Twee weken zon
en een mens kan er
weer drie maanden
lekker tegenaan
Driënnegen tig
manieren om ons
land te verkennen
Pagina 2
De afgelopen vijf zomers
in totaal ruim 550 uur zon
te weinig; dit jaar alleen
al 104 uur. Het komt erop
neer, dat Nederland in
een half decennium één
hele, complete zomer ver
loren heeft zien gaan.
Weg. Alle reden om na te
roepen wat De Genestet
reeds meer dan een eeuw
geleden dichtte:
„O land van mest en mist,
van vuile koude regen,
doorsijperd stukske grond,
vol kille dauw en damp,
vol vuns onpeilbaar slijk
en ondoorwaadbare we
gen, vol jicht en para-
pluies, vol kiespijn en vol
kramp".
Gaan vijf mislukte zomers de
Nederlander in de koude kle
ren zitten? „Wis en waarach
tig", zegt prof. dr. S. W.
Tromp. „Zeker wanneer ze el-'
kaar opvolgen, zoals nu het ge
val is geweest. De mens heeft
een bepaalde portie zon nodig
om zich gezond en prettig te
kunnen voelen. Gebrek aan
zon veroorzaakt een reeks on
gunstige veranderingen in
onze levensprocessen. Daarbij
is niet alleen het aantal zonne-
uren per maand belangrijk,
maar vooral ook de spreiding
over de maand. En de dage
lijkse weersschommelingen
zijn belangrijk niet de ge
middelde waarden, maar de
maximum- en minimumwaar
den en het aantal dagen ach
tereen met veel dan wel wei
nig warmte, neerslag en
wind."
Prof. Tromp is directeur van
het Biometereologisch Onder
zoekscentrum te Leiden en be
oefenaar van het vak biomete-
orologie, zijnde „de weten
schap die de invloeden bestu
deert van het weer en het kli
maat op de biosfeer, namelijk
op gezonde en zieke planten,
dieren en mensen". Zijn werk
terrein strekt zich uit tussen
vragen als: waarom bevat zo-
merboter twee tot drie maal
meer vitamine D dan winter-
boter? En: is het juist, dat er bij
bepaalde weersomstandighe
den meer zelfmoorden worden
gepleegd? Het antwoord op die
laatste vraag lijkt bevestigend
te moeten luiden: het weer
kan de psyche van de mens in
grijpend beïnvloeden.
Groot gelijk
„Grauw is uw hemel en stor
mig uw strand", dichtte Pot
gieter. „Naakt zijn uw duinen
en effen uw velden. U schiep
natuur met een stiefmoeders-
hand". En daar moeten we
blijven hokken, ook op vrije
dagen, ook in de vakantie, ten
minste als we de zin deden
van minister Terlouw van
Economische Zaken die ons
schaarse geld bij voorkeur bin
nen de grenzen besteed zou
willen zien. Maar we doen zijn
zin niet. We gaan massaal naar
de wintersport en geven daar
n gul
aan sneeuwpret. „Groot ge
lijk", zegt prof. Tromp krach
tig en herhaaldelijk. „Wie het
zich financieel en qua gezin
somstandigheden kan permit
teren, heelt het grootste gelijk
van de wereld wanneer hij
zich een wintersportvakantie
gunt. Er bestaat geen betere
manier om de accu van li
chaam en geest even bij te la
den, zeker niet wanneer aller
lei levensprocessen door ge
brek aan zon in een slechte zo
mer toch al op een lager pitje
zijn gaan draaien".
Of schuw, wanneer de winter
sport tot de onmogelijkheden
behoort, niet een zomervakan
tie in de zonnelanden rondom
de Middellandse Zee. „Twee
weken zon en een mens kan
er weer drie maanden lekker
tegenaan", zegt prof. Tromp.
