In 1982 dreigt de ineenstorting, ik zeg dit niet lichtzinnig" Wonderolie informateurs lijkt kabinet overeind te helpen LEO TINDEMANS (DE NIEUWE PREMIER?): Politie! Partij Parlemf J ■BINNENLAND/BUITENLAND LEIDSE COURANT ZATERDAG 31 OKTOBER 1981 PAGINA Gesprek met de machtigste man van Belgie Leo Tindemans. 59 jaar, is voorzitter van verre weg de grootste politieke partij van België, de Christelijke Volks Partij. De CVP bestaat al leen in het Vlaamse landsgedeelte en is daar doorgaans goed voor 40 tot 50 procent van de stemmen. Op de communisten na kent het poli tiek verscheurde België geen nationale partijen meer. De tweede macht in het land wordt ge vormd door de Waalse socialisten, met 32 zetels in het nationaal parlement (tegen 57 voor de CVP). De CVP is een standenpartij met verschillende zogenoemde strekkingen, zoals katholieke werknemers (arbeiders en bedienden, zegt men in Vlaanderen), ondernemers (patroons) en zelfstandigen. Links en rechts verwijten de CVP een eeuwige onduidelijkheid, een vastbe radenheid om nooit te kiezen tussen uiteenlo pende belangen. Nu in België na de val van het rooms-rode kabinet-Eyskens vervroegde algemene ver kiezingen in aantocht zijn (zondag 8 november) sprak onze correspondent in Brussel met partij voorzitter Tindemans. De meesfe waarnemers tippen hem als de nieuwe minister-president van een regering met de liberalen. Hij bekleed de dat ambt ook al van 1973 tot 1978. De voor bije drie jaar pendelde de CVP-leider tussen de Brusselse Wetstraat en zijn zetel in het Euro pees Parlement. Maar Tindemans bleef de beli chaming van „de CVP-staat", de machtigste man van zijn vaderland. Voor zover politici nog macht hebben in België, dat volgens velen vol slagen onbestuurbaar is geworden. BRUSSEL Het partijbe stuur van de CVP zetelt in de Brusselse Tweekerken- straat, een dankbaar adres voor politieke cabaretiers. Het is een straat vol stijl volle huizen uit het fin de siècle, ruw onderbroken door de futuristische CVP-gevel van een soort opeengestapelde fel oranje televisietoestellen. België is meer een land van fan fare dan van harmonie. In zijn evenwel sobere werk kamer ontvangt de voor zitter zijn Nederlandse gast met kwieke gebaren maar een vermoeid ge zicht. De bijna zestiger Tindemans is getekend door de stembusslag. Avond aan avond spreekt hij grote en kleine zalen toe, soms in enkele uren tijd op drie verschillende plaatsen. De grootste demonstratie die België ooit heeft meegemaakt, de mars door Brussel tegen de kernbewapening, is nog geen 24 uur voorbij als Leo Tinde mans het hoofd in de handen legt en antwoordt op de vraag waarom hij niet heeft meege lopen. „Wij zijn natuurlijk al lemaal voor de vrede, maar er hing een dubbelzinnigheid over deze betoging. Men eiste een zelfstandige buitenlandse politiek van België en liet in het midden of men tot eenzij dige ontwapening bereid is". Is elk zelfstandig buitenlands beleid in bewapeningsaangele genheden binnen de NA VO dan uitgesloten? Tindemans, ooit genoemd als toekomstig secretaris- generaal van de NAVO en opvolger van Joseph Luns: „België heeft in zijn geschiedenis vaak gepoogd een onafhankelijke koers te varen en dat is tel kens faliekant mislukt. Voor de Eerste Wereldoorlog had den wij een verplichte neutra liteit, maar in 1914 is-Pruisen ons land binnengevallen. In 1936 zijn \ve vrijwillig neutraal geworden, naar het voorbeeld van Nederland, maar dat heeft niet belet dat wij in 1940 onder de voet zijn gelopen. We zijn een klein en kwetsbaar land. Veiligheid is altijd een obsessie geweest van onze regeerders. Na de oorlog was de enige op lossing voor ons een alliantie en dat werd de NAVO. Zonder die NAVO hebben wij geen waarborgen voor onze verde diging". U gaf als reactie