iren leven
met loeren
en luisteren
se zwerver
mg „voor
in" recht
inderdak af
stad en
at New York
iwery, een verlaten en
i wijk in New York, slijten
>n maatschappelijke
spelingen hun trieste,
loze bestaan. Alleen hier kun
oor een appel en een ei
s een van de vele tehuizen.
in je slaap overlijden dan
wel twaalf uur duren, eer je
n wordt, maar dat neemt
dat sinds kort het recht op
k een gegeven is waar het
;se stadsbestuur niet meer
kan. Dat hebben de vele
te danken aan Robert
in, een van hun
mende lotgenoten,
an van Ierse afkomst, die
burgemeester van de
werd genoemd. Terry
i van „The Guardian" ging
olshoogte nemen in de wijk
le het spoor van Callaghan.
iveloze zwerver, zo bleek,
n charmant en vindingrijk
ijd bereid een fles, een
of een deken met een ander
Op zetandertig-
duizend wordt het
aantal
verschoppelingen,
zonder dak boven
het hoofd in New
York geschat. De
Ierse zwerver
Robert Callaghan
zorgde er voor, dat
in eik geval het
récht op een dek
voor hen werd
erkend.
)RK Veel Is er niet bekend over
tn van Robert Callaghan en nog
Is er over hem op papier vastge-
'oor het nageslacht is evenwel
I gebleven, dat hl] een rechtsge-
n span de tegen de gouverneur van
I en de burgemeester van de stad
rk en dat hij dat geding won, het-
zelf altijd hoogst vermakelijk heeft
>n. Met zijn rechtszaak bereikte hij
W op onderdak voor iedere mens.
I hij daar niet veel aan, hetgeen zal
- uit de omstandigheden «waaronder
J, maar het vonnis van de rechter
Bkend als het besluit-Callaghan en
Kal vormt zijn stukje onsterfelijk-
i zijn leven had Callaghan er een
tan een schooier uit de Bowery te
genoemd. Hij was een man die al-
>r de stad zwierf en van wie nie-
^.eel wist. Voor hem geen necrolo-
zijn dood. Men kan wel iets van
te weten komen door de plaatsen
eken waar hij geregeld kwam.
rery ligt in het oostelijk deel van
yytan. Hier stond de boerderij van
<j0 jtuyvesant, de Hollander die gou-
lur b{ was van het eiland, totdat de En-
Ujt kolonie In 1664 overnamen. Bo-
letekent boerderij. Nu is het een
I en vervallen stadsdeel.
|iacht, dat ik er was, lagen er in
Shelter" (een tehuis voor dakloze
i idea1) omstreeks het middernachtelijk
dealen6*©©*- tweehonderd mannen in
jn (jeröeeld over vier verdiepingen.
15 mfiöo ,a0en t0 draaien en te woelen
gegetPnpeWen wat- anderen staarden
fi in ,e,,e "chten boven hun hoofd, die
voorlig"- Maar de meesten waren in
\Mst-
Jdere^1 of twintig stond zich uit te kle-
de"0 kleren stopten ze in plastic zak-
atarrrfvoHjens lieten ze zich zakken in de
jaar £len, die de staf uit gemakzucht
tal g^rgezet, hoewel er beneden In de
it rec^CQ bedden stonden. Boven de zaal
ld j|< bibliotheek wordt genoemd, hing
Het hfdi® met „Voorzichtig. Boeken hter-
j ik gfnet rust laten". Ook de telefoon
meermet rust gelaten worden, getuige
rr»et „Geen telefoongesprekken
Een maatschappelijke ver-
i do^og heet hier een cliënt.
ter werden nog eens in een gang
extra stoelen neergezet Beneden
In de hal zaten nog meer slaperige man
nen op een plaatsje te wachten. In het
midden was een waterkraan die het al een
Jaar niet deed. Op de benedenverdieping
moest je voor drinkwater naar de gemeen
schappelijke toiletten, waar drie mannen
met hun broeken naar beneden de brillen
bezetten. Twee van hen waren In diepe
rust. Een bordje vermeldde, dat eventuele
klachten via een daarvoor bestemd formu
lier aan de staf bekend konden worden
gemaakt. Maar een lid van de staf zei des
gevraagd, dat hij er al tien Jaar werkte,
maar dat hij nog nooit zo'n klachtenformu
lier had gezien.
Geen klachten...
Op een affiche aan de muur stond: „Breek
eens uit de genadeloze concurrentiestrijd.
