Veel luisteraars van kerkdiensten gein teresseerde buitenstaanders Bas de Gaay Fortman jr. in Ver van mijn bed" TERUGBLIK De Mikro Gids is: TELEVISIE VANAVO TELEVISIE VRIJDAG RADIO VANAVOND RADIO VRIJDAG RADIO/TELEVISIE LHDSE COURANT/ DONDERDAG 19 NOVEMBER 1981 P, Job de Haan bereidt kerkdiensten voor Job de Haan is bij de IKON (Interkerkelijke Omroep Nederland) belast met de voorbereidingen voor het uitzenden van kerkdiensten (woordverkondiging) via de radio. Op ons verzoek schreef hij bijgaand artikel over de visie, die men bij de IKON heeft (gekregen) op het uitzenden van kerkdiensten. HILVERSUM Binnen de kerken is het uitzen den van kerkdiensten geen punt; voor de mees ten geldt: hoe meer radio diensten, hoe beter het is. Onder theologen lopen de meningen al uiteen, voor- en tegenstanders zijn daar al jaren over met elkaar in discussie. Bij mediades kundigen is er vrij grote eenstemmigheid: kerk diensten in de ether kun nen niet, omdat het be sloten karakter van de eredienst zich niet ver-, draagt met het openbare karakter van het me dium. Wie zich begeeft in een prin cipiële discussie over radio diensten en er de talloze arti kelen, die in de loop der tij den over dit fenomeen ver schenen zijn op naleest, raakt al snel het spoor bijster. Alles en iedereen spreekt elkaar te gen. Zinvoller lijkt het hier uit te gaan van de praktijk en die praktijk leert dat er weke lijks zo'n driehonderdduizend mensen afstemmen op een ra diodienst. Vraag is dan: welk beleid voer je als Interkerke lijke Omroep met betrekking tot dat gegeven? 1 MISVERSTANDEN Er zijn nogal eens mdhsen, die pleiten voor meer radiodien sten. Het is in dat verband misschien goed eerst te be denken, dat die radiodiensten veertig procent van de zend tijd van IKON-radio in beslag nemen, geen gering deel dus. Een misvatting, die ook nogal eens te horen valt over de funktie van radiodiensten is de volgende. Zij zouden voor al bestemd zijn voor oudere mensen, zieken, gehandicap ten of anderen, die om wat voor reden dan ook niet naar de kerk kunnen. Afgezien van het feit, dat je niet zo ge neraliserend over deze groe pen kunt praten, is die ge dachte binnen de IKON al ja ren geleden verlaten. Dit on der invloed van mensen als ds. W.G. Overbosch (Van der Leeuw Stichting), Frits Mehr- tens en Albert van de Heuvel. Laatstgenoemde heeft hiero ver gezegd in „Kerk en mas samedia": „Pseudoverzorging van een kleine groep, die ei genlijk recht heeft op een heel andere behandeling, wordt betaald met toenemen de vervreemding van hen, die eigenlijk het eerste adres van de kerk vormen" (namelijk buitenstaanders, die al dan niet toevallig naar een radio dienst luisteren, JdH). En Van de Heuvel vervolgt dan, dat bovengenoemde groepen in eerste instantie onder verant woordelijkheid van de plaat selijke gemeente vallen, waar bij de techniek een en ander vergemakkelijkt via de kerk telefoon en de mobiele band recorder. VOOR WIE DAN WEL? Als de radiokerkdienst dan niet in eerste instantie be doeld is als service voor „aan- huis-gebonden" kerkmensen, voor wie dan wel? Uit onder zoeken is gebleken, dat de groep luisteraars zo uiteenlo pend is als je je maar voor kunt stellen. Je moet dus zelf kiezen, welke mensen je wilt proberen te bereiken. Binnen de IKON-radio heb ben we het ongeveer als volgt