Laboratorium voor weefselkweek
in splinternieuw gebouw
r
Zoeterwoude overweegt
toetreding tot
schooladviesdienst
ORGEN TE OPENEN PAND HOUDT REKENING MET NOG MEER GROEI
Sempre Crescendo:
Levendige
muzikaliteit
RD/REGIO
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 9 DECEMBER 1981 PAGINA 5
iELOFARENDSVEEN - De
hting Bedrijfslaboratorium
(r Weefselkweek aan de Sota-
neemt morgen een splinter-
w laboratorium in gebruik,
nieuwe lab heeft een totale
rvlakte van negenhonderd
kante meter. De kosten van
project bedragen eendriekwart
•en gulden. Het nieuwe labo-
trium werd noodzakelijk door
onstuimige productiegroei
armee de stichting vanaf de
rt vijf jaar geleden te ma-
had. De nieuwe behuizing is
iog verdere groei gebouwd:
r en duurder dan men eerst
)lan was. De opening van het
ve pand wordt morgen ver
door de voorzitters van de
liging „De Nederlandse Bloe-
rij" en de Koninklijke Alge-
Vereniging voor Bloembol-
iltuur, Mr. P.P.A. Teunissen
.M. de Jonge.
in plantaardige weefsel-
het in een steriele omgeving
van plantjes in reageerbuisjes, is
niet. De Verenigde Staten en
ons voorgegaan en Engel
hebben wel Nederlandse
als klant gehad. Maar na-
Stichting Bedrijfslaboratorium in
aan het werk was gegaan, sloeg de
zo snel aan bij de Nederlandse
dat men de plannen voor
als proeftijd bedoelde, begin-
van drie jaar wel kon vergeten,
nge laboratorium moest twee keer
elkaar, in 1977 en 1978, zijn pro-
verdubbelen. Vorig jaar
een werkelijke produktie ge-
2,2 miljoen plantjes van zeven
bloemen en sierplanten. Volgend
men een werkelijke pro-
van viereneenhalf tot vijf miljoen
van het nieuwe lab
tien miljoen. Dat
er van af of men „bewerkelijke"
plantjes te produceren
Het nieuwe laboratorium staat op
steenworp afstand van het oude. De
Algemene Keuringsdienst
die voor de oude accommodatie
beschikbaar had gesteld op zijn
keuringsdienst voor groenten ge-
proeftuincomplex, heeft nu een
stuk grond op dat complex in. erf
pacht gegeven. Directeur Ir. G. Elzenga
van de NAKS is tevens directeur van de
Stichting Bedrijfslaboratorium.
Stekken
Weefselkweek is eigenlijk een bijzondere
vorm van stekken: uit stukjes van plan
ten worden nieuwe planten verkregen.
Alleen worden de stekjes van welk
deel van de plant men die neemt, hangt
van de soort af niet in de grond ge
stopt, maar in een kunstmatige voedings
bodem in een kweekbuisje. Er ontstaat
dan een heel klein nieuw plantje, waar
van men met behulp van een bepaald
hormoon de zijscheuten geforceerd laat
uitlopen. Die moeten dienen als stek,
waaruit weer nieuwe kweekbuisplantjes
voortkomen. Een proces, dat enige keren
kan worden herhaald. Zijn er op die ma
nier genoeg nieuwe plantjes ontstaan,
dan worden die op een nieuwe voedings
bodem gezet. Een ander hormoon zorgt
er dan weer voor, dat ze wortel gaan
schieten. De aldus bewortelde plantjes
gaan naar de klant, die ze in de grond
kan zetten. Daarbij moet hij wel bijzon
dere aandacht besteden aan luchtvoch
tigheid en temperatuur. Als voordelen
van de weefselkweek zien de beoefena
ren van deze teeltwijze en hun klanten-
-bloemisten onder meer het volgende:
Van gezond uitgangsmateriaal krijgt
men gezonde nieuwe plantjes, terwijl
men na gewoon stekken vaak vroeg of
laat met schimmels, bacteriën of virus
sen te maken krijgt.
