plaatsen te
concentreren. Bovendien is
het van belang het eigen ge
zicht van het land zoveel mo
gelijk te versterken. Op Bali
Betekent dit, dat het toerisme
mogen hotels met meer dan
honderd kamers worden
gebouwd. Op Nusa Dua, een
schiereiland aan de zuidkust
van Bali, zijn plannen in uit
voering om hotels met een to
tale accommodatie voor vijf
duizend gasten neer te zetten.
De maximale hoogte van de
gebouwen wordt bepaald door
de hoogte van de palmbomen
ongeveer vijftien meter.
Het gerucht gaat, dat de Ame
rikanen nu bezig zijn een ho
gere palmboom te ontwikke
len. De hotels moeten ook zo
veel mogelijk worden ingepast
in de lokale omgeving. Verder
zijn maatregelen denkbaar, die
het eiland en ziin bevolking
direct ten goede komen, zoals
de verplichting om bij de
bouw van toeristencentra
plaatselijke arbeidskrachten
en zoveel mogelijk materialen
uit de streek te gebruiken. De
hotels zouden meer de natio
nale gerechten moeten pro_
geren en zich er minder op
keuken is uitstekend en omvat
bepaald veel meer dan ham
burgers met frites.
Toeristenbeleid
Dergelijke maatregelen zou
den deel moeten uitmaken
van een gericht toeristenbeleid
van zowel de nationale rege
ring in Jakarta als van de lo
kale regering op Bali. Me
vrouw Oka, geboren en geto
gen Balinese, voormalig parle
mentslid en momenteel docen
te Engels aan de Udajana Uni
versiteit te Denpasar: „Als je
kijkt wat het toerisme voor
Bali werkelijk oplevert is dat
gering. Een groot gedeelte van
de winsten gaat naar het bui
tenland. Er is wel een toeris
tenbeleid, maar in de praktijk
blijkt het onduidelijk en schiet
het tekort".
Op de vraag of Bali aan het
toerisme ten gronde zal gaan is
geen eenvoudig antwoord te
geven. Het is net als met de
barongdans: het goede is in ge
vecht met het kwade. Buiten
landse deviezen en werkgele
genheid zijn belangrijk voor
Bali, maar niet tot elke prijs.
Het eigen karakter en de oor
spronkelijkheid van het eiland
en zijn bewoners mogen niet
verloren gaan. In de barong
dans overwint uiteindelijk het
goede. Of dit met het toerisme
op Bali ook het geval zal zijn,
hangt af van de spelers; zowel
van de Balinezen als van de
toeristen.
MICHAEL HARDON
Voor jonge ondernemende Ne
derlanders, bij voorkeur stu
denten, verpleegsters, leraren,
onderwijzers, sportcoaches en
sociale werkers, bestaat er een
mogelijkheid om negen weken
in Amerika in een jeugdkamp
te werken, nog zakgeld te krij-
fen ook en nog eens drie we
en vrij door Amerika te
zwalken. Het is mogelijk.
Camp America, een Ameri
kaanse organisatie die in 1969
begon heeft sinds die tijd al
achttienduizend jongeren van
overzee gehaald. Tweeduizend
daarvan waren Nederlanders.
De ervaringen van hen, die
aan zo'n reis/werkprogramma
hebben deel genomen zijn
over het algemeen goed. Het is
natuurlijk ook een verlokke
lijk aanbod als je goed gemoti
veerd bent en niet al te kri
tisch. Want wat biedt Camp
America? Het vervoer van en
naar Londen of Amsterdam,
het vervoer naar bet kamp.
woongelegenheid dat kan
een tent zijn en voedsel,
beddegoed en bewassing, een
rondritje bij aankomst in New
York en een nacht hotel.
Daarbij komt dan voor acht
negen weken werk, na afloop
een zakgeld variërend van 100
tot 250 dollar, afhankelijk van
leeftijd en ervaring. Daarmee
houdt het op. De drie weken
die je niet hoeft te werken,
voordat het vliegtuig weer te
rug gaat naar Europa moet je
voor eigen onderdak zorgen
en voor je eigen eten.
Wat verwacht Camp America?