geformuleerd: radjokerkdien- sten zijn primair bedoeld voor mensen, voor wie de drempel naar het kerkgebouw, om wat voor reden dan ook, te hoog geworden is; mensen, die niet (meer) aktief bij een kerk be trokken zijn, maar die toch kennis willen maken respec tievelijk in contact willen blij ven met de geschiedenis van God, met zijn volk en de ver halen rond Jezus van Naza reth, zoals die in een kerk dienst aan de orde komen. In het kort gezegd: voor geïnte resseerde buitenstaanders. Het is duidelijk dat, wanneer je in die „geïnteresseerde bui tenstaanders" je uitgangspunt van beleid kiest, dat dit nogal wat betekent voor de opzet en inhoud van de „doorsnee"- kerkdienst. Voor eigen ge meenteleden is die dienst in het algemeen goed mee te ma ken. Men verstaat de taal die gesproken wordt, men is op de hoogte van de liturgische en bijbelse elementen, die aan de orde komen, alsmede de praktische uitwerking; kort om, er kan veel bekend wor den verondersteld. Toch heeft die vertrouwde manier van eredienst houden gevaarlijke kanten, namelijk dat de gemeente een in zich zelf gesloten geheel wordt, waar voor buitenstaanders feitelijk geen plaats is. Wie wel eens diensten in een an dere gemeente meemaakt, van het eigen kerkgenoot schap of niet, kan daarover meepraten. Hier ligt dan ook een span ningsveld voor radiokerk diensten. Immers, iedere luis teraar is in meer of mindere mate buitenstaander, want niet behorend tot de gemeen te of kerkgenootschap in kwestie. Sterker nog, veel luisteraars zijn op geen enkele manier bij een kerkelijke ge meente betrokken. Job de Haan: Waar kies je voor? STUDIODIENSTEN Waarom, kun je je afvragen, houdt men dan niet gewoon studiodiensten, die speciaal gemaakt zijn voor de beoogde groep luisteraars? Dat lijkt voor de hand te liggen en in het buitenland gebeurt dit ook al. De Süd-Deutsche Rund funk zendt al enige tijd stu diodiensten uit van 20 minu ten, die beginnen en eindigen met klassieke muziek en daar tussenin bijbellezing en een korte preek. De BBC is zojuist gestart met de zgn. „Broadcast Church". Elke zondagmorgen een dienst vanuit een vaste kerk in de binnenstad van Londen, opgezet door een oe cumenisch team van vier pas tores, in de hoop op die ma nier een grotere herkenbaar heid voor de luisteraar te be reiken. Ook de kinderdien sten, die de IKON al jaren uitzendt, kun je een poging in die richting noemen. Deze diensten komen vanuit de Paaskerk in Amstelveen, waar onder leiding van Won- no en Marijke Bleij een zang groep met kinderen een vol waardige eredienst houdt, die echter in gedeelten wordt op genomen en later tot een ge heel wordt gemonteerd. Toch doen zich problemen voor, wanneer je zou beslui ten om radiodiensten vanuit een studio te verzorgen. Wel ke liturgie moet je hanteren en als je al een keus kunt ma ken, loop je dan niet het ge vaar dié keus tot norm, tot „ideale" liturgie te verheffen? Wat doe je dan eigenlijk, kerkje spelen in een studio? Hoelang zal zo'n formule het uit kunnen houden, zonder dat het een maniertje wordt of een perfect uitgevoerd, maar kunstmatig gebeuren? Op deze vragen is nog geen bevredigend antwoord gege ven, reden waarom de IKON- radio nog steeds kiest voor uitzending vanuit gemeenten. Een bewuste keus voor het spanningsveld, dat de con frontatie tussen de anonieme groep