Kweekbuis
Het is zelfs mogelijk de ziektevrije plan
tjes enige tijd in de kweekbuis te bewa
ren, zodat ze "op elk gewenst moment
.snel kunnen worden geleverd. Uit een
erg klein aantal moederplanten kan zeer
snel een groot aantal nieuwe planten
worden verkregen. Daardoor kan de
bloemist, die zelf voor die moederplan
ten moet zorgen, bezuinigen op kasruim-
te en energie, terwijl vlot kan worden
ingespeeld op marktontwikkelingen. Ge
makkelijker dan bij andere teeltwijzen
krijgt men bij de voor weefselkweek
„ontvankelijke" gewassen van goede
moederplanten groepen daaraan gelijke
nakomelingen. Vooral bij gewassen, die
traditioneel uit zaad vermeerderd wor
den, zitten er in de buiten of in de kas
verkregen nakomelingschap vaak grote
verschillen, maar ook bij traditionele
stekvermeerdering kan men wat dit be-
Voor het verrichten van de werkzaamheden moeten de laboranten hun mond bedekken, om de weefsels tegen
besmetting te beschermen.
treft op problemen stuiten. Bij freesia's
die uit zaad en uit de knol vermeer
derd kunnen worden kan het langs de
traditionele weg wel tien jaar duren
voordat een uniforme partij is op
gebouwd. Maar als een toverformule
zien de weefselkwekers hun recept nu
ook weer niet. Voordat ze met een nieuw
gewas in zee gaan onderzoeken ze gron
dig of het wel kan en hoe het kan.
zich? Een fout in de samenstelling van
de voedingsbodem kan maken, dat het
gewas zich bij de consument thuis, als
nawee van de hormoonbehandeling, af
wijkend gaat gedragen. Doet men het
goed, dan kan men planten krijgen die
niet van „normaal" zijn te onderschei
den. Bij dat vooronderzoek werkt het be
drijfslaboratorium samen met de Land
bouwhogeschool in Wageningen en eni
ge proefstations. Omdat die het door de
grote belangstelling uit de bloemisterij-
wereld niet helemaal meer konden bij-
sloffen, heeft men sinds 1979 ook een bo
tanisch analiste in dienst voor eigen.
praktijkgericht onderzoek. Begonnen is
indertijd met het vermeerderen van
freesia, gerbera en anthurium. Nu v/erkt
men met achttien gewassen. Gerbera en
Anthurium Andreanum behoren nog tot
de „grote vier", naast Kaapsviooltje en
de varensoort Nephrolepis. Freesia, Dief-
fenbachia en Lelie zijn er ook bij. In on
derzoek zijn 31 soorten, waaronder bego
nia, bromelia, bouvardia, cymbidium
(een orchideeënsoort), hertshoornvaren.
Door een bijzondere vorm van kweek-
buiscultuur heeft de orchideeënteelt
zich, al voordat de stichting er was,
enorm kunnen ontwikkelen. Het fijne
orchideeënzaad wordt in de buisjes ge
haaid en krijgt daar een veel grotere
kiemkracht dan gebruikelijk. Het Be
drijfslaboratorium is pas dit jaar met
deze methode begonnen, en op heel klei
ne schaal ook met een kweekbuis-stek-
cultuur van orchideeën. Uitgangsmate
riaal daarvoor zijn de meristemen of ui
terste groeitoppen van de stengels, waar
door ook uit besmette moederplanten vi
rusvrije nakomelingen kunnen worden
verkregen.
