„Korts jnoj
ziet niet
wie zijn
vriend of
vijand is"
pc
JAN TIMMAN OVER
SCHAAKTWEEKAMP
IN MERANO:
,Mijn relatie
met Karpov
is verslechterd
SPORT
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 3 OKTOBER 1981
AMSTERDAM - Het zonetoernooi (Europa is zone 1),
de eerste stap op weg naar de selectie van de uitdager
voor een tweekamp om de wereldtitel schaken, zal
naar alle waarschijnlijkheid begin volgend jaar (waar
schijnlijk februari) in Spanje worden gehouden. In het
zonetoernooi kan kwalificatie worden bereikt voor het
interzonetoernooi, waaruit dan twee schakers tevoor
schijn komen, die middels een tweekamp uitmaken
wie de wereldkampioen mag uitdagen. De winnaar van
die vorige langdurige cyclus was Viktor Kortjsnoj, de
uitgeweken Rus, die deze week in Merano de strijd
heeft aangebonden met titelhouder Anatoli Karpov uit
de Sovjet-Unie. Voor het zonetoernooi is Nederlands
beste schaakspeler, grootmeester Jan Timman (29) vrij
gesteld. Hij komt dus pas in actie tijdens het interzone
toernooi. Timman, samen met de Rus Kasparov vierde
op de wereldranglijst, blijft daarmee gevrijwaard van
een lange extra speelserie in zijn poging de wereldtitel
te veroveren.
Een piepklein tafeltje in een
hoek van de bekende Amster
damse uitspanning „Ameri-
eain". Voor meer dan twee
blocnotes, drie paar armen,
drie versnaperingen en een
Groniger koek is geen plaats.
Het verloop van het gesprek
met Jan Timman is kenmer
kend voor de manier waarop
Nederlands beste schaker
spreekt, denkt en waarschijn
lijk ook schaakt Berekenend,
analyserend en onverwachte,
maar juiste conclusies trek
kend.
Zijn schakers wereldvreemde
mensen? Timman heeft pak
weg drie seconden nodig alvo
rens deze stelling van com
mentaar te voorzien tijdens
die korte periode kijkt hij
naar de druilerige regen bui
ten. En dan, niet zonder hu
mor: „Wereldvreemd? Dat
dacht ik niet. Beroepsschakers
reizen veel, zien veel van de
wereld. Ik geloof niet dat ze
wereldvreemder zijn dan
mensen, die de hele dag op
kantoor zitten." Toch is het
vreemd dat er mensen zijn,
die hun brood verdienen door
uren, dagenlang achter een
schaakbord te zitten. „Ik kan
me voorstellen dat er mensen
zijn, die daar wat vreemd te
gen aan kijken. Zo kijk ik
vreemd aan tegen beroepsten-
nis en beroepsvoetbal. Daarbij
raken spelers regelmatig uit
geschakeld door blessures.
Dat zul je bij schaken niet
meemaken. Van schaken
wordt niemand overspan
nen."
De nummer vier van de we
reldranglijst tennis is goed
voor bijna een miljoen dollar
per jaar. Jan Timman bezet
dezelfde plaats op de ranglijst
van de wereldschaakbond.
„Ik ben een kleine zelfstandi
ge en heb alle daarbij horende
problemen. Ik heb het er wel
eens lastig mee. Belasting en
dat soort zaken." Schaken
maakt momenteel een bloei
periode door, nadat het na het
tijdperk-Fischer enigzins bui
ten de belangstelling was ge
raakt. Timman, weer wel
overwogen en op uiterst kal
me toon: "Schakers zijn zeer*
solistisch. Maar mensen wil
len er wel graag alles van we
ten. Ze zullen bijvoorbeeld
nooit een wiskundige vragen
naar de benaderingswijze van
de problemen die hij in zijn
vak tegenkomt. Freudentahl,
natuurlijk een briljant wis
kundige, legde in Vrij Neder
land uit wie het hoe zou kun
nen volgen. Die man moet
ontzettertde versimpelingen
hebben toegepast om het zo te
schrijven. Dat zou ik dus ook
moeten doen."