luisteraars en een plaat selijke gemeente oproept. Im mers, in die plaatselijke ge meenten komt men week in week uit bij elkaar rondom woord en sacrament en wat er op verschillende manieren van eredienst ook aan te mer ken valt, de authenticiteit er van, met al zijn fouten en mislukkingen, valt niet na te bootsen. Wil men die authen ticiteit opgeven, dan moeten daar zwaarwegende argumen ten tegenover staan. VERSCHUIVING Hoe ga je nu beleidsmatig met die spanning om? Een begelei dende adviescommissie voor kerkdiensten op IKON-radio, bestaande uit predikanten, deskundigen op liturgisch ge bied, alsmede terzake deskun dige leken, heeft het eens zo geformuleerd: „De gemeente aan het Woord te laten ko men in een aan het medium (in dis geval dus radio) aange past vorm". Zoiets vergt veel en intensie ve voorbereiding, waarvoor speciaal een redacteur is aan gesteld. Deze gaat met een ge meente een proces aan waar bij gemeente, bijbelse gege vens en medium recht moet worden gedaan. Omdat het om een proces gaat, heeft men gekozen voor een opzet, waar bij een gemeente meermalen achtereen (twee-, drie-, soms viermaal) een radiodienst ver zorgt. Wat dat betreft is er sprake van een duidelijke verschui ving in het beleid ten opzichte van een aantal jaren geleden. Toen was het gebruikelijk om de radiodiensten te verdelen over de verschillende bij de IKON aangesloten kerkge nootschappen, overeenkom stig hun getal, sterkte en de omvang van de verschillende richtingen binnen die kerkge nootschappen. Sindsdien is het denken binnen bestuur, radiostaf en werkgroep kerk diensten meer gegaan in de richting zoals boven aangege ven, waar gesproken werd over „geïnteresseerde buiten staanders" als eerste adres voor radiodiensten. Dit had ook gevolgen voor de praktijk. Immers, niet iedere eredienstelijke opzet, niet ie dere gemeente, is toegankelijk (te maken) voor buitenstaan ders. Bepaalde liturgieën, vor men van omgang met de bij bel of taalgebruik zijn, bewust of onbewust, zo gericht op de eigen groep of gemeente, dat het voor buitenstaanders niet of nauwelijks te volgen is. Hoe belangrijk het samenko men van de gemeente voor dp eigen leden ook moge zijn, ge schikt voor radio is het niet, als je tenminste ook recht wilt doen aan de eisen van het medium. EISEN De eerste eis, die het medium stelt is de eis van toeganke lijkheid. Naar een gemeente toe betekent dit, dat zij naar buiten toe zo open mogelijk moet zijn. De voorbereidings groep, die aan een serie radio diensten meewerkt, is niet al leen bezig met het invullen van de gebruikelijke kerk dienst, maar maakt in zekere zin ook met elkaar een radio programma. De eis van „openheid" bete kent in de praktijk dat men eerst alle aspecten van de ei gen liturgie kritisch door loopt, als het ware luisterend met de oren van een buiten staander. Welke barrières lig gen er, wat zou anders gezegd, gezongen kunnen worden?, Wat moet gehandhaafd, maar behoeft toch op zijn minst eni ge toelichting? Welke elemen ten zijn wezenlijk voor de ge meentelijke eredienst en wel ke onderdelen kunnen inge kort worden of misschien zelfs komen te vervallen, je bent immers aan een bepaalde tijd gebonden? DISCUSSIE Daar gaat de discussie binnen de IKON op dit moment over en het valt nog niet te zeggen wat er de uitkomst van zal zijn. Op