'whedien-leider
ajavi beraamt
anuit Parijs
'2ondergang
Van Khomeiny
Labour voor
eenzijdige
ontwapening
^Militaire top Iran bij ongeluk omgekomen
Realisten strijden
voor gematigde koers
van Solidariteit
Gemenebest buigt
zich over
Zuidelijk-Afrika
I
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 1 OKTOBER 1981 PAGINA 13
pnieuw geen
unday Times
ONDEN De Sun-
iy Times zal zondag
>or de tweede achter-
nvolgende keer niet
>rschijnen.
rukkers van het blad
ibben een compromis
>or de oplossing van
in loongeschil met de
tie verworpen. Zij
illen de zaak definitief
gehandeld zien en wij-
n daarom een tijdelijke
lossing van de hand.
't* e Times zal, aldus werd
id Meegedeeldongestoord
finnen verschijnen.
Tekort Franse begroting
meer dan 40 miljard
PARIJS De Franse regering
heeft de begroting voor 1982 op
gesteld met een tekort van onge
veer 40 miljard gulden, tien mil
jard meer dan de op de huidige
begroting.
Het begrotingstekort is een gevolg
van de maatregelen die de rege
ring heeft genomen in de poging
de werkgelegenheid te bevorde
ren. Zo is veel geld uitgetrokken
voor het stichten van 61.000 nieu
we arbeidsplaatsen in het komend
jaar. Een andere maatregel is de
verlegging van de belastingdruk
naar de beter gesitueerden. Verder
gaan de wegenbelasting en de ac
cijns op tabak en alcohol omhoog.
Luns bekritiseert
Amerikanen
LONDEN De secretaris-generaal
van de NAVO, mr. Joseph Luns, heeft
gisteren kritiek uitgeoefend op de
Amerikaanse regering vanwege haar
recente besluit tot produktie van het
omstreden neutronenwapen.
Op een bijeenkomst van de Britse Atlan
tische Commissie noemde Luns het be
sluit „niet bepaald een staaltje van tact
in het voeren van een buitenlandse poli
tiek". Luns beschuldigde de Amerikanen
er verder van dat ze zich niet echt sterk
hebben gemaakt voor wapenbeheersing.
In West-Europa heeft de opvatting post
gevat dat ze alleen geïnteresseerd zijn in
militaire superioriteit, aldus Luns.
Zes nieuwe
kerncentrales
in Frankrijk
PARIJS De Franse
regering heeft besloten
het ambitieuze kerne
nergieprogramma van
de regering-Giscard te
rug te schroeven. In
plaats van de geplande
negen, zulen de komen
de twee jaar plannen
worden afgerond voor
de bouw van zes kern
centrales.
De Franse regering heeft
besloten zijn lot te verbin
den aan de goedkeuring
van het energiebeleid,
waarin naast de bouw van
kerncentrales ook aan
dacht wordt besteed aan
het zoeken naar nieuwe
energiebronnen. Ofschoon
de regering op een absolu
te meerderheid in de Na
tionale Vergadering
steunt, zijn er veel parle
mentariërs die vinden dat
de plannen te ver gaan of
ze juist onvoldoende vin
den. Op 7 oktober spreekt
het Franse parlement zich
over de voorstellen uit.
Zoals bekend was een her
ziening van het energie-
programma een van de
voornaamste verkiezings
beloften van de nieuwe
presdident, Mitterrand.
Gif in Spaanse wijn en appels uit Tirol
BOLZANO MA-
DRID Een bewe
ging die vindt dat
de Italiaanse bevol
kingsgroep in
Zuid-Tirol, in
Noordoost-Italië,
wordt achterge
steld bij de Duit-
staligen, heeft ap
pels met fosfor ver
giftigd. Onderzoek
heeft aangetoond
dat de hoeveelheid
fosfor per appel
zonder meer dode
lijk is.
De vergiftiging van
de vruchten werd
eerder deze week
aangekondigd, maar
de politie nam deze
mededeling kennelijk
niet serieus. Gisteren
werden echter met
fosfor behandelde ap
pels aangetroffen. De
appelpluk in talrijke
gemeenten in Zuid-
Tirol is nu verboden.
In Spanje, waar de af
gelopen maanden al
meer dan 100 mensen
zijn overleden na het
gebruik van giftige
spijsolie, is in wijnen
van slechte kwaliteit
een gif aangetroffen,
dat bij gebruik in gro
te hoeveelheden do
delijk kan zijn. Het
gaat om de stof Cloro-
picrine, die wordt ge
bruikt voor het ont
smetten van reser
voirs maar door som
mige producenten il
legaal aan de wijn
wordt toegevoegd om
de houdbaarheid te
verlengen. Gebruik
van de stof in kleine
hoeveelheden leidt tot
overgeven, bronchitis
en longoedeem.
Scheuren in
koorgewelf
Notre Dame
PARIJS In een
deel van het koor
gewelf van de No
tre Dame in Parijs
zijn gevaarlijke
scheuren ontdekt,
waardoor restaura
tiewerkzaamheden
noodzakelijk zijn.