Jan Timman: „Als ik
wereldkampioen ben zal Ik
waarschijnlijk niet in Ne
derland blijven wonen."
hem. De conclusie is belang
rijk, de weg er naar toe niet.
Als blijkt, dat de eerste zet
leidt tot een mindere stelling,
dan hou je die conclusie vast,
mét de eerste zet. Het tussen
liggende veeg je als het ware
uit."
Daar heb je een bepaalde
vorm van geheugen voor no
dig.
Timman: „Een specifiek ge
heugen. dat zou je wel kun
nen zeggen". Telefoonnum
mers? Timman glimlacht:
„Alleen belangrijke nummers
ken ik uit mijn hoofd. Als ik
me op het onthouden ervan
zou toeleggen jaHet feno
meen denksport. Zou Jan
Timman een goede dammer
zijn geweest? „Ja. Ik geloof
het wel. Maar ik denk dat ik,
voor ik dat niveau zou berei
ken het dambord met de
schijven al weer in de kast
zou hebben staan. Te weinig
interessant."
Titelstrijd
Denkproces
Tim man doet vervolgens een
weergaloze poging het denk
proces tijdens een partij te be
schrijven. „Je overweegt wat
de tegenzet zal zijn. Dan heb
je een nieuwe stelling en die
taxeer je. Dan weer een zet
met een tegenzet. Opnieuw
taxeren. Dit proces herhaalt
zich enkele malen, waarna de
analyse leidt tot een conclusie.
Is die conclusie dat die eerste
zet juist was, dan speel je
Interessant is wel de titelstrijd
tussen Karpov en Kortsjnoj.
Timman, zonder dralen:
„Karpov is favoriet. Maar
Kortsjnoj heeft volgens mij
een goede kans. Hij heeft het
makkelijker in de tweekamp.
Karpov heeft alles te verlie
zen. Kortsjnoj is heel onbere
kenbaar. Hij laat zich op
sleeptouw nemen door men
sen, die niet goed bij hun
hoofd zijn. Ik geloof niet dat
dat verstandig is, maar in de
vorige match in Baguio is ge
bleken, dat Karpov er wel
door uit zijn evenwicht raak
te. Hij heeft er slechter ge
speeld dan in het IBM-toer-
nooi van dat jaar, waarin hij
tweede werd." Toch heeft
Kortsjnoj weinig laten zien dit
jaar. „Het is een vechtjas. Hij
speelt wisselvallig, maar heeft
kort geleden in Zuid-Amerika
in enkele partijen briljant spel
laten zien. Hij neemt op het
ogenblik rust en ik denk dat
dat heel goed voor hem is."
Emotioneel
Timmans relatie met Karpov
en Kortsjnoj is goed. Hoewel
Timman duidelijk moeite
heeft met het gedrag van
Kortsjnoj. Weer dat korte
denken voor het antwoord:
„Kortsjnoj ziet niet in wat zijn
vrienden zijn en zijn vijan
den. Hij doet veel onverstan
dige dingen. Daarmee ver
zwakt hij zijn eigen positie.
Over het plotselinge vertrek
uit Rusland wil ik geen oor
deel geven. Hij overziet niet
de gevolgen van zijn daden.
Hij reageert emotioneel. De
gevolgen van zijn stap voor
zijn gezin heeft hij niet ge
zien."
Timmans oordeel over Kortsj
noj is zakelijk, maar komt
voort uit bezorgdheid en be
trokkenheid. „De open brie
ven aan Brezjnev, de cynische
toon daarvan. Daar is hij niets
mee opgeschoten. Hij heeft
het er alleen maar erger mee
gemaakt."