Particulier
Het Bedrijfslaboratorium is overigens
niet langer de enige in Nederland, die
zich met dergelijke onderzoeken bezig
houdt. Ook het particulier initiatief heeft
zich op de weefselkweek geworpen. Er
zijn nu tien tot dertien grote en kleine
laboratoria, met een gezamenlijke jaar-
produktie van 7,5 miljoen plantjes. En
kele soorten, zoals gerbera, kaaps viool
tje en varen, vormen negentig procent
van die produktie. De Stichting ziet voor
zichzelf nog wel degelijk een plaats tus
sen die commerciële concurrenten. Ze
werkt ten behoeve van het hele bedrijfs
leven, moet aan kleine opdrachten even
veel aandacht besteden als aan grote en
aan moeilijke gewassen even veel aan
dacht als aan gemakkelijke. Ze werkt
zonder winstoogmerk, dus op basis van
kostprijs. In het bestuur zijn bloemisten
en bollentelersorganisaties, proefstations
en keuringsdiensten vertegenwoordigd.
Voor de stichting van het nieuwe ge
bouw, grondig afgeschermd tegen alle
plantenziektenverwekkers hebben de
EG en het Nederlandse Ontwikkelings-
en Saneringsfonds voor de Landbouw
samen dertig procent gegeven. In de
oude behuizing heeft de Stichting zich
sinds11978 zelf kunnen bedruipen. Voor
dien werd ze door het O. en S.-fonds en
het Produktschap voor Siergewassen ge
subsidieerd. De personeelsbezetting is
met de produktie meegegroeid. Het ei
genlijke vermeerderingswerk wordt met
ingang van het volgend jaar gedaan door
tien full-time krachten en zeven mensen
met een deeltijdbaan. Voor het meren
deel vrouwen, die ter plaatse hun oplei
ding krijgen.
Het bedrijfslaboratorium heeft ook erva
ring opgedaan met het vermeerderen
van aardbeiplanten en enkele groentege
wassen. Men gelooft er dat weefsel
kweek ook voor de groenteteeltgrote
mogelijkheden biedt. Bij bolgewassen
daarentegen is het slechts uitzondering
als de methode aanslaat.
beeld van de honderden kweken.
Een blik in een van de ruimten van het nieuwe laboratorium.
t
hERWOUDE De Zoe-
elidse gemeenteraadsfrac-
n het CDA en de VVD
n met belangstelling
derzoek af dat uitsluitsel
;even over de toetreding
schooladviesdienst. Wei
tal bij de behandeling
gemeentebegroting vol-
b week meer duidelijk
heden geschapen. Toe-
ir) zal overigens niet zo
plaatsvinden, want de
uenties moeten duide-
der ogen worden gezien,
:DA en VVD.
B':l de remedial teacher
a logopediste binnen de
s e onderwijsteams uitste-
unctioneren, wordt toch
gi loefte gevoeld aan nog
x deskundigheid binnen
s iderwijs. Gedacht wordt
le j aan een pedagoog-di-
3jiis voor de systeembege-
een psycholoog, een
e ater enz. Bij toetreding
0 schooladviesdienst kan
jj «hoefte een beroep wor-
fdaan op de verschillen-
kundigen, hetgeen zeker
oordeel kan worden ge
il. In de gemeente Lei-
inctioneert een schoolad
viesdienst waarbij tevens de
gemeente Oegstgeest is aange
sloten. De VVD-fractie acht
toetreding zinvol wanneer de
wenselijkheid aan nog meer
deskundigheid duidelijk is ge
bleken. „Een afweging van het
belang van deze deskundig
heid tegenover de prijs die
daarvoor betaald moet wor
den, zal echter heel nadrukke
lijk moeten plaatsvinden", zo
betoogde de heer P. Kremer
onlangs in de raad
De grootste zorg van de chris
ten-democraten is hoe vol
doende greep op de gang van
zaken binnen het Zoeterwoud-
se onderwijs kan worden ge
houden. De rijksbijdragerege
ling voorziet in een bijdrage
van 20 gulden per kind; dat
bedrag zal worden opgetrok
ken naar circa 50 gulden per