Tenminste, als hij een oord
tegei
„Ter
uitzoekt met weinig wind.
want wind zorgt ongemerkt
voor afkoeling en daardoor
wordt het warmteregelingssys-
teem van het lichaam te zwaar
belast. Ik denk nu aan een ei
land als Curacao met zijn eeu
wige, straffe passaat. Daar heb
ik me nooit echt prettig kun
nen voelen, ondanks de over
daad aan zonneschijn. Hetzelf
de geldt uiteraard voor de
wintersport. Mijd ook daar
plaatsen met veel wind; Ga
niet ergens in een bergpas zit
ten. En nog een praktische tip:
kies de verblijfplaats niet ho
ger dan een achthonderd tot
duizend meter. Boven die
grens bestaat gevaar voor sla
peloosheid".
Niet te zwaar
„Ga wel elke dag met een lift
of op een andere manier naar
tenminste vijftienhonderd me
ter toe, al is het maar voor een
paar uurtjes. Bij vijftienhon
derd meter ligt namelijk de
kritische grens waar de gunsti
ge veranderingen in de le
vensprocessen zich beginnen
te voltrekken. En laat men
zich de eerste drie dagen niet
al te zwaar belasten. Hoe goed
men zich ook heeft voorbereid
op kunstmatige skibanen of
door middel van allerlei oefe
ningen, hoe getraind het li
chaam ook is - op de totaal an
dere weersinvloeden daarbo
ven kan men zijn lichaam niet
voorbereiden. Geef de levens
processen gelegenheid zich
aan te passen."
Er bestaat nauwelijks een or
gaan in het menselijk lichaam,
dat ongevoelig is voor de bij
werkingen van veranderingen
in de meteorologische omge
ving, aldus prof. Tromp.
in allerlei geestelijke proces
sen. „Ik hoef alleen maar de
seksualiteit te noemen. Het is
niet voor niets dat de paartijd
van veel dieren samenvalt met
het begin van de lente wan
neer het zonnetje langer
schijnt en warmer wordt. Of.
om bij mensen te blijven: het
is bekend, dat kleine kinderen
onrustig zijn op dagen met
stormachtig weer. Sterker, in
Zwitserland kennen ze een bij
zonder onaangename wind, de
Föhn. Gebleken is, dat er al
acht uur voordat die opsteekt,
een duidelijke stijging plaats
vindt van het aantal ruzies en
verkeersongelukken. Het luis
tert allemaal verschrikkelijk
nauw. Stel iemand maar eens
een uurtje per dag bloot aan
een sterke atmosferische ver
andering. Ook al laat je hem
de rest van de dag doorbren
gen in een constante omge
ving, dan nog zullen de gevol
gen van dat uurtje kou of hitte
op zijn levensprocessen gerui
me tijd merkbaar blijven."
Zoek de zon op. Prof. Tromp
acht dit geen loos advies voor
wie moet leven in een land
waar zich processen afspelen,
die De Genestet als volgt sa
menvat: „Uw kleumerig kli
maat maakt mij het bloed- in
d'aadren tot modder". Zeker
na vijf slechte zomers bewijzen
de thuisblijvers hun gezond
heid en humeur een dienst
door „ons saaie brij-moeras,
ons erf van overschoenen" te
ontvlieden.
Minder agressie
„Ik durf zeggen, dat iedereen
die het zich kan permitteren,
gek is als hij desondanks hier
blijft. Waarbij ik verre de
voorkeur geef aan de winter
sport, vooral in de periode
eind januari-begin februari.
Dan combineer je de voorde
len van veel zonneschijn met
die van een verblijf in het
hooggebergte. Let maar eens
op: mensen in de wintersport
plaatsen gedragen zich veel
minder agressief dan mensen
aan zee. In de bergen voelt ie
dereen zich fit en vrolijk. Tirol
is bepaald iets anders dan Tu
nis. Helaas worden de voorde
len van de wintersport in bre
de kring nog zwaar onder
schat, met name ook door me
dici. En helaas biedt de win
tersport veel te weinig goedko
pe mogelijkheden."
Nieuw zijn de inzichten van
prof. Tromp en andere beoefe
naren van de biometeorologie
niet. De Griek Hippokrates,
grondlegger van de medische
wetenschap, wiens eed nog
steeds door iedere arts wordt
nagesproken, zei al in de vijf
de eeuw vóór onze jaartelling:
„Wie de geneeskunde wil
doorgronden, moet het volgen
de doen. Ten eerste zal hij zijn
aandacht wijden aan de jaar
getijden en aan de invloed die
elk. dezer kan uitoefenen: de
jaargetijden gelijken volstrekt
niet op elkander en hun on
derlinge verschillen roepen
veel afwisseling te voorschijn.