op de beto ging in Brussel dat de CVP blijft vertrouwen op het af- schrikkingsevenwicht als ga rantie voor de vrede. Is dat het enige vergezicht? „Tot op heden zien wij niets anders. Wij willen ontwape nen, zo vlug mogelijk, maar dan gelijktijdig, evenwichtig en wederzijds". Staat u achter het voorbehoud dat ook de Belgische regering in 1979 heeft gemaakt ten aan zien van de plaatsing van Amerikaanse kernraketten? „Ja. Wij vragen eerst te onder handelen, vooraleer die plaat sing er kómt. Als Washington en Moskou niet gauw resulta ten boeken, zal in de NAVO opnieuw een discussie moeten plaatshebben en zullen we ons definitief standpunt bepalen wat die plaatsing betreft". Kunnen de Europese geal lieerden geen grotere inbreng krijgen binnen de NAVO ten opzichte van Amerika? „Ja, maar dan komen we weer in botsing met die manifestan ten. De Europese pijler van de NAVO versterken betekent een grotere inspanning van Europese kant voor defensie. En ik zie niet direct dat men daartoe bereid is". Toen U die 200.000 vredesbeto- gers in Brussel zag. dacht U toen: wat laten ze zich toch misleiden door de propaganda van de Sovjet-Unie? „Dat was niet mijn eerste reac tie. Ik dacht wel, wat is het in een democratie toch moeilijk om de mensen de juiste toe dracht te vertellen. Ik heb me afgevraagd wie het militair probleem kent, wie de diplo matieke aspecten en wie de Amerikaans-Europese verhou dingen kent. Dat was zo'n beetje mijn meewarig ontgoo cheld gevoel. Maar ik bewon derde de edelmoedige gevoe lens en ik zeg: Wie kan er nu nog beweren dat er agressivi teit is van Westerse kant". Kernbommen en kerncentra les zijn volgens velen twee lo ten aan dezelfde stam. Maar Leo Tindemans denkt niet dat de onrust in Nederland over de kernenergie eveneens zal overslaan naar België. Hij zegt: „Dat leeft hier veel minder. We zijn in België het bouw programma voor zeven kern centrales aan het voltooien. Vijfentwintig procent van onze elektriciteit komt uit' de kernenergie. Dat is het hoog ste in Europa. Er is wel herrie over de vraag of er nog twee centrales bij moeten komen. Daarvoor moet er eerst een energiedebat in het parlement komen". Zal dat debat het energiebeleid wijzigen? „Ik neig er naar te zeggen van niet. Er zal geen meerderheid zijn die wil stoppen met kern energie. Persoonlijk denk ik dat het aandeel van de kerne nergie nog iets groter zou kun nen, dat er nog een centrale bij kan". Aardbeien De partij van Leo Tindemans gaat de verkiezingen in met een sociaal-economisch „JET- -plan". De letters verwijzen naar de Jeugd, de Economie en de Toekomst. Het plan be vat geen spectaculaire aanval len op de steeds agressievere economische crisis,, die België het Europese werkloosheidsre cord heeft bezorgd. Zo ont breekt het voornemen om een eind te maken aan 's lands ri goureuze systeem van loonin dexering (volgens de EG de Belgische arbeidsvernietiger bij uitstek), waarbij telkens een algehele aanpassing van lonen en uitkeringen plaats heeft zodra het gezinsbudget met twee procent is gestegen. Dat kan de economie op vier tot vijf loonrondes per jaar ko men te staan. Is de index ook voor u nog al tijd een heilige koe? „Wij willen het hele probleem niet toespitsen op die index. We gaan er van uit dat die principieel in orde is. Hij heeft jarenlang goed gewerkt en so ciale conflicten voorkomen. We denken alleen aan een aanpassing van het mechanis me. Het is in deze crisistijd toch niet normaal dat als de aardbeien duurder worden alle lonen en sociale voorzie ningen omhoog gaan. Heel Wallonië hangt vol met affi ches van de Franstalige socia listen dat zij de enigen zijn die de prijscompensatie verdedi gen. Wij zeggen dat alle pro- duktiekosten gedrukt moeten worden, de lonen, de sociale