mBSBÊÊÊBÊÊ
Kille conservatieve
wind blaast
overAmerika's
nationale parken
dchbatt
$de maatjes
"1 Libanezen
WÉL
V.i
fM:'
*^ti3
Foto boven:
Sommige Nationale
Parken bestaan uit
uitgeatrekte
prairies waarop
nog volop buffels
grazen.
si-»**.
Foto rechts: Het
Canyonland is
ongetwijfeld het
Nationale Park van
do Verenigde
Staten dat het
meest tot de
verbeelding
spreekt
prrespondent ih Washington,
iet, maakte de afgelopen zo-
tn omvangrijke trip door de
|de Staten. Hij legde bijna
km af, bezocht 28 staten en
f drie weken in Californië. Tij-
Ijn rondreis bezocht hij een
Rationale parken. In onder-
Iverhaal geeft hij een impres-
I zijn bezoek aan die parken,
m door een portret van Ameri-
idnister van binnenlandse za-
js att, wiens politiek algemeen
I gezien als een grote bedrei-
I )or de natuurgebieden in de
CANYON Het landschap lijkt
»rste dag van de schepping verge-
becfuige hoogvlakte van Arizona laat
te len de 2000 meter naaldboomfor-
?e, die zich aaneenrijgen tot bos
weg naar het Westen klimt hoger,
irt ktter, de naaldbossen worden dich-
icht ijler en koeler. Dan scheurt de
en. De Grand Canyon. Op somml-
X riten meer dan twee kilometer diep.
in. Eaal van de aarde zelf. Als je naar
der kijkt, kijk je twintig miljoen eeu-
nééig- De vermetele die de tocht naar
milu aandurft, maakt een kllmatologi-
i van de wouden van Canada naar
llingitijn van Mexico. De adelaar kan
beweging van de vleugel naar
I botfant zeilen, voor de eenvoudige
naatlilist kan het een reis betekenen
lëns 300 kilometer,
als id Canyon is een van de schltte-
modtionale parken in de Verenigde
park beslaat bijna 3.000 vier-
werpmeter. Vorig jaar waren er tegen
vniljoen bezoekers. Maar de Vere-
teid éten hebben meer van dit soort
latuiBryce Canyon in het zuidwesten
ihaffttaat Utah heeft een oppervlakte
r óri 150 vlerkante kilometer. De ele-
penhebben er in een eeuwigheid de
onafllige vormen in de kalksteen ge-
stenrin zacht rood, geel, oranje, roze,
1js en wit. Het heeft Iets van een
t veflats van nlet-gebrulkte Walt Dis
aak elen. De aanblik is van een adem-
an etde decadentie.
rf je tijdens je verblijf In de Vere-
fooraten slechts één nationaal park In
ordtnigde Staten zou mogen bezoe-
bI op» zullen de kenners je adviseren
n stJowstone te gaan. Het is het oud-
park in de wereld (1872) en
erulm 9000 vierkante kilometer het
i het' In de Verenigde Staten. Yellow-
noetedt zoals dat heet „voor elk wat
rse i Is een zeer spectaculaire canyon,
Foto linke: Deze
merkwaardige
rotsconetructie,
bijgenaamd de
vieeenoogboog, fa
te zien in het
Nationale Park van
de Grand Canyorn.
er zijn prachtige meren, eindeloze bossen,
valleien, bergen, prairies en de wonderlijke
geisers. In Yellowstone spreek je niet meer
vertederd van „moeder aarde". Het
geweld, dat zich onder onze voeten af
speelt, is er voortdurend rommelend en
borrelend aanwezig. Al sinds mensenheu
genis spuit de befaamde geiser Old Faith
ful er met kleine afwijkingen elk uur bijna
50.000 liter kokend water omhoog. Het
lijkt druk in Yellowstone ruim 2,6 mil
joen bezoekers In 1980 maar dat komt
vooral omdat maar vijf procent van het
park direct toegankelijk Is. Hangt men
echter de knapzak om en betreedt men de
smalle paden, dan is er stilte, leegte en
deelt men de adembenemende natuur
slechts met gelijkgestemde natuurvorsers,
grizzly-beren, elanden, rendieren, bisons,
gaffelantilopen en talloze andere dieren.