Wacht, na sterke weersveran
deringen, tenminste tien da
gen alvorens een medische in
greep te doen. Iedereen die de
medische wetenschap wenst te
bedrijven, dient terdege reke
ning te houden met de weer
sinvloeden". Zo lang zijn we al
gewaarschuwd.
In de praktijk van alledag ech
ter hebben de bevindingen
van de biometeorologie nog
nauwelijks baan gebroken.
Prof. Tromp: „Kijk alleen al
naar de grote schoolvakantie,
naar de bouwvakvakantie.
Juli en augustus. Foute maan
den. Mei en juni zijn veel beter
voor het aanwakkeren van de
levensprocessen, die een hele
winter op een laag pitje heb
ben gestaan. Een wintersport
vakantie in februari, gevolgd
door een zomervakantie in
juni dat zou erg goed zijn.
En telkens tenminste twee we
ken. Korter is natuurlijk ook
meegenomen, maar eigenlijk
gooi je dan een beetje je geld
weg.'
Nare gevolgen
Winterprikkelbaarheid, een
jaarlijks terugkerend ver
schijnsel in Scandinavië, maar
ook in Nederland op grote
schaal geregistreerd na de bar
re winter van 1962-1963. Voor
jaarsmoeheid. Allemaal het ge
volg van veranderingen in het
menselijk lichaam waarvan de
oorzaak ligt bij klimatologi
sche prikkels. En de n
suddert door als er g
hoorlijke lente en zom
die de veranderingen
stige zin ombuigen. Vj
te zomers achter elkai
De produktie van rode
chaampjes blijft acn
maar eens zo'n levensj
noemen. En iedereen i
welke futloosheid bloq
de kan leiden. De stof\
raakt vertraagd. Het!
aan calcium en ma
komt niet op peil. waa
prikkeling van het zej
sel te wensen overj
functie van de bijnier
langrijke hormonen j
wordt minder geactivj
wenselijk zou zijn. „B
nig fit mens, meer vaj
vendien voor infectie^'
zo vat prof. Tromp dp
samen van vijf slechtoi
in Nederland. De thJ^
hadden ongelijk. L(
Immers: „De seizoensi.
heid treedt extra dui<f1<:
het licht wanneer gf
het vroege voorjaar aOl
mer door slechte j d
standigheden het geLj
aantal zonne-uren vs
normaal is geweest", P
ling, bloedsuikergeh^*
tritme, doorbloeding,
hersenen, maag-dari 1
ze ondergaan er allepj
invloed van. Er is niejfg
zelf of in onze omgeï
niet door het weer woP
vloed. Het aantal verP*
gevallen en ongelukkl
werk kan wel met t\fm
dertig procent toenerlinj;
neer het woelig is in 1>J
feer. „Ga eens vandak1
het loden zwerk dat lid
de lage landen", luidd
maning van prof. Trft
ook. Het deel van ufti
nen dat „hypothalami
en dat de thermostaat»*
lichaam vormt, zal eet
baar voor zijn. Stuur jis
gelmatig op herhalip
ning. Dan zal hij op ziw
in staat zijn de levenv
sen in uw lichaam op 4
me wijze te sturen, ji
PIET SN
FOTO: CEES VE|
Een niet in scène gezette attractie tijdens de stoomtramrit van
Hoorn naar Medemblik, maar wel typerend voor de landelijke
route: loslopend vee op de rails.
Voor de tweede maal slaan VVV's, verspreid over het
hele land, de handen ineen en bieden het reislustig pu
bliek niet minder dan drieënnegentig compleet ver
zorgde groepsdagtochten. Dat gebeurt onder het motto
„Dagtochten in Nederland", waarbij ook wordt inge
speeld op onze zuiderburen en de dicht bij de grens
wonende Duitsers. In samenwerking met het Nationaal
Bureau voor Toerisme (NBT) in Den Haag zijn deze
uitstapjes overzichtelijk gebundeld in een fraaie bro
chure. Iedereen kan aldus volgend jaar op drieënne
gentig manieren ons land verkennen via uitstekend
verzorgde uitstapjes, die stuk voor stuk bijzonder zijn te
noemen, omdat ze het heel typerende maar onbekende
Nederlandse streekeigen toegankelijk maken voor een
breed publiek.