lasten, de energie en de rente lasten, om de bedrijven weer concurrentiekracht te geven. Er zijn meer dan 400.000 volle dig werklozen, op een arbeids- bevolking van 4 miljoen. De bloedstorting via de begroting moet gestelpt worden. De tota le schuld van de overheid gaat naar de 300 miljard gulden. Wij lenen 100 miljoen gulden per dag. De economische groei die we beogen zal de eerste ja ren opgaan aan het aflossen van de buitenlandse schulden en niet in het binnenland kun nen worden besteed: Als we na de komende verkiezingen weer een periode van kabi- netscrises en onbestuurbaar heid krijgen stort de Belgische economie in 1982 ineen. Ik zeg dit niet lichtzinnig. De ineen storting komt in 1982. Dan krijgen we de situatie als in Denemarken. Daar is de munt geloof ik vijf keer achtereen gedevalueerd en de rentevoet bedraagt 23". „Dat weet ik niet op het ogen blik. Het is zeer eigenaardig, maar de CVP is praktisch de enige die in de verkiezings strijd spreekt pver de sociaa- 1-eConomische situatie". Men zegt dat U wilt terugkó men als premier van België. „Ik sta niet te trappelen. De ij- delheid van het ministerschap is bij mij allang voorbij. Ik heb tien jaar lang in regeringen gezeten, ik weet wat het is. Maar het land is in zulke grote moeilijkheden, dat ik zeg goed, als men mij vraagt. Alleen echter als de ploeg mij aan staat en ik voor honderd pro cent achter het programma kan staan. Ik ga geen dingen verdedigen waarin ik niet ge loof". Armen Garandeert U, bij de noodza kelijke ingrepen, de koop kracht van de laagstbetaalden? „Ja. Wij vinden dat iedereen moet inleveren naar draag kracht. Er moet een genuan ceerde loon- en salarisbeheer- sing komen. De vorige pre mier, Wilfried Martens, heeft gepoogd dat bij wet op te leg- *gen. Toen is er in zijh regering een breuk gekomen met de so cialisten. De toestand is intus sen sterk verslechterd. Bij de nieuwe regeringsvorming zal duidelijk moeten worden wat men op dit punt gaat doen". Het sociaal minimum ligt in België nog altijd zeer laag. Op ongeveer twee derde van dat in Nederland. Er zijn volgens sociologische studies meer dan een half miljoen armen in Bel gië, mensen die. op de rand van de bestaanszekerheid le ven met nog geen 700 gulden per maand of een kleine dui zend gulden per eöhtpaar. Waarom is dat niveau nooit hoger geworden Leo Tindemans pensioen, de aow. Dat bestaat hier niet. Wij hebben zes ver schillende pensioenstelsels, voor arbeiders, voor bedien den, voor ambtenaren, voor zeelieden, voor mijnwerkers en voor zelfstandigen. We zou den die stelsels willen samen smelten om tot een basispen sioen te komen plus de moge lijkheid vrijwillig iets bij te dragen voor een aanvullend pensioen. Dat is tot nog toe niet haalbaar gebleken vanwe ge, laat ons zeggen, groepse goïsme. Degenen die een ho ger pensioen hebben weigeren naar een uniform stelsel te gaan. Bij de zelfstandigen, die het laagste zitten, maar wel premie moeten betalen, is er veel wrevel dat de sociale bij stand voor mensen die er niet voor hebben betaald bijna even hoog is". De oorzaak van de jongste ka binetscrisis is de vier miljard gulden overheidssteun die de Vlaamse partijen weigerden toe te staan voor de zieltogen de Waalse staalfabrieken rond Luik en Charleroi. Komt dat geld er na de verkiezingen Mislukking wel? moet worden en dat dat geld gaat kosten. Maar daaraan zijn voorwaarden verbonden. De cao moet verlaagd worden en verouderde afdelingen moeten sluiten. Als men er nu geld in pompt is dat in een gat zonder bodem. Het hele steunplan moet trouwens nog worden goedgekeurd door de EG. Men mag de concurrentie niet ver valsen. We zullen zien wat de EG zegt". „Wij hebben aanvaard dat die industrie gezond gemaakt De CVP is van oudsher de partij