kind. Aangezien het kostenni
veau per kind thans op circa
100 gulden ligt is de nieuwe
norm van de rijksbijdragerege
ling interessant voor de ge
meenten. De gemeente Zoeter
woude onderzoekt de moge
lijkheden, samen met onder
meer Leiden, Oegstgeest en
Voorschoten, om te komen tot
een regionale schooladvies
dienst die op basis van een ge
meenschappelijke regeling in
de vorm van een stichting
moet gaan functioneren. Een
regionaliseringscommissie
houdt zich bezig met de ont-
werp-statuten. Namens Zoe
terwoude hebben daarin zit
ting de heer Duynhoven (na
mens de Stichting Katholiek
Onderwijs Zoeterwoude), de
heer Verboom (namens de
Stichting Katholiek Onderwijs
Leiderdorp/Zoeterwoude-
Meerburg) en wethouder
Maan (namens het openbaar
onderwijs). Een van de meest
essentiële zaken is de mate
van zelfstandigheid. Blijkens
de concept-statuten wordt
daarin voorzien door middel
van beheerscommissies die in
houdelijke taken krijgen. Het
ligt in de bedoeling dat in ie
dere gemeente die deel zal uit
maken van de gemeenschap
pelijke regeling minimaal één
beheerscommissie werkzaam
zal zijn. Het grote voordeel
van een schooladviesdienst is
de aanwezigheid van specialis
ten. Met name bij de activitei
ten in het kader van de inte
gratie van het kleuter- en ba
sisonderwijs en de reorganisa
tie van het schoolwerkplan
eist het nodige specialisme.
Hoewel het begeleiden van
kinderen in eerste instantie
een taak van de leerkrachten
is, kan een aanvullende bege
leiding soms niet alleen wen
selijk, doch zelfs noodzakelijk
zijn. Er wordt naar gestreefd
indien dat ook financieel
haalbaar is met ingang van
het schooljaar 1982-1983 toe te
treden tot de schooladvies
dienst.
LEIDEN Slechts ander
halve maand na haar ambi
tieus jubileumprogramma
presenteerde Sempre Cres
cendo zich opnieuw, ditmaa)
in de foyer van de Stadsge
hoorzaal. Orkest, koor en
madrigaalkoor van vereni
ging Minerva toonden onder
hun dirigent Bastiaan Blom
hert een levendige muzikali
teit in werken van Haydn,
Bach, Bértok, Brahms en
Schubert.
De foyer heeft een beperkte
akoustiek, waarin een bezet
ting tot middelgrote omvang
goed kan floreren, iets waar
mee Sempre in haar pro
grammakeuze voldoende re
kening gehouden heeft.
De ouverture van Haydn
wist door haar barokke en
klassieke stijlvermenging de
aandacht te boeien, maar
vormde door de dikke en
spanningsloze klank van de
blazers als uitvoering een
wat zwakke start.
Het tegendeel vormde het
derde Brandenburgse con
cert van Bach. Een gewaagde
onderneming voor een ama
teurorkest, zeker in een klei
ne bezetting, omdat deze het
klankbeeld kwetsbaarder
maakt en van de afzonderlij
ke musici meer eist. On
danks kwaliteitsverschillen
tussen hen klonk het geheel
levendig, ritmisch en in sa
menspel verzorgd. De om
schrijving „fascinerend stem-
menweefsel" in het program
maboekje werd in bewonde
renswaardige mate gereali
seerd.
Ook de naïeve charme van
Bértök Roemeense Volks
dansen en de symfonische al
lure van Schuberts vijfde
symfonie werd met een pro
fessioneel volgroeide expres
sie gebracht. Een prestatie,
die dirigent Blomhert tot
stand bracht dankzij de strij
kers.
In de vocale intermezzi liet
het grote koor meer dan het
Madrigaalkoor zich als een
kwalitatieve eenheid horen.
Na een vale inzet in Brahms
Liebeswalzer verdiepte haar
klank zich, zodat samen met
de gearticuleerde en beel
dende voordracht de overtui
gingskracht van het qrkest
werd geëvenaard.
DIRK VOOREN
