Viegel: „Kabinet zit er wellicht langer dan ik
fieuw spoor van vernieling
i Amsterdamse binnenstad
PPOSITIELEIDER SLUIT SPOEDIG VERTREK NIET UIT
g
es te
vordS HAAG De le-
de afiduur van h§t kabinet
zoor t Agt-Den ^Uyl-Ter-
centrdr zou best eens langer
tien hen blijken dan de
toekjdat Hans Wiegel op
inieleider is. Dat is de
ling van de VVD-
rman zelf. Aan de
ravond van de presen-
9 'van het kabinet in
JÊÉPweede Kamer, vol-
*de week maandag,
Wiegel niet uitsluiten
dit centrum-linkse
Bu^jnet de rit zal uitzit-
il "Je kunt daar nooit
zeggen. Ons ga-
rachtigze ook maar een paar
inderenden".
aan da
stien li hemzelf betreft heeft
tsen iqel geen hoog gespannen
ïringenachtingen. „Herhalings-
nu besingen", zo typeert hij z'n
wil mwe baan. Tijdens het ka-
netsvef Den Uyl was hij immers
lim vier jaar aanvoerder
_____jde oppositie. „Voor ie-
d met mijn karakterstruc-
is het niet zo aantrekke-
r h een oude rol te moeten
I Ekeren. Ik heb tot nu toe
I iets nieuws kunnen
m aI doen: kamerlid, fractie-
11 ÏPtter» oppositieleider en
11 |otte minister. Als ik nu
gevoel krijg dat ik niet
de volle honderd procent
tioneer, dan denk ik dat
n het belang is van de po-
uitqekf» van miJn PartiJ' van
t«i Persoon en van mijn
dat jets anders ga
ds. Enl", zegt Wiegel,
i fijn uitmissaris van de Koningin
llig na^j weet precies wanneer
sland (juni *82) en Gelder-
.1 (1983) vacant komen
*e kinS dan hoog op z'n wensen-
I jaar V®. „Dat is tegenwoordig
is crècl eindfunctie meer. Als ik
jaar of twaalf commissaris
•rig jaa
Zijn geweest, zou ik kun-
eren /'terugkomen in Den Haag,
tninister, als lid van de
van State, om maar eens
[Slikte noemen".
eren
[_4,5Q)jordje toevoegen
issen probeert Wiegel zich
Hi te lopen langs de zijlijn
volgende week de strijd
fl.te binden met het nieuwe
Inet „Zakelijk" zal zijn
Dsitie worden, zo laat hij
en ander maal weten.
„Niet verkrampt en verzuurd,
zoals mijn voorganger (doe
lend op PvdA-leider Den
Uyl), niet op de man spelend,
maar zuiver het beleid beoor
delend". Dat wil niet zeggen
dat hij de vriend met wie hij
vier jaar lang zo hartelijk
heeft samengewerkt, Dries
van Agt, omwille van die
vriendschap nu met fluwelen
handschoenen zal aanpakken.
„Ik zal hem hier en daar een
woordje moeten toevoegen",
2egt hij. „De minister-presi
dent weet dat ook. We zijn er
allebei van overtuigd dat dat
onze persoonlijke verhouding
daardoor niet geschaad zal
worden".
Geen rancune dus bij Wiegel
tegen het CDA? Dat blijkt de
plank mis te slaan. De VVD-
chef wenst uitdrukkelijk on
derscheid te maken tussen het
CDA en de leider daarvan,
Van Agt. Volgens Wiegel is
zijn vriend gedwongen aan
het hoofd te gaan staan van
een andere coalitie. Hij meent
dat een aantal christen-demo
craten „onderhuids en boven-
huids" al tijdens de rit van
het vorige kabinet het stuur
naar links probeerde te
draaien. Hij wijst op publieke
uitspraken van Wil Albeda,
ex-minister van sociale zaken,
en Jan de Koning, ex-minis
ter van ontwikkelingssamen
werking en nu tegen zijn
zin bewindsman op land
bouw. Maar de echte „boos
doener" in het CDA zou zijn
Wiegel legt iets dramatisch
in zijn stem Ruud Lubbers,
fractieleider in de Tweede
Kamer.