die de Belgische een heidsstaat in stand wil houden. Achter de secretaresse van Leo Tindemans prijkt het vor stenpaar Boudewijn en Fabiola aan de wand, een tafereel dat in weinig andere Belgische partijbureaus te zien zal zijn. Maar terwijl de CVP het na tionaal economische herstel benadrukt, onderstrepen de Franssprekende socialisten van partijleider Guy Spitaels de zelfstandigheid van Wallo nië. Dat zijn toch twee verkiezings strijden naast elkaar? „Zo kunt U dat samenvatten inderdaad. We zijn in een fase dat niemand weet waar het met België naar toe gaat. De meesten zijn tot de overtuiging gekomen dat de staatshervor ming van Martens, die vorig jaar tot stand kwam, niet kan werken, een mislukking is. De Vlaamse en Waalse deelrege- ringen en -parlementen kre gen toen beperkte zelfbeschik king op het vlak van ruimtelij ke ordening, milieu, huisves ting en streekeconomie. Velen die daar achter stonden dach ten dat daarna de Vlaams- -Waalse koorts zou gaan dalen. Het tegendeel is gebleken. Men wil almaar verder gaan. Spitaels wil baas zijn in eigen huis. Hij wil ook het staal, de scheepsbouw, de landbouw en de financiële instellingen re gionaliseren. Men moet zich afvragen wat er dan nog aan staat overblijft". Hoe komt U ooit tot een com promis na de verkiezingen? „Wij zijn er bevreesd voor dat alle energie weer zal opgaan aan dit soort kwesties. In Wal lonië, niet alleen bij de socia listen, denkt men dat het hun beter zal gaan als ze zelf kun nen beslissen. Wij gaan ons daar niet tegen verzetten, op voorwaarde dat het niet in ons nadeel zal zijn. Ik vind het wel een ongelooflijke vergissing, dat je eist met eigen middelen uit de put te geraken terwijl je economisch achteruit holt. Juist dan zou een grote natio nale inspanning moeten ge beuren. Het laat zien hoe moeilijk de vorming van een nieuwe regering zal Zijn. Voor een coalitie zijn zowel Vlaamse als Waalse partijen nodig. In de grondwet staat dat een re gering is samengesteld uit voor de helft Nederlandstalige en voor de helft Franstalige mi nisters". U zegt eigenlijk: als er om ver dere federalisering van de staat wordt geroepen, dan zal het vanuit Wallonië zijn? „Zo is het. Zo is het. Met het zinnetje dat in ons programma staat: wie meer bevoegdheden wil dan de staatshervorming tot nog toe bepaalt, zal er zelf financieel voor moeten op draaien. Dus eigen belastingen gaan heffen". De Walen verwijten de Vlaamse partijen dat ze het economisch herstel van Wallo nië stelselmatig blokkeren in de nationale regering. Dat U uit bent op de verloedering van Wallonië. „Wij hebben 'geen belang bij de verloedering van Wallonië. De haven van Antwerpen leeft van dat gebied. Als het land een eenheid is stelt nie mand zich de vraag wie voor wat betaalt. Maar vanaf het ogenblik 'dat je gaat afbake nen, gaat zeggen wij doen dit zelfstandig en we moeten daar zoveel geld voor hebben, dan gaat men studies publ over de geldstromen Vlaanderen naar Walloi dat heeft een weerslag !E' publieke opinie. Heel wa ar mingen willen alleen ga Waalse last afgooien. Maf*0 deren zeggen juist nu: fel we het land niet kapotm: eg :g' Van Agt Het politiek stelsel in er verschilt sterk van dat i m derland. Het parlement 1* weinig in te brengen, de 'e voorzitters des te N CVP-partijvoorzitter mans zegt niet gelukkig er met dit taaie verschijnse on „Het systeem is uitgegaa JJ de socialistische partij. .beslist men op het partijb !n welke houding hun mii "8 en kamerleden zullen !a men. En dat wordt van |e ren op een persconferenl kend gemaakt. Je kunt a®n dere partij moeilijk acht 'ei ven, want dan vragen de sen waarblijven jullie. «- zaak is tevens dat er gee I tionale partijen meer zijnp politieke stromingen zijn splitst in een Waalse ei *1 Vlaamse partij. De zin on antwoordelijkheid te h voor het geheel is erg klePI moet een Belgische rej^a: maken zonder Belgen. 