Dat je geschikt bent en dat
wordt grondig onderzocht
om in jeugdkampen te werken
in een van de vaardigheden
die je hebt Dat kunnen kam
pen zijn met kinderen van ou
ders in betere doen, dat kun
nen kampen zijn met sociaal
zwakke kinderen, dat kunnen
ook gehandicapte kinderen
zijn. Het werk in de laatste
kampen is naar eigen verkie
zing. Het zijn echte kampen,
waarin veel aan „outdoor life"
wordt gedaan. De kans om aan
het programma te kunnen
deelnemen is dan ook des te
groter als men over bepaalde
sportieve vaardigheden be
schikt
Hard werken
Om aan zo'n Camp America
kampreis te kunnen deelne
men wordt er wel iets van je
verwacht Geen alcohol of een
sigaretje in het kamp, 's mor
gens vlaggenparade met vlag
hijsen, gescheiden kampen
voor jongens en meisjes. Er
staat ook iets tegenover want,
zegt Camp America bloemrijk:
„Je positie als „counsellor" is
er een van leiderschap en res
pect Je zult een globale door
snee van Amerika zien. zoals
die weerspiegeld wordt in de
gezichten van de aan jou toe
vertrouwde jongeren". Maar
denk er om, het is echt hard
werken.
Ook financieel moet je er iets
voor doen. Vijfentwintig dol
lar ziekteverzekering, vijftig
dollar „statiegeld" (als je per
ongeluk niet zou gaan krijg je
ze niet terug, werk je acht of
negen weken dan krijg je die
vijftig dollar na afloop terug).
Met die ziekteverzekering is
het trouwens een vreemde
zaak. Het zit hem weer in de
kleine lettertjes. In de schitte
rende brochure die Camp
America Postbus 2310, 7301
EA Apeldoorn, tel. 055-557024)
uitgeeft staat, dat de ziektever
zekering ook de kosten dekt
van de reis terug naar Neder
land als de patiënt niet in staat
is om op de overeengekomen
datum met de groep terug te
gaan.
Maar in de heel kleine letter
tjes van het arbeidscontract
vond ik de volgende zin, gel
dend bij ziekte: „Als Camp
America dat wenst, geeft u
hen toestemming u terug naar
uw land te sturen op uw eigen
kosten". Trouwens uit veel be
palingen in dat contract blijkt,
dat de organisatie geen enkel
risico neemt en nergens voor
aansprakelijk gesteld kan wor
den. En dat is wel een beetje
griezelig*
Gevraagd aan de heer Frans
Verheijen, de Nederlandse
contactman van Camp Ameri
ca, hoe dat nu zit „Het is me
nooit opgevallen dat artikel.
Nee, ik zou niet weten waar
dat op moet slaan. Ik ben eerst
zelf „counsellor" geweest drie
jaar lang, voor ik dit ging or
ganiseren, maar het is me
nooit opgevallen. Ik moet het
navragen in Londen, op het
hoofdkantoor. Ik begrijp het
niet".
Na navraag in Londen blijkt,
dat dit zinnetje niet voor Ne
derlandse deelnemers is be
doeld, maar voor degenen die
verder moeten reizen dan
Londen of Amsterdam, zoals
de Scandinaviërs en de Duit
sers. Dit zou echter in de Ne
derlandse contracten moeten
worden veranderd en het is
zaak er goed op te letten dat
dit inderdaad gebeurt „Maar
nogmaals", zegt Frans Ver
heijen, „we hebben nooit
moeilijkheden gehad."
Kritische vragen
Wel veel kritische vragen
vooraf van jongeren en een
kritische houding ten opzichte
van het typisch Amerikaanse.
Het hijsen van de vlag bijvoor
beeld. Of het scheiden van
jongens en meisjes.
maal een bepaalde manier van
kampleven. Vlag hijsen is daar
inderdaad belangrijk. Ik geloof
ook niet, dat je daarom moet
gaan staan lachen, want dan
worden ze echt wel kwaad.
Ook de jongens- en meisjes-
cultuurpatroon dan hier. In de
discussies bij de inschrijving
van de jongeren hier komt
vaak naar voren, dat er toch
wel wat belachelijks zit in die
dingen. Maar ik vind, dat het
juist interessant is om te zien
noe het daar is. Daarom ga je
er toch ook naar toe. om te
zien hoe het Amerikaanse le
ven is. En indoctrinatie, beïn
vloeding? Ik geloof niet, dat
studenten van pedagogische
academies en van sportacade-
mies hier in Nederland zich zo
gemakkelijk laten beïnvloe
den. Dat zijn zeer kritische lui,
gelukkig maar!"
GERARD CRONÊ
