t
uueekpuzzel door dr. Pluizer
WA1
postzegels
SCHAKEN
oplossing uorige puzzel
NR. 50
CRYPTOGRAM
WfTTTTTTTTTH
o o r
WETENSCHAPPEN
a
*.a
a
1
h
a
ffj
a
1
a
m
a
a
DENKSPORTEN/HOBBY
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 12 DECEMBER 1981 PAGI#
De prijswinnaars van puzzel 49 zijn:
E.A.P. van Rij-Favier, Oxfordlaan 27, 2314 EB Leiden.
L. Uhde, Warmonderweg 46, 2341 KW Oegstgeest.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
HORIZONTAAL:
1. Kleed voor de ontvangst van min
der vooraanstaande personen? (7)
5. Vindt u het bot om een model
te beschilderen? (7)
9. Soms moeten soldaten dit voor
een wissel zoeken (7)
10. Als u het onderling namelijk niet
eens bent, zal ik wel als ontvanger
optreden (7)
11. Die stand kan men door werken
verkrijgen (4)
12. Dat is vast om 't week te makent
(10)
14. Drank uit het wijde land (8)
15. Mijn set is door het gooien door
elkaar geraakt (6)
17. Spil van een vaartuig (6)
19. Lieve mensen taxeren? (8)
23. Een zaak voor de douane? (10)
24. Als u dit antwoord weet, blijven
deze vakjes het niet (4)
26. In taart is dit zout ongewenst (7)
27. Voor je plezier naar buiten lopen
(7)
28. Gebedsbode (7)
29. Wil je 't niet wisselen voor vier
rijksdaalders? (7)
VERTICAAL:
1. Ginds In het ledikant is het rustig
(7)
2. Verleidelijke domoor? (7)
3. Vis die een injectie krijgt? (4)
4. Rookartikel van Pluvius? (8)
5. Al dat braden maakt me benauwd
(6)
6. Taille-afmeting? (10)
7. Blijf daar met je tengels van afl (7)
8. Controleren met een wagen?
(7)
13. Dit dialect kan ook voor andere
doeleinden worden gebruikt (10)
16. Die schurk zit volgens anderen
verdraaid in de boot (8)
17. Ving die luiaard weer met dat lied
over die plant aan? (7)
18. Die grote is helemaal verroest (7)
20. Vooruit vriend: geeft nog wat
meerl (7)
21. Bogen voor de tiende (7)
22. Die neemt men beslist niet mee
om gras in te doenl (6)
25. Die plaats is' voor de meester
geen belemmering (4)
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 50 dienen uiterlijk
woensdagmiddag in bezit te zijn van:
Eigen postcodenummer s.v.p. leesbaar vermelden.
De rubriek van vandaag is ge
wijd aan een onderwerp waar
mee de beginnende (maar ze
ker niet alleen die) bridger
doorgaans nogal wat moeite
heeft: het uittellen van de di
stributie van de tegenpartij.
Het is een van de machtigste
wapens die de leider ten dien
ste staan, maar ook de verde
digers kunnen er van profite
ren. Het is natuurlijk niet altijd
mogelijk om een exact inzicht
in de verdeling te krijgen, maar
het aantal malen dat het wel
kan loont zeker de moeite om
te proberen de teltechniek op
een hoger plan te brengen. Het
onderstaande spel is een goed
voorbeeld van de manier waar
op men tq werk dient te gaan.
Met open kaarten is het, zoals
zo vaak, een gemakkelijke
zaak, maar aan de tafel zit
men met een levensgroot pro
bleem.
Noord opent met 1 ruiten, oost
volgt met 1 schoppen, zuid
biedt 2 klaveren, west past.