'Je derland voelt een parlen lid zich de vertegenwooi. van het volk tegenove 'e staatshoofd en tegenovi ei regering. Hier voelt mei>l< alleen afgevaardigde vai^ partij". ,jj( De enquêtes voorspelle CVP een verlies van ruil procent. Is dat realistischre nt „De moeilijkheid is nie!h< program, daar krijgen w ra steun voor. Maar de vo jaren met al die regering ses en uitwassen zoals st de ministers, hebben ee van afkeer tegen de pPa veroorzaakt". ni< „Dat zou ik niet durvel gen. Misschien dat eenl ling het eens over eenj man heeft, maar in het meen zijn Belgen gebord mocraten. Stel U voor dal iets zou opleggen aanf Belg?" Voor het eerst Leo Tindemans, de maf ooit door Nederlands prf Van Agt tot diens leerm is uitgeroepen. Wat is toch die speciale ij tussen u en Van Agt? „Dat is, hoe zal ik het a een heel vriendschap relatie, een direct conta mens tot mens. Er slaat? baar een vonk over als i kaar zien". „Ik voel me natuurlijk als hij dat zegt. Maar i sindsdien als eerste miF afgetreden en hij is het nf tijd. De leerling moet dif talenten hebben". Heeft Van Agt eigenscA waarop U jaloers bent? 1 „Ik ga mezelf niet on® maar zoajs hij rustig kat ven in de meest moeilijlj standigheden, terwijl erg binnenste zoveel moetb gaan, dat is wel een£ deugd". MARC DE KOlf DEN HAAG Zal de wonderolie, die de informateurs De Ga- lan en Halberstadt met de geheimzinnigheid van Middeleeuwse alchemisten hebben gebrouwen, goed genoeg zijn om het zieke kabinet te helpen Omdat we daar een aantal goede argumen ten voor menen te hebben, doen we een gewaagde voorspelling: ja! De CDA'er Piet van Zeil, staatssecretaris van economische zaken, had vermoedelijk gelijk, toen hij deze week op een spreekbeurt in Den Haag de verwachting uitsprak, dat maandag over een week de langverbeide regeringsverklaring in de Twee de Kamer te horen zal zijn. Knappe jongens dus, die beide PvdA-toverdokters. Ongetwij- Lager pitje feld, want niet iedere hoogleraar bezit het vermogen een zó ver nuftig sociaal- en fiancieel-economisch recept te formuleren dat het voor PvdA èn CDA aanvaardbaar is. Maar laten we wel we zen, dat is natuurlijk niet de voornaamste reden, waarom de nu zieltogende centrum-linkse patiënt straks weer rechtop zit, zij het dik in de kussens. meer zouden ontlopen. Dat versterkt het onderhuidse gevoel bij Den Uyl en de zijnen dat zij niet goed meer overkomen bij het grote publiek. De gemiddelde Nederlander gelooft kennelijk niet dat de oplossingen, die de PvdA aandraagt voor de economische malaise, deugdelijk zijn. Dus kan de partijtop in feite niet anders Aardgas dan de neus dichtknijpen en alles slikken wat nodig is om in de regering te blijven, al is het wonderolie. De smaak van deze vloeistof wordt overigens wel iets beter, doordat zij is vervaar digd door twee „eigen" mensen. Dat Dries van Agt en Joop den Uyl elkaar nog een tijd in de ministerraad van onder de oogleden zullen zitten beloeren, heeft een onderliggende oorzaak. Deze valt ruwweg uiteen in twee delen: de PvdA meent zich op dit moment geeii nieuwe verkie zingen te kunnen permitteren en het CDA is daar (nog) niet aan toe. De socialisten zijn doodsbang, dat een nieuwe gang naar de stembus hun aantal zetels in de Kamer zelfs ver onder de veer tig zou kunnen brengen. Die angst wordt vooral ingegeven door een onlangs gehouden NIPO-peiling, waarin de PvdA zoveel verliest aan D'66, dat beide partijen elkaar in omvang niet veel Het behoeft dus geen verbazing te wekken als Den Uyl ermee instemt dat zijn plannen voor het scheppen van arbeidsplaatsen door de overheid op een lager pitje worden gedraaid. De eis die fractieleider