dezelfde manier door gaan, ondanks alle spaning, omwille van de authenticiteit? Misschien toch studiodiensten, vanwege de hoge kwaliteit. Of misschien een vaste radio- gemeenten, bijvoorbeeld met wisselende voorgangers, om beide elementen te kunnen combineren, maar krijg je zoiets van de grond? Of niet iets heel anders? Het zou goed zijn wanneer die discussie niet tot de IKON be perkt zou blijven, maar men ook daarbuiten die uitdaging aan zou willen gaan. Die uida- ging is in ieder geval groter dan de discussies over de lengte van radiodiensten of de vraag of de IKON nog wel „gewone" of „orthodoxe" diensten uitzendt, wat dat ook mag zijn. Die discussie is in ieder geval hard nodig, niet alleen vanwege bovenge noemde argumenten, maar ook omdat die discussie we zenlijk niet veel verder is dan zo'n tien jaar geletien. Het probleem is overduidelijk: is de tegenstelling tussen kerkdiensten, met hun beslo ten karakter en het publieke medium radio op een verant woorde manier te overbrug gen? Waar kies je voor: voor een dienst, waarin men met durf en vindingrijkheid de bijbelse noties plaatst tegen de problemen van onze samenle ving en die confrontatie niet uit de weg gaat? Of voor het krampachtig voortgaan op plat getreden paden, bezorgd voor de eigen identiteit. Er moet gekozen worden, ten minste als men de bijbelse boodschap, zoals die in een li turgisch gebeuren aan de orde komt, nog voeling wil laten houden met een geseculari seerde samenleving. JOB DEN HAAN Mieke komt „Op volle toeren" zingen. NOVIB-directeur Bas de Gaay Fortman jr. loopt mee in de demonstratie tegen kernbewapening za terdag met als opschrift op een bord: Kernbewa pening is stelen van de ar men. Hij komt deze opvat ting toelichten in de „Ver van mijn bed-show" van de KRO, waarbij Han v.d. Meer als zijn gespreks partner optreedt. In dit programma voorts ge sprekken met de Britse hoofdredacteur George Theiner over censuur en met de zuidafrikaanse dichter Pitika Ntuli, die te lijden heeft onder het blanke bewind. Liesbeth den Uyl komt ook om mee te praten over het Foster Parentsplan, het adopteren van kinderen uit de derde wereld. Ned. II 2SL20 uur. Op volle toeren Wat zich zingend uit in zijn 4 moers taal en bovendien goed verkoopt krijgt bij Chiel Mon- tagne weer de kans om „Op Onze ouwe Een boekhoudende mevrouw drukt bij haar baas geld ach terover om haar man terwille te zijn. Dit loopt spaak an in hou het lJ scherm in het oog de papieren tot „Onze ouwe" ingrijpt. Ned. I 20.00 uur. Kieskeurig Wim Bosboom gaat het vana vond hebben over de gevaren bij de verwarming in huis, speelgoedtreinen, een autotest (Lada) en vruchtensappen. Ned. I 21.00 uur. Kamerdebat In „Den Haag Vandaag" wordt door de Kamer verder gede batteerd over de regeringsver klaring. Ned. I 2L55 uur. Ot en Sien In „Ot ert hoe het met Sien zit" komt een aantal meisjes vanavond praten over jongens, ouders, wonen, werk en ande re halszaken. Ned. I 22.45 uur. Er was eens In de getekende geschiedenis „Er was eens" ditmaal het be gin van deze eeuw met vlieg tuigen, jazz, charleston etc. Ned. II 1&59 uur. ADVERTENTIE en je bent klaar tot 1 januari 1983! De Mikro Gids is klein-maar-kompleet en handig, 't Goedkoopste gidsje van 't land. Nu helemaal. Dan kies je toch voor de KRO met een abonnement op Mikro Gids? Ook goed