A 10 5
V\J 8 7 52
o9 5 4
*8 2
3 2
OA B 6
o A H 7 6
*H B 6 5
H VB 8 4
N O 4
w °oVB108 2
Z *7 4
9 7 6
O H 10 9 3
o 3
A V 10 9 3
noord biedt 4 klaveren, oost./
pas en zuid verhoogt tot 5 kla
veren en dat wordt het eind-
contract. West komt uit met
schopenaas, vervolgt met de
10 die oost overneemt met de
boer, waarna oost vervolgt met
ruitenvrouw. Hoe verder? Er
zijn, met een ingetroefde
schoppen in noord. 10 vaste
slagen en het probleem is om
geen slag in harten te verlie
zen. Men kan de snit op de
Tellen
vrouw in beide richtingen ne
men, dus is een oplossing mo
gelijk. De vraag is alleen wie
heeft de vrouw? Het is verlei
delijk er van uit te gaan dat
oost, gezien zijn volgbod en
schoppenaas bij west, die
kaart wel zal hebben en vaak
zal dat ook het geval zijn, maar
het kost niets de beslissing uit
te stellen en te trachten wat
meer zekerheid te krijgen. De
derde slag wordt in noord ge
nomen, waarna een kleine rui
ten wordt afgetroefd. Dat kan
geen kwaad, want er zijn hoge
troeven genoeg. Hierna wordt
tweemaal troef gespeeld, ein
digend in dummy, en al9 beide
tegenstanders bekennen staat
het vast dat ze elk met twee
klaveren zijn begonnen. Nu
probeert men de telling in de
ruitenkleur te weten te komen
door een hoge ruiten te incas
seren en de vierde ruiten van
noord in te troeven. West be
kent dan niet meer. hetgeen
betekent dat oost met vijf rui
tens is begonnen. De laatste
schoppen van zuid wordt in
noord getroefd en west be
kent.
Dit houdt vrijwel zeker in dat
oost een vijfkaart schoppen
heeft gehad. Meer kan hij er
niet hebben en minder is on
waarschijnlijk, gelet op zijn
volgbod en zijn vijfkaart ruiten.
En daarmee zijn twaalf van
oosts dertien kaarten bekend:
vijf schoppens, vijf ruitens en
twee klaveren. Dat betekent
dat oost een singleton harten
heeft en het vervolg ligt voor
de hand. Omdat die singleton
de vrouw kan zijn wordt een
kleine harten naar de heer ge
speeld en, als oost de 4 heeft
gespeeld wordt vervolgens
over west op de vrouw gesne
den en het contract is ge
maakt. Het lijkt misschien een
zware opgave, maar bridgers
hebben niet voor niets een
denksport gekozen en dit soort
spellen zijn voor hen daarom
niet alleen een uitdaging, maar
ook een genoegen.
door
B. J. Nuys
Wiersma-Gantwarg (2)
De tweede winstpartij in de
match Wiersma-Gantwarg viel
in de zeventiende ronde. Beide
beslissingen kwamen in de
vierde week van de match, een
bewijs dat de match om de
wereldtitel een slopende bezig
heid is.
Dat moet ook wel, want in de
eerste drie weken bewees
Gantwarg dat hij weliswaar de
haam heeft een geweldig aan-
valsspeler te zijn. maar toch
ook heel vindingrijk kan verde
digen.
Die vindingrijkheid baatte
Gantwarg niet in de zeventien
de partij, die op een snelle re
mise leek af te gaan. Maar de
Wit-Rus stond met 1715
achter en maakte toen de fout
zijn stelling te overschatten.
Gantwarg heeft wit. 1. 32-28
18-22, 2. 37-32 12-18, 3. 41-37
7-12, 4. 46-41 1-7, 5. 34-29 19-
23. 6. 28x19 14x34. 7. 40x29
10-14, 8. 35-30 20-25. 9. 30-24
5-10, 10. 44-40 14-20, 11. 50-
44 9-14.
De spelers volgen de eerste
matchpartij van 1979. Gant-
wargs volgende zet is niet he
lemaal nieuw, maar wordt wel
voor het eerst op hoog niveau
gespeeld.
12. 31-27 22x31, 13. 36x27
17-22, 14. 37-31 3-9, 15. 42-37
14-19.
Deze zet zal Gantwarg bij zijn
voorbereiding niet hebben be
trokken. Gantwarg accepteert
de vervlakking, kennelijk heeft
hij in 40-35x24 geen vertrou
wen.