Over Anatoli Karpov is Jan
Timman even scherp. „Kar
pov heeft laatst in een inter
view met een Joegaslavisch
persbureau rare dingen ge
zegd over Kortsjnoj. Daarin
zegt Karpov dat er geen spra
ke is van een Russische boy
cot. Hij zegt dat het gedrag
van Kortsjnoj van dien aard
is, dat niemand tegen hem wil
spelen. Dat is absoluut niet
waar. Dat interview heeft de
verhouding tussen Karpov en
mij verslechterd."
Politiek
"De Russen maken er een po
litieke zaak ven en ze wrijven
dat Kortsjnoj aan. En Kortsj
noj gaat overal op in. Het is
natuurlijk een zaak van hu
manitaire aard." Timman
heeft over de relatie sport-po-
9?
litiek een uitgesproken me
ning en gewoontegetrouw
hoeft hij er niet lang over na
te denken en formuleert kort
en krachtig. „Sport kan zich
niet aan politiek onttrekken.
Dat is een belasting voor
sportmensen, dus ook voor
schakers."
Ook Jan Timman ontkomt
niet aan de dilemma's. „In
Argentinië is ieder jaar een
toernooi. Je weet dat er dui
zenden mensen verdwijnen
en dat er concentratiekampen
zijn. Vorig jaar heb ik daar
toch gespeeld. Het toernooi
werd georganiseerd door een
krant. Dat staat min of meer
los van de politieke situatie.
Het is een onafhankelijke
krant. Maar ik weet natuur
lijk ook dat er sprake is van
zelfcensuur. Als het een pro-
pagandestunt zou zijn van de
regering speel ik er niet. In
Zuid-Afrika zou ik nooit spe
len."
Vluchten
Politiek beheerst het schaken,
ook voor de wereldkampioen.
Timman: „Karpov heeft alles
te verliezen. Hij kan beter
van een niet-Rus verliezen
dan van een weggelopen Rus.
Er staan voor hem neel wat
privileges op het spel." En
dan, heel bedachtzaam: „Het
is van alle Russische schakers
denkbaar dat ze overwegen
naar het Westen te vluchten.
Zelfs van Karpov. Zeker
wanneer hij de wereldtitel
verliest."
De wereldtitel. Over zijn ei
gen kansen is Timman opti
mistisch. Het feit dat hij is
vrijgesteld van het zonetoer
nooi heeft zijn kansen ver
groot. „Het komt me heel
goed uit. Zonetoernooien zijn
onberekenbaar. Ze zijn zwak
bezet en weinig interessant.
Het beste zou zijn ze rigoureus
af te schaffen. Het huidige sy
steem is duidelijk in het voor
deel van de heersende
wereldkampioen. De Russen
zullen er daarom niet zo hap
pig op zijn mee te werken aan
een verandering van het sy
steem. Het zou, alleen al om
publicitaire redenen, veel be
ter zijn elk jaar een wereld
kampioen te hebben. Die
kampioen zou in vier of vijf
toernooien, een soort Word
Cup-serie, moeten worden be
paald."
Niet minder
„In het huidige systeem zit de
wereldkampioen drie jaar.
Zijn belagers kunnen winnen
wat zij willen, effect heeft het
niet. Er wordt nu een match
gespeeld, waarbij de uitdager
lange tijd geleden is komen
vast te staan. Kortsjnoj is nu
de strijd aangegaan met Kar
pov, terwijl in de situatie van
het moment Kasparov en ik
zeker niet minder zijn dan
Kortsjnoj."