Ontsnap aan de Bowery". Met een bus
kon Je gratis naar Camp La Guardia, on
geveer negentig kilometer verder, waar er,
zo beloofde het affiche, een dokter was,
men televisie kon kijken en eens In de
veertien dagen vijf dollar zakgeld (onge
veer twaalf en een halve gulden) kreeg.
Camp La Güardia was vroeger een vrou
wengevangenis. Geïnteresseerden worden
er met een bus naar toegebracht, maar de
belangstelling is nooit groot, want als je
eenmaal daar bent, zit Je op tientallen kilo
meters afstand van de stad. Maar toch
waren er de vorige nacht een paar naar
toegebracht, bij gebrek aan bedden.
Dankzij het besluit-Callaghan Is het
„Men's Shelter" een beter onderkomen
dan vroeger, toen de mannen op hun
schoenen moesten slapen om te voorko
men dat ze gestolen werden. Ook werden
mannen in hun slaap in brand gestoken.
Dat komt tegenwoordig niet meer voor,
hoewel men zich, afgaande op het uiterlijk
van de bewakers, nog wel vaak afvraagt
wie de bewakers moet bewaken. Maar de
daklozen worden niet meer In elkaar ge
slagen of geschopt, zoals vroeger wei ge
beurde.
„Hotels"
Die nacht bood de stad onderdak aan
2672 man; minder dan tien procent van
heyoMal aantal verschoppelingen in New
Yoft, dat wordt geschat op 36.000 man.
Defmeesten blijven voor zichzelf zorgen
zolang ze kunnen. Die nacht sliepen er 225
man in de Shelter, 875 In La Guardia, nog
eens 450 in een ander tehuis op Wards Is
land, waar het Is voorgekomen, dat een
„cliënt" meer dan twaalf uur dood op de
grond lag, terwijl de anderen gewoon om
hem heen liepen. Nog eens 1172 man had
onderdak gevonden in de zogenaamde
slaaphotels In de Bowery: het Palace Ho
tel, het Union House, het Stevenson-, het
Detevan- het Sunshine- en het Kenton Ho
tel.
Dit laatste ligt tegenover een punk-disco,
de eerste in New York, waar voor de servi
ce acht dollar extra moet worden betaald.
Daarnaast Is het Amato-theater, waar een
operagezelschap (dat niet uit de Bowery
afkomstig was) Verdi's De macht van het
Noodlot" opvoerde. En In genoemd Palace
Hotel is de lounge afgezet. Volgens de ho
telstaf om hem schoon te houden voor
cliënten, met het gevolg natuurlijk, dat de
cliënten er ook geen gebruik van kunnen
maken. De meeste daklozen kunnen met
een bewijs van de gemeente gratis in het
Palace Hotel slapen, maar staan erop zelf
te betalen. De prijs bedraagt drie en een
halve dollar (acht en een halve gulden) per
nacht, plus 29 dollarcent stadsbelasting.
Dan Is er het hotel Delevan. Op 1 septem
ber schreef een Inspecteur In zijn rapport:
„Er moet nog verschrikkelijk veel aan dit
hotel worden gedaan om het geschikt te
maken voor menselijke bewoning". Op ne
gen september schreef een collega: „De
ruimte is'feeperkt en we kunnen niet alles
opschrijven wat eraan mankeert". Dit Is
dan het hotel waar Robert Callaghan in
zijn ergste dagen verbleef.
Hoe kwam hij daar? Geboren uit Ierse ou
ders groeide hij op in Brooklyn, waar hij
naar de middelbare school ging. Vlak na
de oorlog diende hij als soldaat in het
Amerikaanse leger in Italië, de mooiste tijd
van zijn leven, te oordelen naar zijn verha
len. Na zijn terugkeer in Amerika begon hij
te werken als kok In een soort Wimpey-
restaurant. Toen hij van het eieren bakken
en hamburgers braden genoeg kreeg, trok
hij naar het zuiden waar hij als tuinman
ging werken. Getrouwd is hij, voor zover
bekend, nooit geweest.
Aan de drank
Hij begon te drinken, waardoor hij zijn
baan kwijt raakte. Omdat hij geen werk
had kon hij de huur van zijn appartement
niet meer betalen. Hij probeerde In aan
merking te komen voor een uitkering,
maar kreeg die niet, omdat hij geen vast
adres had en hij had geen vast adres, om
dat hij geen rooie cent had.