16. 47-42 19x30, 17. 29-23
18x29, 18. 33x35 22-28. 19.
32x23 25-30, 20. 35x24
20x18.
Op dit moment werd in de toe
schouwersruimte een snelle re
mise verwacht. Maar Gantwarg
wil meer. Hij stevent op een
klassieke positie af, wellicht
beïnvloed door het ontbreken
van de zwarte kroonschijf. Men
moet bewondering hebben
voor de manier waarop Harm
Wiersma bijna ongemerkt in
het voordeel komt.
21. 37-32 11-17, 22. 39-33 10-
14, 23. 43-39 13-19, 24. 41-36
8-13, 25. 33-28 17-21, 26. 39-
33 2-8, 27. 40-34 15-20, 28.
49-43 20-24, 29. 43-39 21-26,
30. 45-40.
Een merkwaardige zet, die In
het geheel niet pas in een klas
sieke partij.
30.26x37, 31. 42x31 18-
23. 32. 31-26 7-11, 33. 48-43
14-20, 34. 27-21 16x27. 35.
32x21 23x32. 36. 38x27.
Meestal is deze 2-om-2 een
bevrijdende ruil, In dit geval
komt wit in grote moeilijkhe
den.1 Ik herinner me dat groot
meester Rob Clerc de witte
stand als reddeloos beschouw
de.
36.11-16, 37. 33-28 20-25,
38. 43-38 9-141
WIERSMA
i I
ssss m
m
De positie na deze zet verdient
een diagram. Immers, de voor-
dehandliggende zet 38-33
wordt evenals 39-33, verhin
derd door de schitterende
slagzet. die niet diep is, maar
wel verraderlijk: 25-30 34x25
12-17 21x3 16-21 2x29
21x45. Pas op het laatste mo
ment, zijn hand hing al boven
schijf 38, zag Gantwarg wat er
dreigde. Hij verzonk opnieuw
in gepeins en dat duurde tien
minuten.
39. 40-35 4-10, 40. 38-33 10-
15, 41. 34-29 24-30, 42. 35x24
19x30. 43. 28-22 14-20, 44.
29-23 13-19, 45. 23x14 20x9,
46. 33-29 8-13, 47. 39-33 13-
.19, 48. 33-29 15-20.
Last de dreiging 30-34 29x40
19-23 28x19 20-24 19x30
25x45 In.
49. 29-23 30-34, 50. 23x14
20x9. 51. 28-23 25-30, 52. 22-
18 6-11, 53. 18x7 11x2, 54.
21-17 30-35. 55. 27-21 16x27.
56. 17-11 34-40, 57. 44-39 40-
45. 58. 11-6 45-50, 59. 39-34
27-32.
Een aanbeveling van Jannes
van der Wal, die toch als een
verrassing kwam. Verwacht
werd 8-13, eventueel 9-13.
60. 6-1 50-6, waarna Gant
warg, na een half uur diep den
kwerk, Wiersma een hand gaf.
De match was beslist.
Op 24 november j.l. bracht de
Zweedse PTT vijf bijzondere
zegels in de verkoop: twee
kerstzegels en drie vogels in
de reeks Nobelprijswinnaars.
De twee kerstzegels hebben
elk een waarde van 1,40 Kr. en
als motief de afbeelding van
een vogel. In de Zweedse ker
ken hangt meestal een uit hout
gesneden duif als symbool van
de Heilige Geest, boven de
preekstoel. Op een van deze
zegels, in groen, ziet men zo'n
duif afgebeeld. De zegel in
rood draagt de afbeelding van
een pelikaan, die zijn jongen
met zijn eigen bloed voedt.
Deze vogel is het symbool voor
christelijke naastenliefde. Het
ontwerp voor deze zegels
kwam van de hand van Czes-
law Slanla. De zegels werden
gedrukt in boekjes van tien
stuks met vijf zegels van ieder
samenhangend.