als kado! Mteendoen- De RlOdte WOtmL DasdeKHG! Smokkelaar Arrow verliest het leven in de smokkelstrijd. Daarmee hangt samen het openen van een brief, die onthullende medede lingen bevat. Ned. II 19.25 uur. Evans Het uur der onthullingen is geslagen in de laatste afleve ring van „Waarom hebben ze het Evans niet gevraagd". Hoe kwam Carstairs dood? Ned. II 20J27 uur. Sullivans Tom wint bij het paardenren nen, maar verwaarloost zijn uniform. Geluk bij ongeluk dus in de Sullivansserie. Ned. II 2L55 uur. rd< lin ilw NEDERLAND 1 NOS 18.20 Nieuws voor doven en slechthorenden TROS 19.00 Mickey Mouse als bouwvakker 19.08 Op volle toeren 20.00 Onze ouwe, tv-serie 21.00 Kieskeurig NOS 21.37 Journaal 21.55 Den Haag vandaag 22.45 Ot... en hoe zit het nou metSien? NOS 23.15 Journaal 23.25 Nieuws voor doven en slechthorenden NEDERLAND2 NOS 18.25 Paspoort voor Turken 18.35 Sesamstraat 18.50 Jeugdjournaal KRO 18.59 Er was eens.... 19.25 Smokkelaar KRO 20.27 Waarom hebben ze het Evans niét gevraagd? tv-serie 21.20 Brandpunt 21.55 De Sullivans, \bou 22.20 De ver van mij bed show «i ige Ni NOS 23.15 Journaal 23.20 Nieuws voor dl", slechthorendeifUut DUITSLAND 1 18.00 Inform, progr. 18. densweg, tv-serie. 19 19.45 Concert. 20.00 Jc DisKussieprogr. 21.00 M 21.45 Cabaretprogr. 23.00 Dokumentalre film. DUITSLAND 2 18.20 Der Bastian, tv-s Progr.overz. 19.00 Journ. progr. 20.50 Inform, progr tual. 21.20 Aktueel p Quack... fuer Donald - Gruss, tv-spel. 0.05 Jouri DUITSLAND WDR 3 18.00 Kleuterprogr. 18.30 tuurkunde. 19.00 Jeugdp Journal 3. 20.00 Journ. 2 na. speelfilm. 22.10 Info 23.00 Filmreportage. 23.4: BELGIE NED. 1 18.00 Kleuterprogr. 18.1 progr. 18.20 Tekenfilm. 11 jongerenprogr. 18.57 Info 19.37 Meded. en Morgen. 20.10 Spelprogr. 20.55 briek. 21.45 Dallas. Sport. 23.00 Nws. BELGIE NED. 2 18.00-20.10 Zie Net 1. 20 i. 21.00 Kunstprogr. 2 maar vandaag (Just for to mentaire. 22.20 Filmrubrle iste BELGIE FRANS 9n l 19.00 Region, magazine. 1 >k n ber. 19.30 Journ. 19.55 Int ge 20.20 Filmrubriek: Daarna c' weerber. istje NEDERLAND 1 NOS-NOT 10.30-11.30 Schooltelevisie NOS 13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden NEDERLAND2 NOS 13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden DUITSLAND 1 10.00 Journ. 10.23 Quackfuer Do- ndld - mit liebem Gruss. tv-spel. 11.25 Muz.progr. 12.10 Inform, progr. 12.55 Persoverz. 13.00-13.15 Journ. 16.15 Journ. 16.20 Docum. film. 17.05 Report. 17.50-18.00 Journ. 10.23 Quack....fuer Donalr bem Gruss. tv-spel. 1150 gaz. 12.10 Inform, progr. DUITSLAND WDR 3 8.00 Gymn. 8.10-11.40 SLVór' sie. 17.00 Schooltelevisie. 5 BELGIE NED. 1 14.00-16.00 Schil h_ 17.00-18.00 Schooltelevisl rzijd BELGIE NED. 2 14.00-16.00 SCh 17.00-18.00 Schooltelevisip BELGIE FRANS 12.00 Teletekst. 14.30 Schooltelevisie. 16.45 On digingen. 17.00 Schooltele 0J1 Gevar. jeugdprogr. V< dsi HILVERSUM 1 leder heel uur nieuws. NCRV: 18.06 (S) Hier en no-megazine. 19.02 (S) De wereld zingt Gods lol. 19.45 (S) Leger des Heilskwartier 20.03 (S) Vierkant. 21.02 (S) Op de vrije toer. 21.53 (S) Om nooit te»vergeten 22.02 (S) NCRV-Donderdag-Sporl. 22.50 (S) Poli tiek bekeken. NOS: 23.02 (S) Met het oog op morgen. KRO: 0.02 (S) De Nachtspiegel 1.02 (S) Niemandsland. 6.02 (S) Van zessen HILVERSUM 2 AVRO: 18.00 Nws. 18.10 AVRO's Radiojour naal. PP: 18.20 Uitz van de PSP. IKON: 18.30 Kleur. AVRO: 19.00 AVRO academie. 