In het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen zijn talloze originele
dorpsstraatjes uit plaatsjes rond de vroegere Zuiderzee te vin
den. Een onderdeel van dagtocht 51 en 52.
Het eindpunt van beide Westfriese dagtochten: het
gend jaar geopende Buiten-Zuiderzeemuseum in Enk
Er is een duidelijk toenemen
de belangstelling geconsta
teerd voor binnenlandse rei
zen en zowel de VVV's als het
NBT spelen daar dankbaar op
in. Ze stellen alles in het werk
om het binnenlands toerisme
tot nieuwe bloei te brengen.
Eén van de vijf breinen achter
het dagtochtenplan, produkt-
coördinator Albert Boorsma
van het NBT, voorspelt voor
volgend jaar een deelname
van zo'n honderdduizend bin
nenlandse toeristen. Tot 1 ok
tober namen er dit jaar al bij
na zeventigduizend reislusti-
gen aan de dagtochten deel.
„Weg in eigen land" wordt
steeds populairder en deze
constatering stemt Boorsma
heel optimistisch. „Onze grote
kracht is de bundeling van
VVV's, toerwagenonderne-
mers en reisorganisaties. Ie
dereen deed altijd al van alles,
maar los van elkaar en dan
ook nog vaak in hetzelfde ge
bied. Dit versnipperde aanbod
«leeft nu plaats gemaakt voor
een gezamenlijke aanpak, die
zowel de organiserende instan
tie als de passagiers tal van
voordelen biedt".
Voor de reisorganisaties en
toerwagenbedrijven betekent
het een hoog rendement, ter
wijl ze tegelijkertijd van de or
ganisatorische rompslomp af
zijn. Voor de VVV's betekent
het een ideale gelegenheid om
allerlei kleinschalige bedrijfjes
(kleine onbekende musea, af
wijkende ambachten, aparte
exposities en originele ver
voersmiddelen) onder de pu
blieke aandacht te brengen.
Vloedgolf
Kenmerkende stukjes Neder
land kunnen dus komend jaar
een vloedgolf van toeristen
verwachten, die het land
schappelijk schoon komen ex
ploreren. oude ambachten ko
men bekijken, natuurgebieden
komen bevaren of uit willen
waaien op eilanden of stran
den. Na de koffie met drabbel-
koek, kruidkoek, krenteweg-
ge. Limburgse vlaai, Deventer
koek, knapkoek. Westfriese
krentemik, Bossche bol of an-
derssoortig streekgebonden ge
bak trekt het gezelschap er op
uit.
Naar een bakkerij- of textiel
museum. naar oude kasteeltjes,
kaasboerderijen, pretparken
glasblazerijen. hunebedden
verborgen meren, schaaps
kooien, watermolens of onbe
kende tuinen, waarbij nationa
le parken en zelfs paleizen
niet worden ontzien. Met de
stoomtram, de stoomboot, de
meermansfiets, de huifkar of
de ouderwetse paardentram.
Alles kan en alles mag tijdens
deze tochten zolang men maar
redelijk in het gareel blijft lo
pen. Kaarsenmakerijen, forel
len- of champignonkweke
rijen, tolboerderijen, mosterd-
fabrieken, dierenparken, wijn
kelders, radiostudio's, sluizen
en renbanen, niets behoeft
meer te ontsnappen aan de
nieuwsgierige blik van de on
dernemende dagjesmens.
Bijzondere dingen
Er zijn werkelijk heel bijzon
dere dingen bij, zoals een zij
derupsmuseum, waar men
deze nijvere beestjes aan het
werk kan zien en een stoom-
houtzagerij. Ook het splinter
nieuwe Buiten-Zuiderzeemu
seum in Enkhuizen, dat pas
volgend jaar mei officieel
wordt geopend, is al in de
nieuwe brochure opgenomen.