Op de zegels met Nobelprijs
winnaars ziet men de portret
ten van de prijswinnaars van
1921: de Duitse natuurkundige
Albert Einstein staat op een
zegel van 1.35 Kr. Einstein
(1879-1955) werd in Duitsland
geboren en werd ir> 1940 Ame-
Kerstzegels van Zweden en Ierland
land gewerkt te hebben,
greerde hij naar de VS er
tigde zich in Philadelphl
1792 verhuisde hij naaru
hington in het district Ctpj
bia. Hier zond hij zijn wir
ontwerp in voor de prei1
tiële residentie bij een
vrag onder meerdere arcju,
ten. t
In 1812 werd het bou*b<
rikaans staatsburger. Hij kreeg
vooral bekendheid door zijn
relativiteitstheorie waarvan de
formule eveneens op de zegel
werd afgebeeld. Voor het por
tret van Einstein maakte men
gebruik van een schilderij dat
in 1947 door Philippe Halsman
vervaardigd werd.
De grote Franse literator Ana-
tole France (1844-1924) staat
op een zegel van 1.65 Kr.
France maakte in 1879 zijn de
buut als schrijver. De laatste
jaren van zijn leven verbleef hij
in Touraine. Het huis wat Fran
ce daar bewoonde is eveneens
op de zegel te zien.
Vanwege zijn verdiensten voor
de scheikunde verwierf de En
gelsman Frederick Stoddy
(1877-1956) de Nobelprijs.
Stoddy studeerde chemie aan
de universiteiten van Montreal
en Londen. Vooral op het ge
bied van isotopen zoals die
voorkomen in de natuur heeft
Stoddy grote ontdekkingen ge
daan. Een zegel in de waarde
van 2.70 Kr. toont zijn portret
tegen de achtergrond van de
Radcliffe Camera Bibliotheek
in Oxford. De zegels werden
ontworpen door Lennart Fors-
berg.
Eerder verscheen in Zweden
een miniatuurvelletje met als
thema „Zweedse filmgeschie
denis". Het velletje omvat in
totaal vijf zegels, twee van 1.50
Kr., twee van 1.65 Kr. en een
van 2.40 Kr. De prijs van dit
velletje is gesteld op 10.- Kr.,
waarbij de toeslag ten goede
komt aan instellingen die de fi
latelie bevorderen.
De motieven op de zegels zijn
scènes uit Zweedse films,
waarvan de benamingen in het
Zweeds op de zegels voorko
men. In 1897 werd de eerste
Zweedse film opgenomen: bij
na een minuut lang. Dat was
minder dan twee jaar nadat de
gebroeders Lumière hun nieu
we uitvinding gedemonstreerd
hadden te Parijs. Voor deze
zegels werd gebruik gemaakt
van foto's gemaakt door Julius
Jaenzon, Louis Huch en Bo-
Erik Gyberg. Het velletje werd
gedrukt door Joh. Enschedé
en Zonen te Haarlem.
De ontwerper van het Witte
Huis in Washington was af
komstig uit Ierland. James Ho-
ban werd in 1762 geboren te
Desart in het graafschap Kil
kenny in Ierland. Na enige ja
ren als architect in zijn vader-
e En£
'eneiig
te v*d
was aangestoken. Teneirjj
sporen daarvan uit f
werden de buitenmuren ui
pleisterd, aan welk feit hl'
bouw zijn naam te dl?,
heeft. r
Ter herinnering aan Jamt»
ban hebben de Ierse en Ph
kaanse PTT elk een ze
gegeven in de waarden v®
p. en 18 dollarcent. (£i
staat het portret van de
meester tesamen mef°
meest bekende werkstuf01
ontwerp voor deze zege
vervaardigd door
Thompson.
Weer terug naar Ierland^
op 19 november j.l. drie f
zegels in omloop
Deze zegels verschillen i
in kleur en waarde van t'
Het motief op alle drie i
is een reproduktie
schilderij De Geboorte i
Italiaanse meester
Barocci. dat zich bevindt i
Prado te Madrid. De
hebben een waarde van t
22 p. en 36 p.