19-20 Richting. 19.30 Natatelen. 20.00 Nws. Perspectief1 "tELE HILVERSUM 3 NOS: 18.04 De avondspits. l Poster. 20.02 Soul Show. r 23.02 LP-werk. HILVERSUM 4 20.00 (S) VARA-Klassiek. 21.3} te-muziek. 22.00 (S) Rove jjoeiu flft h 1 afde (S) Mensen _J L 12.03 (S) Tussen oe middag Pirkt Tassen de mensen. 13.06 Echo. 13.16 (S)'Kruis of munt. 14.02 (S) The'Complet. 16.02 (S) Op de'valreep. 17 .53 Marktber. I.s.m. KN8TB. 17.55 Meded. dienst VPRO. (7.30, 8.00 e (UT\ Nws.}. NOS: 9.05 Gymn. v.d. INFO wrouw- 9 15 Werkbank'. 9.25 Wa- 11terst. 9.30 Nws. VPRP: 9.32 Ex pres vpro. 10.30 Nws. 10.32 Democriet. AVRO: 11.05 Schoolradio. 11.20 Switch on. TROS: 11.32 Week in - week uit. 12 20 Agraria. 12 25 Nieuws voor land- en tuin bouw. 12.30 Nws. 12.36 Aktua. 13.00 Nws. 13.11 Inkijk met Inbar. 13.30 Nws. NOS. 13.32 Meer over minder. 14.30 Nws. TE- LEAC: 14.32 In het ziekenhuis. NOS: 15.02 Spiegel van Beigie. 15.30 Nws. 15.32 Het EO: 7.02 Ronduit EP-Metterdaad-Mei sein. 9.03 De r 10.03 Muziek Moj uit de Mldd) Renaissance. 10.1 middagconcert. ik voor r i scholen). 12.1] Ie meesterwerken. NOS: 13.0T (S) Nederlandse m 15.00-17.00 (S) Muziek-op-vi< Wie niet naar Frankrijk-Ne derland keek, telde gisteren niet mee. Zelfs mensen die nauwelijks de spelregels ken nen zaten aan de buis. Met ge volg op het eerste net een enorme kijkdichtheid en op het tweede èen overeenkom stige kijkarmoede. Mijn leed wezen gaat nu toch wel uit naar Veronica, dat echt tegen de bierkaai zat te werken. Als tenminste velen niet nog heb ben omgeschakeld toen het mis ging met Oranje. Maar ja, de Fransen hebben de- hele eerste helft met een haan meer gespeeld. Dat parmantige dier kon pas in de rust worden verwijderd. Bij alle treurnis over de neder laag was het in elk geval een boeiend avondje televisie. Reitsma had een goed oog voor de dramatiek van de zaak. Wat verder nog als in druk achterbleef, was in Ken merk een gesprek tussen leden van de Mobiele Eenheid en .krakers. Een discussie die al enkele maanden aan de gang is. De twee partijen zaten nu rustig en nauwelijks van el kaar te onderscheiden bij el kaar. Alleen droegen de man nen van de Mobiele Eenheid meer stropdassen. We hoorden onder meer dat met dit direct cpntact meer begrip kon wor den gewekt dan. via de officië le instanties. Eigenlijk kwam het er op neer dat de twee kampen soms in het wilde weg met elkaar bakkeleiden, in fei te onzichtbaar voor el ven, wat allen maar in de hand werkte. Ëe krakers zei, dat als gedoofd is niemand n11 ge interesse heeft v veil probleem waar het on idi woningellende. De ei nier om de aandacht ken is dan er maar puinhoop van te make.- natuurlijk ook niet oplossing. In elk gev deze discussie voldoe aan om er de diversi bannen weer een poos es zig te houden. HERMAN HOF P :oej r. :h v e Prijs voor Barf programma Wereldomroep H1L VERSUM Rad land Wereldomroep publieksprijs gewonni jaarlijkse pro-musica 'S f Centraal thema van a °P e dingen vormde, in e met zijn honderdste |Feer dag, de componist Bel z' De inzending van de omroep, „Bartok in therlands", bevatte ii met de violist Theo met Marius Flothuis muziekgeschiedenis instituut voor muzi schappen van de rijks teit in Utrecht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1981 | | pagina 2