Indianencultuur
Maar niet alleen de mooiste natuur is in
beschermde parken ondergebracht. Ook
cultuur-historische monumenten worden in
parken beschermd. Je hoeft niet naar
Mexico of Peru om de verbazingwekkende
overblijfselen van de Indianencultuur te
aanschouwen. Met name In het zuidwesten
van de Verenigde Staten vind je deze her
inneringen. In het bergstadje Taos In
Nieuw-Mexico bevindt zich een tot vier
verdiepingen reikende „pueblo", die al
meer dan 1.000 jaar onafgebroken door
Indianen wordt bewoond. Mesa Verde In
het uiterste zuiden van Colorado Is een
van de meest Interessante nationale par
ken. Rond 1870 werd er het oudste en
grootste appartementsgebouw in de Vere
nigde Staten ontdekt. Een stad van 500
woningen, uitgehouwen in de rotsen als
bescherming tegen mogelijke vijanden en
natuurkrachten. Waarom het rond 1300
werd verlaten, is nog altijd een raadsel. De
meest waarschijnlijke verklaring is volgens
historici een droogteperiode, die mogelijk
75 jaar heeft geduurd.
Canyon De Chelly hier uitgesproken als
„Diesjee" verdient als nationaal monu
ment onder meer vermelding omdat het
geen eigendom is van de Amerikaanse re
gering. De canyon In Noordwest-Arlzona is
eigendom van de Navajo-Indianen. Je kunt
er dan ook alleen maar in met een Navajo-
gids. Dat is niet alleen om de In de cany
on landbouwende Indianen tegen ongere
geld bezoek te beschermen, maar ook
vanwege het verraderlijke drijfzand dat
hier en daar In de canyon aanwezig is. Het
is er ruig en heet. „Ik hou van dit werk"
zegt de goedlachse 26-jarlge gids Sam,
„al was het alleen maar om Jullie bleekge-
zichten te zien veranderen In roodhuiden".
Bezuinigingen
De hierboven beschreven parken vormen
nog geen twee procent van het totaal aan
tal nationale parken In de Verenigde Sta
ten. Tussen de twee oceanen zijn er In to
taal 334 te vinden.
Sinds het begin van de jaren zestig is een
traditie ontstaan, waaraan tot hu toe elke
regering zich heeft gehouden. Het be
schermd gebied wordt elk jaar uitgebreid.
Vooral de regering Carter heeft door gi
gantische aankopen In Alaska het federale
parkland meer dan verdubbeld.
De nieuwe conservatieve wind van Reagan
blaast echter ook z'n kille adem over wat
wel genoemd wordt „de laatste omvangrij
ke wildernis In de geïndustrialiseerde we
reld". Meer nog dan de bezuinigingen, die
ook het natuurbeheer hard treffen, maakte
Reagans benoeming van James Watt op
het vitale ministerie van binnenlandse za
ken zijn koers duidelijk. In Nederlandse
termen vertaald was het zoiets als de be
noeming van Marcus Bakker op Defensie.
Deze benoeming betekende een klap in
het gezicht van de Amerikaanse natuurlief
hebbers. Watt immers had sinds 1977 na
tionale faam verworven als directeur van
een organisatie in Denver, die zich beijver
de om bedrijven en particulieren te helpen
in hun strijd tegen zoals Watt het zelf
pleegde uit te drukken, „de onderdrukking
door extremistische natuurbeschermers".
Hij heeft zich, zij het grotendeels bulten de
internationale schijnwerpers, met gemak
opgeworpen tot het meest omstreden lid
van Reagans kabinet. Het wordt steeds
moeilijker Congresleden of kranten en tijd
schriften te vinden, die nog niet hebben
aangedrongen op Watts aftreden. Zelfs
Sports illustrated, Amerika's grootste
sporttijdschrift, sloot zich onlangs aan bij
de lijst van „weg-met-Watt-roepers".
Newsweek opende een omslagverhaal
over Watt met de dramatische tekst: „Het
land bestond al voor de komst van James
Watt, het zal hem overleven, maar het zal
nooit meer hetzelfde land kunnen zijn". De
Republikeinse partij in Californië zond een
noodkreet naar president Reagan: „Gooi
Watt eruit, anders gaan we hier flinke ver
liezen lijden".
Gevechtsklaar
James Watt (43), een jurist met het uiter
lijk van een studeerkamergeleerde, had
niet lang nodig om de Amerikaanse na
tuurliefhebbers gevechtsklaar te krijgen.
Hij benoemde een jurist van een grote
houtfabriek tot hoofd van de Bosdienst.
Voor de dienst Visserij en Wild viel Watts
oog op een inmiddels al legendarisch ge
worden figuur, dokter Norman Roberts.