Zoeken naar gevolgen van de EMP
Vooral bij de drie krijgsmach
tonderdelen is er groeiende
belangstelling voor het treffen
van maatregelen tegen de ge
volgen van de EMP, de elek
tromagnetische puls. Dit is de
bij een kernexplosie op enkele
honderden kilometers hoogte
vrijkomende golf van zeer in
tense straling, die zich in een
fractie van een seconde over
door
L. Hofland
Voorwedstrijden
In drie weekeinden van novem
ber zijn de voorwedstrijden
voor het Nederlands kam
pioenschap gespeeld. Zoals ie
der jaar waren er twee groe
pen van zestien deelnemers,
die zeven ronden Zwitsers af
werkten. De twee hoogstge-
plaatsten, van iedere groep,
spelen mee in de finale om het
Nederlandse kampioenschap
1982.
Aan dit systeem van selecteren
kleven enkele bezwaren. Aller
eerst het feit, dat alle onder-
bondskampioenen gerechtigd
zijn om mee te doen aan deze
voorwedstrijden.
Bekend is, dat de onderbonds-
kampioenschappen meestal
zwak bezet zijn, zodat relatief
zwakke 'kampioenen' de plaats
van sterkere spelers innemen.
Dit bezwaar is m.i. uit te scha
kelen, door veel minder vrije
plaatsen weg te geven (bij
voorbeeld de eerste twee aan
komenden in een onderbonds-
kampioenschap het recht te
geven aan de voorwedstrijden
mee te doen. Hierdoor zijn de
betere hoofdklassers wel ver
plicht aan onderbondskam-
pioenschappen deel te nemen,
waardoor deze wedstrijden
ook wat interessanter worden.
Een ander nadeel is de te kor
te duur van de voorwedstrij
den. één ongelukkige partij be
tekent voor een favoriet uit
schakeling. Negen ronden lijkt
mij een absoluut minimum
voor dit kwalificatietoernooi.
Twee favorieten werden dit
jaar slachtoffer van een onge
lukje. Paul Boersma, dit jaar
goed spelend in de finale,
overkwam in een der eerste
ronden het volgende:
W. ZagemaP. Boersma
Caro-Kann
1.e2-e4 c7-c6 2.d2-d4 d7-d5
3.e4-e5 Lc8-f5 4.Lf1-d3 Lf5xd3
5.Dd1xd3 e7-e6 6.Pg1-e2 Dd8-
a5+ 7.Pb1-c3 Da5-a6 8.D3-h3?l
Een slag in de lucht, met
slechts één banale pointe. Na
8.Pf4! Dxd3 9. Pxd3 Pd7
10.Le3 Pe7 11.f4 Pf5 12.Lf2 h5
is de stelling in evenwicht
(meer zit er voor wit, bij een
dergelijke slappe opening, niet
in).
8...c6-c5?? Rechtvaardigt wit s
vorige zet, eerst 8.. Pe7 en la
ter c5 geeft zwart goed spel.
Dit valletje is overigens in ieder
fatsoenlijk theorieboek te vin
den, daarom is het onbegrijpe
lijk dat Caro-Kannkenner
Boersma het overziet.
9.Pc3xd5 ©6xd5? Dit getuigt
van weinig 'fighting spirit', na
9..Dc6 10.Pdc3 is de zwarte
stelling, objectief, hopeloos,
maar tegen een zwakkere spe
ler valt er dan nog wel wat te
rommelen. Boersma, teleurge
steld door zijn blunder, laat
zich door de tekstzet als een
kleuter verslaan.
10.Dh3-c8+ Ke8-e7
11.Dc8xc5+ Ke7-e8 12-Dc5-
cS+ Ke8-e7 13.Lc1-d2. Simpel
en winnend, tegen Lb4+ is
niets zinnigs meer te vinden.
Zwart geeft het op...