Maar de ambtenaar die hem een uitkering
weigerde, gaf hem wel het adres van het
tehuis voor daklozen in de Bowery. Hij
weigerde daar te eten, omdat vijftienhon
derd hongerige mannen daar als dieren
vochten voor een hap voedsel. Wel sliep
hij overdag In het tehuis, zittend in een
stoel in wat de „Grote Zaal" werd ge
noemd. De nachten bracht hij op straat
door. Hij deed dit liever dan naar de
slaaphotels gaan, omdat dat te vernede
rend was en bovendien veel te gevaarlijk.
Callaghan was geen haveloze zwerver. In
tegendeel, hij was charmant en vindingrijk,
altijd bereid om een fles, een maaltijd of
een deken met een ander te delen. De re
gels van het straatleven had hij zich snel
eigen gemaakt. Hij wist alle warme lucht
gaten te vinden en verdiende af en toe een
paar dollar met het verrichten van klusjes.
Callaghan maakte ook kennis met de
evangelisatiepost in de Bowery, waar soep
wordt uitgedeeld aan de mannen, nadat ze
eerst talloze liederen hebben gezongen en
preken hebben aangehoord. Callaghan
leerde hoe hij laat kon binnenglippen en
aan soep kon komen, zonder ook maar
een noot gezongen te hebben. Na verloop
van tijd werd hij bekend als de burge
meester van de Bowery. Soms wordt wel
gezegd, dat hij als echte Ier zichzelf die ti
tel had gegeven, maar waar of niet, feit
blijft dat hij het gezag en de stijl had om
die titel waar te maken.
Middeleeuws
Door zijn vindingrijkheid trok hij de aan
dacht van Robert Hayes, een Jonge advo
caat die elke dag de dakloze verschoppe
lingen van New York langs zijn raam zag
trekken. Een middeleeuwse aanblik, vol
gens Hayes, die toen vijfentwintig was en
zich op een advocatenkantoor onder meer
bezig hield met Internationaal privaatrecht.
Niet bepaald een geëngageerde baan zou
men zeggen, maar Hayes werd boos om
wat hij zag. Hij constateerde, dat er geen
minderheid was die meer van zijn rechten
beroofd was dan die van de dakloze man
nen.
Hij bestudeerde de wetgeving met betrek
king tot de daklozen en hopelozen en
kwam tot de conclusie dat de Men's Shel
ter en de slaaphotels, zoals ze toen wer
den gerund, een absolute ontkenning van
hulp inhielden. Hij zag het als gewetenloos
om een tehuis voor daklozen te openen en
het dan zó te gaan runnen, dat het een hel
werd waar niemand naar toe durfde.
Hayes kwam in 1979 in aanraking met Cal
laghan, die toen bezig was om medestan
ders te ronselen voor zijn rechtszaak te
gen de staat en de stad New York: „Ro
bert Callaghan c.s. namens henzelf en na
mens alle anderen die in soortgelijke om
standigheden leven, tegen Hugh L. Carey,
gouverneur van de staat New York c.s."
Hayes die voor het eerst in zijn advocaten-
carrière als pleiter optrad, citeerde artikel
17, sectie L van de grondwet, waar staat
dat de „hulp, zorg en steun aan behoefti-
gen een zaak is die de samenleving aan
gaat".
De staat en de stad verzetten zich met alle
legale macht waarover ze beschikten,
maar op 5 december I979 stelde de presi
dent van de hoogste Amerikaanse gerech
telijke instantie, Andrew A. Tyler, de jonge
Hayes in het gelijk. Staat en stad kregen
opdracht zich van hun plichten te kwijten.
Vanaf dat moment bestond er een recht
op onderdak.
De burgemeester van de Bowery kon zijn
geluk niet op. Hij was nog steeds een Ier
in hart en nieren, net als gouverneur Ca
rey, de voornaamste gedaagde. „Denk je
eens in", zei Callaghan, „het is toch fan
tastisch dat de ene Ier de andere ver
slaat".
Met Kerstmis dat jaar nodigde Hayes de
zes aanklagers uit voor een diner met de
traditionele kalkoen In zijn kamer In 16th
Street. Er was er geen stromend water
een niet ongebruikelijk verschijnsel in dat
déél van de stad dus ze moesten het in
emmers gaan halen bij de Vietnamese
groenten boer om de hoek.
Goede tijden
Dat waren goede tijden voor Robert Cak
laghan, die als hij in een goed humeur
was, vaak sprak over zijn verblijf In Italië
en over de meisjes die hij in Rome was te
gengekomen. Hij sprak een klein beetje
Italiaans. Met name in de taal der liefde
was hij bedreven. Hij was galant tegenover
dames en vloekte nooit in hun gezelschap.