Dr. Roberts liet weten in 1939-1940 zoölo
gie te hebben gestudeerd in San Dlego,
maar diverse kranten vonden al snel uit
dat Roberts in die tijd slechts een botani
sche cursus had gevolgd. Op een kennis
makingsbijeenkomst in Washington sloeg
Roberts genadeloos toe. Hij bleek een
ware komiek en vertelde onthutste bezoe
kers van de bijeenkomst zijn benoeming
te danken te hebben aan het feit, dat hij
de tuinmeubelen had gerangschikt in de
tuin waar Reagan in 1965 zijn kandidatuur
voor het gouverneurschap van California
had aangekondigd. Hij vertelde ook enige
tijd als veearts gewerkt te hebben, maar
dat was niet zo'n succes geweest. Hij was
gestopt na een vergeefse poging de eier
stokken bij een kater weg te halen.
James Watts uitlatingen hebben vrijwel
vanaf de eerste dag grote deining opge
roepen. Hij kwam binnen met de medede
ling dat hij „50 jaar wanbeleid zou om
draaien", hij ontsloeg 50 juristen en alle
medewerkers die van enige binding met
de regering-Carter blijk hadden gegeven.
„De milieubeschermers zijn de sleutel van
de voordeur van dit departement kwijt ge
raakt. De deur staat nu open voor ieder
een", aldus Watt. Het bedrijfsleven rea
geerde aangenaam verrast. Carl Bagge,
president van de National Coal Associa
tion: „Hij heeft mijn baan weer plezierig
gemaakt". Maar zelfs de olie-industrie was
verbaasd, toen Watt aankondigde in vijf
jaar bijna een half miljard hectare zeebo
dem te willen uitgeven voor olieboringen
langs de kust. Het overkoepelende Petro
leum Instituut liet Watt beleefd weten ver
eerd te zijn met zoveel aandacht, maar de
capaciteit te missen om zo'n gigantische
oppervlakte te lijf te gaan.
James Watt Is een religieuze fundamenta
list, waaronder in de Verenigde Staten die
protestanten worden verstaan, die geloven
in de letterlijke onfeilbaarheid van de bij
bel. Religie speelt een belangrijke rol in
het leven van de Watts. Mevrouw Lellani
Watt leidt een gebedsgroepje van vrouwen
van Reagans kabinetsleden, de enige
dochter (20) is getrouwd met een theolo-
gle-student, de enige zoon (19) wil domi
nee worden. Watt gelooft niet in de evolu
tieleer en meent dat de aardse tijd toch
maar beperkt Is. Tijdens een hoorzitting In
het Congres zei hij: „Ik weet niet op hoe
veel toekomstige generaties we nog kun
nen rekenen, voordat de Heer terugkeert."
Hoewel Watt het ontkende, legden zijn te
genstanders dat uit als een houding van
„waarom de natuur sparen als het einde
toch nabij is". In elk geval meent Watt, dat
grondstoffen zijn geschapen om ze te ont
wikkelen, ook als er unieke natuur voor
moet verdwijnen.
Olieboringen
Een van Watts eerste daden was het verle
nen van 34 concessies voor olieboringen
langs een van de mooiste kustgebieden in
de wereld, de kust van Mldden-Callfornië.
Een federale rechter heeft er Inmiddels
een stokje voor gestoken, maar Watt wil
de zaak uitvechten tot aan het Hoogge
rechtshof toe. Het hoogste Amerikaanse
rechtscollege zal het nog druk krijgen met
Watt, want inmiddels Is hij In nog veel
meer rechtszaken verwikkeld, onder meer
bij pogingen vergunning te krijgen voor
olieboringen In wildernlsgebleden In Mon
tana en Wyoming (vlakbij het Yellowstone
Park). Aan het wetgevende front Is Watt
bezig restricties voor boringen en ontgin
ningen en luchtvervuillngsbepallngen aan
zienlijk te verzachten, dan wel op te doe
ken.
Minister Watt heeft al menigmaal plechtig
beloofd de nationale parken ongemoeid te
zullen laten. De Amerikaanse natuurlief
hebbers zijn er echter allesbehalve gerust
op. Niet alleen zijn ze verontwaardigd over
het feit dat Watt de ultbreldlngstradltie
heeft doorbroken, ook vrezen ze dat de
bezulnlglngsrage de parken hard zal tref
fen. Watt zegt het geld, dat anders In de
aankoop van nieuw parkland gestoken zou
worden, nu te zullen besteden aan verbe
tering van de bestaande parken. Tot nu
toe is daarvan niets gebleken. Integendeel.