Wat internationaal meester Pe
ter Scheeren overkwam, was
nog veel erger, dit omdat zijn
blunder in de laatste ronde ge
beurde. Spelend tegen een
kansloze en ook veel zwakkere
tegenstander, stond Scheeren
voor de moeilijke keus op
winst te spelen, waarna een fi
naleplaats zeker was, of op
safe te spelen, waarna een be
slissingskamp plaats zou heb
ben. Zijn opponent opende
echter met een dubieus gam
biet, zodat de winstkansen
zeer reëel waren, ware het niet
dat
F. Goldstenv—P. Scheeren
1.d2-d4 Pg8—16 2.Pg1-f3 e7-e6
3.Lc1-g5 c7-c5 4.e2-e3 Dd8-b6
5.Pb1-d271 c5xd4 6.e3xd4
Db6xb2 7.Lf1-d3 d7-d5 8.0-0
Db2-c3 9.Ta1-b1 Lf8-e7 10.TI1-
ei 0-0 11.Tb1-b3 Dc3-c7
12.Pf3-e5 Pb8-d7 13.Pe5xd7.
in m
4*
a
w
A
m
m
a
A
-
m
m
m
A
1
u
m
:<ê-
In deze stelling gebeurde er
voor de oppervlakkige toe
schouwer iets ongelooflijks,
Scheeren gaf het op! Voor de
iets betere kiebltzer lijkt het
gebeuren wat normaler, want
na 13..Lxd7 14.Lxf6 Lxf6
15.Lxh7 (deze combinatie moet
iedere behoorlijke schaker in
zijn bagage hebben) 15..Kxh7
16.Dh5+ Kg8 17.Th3 schijnt
het ondenkbaar mat te zijn. Dit
schoot door de zwartspeler
heen, teleurstelling over deze
blunder en de gemiste finale
moeten zijn denkvermogen
vertroebeld hebben, want zo
moeilijk is in deze stelling de
zet 17..Lh4! ook weer niet. Wit
moet nu zeer goed spelen, dit
had ik me in Scheeren's geval
zeker laten bewijzen, om een
voordelige stelling te bereiken.
18.Txh4 f6 19.Te3! Le8
(19..DC2 20.Tg3ü g5 21.DH8+
Kf7 22. Th7+ Ke8 23.Dg7 of
22..Kg6 23.Tg7+ Kf5 24.Dh3+
en mat) 20.Dh7+ Kf7 21.Tg3
Tg8 22.Tg4 Kf8 23.Txg7! Dxg7
(23..Txg7 24.Dh8+) 24.Txg7
Txg7 25.Dh8+ Kf7 26.C4! en
wit moet op den duur wel win
nen.
De sterkste zenuwen in dit
toernooi hadden de gebroe
ders Kuijf (Rini en Hans), bei
den wonnen zij hun groep
overtuigend. Er schijnt nog een
talentvol broertje Kuijf in op
mars te zijn, gekscherend werd
toen opgemerkt dat volgend
jaar 29 spelers om één finale
plaats moeten strijden. De
twee andere geplaatsten waren
de routiniers Chris Baljon (Gro
ningen) en Rob Witt (Amster
dam).
een gebied van miljoenen vier
kante kilometers uitbreidt. De
golf kan grote schade aanrich
ten In elektriciteits- en kabel
netten, in micro-elektronische
onderdelen en in, op (centrale)
antennes aangesloten radio's
en tv's. In Nederland en vooral
in Amerika wordt onderzoek
verricht naar de gevolgen van
de EMP. Het Pentagon, het
Amerikaanse ministerie van
defensie, heeft zelfs al een ver
langlijst van maatregelen op
gesteld, die de kwetsbaarheid
van de elektronische verbin
dingssystemen moeten vermin
deren.
Het onderzoekwerk is niet van
de laatste tijd, maar de
belangstelling is toegenomen
naar aanleiding van een recen
te artikelenreeks van William J.
Broad in het Amerikaanse tijd
schrift Science. Broad heeft
hiervoor de Amerikaanse prijs
voor wetenschapsjournalistiek
ontvangen.