Met één telefoontje is het hele
land bij wijze van spreken be
reikbaar gewórden. De enige
opvallende „witte vlekken"
zijn Groningen en Amsterdam.
Groningen komt in de brochu
re niet voor, omdat de organi
satiecapaciteit van het VVV-
kantoor niet toereikend is en
Amsterdam niet, omdat deze
stad aan handen en voeten ge
bonden is door een principe-
afspraak met het bedrijfsle
ven.
Het lumineuze idee om de
krachten op toeristisch gebied
te bundelen werd in de winter
van '79-'80 aangedragen door
de VVV Hart van Brabant. Op
initiatief van het NBT werd
vanuit deze VVV en die van
Noord- en Midden-Veluwe,
het Gooi en Twente een pro
jectgroep opgericht met als
doel het probleem van de
VV V-dagtochten te analyse
ren. Het huidige groepsdag-
tochten-programma een
landelijk aanbod, dat aan be
paalde criteria moet voldoen
is daar een rechtstreeks ge
volg van.
Boorsma zet de eisen op een
rijtje: „Elke tocht moet bege
leid worden, hetzij door een
hostess, hetzij door een andere
deskundige. In natuurgebie
den kan dat bijvoorbeeld een
boswachter zijn. Verder moet
het programma flexibel zijn,
dat wil zeggen aan te passen
aan de behoeften van een be
paalde groep en de verkoop
prijs moet commissionabel zijn
voor toerwagenbedrijven en
reisbureaus, die als tussenscha
kel fungeren".
Verenigingen
Om het idee van de grond te
krijgen werd er heel wat pu-
blic-relationswerk verzet.
Ruim duizend reisorganisaties
en toerwagenbedrijven wer
den aangeschreven, alsmede
twaalfduizend personeelsver
enigingen, bejaardentehuizen,
vrouwenverenigingen, sport
clubs en dergelijke. Het vere
nigingsleven levert aan het
binnenlands toerisme een gro
te bijdrage in de vorm van re
gelmatige uitstapjes. Verder
gaan zo'n anderhalf miljoen
lagere schoolleerlingen ten
minste één keer per jaar op
schoolreis. Driehonderd toer
wagenbedrijven hebben in de
loop der jaren een eigen kring
van klanten opgebouwd, die
veelal meerdere malen per
jaar een dagje uit gaan
Zestig procent van alle boe
kingen komen dan ook recht
streeks uit het verenigingsle
ven. De totale omzet bedroeg
vorig jaar ruim twee miljoen
gulden. Daarom is dit mark
tsegment van groot belang
voor de streek-VVV's en het
NBT. Overigens reden er vo
rig jaar niet alleen Nederlan
ders mee, maar ook 2300 Bel
gen. Aan de Duitse markt, die
binnen een bereikbare geogra
fische cirkel moet liggen,
wordt hard gewerkt. Uit een
enquête van het NBT, die an
derhalve maand geleden ge
houden werd, bleek dat de
deelnemers zeer tevreden wa
ren over de dagtochten. De
enige klacht die een aantal ke
ren gehoord werd, was dat
voor sommigen het program
ma wat te overladen was ge
weest. Reden voor de betref
fende VVV's om aan dit punt
wat meer aandacht te beste
den. „Maar", zo legt Albert
Boorsma uit. „uit de enqyête
bleek ook, dat de brocnure
goed werkt, want i
het grootste aantal
tocht daarin gelezen i
kozen".
De brochure, die in ee
van vijftigduizend sti|
spreid wordt over de
VV V-kantoren en da
verkrijgbaar is, is ni
bedoeld als bladerbf
wat ons land allemaa
den heeft in de divers
Het bevat ook talrijk
sties voor een zelfstan
uit. Wie dichter bij
vaker weg wil of in
verband of werkkrinj
vieren" heeft, kan hif
uit een uiterst gevarii
bod van grote en kleii
ties, speciaal geselectt
groepen. De brochu
een scala van moge
tegen een aantrekkel
in de vorm van gi
tochten die nog jarenl
herinneringen in h
liearchief zorgen.
COl