Lubbers
Volgens Wiegel was deze Rot
terdammer dè stuwende
kracht in de richting van sa
menwerking met de PvdA en
D'66. „Van het begin af aan
heeft hij er van èlles aan ge
daan om dit kabinet tot stand
te brengen. Hij heeft een ak
koord in mekaar gedraaid dat
enige hartige kwalificaties
van de heer Kremers, de heer
Zijlstra en allerlei anderen
heeft gekregen. In die eerste
fase was het geen echt econo
misch akkoord. Men had dus
tegen Majesteit moeten zeg
gen: we zijn er niet uit ge-
kommen (Wiegel spreekt dit
woord uit zoals het er staat),
Maar men heeft ook toen ge
forceerd in de richting van
Hans Wiegel
een formateur. En zo zijn er
meer tekenen dat Lubbers de
man op de achtergrond is ge
weest. Dat mèg best, maar dat
mag óók gesignaleerd wor
den".
Maar er is toch ook zoiets ge
weest als de benoeming van
De Gaay Fortman sr. tot in
formateur in een cruciale fase
van de kabinetsformatie? Dat
heeft er volgens velen toe bij
gedragen dat het huidige ka
binet er is gekomen. Wiegel
knikt bevestigend. „Pyscholo-
gisch was het zeker van grote
betekenis". Trekt Wiegel
daaruit de conclusie dat de
koningin een voorkeur heeft
voor een kabinet met de Par
tij van de Arbeid. De WD-
voorman Van Riel heeft zoiets
eens gezegd van koningin
Juliana.
Koningin
„Gesteld al dat ik die voor
keur zou signaleren, dan zou
'ik die hier niet publiekelijk
melden". Maar Van Riel deed
dat toch wel? „Je hoeft niet
altijd precies hetzelfde te
doen. Ik zou het niet publie
kelijk melden. Hoogstens zou
ik het hier en daar intern
eens melden. Majesteit is op
grond van de adviezen tot die
keuze gekommen. De advie
zen van de ministers van
Staat (Ruppert, Klompé, Bur
ger en Drees) zijn niet open
baar. Het kan best zo zijn dat
het circuit zó heeft gewerkt
dat hier en daar is doorgetoe-
terd, tegen sommige advi
seurs: noem de Gaay Fortman
ook. Den Uyl en Terlouw zul
len hem zeker genoemd heb
ben en als daar nog een paar
ministers van Staat bijkom
men, dan ben je al een heel
eind
Wiegel zal tijdens het debat
over de regeringsverklaring
zeker aandacht besteden aan
deze zaak. Staatsrechtelijk is
de minister-president immers
verantwoordelijk voor de
gang van zaken. Maar al te
veel woorden zal de VVD-lei-
der er niet aan besteden. Zijn
lange politieke ervaring heeft
hem geleerd dat het niet zo
veel zin heeft dit soort dingen
in het parlement te zeggen.
„Als oppositiepartij maak je
daar direct indirect wel
niet zoveel klaar". Wiegel is
van plan de kiezers in hun
woonplaatsen te gaan opzoe
ken om op spreekbeurten
naar hun toe te „vertalen"
wat er is gebeurd.
Bedot
Eén element is daarbij vol
gens hem van groot belang,
nl. dat de mensen die op Van
Agt hebben gestemd om het
CDA tot de grootste partij te
maken en zodoende de zeker
heid te hebben dat er doorge
regeerd zou worden met de
VVD, begrijpen dat zij zijn
„bedot". „Dat moet hier en
daar worden uitlegd, ook bui
ten het parlement. In Lim
burg, Brabant, Friesland. Bui
tenparlementaire acties dus,
maar uiteraard binnen de
rechtsorde". Wiegel, die gesto
ken is in een anthractiet-grijs
pak met krijtstreepjes, na
tuurlijk met vest, zuigt na dit
grapje eens vergenoegd aan
zijn sigaar.