In alle parken wordt hevig geklaagd over
Ingrijpende besnoeiingen. De totale staf Is
teruggebracht van ruim 9.000 tot 6.400
man. Grand Canyon bijvoorbeeld heeft
dringend een nieuw waterleldlngssysteem
nodig dat zeker 40 miljoen dollar kost. Het
totale budget voor het park is Intussen
echter teruggebracht tot 4,5 miljoen per
jaar-
Watt heeft laten weten de particuliere on
dernemingen, die nu al onder zeer strikte
bepalingen hotels, snackbars en souvenir
winkels in de parken drijven, meer de vrije
hand te willen geven en ook andere taken
aan particuliere bedrijven te willen uitbe
steden. Het heeft de Amerikaanse milieu
groepen alleen nog maar furieuzer ge-
maakt. Ook de National Wildlife Federa
tion, met 4,7 miljoen leden de grootste mi
lieubeschermingsgroepering in de Vere
nigde Staten en tot nu toe van een nogal
conservatieve signatuur, heeft Inmiddels In
een brief aan Reagan het aftreden van
Watt geëist.
„Watt op deze post, waar hij het beheer
heeft over bijna een derde van al het Ame
rikaanse land", zo zegt men in natuurbe
schermerskringen, „staat gelijk met een
vos op wacht zetten bij een kippenhok".
DICK TOET
jk k
nle
onj
jenl
nda'
ezerj
v4
Vil 0'
ft et
ÉSÏ
HARRIS TEL AVIVI „Alah Maak" (God
is met je) klinkt het van verschillende kan
ten, wanneer de 21-jarlge Nederlandse
Unifil-korporaal Eric de Lange samen met
zijn maten van de „sociale compagnie",
die in het leven is geroepen om de contac
ten met de plaatselijke bevolking te onder
houden, in een van de dorpjes in het Uni-
fil-gebied verschijnt. De soldaten van
Dutchbatt, zoals het Nederlandse ruim
achttienhonderd man tellende onderdeel
van het VN-vredesleger wordt genoemd,
zijn duidelijk geliefd bij de Zuidlibanezen.
„Alah Maak, wij houden van de Neder
landse soldaten", klinkt het telkens weer.
Voor de bevolking van het dorpje Kafra is
hospik Eric de Lange meer dan een gewo
ne Unifil-milftair. Hij geniet, niet in de laat
ste plaats door de Rode Kruisband om zijn
arm, de reputatie van „dokter". Gedwon
gen door het zeer gebrekkig functioneren
van de Libanese gezondheidszorg de
dichtsbljzijnde arts houdt op meer dan
tien kilometer afstand spreekuur heb
ben de inwoners van Kafra de weg naar de
militaire gezondheidsdienst gevonden. De
legerarts, de tandarts en de hospikken zijn
voor hen heelmeesters, op wie wanneer
het nodig is een beroep kan worden ge
daan.
Met name korporaal De Lange heeft het
vertrouwen van de bevolking gewonnen,
door zich vaak In het dorp te laten zien.
De taai vormt bij de contacten nauwelijks
een probleem. „Ik spreek een paar woord
jes Arabisch. En voor de rest wonen hier
veel mensen, merendeels zeelieden, die
het Duits en Engels een beetje beheersen.
En ais dat allemaal niet meer lukt, kan ik
mij met handen en voeten wel verstaan
baar maken", aldus Eric de Lange.
Maar niet alleen op het terrein van de ge
zondheidszorg profiteert de bevolking van
Kafra en omgeving van de aanwezigheid
van het Unifil-detachement. In het plaatsje
Siddiqin werd met hulp van de Nederland
se militairen een school afgebouwd en in
Tibnin kwam met steun van de Hollandse
Unifillers een weeshuis van de grond. Het
initiatief om in Harris, waar het hoofdkwar
tier van Dutchbatt gelegerd is, eveneens
een schooi te bouwen, Is echter voorlopig
in de Ijskast gezet. Welgestelde notabelen
weigeren hun bijdrage aan het project te
leveren. „Wij zijn Unlfil-soldaten, geen ont
wikkelingswerkers", zegt de leiding van
het Nederlandse Unifil-detachement. „Men
mag ons niet als een melkkoe gaan be
schouwen. Daarom hebben wij ons voorlo
pig uit het project teruggetrokken, hoe
jammer dat ook Is. We zijn wel goed, maar
niet gek".