Al elf jaar houden instanties in
Nederland zich met de EMP
bezig. Onderkomens voor be
stuur in oorlogstijd in Den
Haag zijn al tegen de EMP be
schermd, en hetzelfde geldt
voor het ondergrondse nood
ziekenhuis in het nieuwe Aca
demisch Medisch Centrum in
de Amsterdamse Bijlmermeer.
Het onderzoek wordt verricht
door het Physisch Laboratori
um van TNO, dat de krijgs
macht adviseert bij het ontwer
pen van apparatuur. Ook alle
bedrijven die apparatuur voor
de krijgsmacht moeten ontwer
pen en vervaardigen, worden
geconfronteerd met een aantal
eisen, waarvan sinds 1975 de
bestendigheid tegen de EMP
er een is.
Hollandse Signaal Apparaten
(kortweg: Signaal) bekijkt sinds
vijf jaar de EM P-effecten en
het laatste jaar test men. ook
apparatuur. Signaal is een
dochter van Philips en levert in
hoofdzaak produkten af voor
militair gebruik. Het aanpassen
van bestaande apparatuur is
wat moeilijker. De kosten spe
len hierbij een grote rol, en
hoe groter de bestaande appa
ratuur, hoe ingewikkelder het
is na te gaan wat er precies
door de EMP beschadigd kan
worden.
TNO gaat bij zijn onderzoek uit
van de effecten van kernexplo
sies op verschillende hoogten.
Bij hoge explosies, op ca. 400
km hoogte, kan een elektro-
magnestisch veld van gamma
straling schade aanrichten in
een gebied met een straal van
ongeveer 2200 kilometer. De
meeste schade komt voor door
te hoge piekspanningen op
halfgeleiders. Als men de
kwetsbare apparatuur af
schermt met een metalen kast,
blijkt dat zeer effectief. Die
kast hoeft niet dikker te zijn
dan uit het oogpunt van stevig
heid nodig is. Ook de kabels
die naar buiten gaan kunnen
worden beschermd, ongeveer
op dezelfde wijze als blikse
mafleiders bescherming bie
den.
Tegenwoordig worden schuil
kelders, communicatiebunkers,
commandocentra e.d. voorzien
van wanden met metalen pla
ten. Vooral voor de gevoeliger
apparatuur, zoals computers
en micro-elektronische onder
delen, is een degrelijke af
scherming vereist.
TNO heeft twee testinstallaties
in gebruik, waarvan een groot
genoeg is om bijvoorbeeld
tanks te testen. Volgend jaar
hoopt men een simulator in ge
bruik te nemen op Ypenburg
voor het testen van vliegtuigen.
Deze simulator is verp
baar en kan bijvoorbee
Den Helder gebruikt w<
voor het testen van scl
op hun bestendigheid teg
EMP. Ook kan men hierii
hele commando-eenhek
velde testen, bestaande u
aantal, onderling door k
verbonden wagens. De
gen van de EMP kan
analyseren met behulp va
computerprogramma dat
in Amerika heeft aangekc
De kabelnetten in Nede
zijn doorgaans minder k
baar dan dé Amerikaanse
liggen de kabels, i.t.t. d<
vaak afgeschermd in de g
Dit geldt met name voor
viele verbindingsnetten di<
voor militair berichtenve
worden gebruikt, en voor
triciteitsnetten.
Het Amerikaanse mini;
van defensie heeft veiligh
maatregelen gevraagd dk
dermeer bestaan uit een
we generatie waarschuw
satelleiten, communii
kunstmanen, noodli
ringssystemen om uitge
kelde satalleiten te verval
en een nieuwe kustradar.
President Reagan heeft
maatregelen even belai
genoemd als de onlangs
gekondigde nieuwe bev
ningssystemen. Ze schijne
schrijft Science, vooral val
lang te zijn in geval van
beperkte kernoorlog. Vol
oud-minister De Geus staa
problemen rond het vo<
men van schade door de
geheel los van een beheef
re of beperkte kernoc
Maar Amerikaanse kriti
geleerden stellen dat de i
gestelde verbeteringen nk
een betrouwbaar systeem
len leiden, en dat daarin
steeds gaten zitten.