Dat Van Agt zich uiteindelijk
niet heeft teruggetrokken als
kandidaat-premier, toen hem
gebleken was dat een cen
trum-links onvermijdelijk
was, neemt Wiegel hem niet
kwalijk. „Het is voor hem
zonder meer een offer. Want
ik denk dat mijn club van 26
hier aardiger is om mee te
werken dan zijn club, het ka
binet Voor hem is doorslag
gevend geweest het keiharde
feit, dat als hij zich had terug
getrokken en Lubbers op het
schild was geheven, dat zijn
partij dan in elkaar gestort
was. Kortom, hij heeft een of
fer voor zijn groep gebracht
en dat is altijd in een mens te
prijzen".
Op de man
Maar zoals gezegd betekenen
al deze warme gevoelens niet
dat Wiegel van plan is zacht
oppositie te gaan voeren. Inte
gendeel, hij vindt het zelfs al
leszins gerechtvaardigd zono
dig op de man te gaan spelen,
op een zakelijke manier na
tuurlijk. „Als dat niet meer
zou kunnenals je de be
trokken bewindsman of -
vrouw niet meer zou kunnen
aanpakken zonder dat de per
soonlijke verhouding daar
door geschaad wordt, is voor
mij de lol eraf. Voor mij is dat
heel essentieel".
Naast het leveren van kritiek
op het beleid waarbij voor
hem vooral van belang is of
de grootse plannen van Den
Uyl geen streep hebben ge
haald door de noodzakelijke
geachte bezuinigingen (4,5
miljard gulden) zal Wiegel
namelijk ook gaan vragen
waarom bepaalde mensen een
bepaalde ministeriële status
hebben gekregen. Hij denkt
daarbij niet zozeer aan nieuw
komers als Hans van Mierlo
(Defensie). „Men zegt: hij is
geen manager. Maar hij zit
wel op een departement met
een goed ambtenarencorps en
een prima secretaris-generaal.
En net is ook denkbaar dat
Stemerdink, die het werk
kent, zich organisatorisch zal
ontwikkelen tot de echte mi
nister. Op die manier is het
best mogelijk dat Van Mierlo
zich handhaaft".
Nee, Wiegel denkt veeleer
aan mensen als Til Garde
niers (CDA) op Volksgezond
heid en Jan Terlouw (D'66) op
Economische Zaken. „Zake
lijk gezien- ben ik verbaasd
over hun benoeming; politiek
niet". Acht hij Terlouw in
staat goed te functioneren?
„Tja, kijk Als je iemand te
genover je hebt je moet
hem natuurlijk eigenlijk naast
je hebben als Den Uyl, met
zijn kwaliteitenDus ik
denk dat het veel beter was
geweest als er iemand had ge
zeten die het bedrijfsleven
een beetje kent Terlouw
heeft als verdediging aange
voerd dat hij als bijvak econo
mie had gestudeerd. Niet zo
erg sterk, vind ik. Ik ben be
vreesd dat in het hele sociaal-
economische beleid de sociale
kant te veel wordt belicht en
de economische kant, waar
van het toch zal moeten ko
men, te weinig".
Slecht denken
Vindt Wiegel het ook niet wat
merkwaardig dat waar het
over dezehoofdpunten van
beleid gaat, het CDA zo wei
nig in het verhaal voorkomt.
Goed, Van der Stee zit op Fi
nanciën, maar daarmee heb je
het wel gehad. Een CDA'er
heeft eens gezegd: wij hebben
allemaal van die railpoetsde-
partementen. Wiegel gaat on
middellijk rechtop zitten. „O
ja? Wie was dat? Die moet ik
dinsdag (in het debat) eens in
stemmend toespreken. Want
het is natuurlijk wel zo. De
PvdA heeft de verkiezingen
verloren en de pot gewonnen.
Overal zitten ze aan de tou
wen. Heel gek, hel".