Volgens de Franse
dienst voor monu
mentenzorg kunnen
de werkzaamheden
verscheidene maan
den gaan duren. De
kathedraal blijft ge
durende de restau
ratie geopend.
taart
IEHERAN Een belang- luk ten zuiden van Teheran, in verband met het ongeluk
Ijk deel van de Iraanse mi- De oorzaak van de vlieg- drie dagen nationale rouw
Itaire top, onder wie minis- ramp is niet bekend ge- afgekondigd. De mannen
van defensie Namjoe en maakt. De ramp lijkt ook zijn vandaag in Teheran be-
chefstaf van het leger gevolgen te hebben voor de graven. Khomeiny gaf giste-
llahi, is gisteren omgeko- oorlog met Irak. ren via de radio uiting aan
:n bij een vliegtuigonge- De presidentiële raad heeft zijn droefheid over de dood
van de militairen. Uit zijn
boodschap bleek duidelijk
dat hij de vliegramp niet
toeschreef aan een ongeluk,
hoewel hij niet direct over
sabotage sprak.
De nu omgekomen militai
ren hebben een zeer belang- meiny deelde mee dat de ko-
rijke rol gespeeld bij de we- mende dagen opvolgers zul-
deropbouw van het Iraanse len worden benoemd. Het
leger na de val van de sjah. aantal getrouwen waaruit
Khomeiny kan kiezen wordt
Een woordvoerder van Kho- echter steeds kleiner.
Rajavi en Bani-
Sadr tijdens
een persconfe
rentie in de
tuin van hun
huis in de Pa-
rijse voorstad
Auvers-sur-
Oise.
[kRIJS Oud-president
*ni-Sadr en verzetsleider
behoren tot de
tatste golf van Iraanse
jallingen die zijn toe-
tucht in Frankrijk heeft
fezocht, na die van de sjah
n de aanhangers van
iid-premier Sjapour
Jakhtiar.
lun basis is even buiten
prijs in het kleine dorpje
■uvers-sur-Oise. Hier
(chter een ontzagwekken-
le muur van tot de tan
en bewapende Franse
jeiligheidspolitie en op
jeilige afstand van het
3oed en de emoties op
et Iraanse slagveld, pro-
eren ze vorm te geven
én hun plannen voor een
jiomfantelijke terugkeer.
34-jarige Massoud Rajavi,
kt op het eerste gezicht nau-
elijks geschikt voor de rol
in guerrillaleider. Hij straalt
n beleefdheid, vriendelijk-
;id en hoffelijkheid uit die
:h slecht laat rijmen met de
cente geweldsexplosie van
n volgelingen, de Mudjahe-
&n-e-Khalq, de linkse ver-
tsorganisatie in Iran. Een lit-
ken dat gedeeltelijk schuil
at achter zijn ruige snor is
t enige zichtbare bewijs van
vele jaren die hij in gevan-
nissen van de sjah heeft
orgebracht.
Hoe hard en vastbesloten hij
is, bleek echter vorige week
toen hij de Iraniërs opriep het
regime van Khomeiny te boy
cotten en „waar mogelijk ge
wapend verzet te bieden" te
gen de presidentsverkiezingen
die morgen worden gehouden.
Achter het vriendelijke uiter
lijk is Rajavi een hard en cy
nisch man die nu toegeeft dat
hij de ayatollah heeft gebruikt
om de Mudjahedien omhoog te
helpen. „Ik ben naar Frank
rijk gekomen om een verhaal
af te maken, niet om een
nieuw verhaal te beginnen",
zegt hij in de blauwwit ge
streepte tent in de tuin van het
huis van zijn broer waar ons
gesprek plaats heeft. „We zul
len doorgaan en een definitief
einde maken aan dit verhaal
van executies en martelingen".
Ondanks zijn jeugdige leeftijd
en zijn duidelijke spijt dat hij
uit Iran is weggegaan is Rajavi
de enige leider in ballingschap
die een morrend, maar alge
meen respect heeft gewonnen
onder de Iraniërs in Parijs.
Sommigen bekennen niet te
weten welke vorm van de is
lam de Mudjahedien precies
wil (Rajavi zelf blijft stug ont
kennen marxistisch te zijn),
maar de meesten beseffen wel
dat alleen zijn guerrilla's een
werkelijke bedreiging vormen
voor het regime van de ayatol
lah in Iran.
Rajavi kwam naar Parijs om
voor de Mudjahedien interna
tionale vrienden te werven en
erkenning te krijgen. Hij is
duidelijk blij met het bezoek
twee weken geleden van een
van de topmannen van Jasser
Arafat, Hani al-Hassan. Hij
ontkent echter dat de PLO
heeft aangeboden op te treden
r' Heiaar. „Er is niets
neiny
inen onderhande-
j 7 egt .ij. „Niets, behalve
eer. a bloed".