Kasparov, bij die naam ver
dwijnt Timmans berekenende
wijze van benaderen van de
vragen. De 18-jarige Rus deelt
met de Nederlander de vierde
plaats op de wereldranglijst
en dat duldt Timman kenne
lijk niet. Met een zekere gre-
tighied kijkt hij uit naar de
ontmoeting met de jeugdige
grootmeester op het Interpo-
listoernooi in Tilburg. „De
voorbereiding voor dat toer
nooi is anders dan voor ande
re toernooien. Ik studeer nu
meer. Speciaal partijen van
Kasparov." Veel studeert Ne
derlands beste schaker van
het moment niet. Ondanks
zijn profstatus. Een paar uur
per dag. „In die tijd bestudeer
ik vooral openingen, maar de
laatste tijd ook erg veel het
eindspel. Dat is een duidelijk
verwaarloosd onderdeel. Kar
pov is door intensieve eind
spelstudie sterk vooruit ge
gaan. Techniek is erg belang
rijk."
Ander leven
Timman is tevreden over zijn
eigen ontwikkeling. „Ik speel
veel beter dan drie jaar gele
den. Ik begrijp nu dingen, die
ik toen nog niet begreep."
Timmans privé-omstandighe-
den hebben daar ook toe bij
gedragen. „Vroeger leidde ik
een heel ander leven. Ik had
geen idee van wat ik wilde
bereiken. Ik leefde van de
ene dag op de andere. Op een
gegeven moment besef je dat
je zo niet door kunt gaan.
Leeftijd heeft daar natuurlijk
ook mee te maken."
Zijn stormachtige carrière
heeft Timman voornamelijk
aan zichzelf te danken. Veel
steun heeft hij niet gehad.
„Een beetje van Bouwmees
ter, maar je kunt zeggen dat
de bond weinig heeft gedaan.
Het ontbreekt vooral aan.de
sociale begeleiding Zolang
dat zo blijft zul je in Neder
land geen echt topschaak krij
gen. Waar men nu mee bezig
is, het propageren van scha
ken op school, levert een bre
de laag op. Maar het is zeer de
vraag of, zolang die sociale
begeleiding niet van de grond
komt, daar ook topschakers
uit voortkomen. En topsport
is juist heel belangrijk voor de
populariteit."
Op weg
Jan Timman lijkt heel zelfbe
wust op weg naar het hoogst
bereikbare in het schaken: de
wereldtitel. Hij heeft zich al
een idee gevormd over hoe
zijn leven er dan uit zal zien.
"De wereldkampioen heeft
het gemakkelijk. Als ik
wereldkampioen ben zal ik
waarschijnlijk niet in Neder
land blijven wonen. Er zijn
alle mogelijke redenen aan te
voeren waarom ik hier weg
zou willen."
Timman zegt dat alles zonder
ook maar een moment de in
druk te wekken aan zelfover
schatting te lijden. Integen
deel, de sympathieke schaker
heeft de situatie nuchter over
zien en heeft zijn conclusies
getrokken. Nog één keer kijkt
hij over het natte Leidseplein.
Schijnbaar afwezig. Ongeveer
drie seconden. Dan: „Voor
topschakers is Nederland ei
genlijk geen slecht land, ligt
mooi centraal..." Timman
staat op. „Ik heb straks nog
een simultaan." De kleine
zelfstandige verlaat „Ameri-
cain". Er moet brood op de
plank.
HENK MEYER/
HENK MULDER
De hypocrisi
van het IOC'j
Om te stellen dat de^Ê
miljoen gulden die het d
pisch congres in BaderiT
den heeft gekost vol
over de balk is gegooid
wellicht wat ver. Maar
beweren dat met die gii
sche som iets nuttigs ii
daan evenzeer. De con<
na anderhalve week coi
seren in het Duitse JC|
moet zijn dat de bijeenk\
bijzonder weinig heeft dl
leverd. Concreet slechts
bij de volgende olympiat
Los Angeles tennis en t
tennis op het program,
zullen worden opgenar*
en verder dat de omstrL
amateurregel en de dopit
controle aan een nadere
die worden onderwoiL
Voorwaar geen geringe^g
sultaten waar de olympit%
vertegenwoordigers )èi
content mee mogen zijn'lo
De kritische buiten w,ni
mag zich echter terechtk
vragen of de verzanxt
congressisten zich niel ni
zeer onledig hebben gel
den met het uitspreken ni
fraaie theorieën en ve S
derstellingen over z^
waarover op dit morPe
tóch geen zinnig woord
worden gezegd. Het is
tuurlijk prachtig om meP
veel mogelijk monden£n
olympische idealen te ffij,
den, uit te spreken dat
cots voortaan uit den l.