Hij zwierf door de stad, maar hij was er de
man niet naar om bij stations rond te han
gen. Soms nam hij voor een week zijn in
trek in het Delevan Hotel, maar hij be
schouwde dit als een zich schikken in zijn
lot en gaf de voorkeur aan de straten, de
metro's en de warme luchtgaten.
„Callaghan versus Carey" heeft nog een
lange nasleep gehad in de rechtszaal. De
stad kwam terug op zijn afspraak om
schone bedden en onderdak te verschaf
fen, maar de rechtbank weigerde burge
meester Koch in het gevang te stoppen
wegens „contempt of court", minachting
van de rechtbank. Pas kort geleden zijn
staat en stad met de rechtbank tot over
eenstemming gekomen. Hun afspraken
zijn vastgelegd in wat nu bekend staat als
het „Besluit Callaghan". Een rondreis
langs de tehuizen en slaaphotels toont
weliswaar aan, dat de stad zich ook nu
niet aan zijn verplichtingen houdt de
strijdlustige Hayes is van plan opnieuw
naar de rechter te stappen maar de
naam van „de burgemeester van de Bo
wery" leeft verder in het besluit, dat naar
hem is genoemd.
„Natuurlijke" dood
In september vorig jaar was Callaghan een
stuk magerder geworden en hoestte hij
onophoudelijk. Volgens Hayes wist hij, dat
de straat zijn dood zou worden. Twee we
ken lang had niemand hem gezien. In een
memorandum aan het Hoogste Gerechts
hof van Nöw York noteerde Hayes: „Aan
klager Robert Callaghan stierf op 7 okto
ber I980. Zijn lichaam werd door de politie
gevonden in Mott Street, Manhattan". Er
werd een routinerapport opgemaakt. Au
topsie werd niet nodig geacht. Volgens de
overlijdensverklaring was Robert Callag
han op natuurlijke wijze gestorven.
De meeste maatschappelijke verschoppe
lingen die dood op straat worden gevon
den, worden in Potters Field begraven in
graven gedolven door gevangenen. Maar
Robert Callaghan werd fatsoenlijk begra
ven. Tijdens de begrafenis gaf een man in
een versleten jas, die hem acht maten te
groot was, de priester anderhalve dollar
voor een mis voor zijn vriend.
TERRY COLEMAN/THE GUARDIAN
"?TERDAM Misschien hoort uw
de jnan u op dit moment boos uit
en: „Alweer zo'n onzin-verhaal
l krant!" Ot heeft een vage on-
rde op twee kilometer afstand
ncxjVd. dat u vanmiddag met uw
(jJTiouder overlegde hoe die vljf-
Aiuionderd gulden steekpenningen
e toewerkt moesten worden. Wie
wej wordt het telefoongesprek, dat
«"aks met de penningmeester van
Ijartclub hebt over de ballotage
j I, meneer De Groot wel afgeluls-
stv Wie zegt, dat de tafelaansteker
lat l kreeg toen u twaalf en een half
iiktiop (je zaak was geen piepklein
|®'Jertje verbergt? Watergate In uw
ragt u? Niet te hard zeggen. Het
n het gebeurt Al Jarenl Door wie?
Aibakj* met Ingebouwde zender. De ml-
cratoon geeft ook het zachtet geeproken
woord door.
Slimme zakenlieden, kleine profiteurs en
ziekelijk nieuwsgierigen, wie het een kick
geeft uw zakelijke, maar ook uw slaapka
mergeheimen te doorgronden. Wawom?
Omdat er winst te behalen valt, of zomaar,
omdat het zo leuk Is.
Het Is Inderdaad al laren zo gedaan. Op
de Nederlandse markt kon de apparatuur
die er voor nodig Is, schaars worden ge
kocht Dit In tegenstelling tot Amerika,
waar elk zichzelf respecterend postorder
huls toch wel tenminste enkele typen
„bugs" (kleine zendmicrofoons) In zijn ca
talogus had staan. In tegenstelling ook tot
Duitsland, waar bijvoorbeeld de firma PK
Electronics In Hamburg al sinds het begin
van de jaren zeventig met allkrlel soorten
afluisterapparatuur 'aan de weg timmert.
Oeze firma stuurde duur uitgevoerde cata
logi aan mensen In Nederland, die In deze
materie geïnteresseerd waren. Bij de
meeste artikelen stond dan gedrukt: „Nur
fik Export", omdat het gebruik ervan In foona die
Duitsland Is verboden. De markt In Duits
land was zeer willig.