Wiegel zwijgt even en trekt
dan een samenzweerderig ge
zicht. „Of je moet heel afecht
zijn. Dan ben ik weieens hoor.
Want wat hebben ze (PvdA)
ook? Allemaal departementen
waar ze geld uitgeven en er is
niet zoveel meer uit te geven.
Maar ik weet niet of dat in de
diepste gedachten van de mi
nister-president heeft meege
speeld bij zijn ruimhartige
toebedeling van posten aan de
Partij van de Arbeid. Maar
het is natuurlijk best moge
lijk, hé".
Aan het eind van het inter
view komen we nog even te
rug op Wiegels aankondiging
dat hij veel naar de kiezers
toe zal gaan. Want hij voegt
daaraan toe dat het voor de
VVD zeker ook de moeite
waard is te proberen een deel
van de D'66-stemmers voor
zich te winnen. „Een derde
deel van die mensen wilde
dat hun partij met ons zou
gaan samen werken. Dat we
ten we uit onderzoeken die
we hebben laten verrichten".
Koets
Dat lokt de opmerking uit dat
Wiegel dan toch eerst wat
kwijt zal moeten raken van
zijn conservatieve imago.
„Ach, altijd die etikettenplak-
kerij. Ze hebben precies het
zelfde gezegd van Geertsema
toen hij Toxopeus opvolgde en
van Toxopeus toen hij Oud
opvolgde. Als ik op een gege
ven ogenblik wordt opge
volgd, dan zal het zó gaan: de
nieuweling wordt enig gejuich
binnengehaald; „Zo van die
conservatieve Wiegel zijn we
kwijt". Vervolgens wordt ge
zegd: „De koers wordt hele
maal niet veranderd". En
daarna: „Je kunt zeggen van
die man wat je wilt, hij reed
dan wel in die koets rond en
droeg een pak met een vest
aan, maar hij was best een
modern bestuurder".
RIK IN T HOUT
ARJEN BROEKHUIZEN
jnënland"
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 9 OKTOBER 1981
IRDAM De ont-
ig van het kraak-
Weteringschans 89
tsterdam (restant
befaamde kraak-
De Grote Wetering
:ember vorig jaar
gesloopt) is gister
en -avond aanlei-
;eweest voor her-
Ie rellen en vernie-
Vijfhonderd poli-
10 Dlnen probeerden,
Heerd vanuit een he-
r, de openbare orde
tdhaven, terwijl een
kern van ongeveer 200
sympathisanten van de
kraakbeweging, gooiend
met stenen, verf en rook
bommen, door de binnen
stad trok, waarbij een
spoor van kapotte ruiten,
uitgerukte verkeersbor
den, omgeworpen auto's
en gesloopte bouwketen
achterbleef.
Nadat het traangas was opge
trokken en de hondenbrigades
waren ingerukt, konden vijf
arrestanten geteld worden,
waaronder een jongen van 14
jaar. Voorts bleken er aan bei
de kanten verschillende ge
wonden te zijn gevallen. De
onlusten werden de hele dag
aangewakkerd door de illegale
radiozender De Grote Keyzer
die onder meer geruchten ver
spreidde als zou de politie
schieten met rubberen kogels
en als zouden mariniers op het
Centraal Station zijn aangeko
men om de binnenstad van
Amsterdam schoon te vegen.
De politieleiding ontkende
deze berichten onmiddellijk.
Het college van burgemeester
en wethouders gaf gistermid
dag, in een poging om de ver
hitte gemoederen te sussen,
een lange verklaring uit waar
in gesteld werd dat alles was
geprobeerd om de plannen
van projectontwikkelaar Bak
ker, eigenaar van de Grote
Wetering, voor de bouw van
kantoren en luxe appartemen
ten tegen te houden, maar dat
juridisch wel tot ontruiming
moest worden overgegaan om
dat Bakker tot door de Raad
van State toe in het gelijk was
gesteld.