Wim Meijer op het PvdA-congres op tafel legde van dertig- a veertigduizend hele banen'en even groot aantal deeltijdbanen volgend jaar, wordt heus niet ingewilligd. Eén volledige arbeidsplaats kost jaarlijks zo'n vijftigduizend gulden. Veertigduizend maal vijftigduizend is twee miljard en zoveel geld is er domweg niet, omdat het regeerakkoord moet worden nageleefd. Het blijven binnen de grenzen van dat akkoord is im mers de onverbiddelijke eis, die het CDA stelt aan het compro mis. Met andere woorden: De Galan en Halberstadt dienden er voor te zorgen dat volgend jaar het financieel tekort van de re gering tenminste één procent kleiner is en dat de druk van be lastingen en sociale premies niet groter wordt. De bedoeling daarvan was de twee wegen af te snijden, waarlangs vooral so cialisten hun belèid plegen te verwezenlijken: het aandraaien van de belastingschroef en het nog sneller laten draaien van de bankbiljettenpers. Directeur Gijs van der Wiel van de Rijksvoorlichtingsdienst, die optreedt als woordvoerder van de beide economen, bevestigde dat de informateurs binnen het akkoord gebleven zijn. Zelfs zouden zij de indruk weten te wekken dat het financieringste kort volgend jaar terug gaat naar ongeveer 6,5 procent, aan welk cijfer vooral in CDA-kring ontzettend zwaar wordt getild. „De enige ruimte die ze hadden was het uitsmeren van bepaalde din gen in de tijd en dat hebben ze gedaan". Volgens andere bron nen in het regeringsapparaat moet daar vooral onder worden verstaan dat de verwachte tegenvallende opbrengst van de aard gasverkoop (minder afzet en daling van de dollar) over twee jaar is gespreid. De Galan en Halberstadt redeneren daarbij als volgt: het zal wel tegenvallen, maar wie zegt dat dat allemaal al in 1982 gebeurt? Het ministerie van financiën schijnt dat te slik ken, omdat de informateurs eerst het „aardgasgat" kleiner had den gemaakt, namelijk door de elektrische centrales te verplich ten meer op gas te gaan stoken. Zo kromp het gat van 1,7 mil jard naar 950 miljoen. Tegenzin Onder deze financiële omstandigheden is er voor het gemiddel de kamerlid van het CDA geen reden „neen" te zeggen tegen de compromisvoorstellen. En dus ook geen reden zo kort na de ver- kiezingen alweer van deze coalitie af te willen. „We hebbel toch nog niet eens echt met de PvdA geprobeerd," aldi prominent christen-democraat. Vandaar dat de minister Agt en Van der Stee, die twee weken geleden echt hun bt V hadden van de in hun ogen onverantwoordelijk drammen cialisten, niet anders kunnen dan deze lieden voorlopig; weer te aanvaarden als collega's. Dat dit met frisse te gaat, bewees Van Agt van de week, toen hij de PvdA d e met een totale breuk, als deze lijmpoging zou mislukken. I dien bevestigde hij kennis te hebben genomen van de opiniepeilingen, die lijken te wijzen op een nieuwe meerc voor CDA en VVD Tijdbom r Hoe lang de nu overeind gezette patiënt het zal maken, vooral af van de zorgen waarmee hij vervolgens wordt orrjj Heel belangrijk daarbij is uiteraard of Den Uyl, die het k e heeft doen knappen vanwege zijn banenplan, zijn gezicl n redden. Wellicht dat hij (een gedeelte van) die erbij geti c 750 miljoen aardgasgeld mag gebruiken om toch nog een v arbeidsplaatsen extra te creëren. En ook zou men die ba zijn conto kunnen schrijven, die er volgend jaar toch al 0 bijkomen, door noodzakelijke uitbreiding van het overh L paraat. Laat het CDA de PvdA-leider onder het juk do< waardoor de sfeer in het kabinet er niet beter op wor< ,e lijkt het einde van de patiënt, die bovendien nog een tijdb j kwestie van de kruisraketten) onder zijn bed hoort tikke n slechts een kwestie van een paar maanden. w RIK IN T

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1981 | | pagina 8