„Zelfbescherming"
Dat moet een paar Nederlandse zakenlie
den op het Idee hebben gebracht om in
deze moeilijke tijden, waarin het wantrou
wen hand over hand toeneemt, het ook
maar eens te gaan proberen met afluister
apparatuur. De firma Personal Security
Systems In Amsterdam Is er één. De firma
Impex Protection/ In 's-Gravendeel de
tweede. Tegen buitensporig hoge prijzen
kan men er Interessante electronische
speelgoedjes kopen, allemaal bedoeld,
„om zich te beschermen". Voorbeelden:
apparatuur om telefoons mee af te luiste
ren en apparatuur om dat tegen te gaan,
zendmlcrofoontjes verborgen In balpen
nen, in koffertjes verborgen bandrecor
ders, asbakken en tafelaanstekers met in
gebouwde draadloze microfoons, koffer-
tjoa met Ingebouwde tv-camera's. micro-,
i door de muren heen „horen",
Stilleven: balpen met pek)* algaretten.
Maar wie zou vermoeden, dat er ook nog
een complete zendinetallatie in de bal
pen zit.
zendmicrofoons, die In de telefoonhoorn
worden verborgen, sujwrmlnl-camera's.
Allemaal apparatuur die In Nederland niet
mag worden gebruikt, maar wel mag wor
den verhandeld. Ook hier 19 de verkoop
„alleen voor export". Het zal da verkopen
de firmafs echter een zorg zijn, wat uw
buurmari met de apparatuur doet, die hl)
heeft gekocht. Als hl) daarmee uw slaap-
kamergehelmen wil ontfutselen, moet hl)
dat zal/ maar weten, Is de simpele redene
ring.
Het Is eea duistere en daarom misschien
erg dure handel. Vijfhonderd gulden voor
een balpen met microfoon, Is heel ge
woon. Zelfs de simpele prospectus van
Personal Security Systems kost al vijfen
twintig gulden, die van Impex is- gratis en
er staat meer In. Er staat tegenover, dat
de artikelen zelf weer wat duurder zijn. Het
la ook een handel die niet publiekelijk
wordt bedreven. Men ziet de waren niet
uitgestald in de etalage of op de toon
bank. De klant wil niet graag gezien wor
den. terwijl hl) koopt Het lijkt een beetje
op de manier waarop vroeger „vieze
blaadjes" werden verkocht: getrommel
onder de toonbank.
Niets nieuws
Wat apparatuur betreft is er niets nieuws
onder de zon. Dezelfde apparaten die acht
Jaar geleden werden aangeboden zijn er
nog, zij het Iets kleiner en electronlsch wat
meer verfijnd. Het doel is eveneens het
zelfde gebleven, bewaken, controleren, af
luisteren. Of zo u wilt: loeren en luisteren.
Hoeveel „bewakingsapparatuur er van
deze soort in Nederland op de markt is
gebracht, Is met geen mogelijkheid te be
rekenen. De buitenlandse firma's die Ne
derland al jarenlang bevoorraden zwijgen,
de Nederlandse firma's eveneens. Namen
worden niet genoemd, getallen evenmin.
Het blijft een duistere handel.
Toch is het een griezelig idee, dat u en ik
op dit moment kunnen worden afgeluis
terd. Hebt u een vermoeden, belt u dan de
politie. U zou waarschijnlijk wel de eerste
Kandelaar met afluiaterapparatuur. En
hoe vertrouwelijk kan een gesprek bij
kaarslicht niet zijn
zijn, want telefonische navraag bij de poli
tiekorpsen van Amsterdam. Utrecht en
Den Haag leert, dat er tot op heden geen
enkele melding is binnengekomen van
mensen die zich „beluisterd" voelden.
„Als ze het al vermoeden, zouden ze waar
schijnlijk toch niet bij ons komen, zeker
niet de bedrijven die bang zijn voor be-
drijfsspionage. Die doppen hun eigen
boontjes wel. Maar ik ben er haast wel ze
ker van, dat er op flinke schaal wordt af
geluisterd". zegt voorlichter Beilsma van
de Utrechtse politie. Deze mening leeft
ook bij andere politiekorpsen.
Het gebruiken van afluisterapparatuur is
een strafbaar feit In Nederland. Als de ap
paratuur al wordt ontdekt, moet echter
nog bewezen worden wie ze heeft ge
plaatst. Dat is praktisch ondoenlijk.
We moeten er maar mee leren leven, dat
,we elk moment van de dag kunnen wor
den bespied, beloerd, beluisterd. De gees)
van James Bond 'waart door de straat
.Watergate wacht u.
GERARD CRONE