Snijbranders
Aanvankelijk zag het er naar
uit dat de ontruimingsactie
van De Grote Wetering vreed-
biele Eenheid maakt front tegen de relschoppers die voldoende plaveisel hebben losgewrikt voor een
"regen (foto CEES VERKERK).
zaam zou verlopen. De kraak
beweging had laten weten
geen confrontatie te willen
met de Mobiele Eenheid, maar
uitsluitend met de falende ge
meentelijke beleidsmakers.
Daartoe werd een demonstra
tieve, geweldloze optocht geor
ganiseerd, uitmondend in een
blokkade van het stadhuis.
Hierbij deden zich inderdaad
geen incidenten voor.
Maar bij het kraakpand liep
het anders. Negen krakers
weigerden aanvankelijk het
gebarricadeerde gebouw te
verlaten nadat ze waren aan
gemaand dit vreedzaam te
doen. M.E.'ers, gewapend met
snijbranders, werden om half
3 door een hoogwerker op het
dak getild, terwijl een pantser
wagen met stormram de voor
deur openbrak. Voor de sa
mengestroomde menigte,
meest jeugdigen, betekende dit
het sein om met stenen, verf
en rookbommen te gaan
gooien. De M.E. antwoordde
met felle charges waarbij veel
traangasgranaten werden af
geschoten en ook hondenbri
gades een belangrijke rol
speelden, hetgeen voor de
sympathisanten van de kraak
beweging weer aanleiding was
om de binnenstad in te trek
ken.
De rellen escaleerden steeds
meer, zeker toen bekend werd
dat de politie omstreeks 4 uur
ook Huize Lydia aan het Roe
lof Hartplein had ontruimd,
een opvangcentruim van de
Dienst Herhuisvesting dat be
zet was door bewoners van
brandgevaarlijke pensions. Ra
dio De Grote Keyzer gooide
olie op het vuur door de in
middels muitende menigte
daarheen te dirigeren. Recher
cheurs in burger van het aan
houdingsteam moesten hun
ftistool trekken toen ze gemo-
esteerd dreigden te worden.
In de vooravond ontploften
molotov cocktails bij Huize
Lydia.
Uit de hand
Toen rond 8 uur een lange
Stoet demonstranten in de
richting van het opvangcen
trum trok en daar door een
politiecordon werd tegenge
houden, dreigde de situatie to-
Voor de zoveelste keer gaat hier de ruit van de AMRO Bank op het Koningsplein in
Amsterdam aan diggelen. De vernieler heeft zijn gezicht deels verborgen achter de
col van zijn trui.
taal uit de hand te lopen.
Overal langs de route terug
sneuvelden ruiten van bankfi
lialen, luchtvaartmaatschap
pijen en winkels. Daarbij zou
volgens de politie de etalage
van een juwelier zijn geplun
derd. Ook werden op straat
branden gesticht
De sfeer kreeg een steeds
grimmiger karakter naarmate
de avond vorderde. Op het
Damrak verrees de eerste bar
ricade van omgeworpen bouw
keten. Terwijl het geweld
voortwoedde, gaf burgemees
ter Polak van Amsterdam dit
commentaar „De rellen zijn
jammer en volstrekt overbo
dig. Wij voeren al geruime tijd
een beleid dat steeds meer is
afgestemd op de noden onder
de burgerij. We houden daar
sterk rekening mee bij het
vaststellen van onze bestem
mingsplannen. Zo is het tegen
woordig veel moeilijker om
een vergunning te krijgen
voor de bouw van een kan
toorcomplex dan vroeger.
Maar tegen onredelijkheid
kun je niet op. Achter de ge
beurtenissen van nu zit een
stuk redeloosheid waar niet te
genop te bieden valt De groep
die bezig is geweest, was klei
ner dan vroeger, maar ook
harder. Dat maakt de aanpak
lastiger. Maar we vinden het
antwoord wel. We hebben
vandaag nieuwe lessen getrok- Een van de krakers verlaat het door de M.E. veroverde
ken". laatste deel van de Grote Wetering (foto CEES VER-
Foto's Cees Verkerk KERK).