Vrije dagen
Op hun vrije dagen trekken Eric de Lange
en zijn maten naar Tel Aviv. Wie op een
willekeurige zondagavond in die stad de
ruime kamer op de tiende verdieping van
het Ramada Continental Hotel binnenwan
delt, waant zich vele duizenden kilometers
noordelijker. De kamer zit vol jonge, Ne
derlands sprekende mannen. Een blik in
de naastgelegen wasruimte maakt alles
duidelijk. Daar hangen zo'n vijftig unifor
men en staan evenveel paren schoenen
netjes naast elkaar. De jonge en ook
een aantal oudere mannen behoren al
len tot het Nederlandse Unifil-detache
ment in Zuid-Libanon, die hier in Israël
hun vrije dagen doorbrengen. Hun vakan
tie-onderkomen heet het „Hollandse
Huls", een door het echtpaar Mak en Aat
van der Pijl bestierd tehuis voor vakantie
vierende Unifillers.
In Harris, waar het hoofdkwartier van de
Nederlandse troepen is gevestigd, bevindt
zich een klein reisbureau, dat in samen
werking met een echte touroperator de
Unifillers zuidwaarts helpt. En wat het uit
eindelijke doel ook is, een bezoek aan het
Hollandse Huis staat bij vrijwel alle solda
ten op het programma.
Mak en Aat van der Pijl hadden, voor zij
hun Intrek namen In het Ramada Conti
nental Hotel, al een jarenlange ervaring
met het werk in militaire tehuizen. Het
werk met Unifil was ook voor hen iets ge
heel anders. VooraJ In de eerste maanden,
toen er van grote spanningen onder de
militairen sprake was, was het niet gemak
kelijk. „De jongens die nu bij ons komen
boffen enorm in vergelijking met degenen,
die twee jaar geleden In Zuld-Libanon za
ten. De tijd dat de jongens echt nare erva
ringen hadden en hier stoom moesten af
blazen ligt gelukkig achter ons".
Toch zitten de militairen die vandaag de
dag het Hollandse Huis bezoeken vol ver
halen over hun belevenissen. Bijvoorbeeld
de leden van een radarploeg, die vorige
maand bij het invallen van de duisternis
door zwaar bewapende Palestljnen wer
den aangehouden. De Nederlanders
moesten onder schot gehouden hun
wagen verlaten, waarna de overvallers wa
pens en enkele blikken vruchtesap buit
maakten en In de duisternis verdwenen.
Een andere Unlfiller vertelt over enorme
hoeveelheden gestampte muisjes en Jam,
waarmee de keukenkast van zijn eenheid
gevuld is. Het Unifll-voedsel meer dan zat,
schreven de Unifillers brieven aan Neder
landse fabrikanten waarin zij hun nood
klaagden over het boterhambeleg. Het ge
volg was dat dozen vol hagelslag, jam en
muisjes richting Zuld-Libanon werden ge
vlogen.
Soldaten die ver van de bewoonde wereld
dagenlang een uitkijkpost hebben be
mand, verhalen weer andere ervaringen.
„In de eenzaamheid leer Je jezelf erg goed
kennen. Ook weet je na enige t»jd ver
draaid goed. wat je aan je maten hebt. In
Nederland leef je van weekeind naar
weekeind. Hier lijkt alles tijdloos en ben je
op elkaar aangewezen. Natuurlijk leidt dat
tot stress-situaties. Maar daar doen we
wat aan tijdens het „gespreksuur". Dan
vervallen rangen en standen, kan ledereen
zeggen wat hij wil, of het nu mooi of lelijk
is; dan hoeft niemand van zijn hart een
moordkuil te maken. Het gaat er vaak erg
hard aan toe, maar het gevolg Is dat de
Irritatie verdwijnt".
Voor Mak en Aat van der Pijl Is stress on
der de Unifillers een bekend verschijnsel.
„Het is onze taak naar die jongens te luis
teren, echt belangstelling voor hun erva
ringen te tonen". Bezorgd zijn zij evenwel
over de opvang van de Unifillers bij terug
komst in Nederland. „Na thuiskomst mer
ken de militairen en hun naaste omgeving
dat het moeilijk Is om In het oude stramien
terug te keren. Ze kunnen hun belevenis
sen moeilijk kwijt. Ook de thuisblijvers,
ouders, vrienden en verloofden, moeten
op de thuiskomst van de Unifillers worden
voorbereid. Men krijgt niet de Jongeman
terug die zes maanden tevoren naar Zuid-
Llbanon ging. Wie terug In Nederland met
aanpassingsmoeilijkheden kampt kan wei
contact opnemen met een hulpverlenings
instantie-, maar als geheel is de nazorg
voor dlenspllchtlgen en beroepsmilitairen
onvoldoende".
JAN A. BRUIN