dienen te zijn, de onden
dene nationale olymp
comité's en niet de lands,
tici verantwoordelijk
voor al of niet afvaardi,
van sportlieden; dit alles
volstrekt voorbij aan de
standigheid dat zich in
wéér heel bijzondere er
nog niet voorzienbare zi
zullen voordoen die voor
of meer landen of mai
blokken aanleiding is on
Olympus in Los Angeles
te bestijgen. De conta
van Zuidafrikaanse spor
den met Nieuw Zeeland
voor Montreal 1976 en
Russische inval in Afgh
stan vlak voor Moskou
waren zulke onverwa
ontwikkelingen. Filosoft
over hoe het wellicht op
gebied zou moeten heeft
geen enkele zin.
Veel zinniger, maar daart
heeft nauwelijks een a
vaardigde zich uitgespro.
zou het zijn geweest het
gantisme van het fenom
Spelen aan een kritische
schouwing te onderweg
Met behulp van de comn
cie is het de laatste olym
des mogelijk geweest de
len op een zo langzamerh
vertrouwde maar geldv
lindende wijze te orgai
ren. We moeten niet zo
geraken dat de olympii
vlam zal gaan branden C
een colablikje, liet één w
de sprekers in Baden Bal
weten. Maar de situatie
feite al zo, al zullen de hq
ste bonzen van het IOC -
voor waken dat boven stal l
beeld ook letterlijk zich tokt
zal worden. Over zo veel
procisie beschikken ze t»
Hetgeen ze ook demonstret
den bij de discussies over,
amateurregel. Zelf schrot
het IOC niet zijn fiat te
ven aan uiterst commerc L
en soms zelfs dubieuze r<
ties tussen een organiser
land en op winst en of pu
citeit beluste wereldc
cerns, die het op hun bt j
niet eens kwalijk is te nertb
dat zij uit hun investerin,
zo veel mogelijk profijt ifo
len halen. Maar tegelijkei\e
de oude maar al lang naai
historie verwezen amate r<
gedachte prediken is fc
zondvloed over je afroepe o
Evenzeer is het kennelijk i
op idealisme en amateurh t
gestelde bonzen van het 1
kwalijk te nemen dat
geen eind maken aan r
prestigestrijd die nog ste 1
wordt gevoerd door de r<
schillende en opeenvolge, U
organisatiecomité's. En n
vorm wordt gegeven in i s
aleen uiterst kostbare c
nings- en sluitingscerei i
nies, maar eveneens in l<
laten aanleggen van (te) d t
accommodaties die na
slechts veertien dagen c
rende Spelen voor een gi r
deel ongeschikt zijn voor o
gelijkse sportbeoefening d
de lokale bevolking. Over
facet van de olympische
weging maakte het IOC-c r'
gres in Baden Baden i J
niet druk. Het is er bij J
horen, vindt men kenne
Daarbij er echter wel wat
gemakkelijk aan vooi
gaand dat ook dit onder
van het hele circus all
maar bijdraagt aan onder,
ving van de hele olympis
gedachte: het bijeen bren,
van de mondiale sportje
in de sfeer van deelneme
belangrijker dan wint
Dat deze laatste kreet al i
lang is achterhaald is
axioma. Maar ook het et
deel van het uitgangspun
Montreal en Moskou heb
het bewezen, al grotend
ondergraven. Ondergra
is nog geen begraven, ft
ten de IOC-coryfeeën d
ken. Maar het één is wel J
snel het gevolg van het
der. De vraag is alleen:
lang zal het nog duren?
FRANK WERKMi