De guerrillaleider houdt vol
dat hij niet naar Frankrijk had
willen komen de beslissing,
zo zegt hij, werd genomen
door het centraal comité van
de Mudjahedien en het zit
hem duidelijk niet lekker dat
hij in zulke woelige tijden niet
in Iran is. In de afgelopen drie
maanden zijn „meer dan 1300
leden" geëxecuteerd door
vuurpelotons en duizenden ge
vangen gezet.
Totaal leidersschap
Die mentale druk begint zijn
sporen na te laten. Rajavi geeft
toe dat hij zich de laatste tijd
niet goed voelt en hij ziet er
moe en weggetrokken uit.
Het verhaal dat Rajavi in
Frankrijk wil afmaken begon
in de heilige Iraakse stad
Najaf in 1970 toen de guerril
la's ayatollah Khomeiny vroe
gen om hulp bij de vrijlating
van enkele guerrilla's van de
Mudjahedien die in Bagdad ge
vangen zaten. Er bleven spo
radische contacten, zegt Raja
vi, tot aan de revolutie waarbij
de Mudjahedien de verklarin
gen van Khomeiny tegen het
regime van de sjah onder het
volk verspreidde, een klus die,
zo zegt de guerrillaleider nu,
alleen maar werd verricht om
dat hij „tegen de sjah was".
„We waren niet klaar", zegt
Rajavi over zijn organisatie-
aan de vooravond van de re
volutie. „Door de schijn te
wekken dat we achter Kho
meiny stonden introduceerden
we onszelf bij het Iraanse
volk".
„Khomeiny wilde maar een
ding van ons", zo vervolgt hij.
„Hij wilde dat we akkoord
gingen met zijn totale leider
schap". Het aanbod werd ge
daan tijdens een ontmoeting
met de zoon van de ayatollah,
Ahmad, kort na Khomeiny's
terugkeer naar Iran op 1 fe
bruari 1979. „We hebben dat
geweigerd".
Ahmad wilde tevens dat Raja
vi „vijand was van mijn va
ders vijanden en vriend van
zijn vrienden. Alle deuren zul
len voor je open staan als je
met deze voorwaarden in
stemt". Terugkijkend zegt Ra
javi nu: „Ik wist niet dat hij
officieel Khomeiny vertegen
woordigde". (Ahmad was eens
een sympathisant van de Mud
jahedien). Misschien sloot ik
toen niet alleen alle deuren,
maar ook alle ramen".
Bani-Sadr
ontmoedigd
Ondertussen speelt de 48-jari-
ge Bani-Sadr, eveneens in Au-
vers-sur-Oise, een heel aardig
spelletje tafeltennis. Hij is
traag en beweegt moeizaam,
maar verslaat toch bijna al zijn
tegenstanders. In de hardere
werkelijkheid van de Iraanse
politiek verloor de ex-presi-
dent het echter van de ayatol
lah en slechts een enkeling ge
looft dat hij nog een kans
krijgt.
Bani-Sadr concentreert al zijn
aandacht op een mogelijke te
rugkeer naar Iran, maar tege
lijkertijd voelt hij zich een ont
moedigd man. Hij voelt zich
verraden door Khomeiny die
hij beschuldigt van machtspo
litiek. Tegelijkertijd blijft hij
echter koppig volhouden dat
hij het in de achttien maanden
dat hij president was goed ge
daan heeft en met name de
oorlog tegen Irak uitstekend
heeft aangepakt.
Zijn breuk met Khomeiny, zo
zegt hij nu, was al een feit
voordat hij in januari 1980 met
75 procent van de stemmen tot
president werd gekozen. Zes
maanden daarvoor als lid van
de raad die de grondwet op
stelt, zo zegt hij, probeerde de
ayatollah al om eerder gedane
beloften in te trekken.
„We hadden nooit gedacht dat
Khomeiny met ons zou spelen,
want hij is een gelovig man",
zei Bani-Sadr, terwijl hij eraan
toevoegde dat zijn voormalige
mentor „gewoon naar Iran
was gegaan om op de plaats
van de sjah te gaan zitten. De
politieke structuur is hetzelfde
gebleven, alleen de namen zijn
veranderd".
Bani Sadr weigert elke verant
woordelijkheid voor de recen
te golf van geweld in Iran, on
danks een domme poging aan
de vooravond van de ontplof
fing waarbij president Radjai
en premier Bahonar om het le
ven kwamen, om de val van
het regime te voorspellen als
zij en drie anderen werden ge
dood. Terwijl hij de dood van
hen „zelfmoord" noemt, geeft
hij de ayatollah de schuld: „De
man die het klimaat schept
voor een dergelijk geweld, is
verantwoordelijk".
Zijn grootste fout, zo zegt de
afgezette president nu, was
eerst om Khomeiny te ver
trouwen en vervolgens te laat
in te zien hoe snel zijn charis
ma afnam. „Als ik dat zes
maanden eerder had ingezien,
zou de situatie nu in Iran niet
zo zijn. Ik had het land kun
nen redden".
Tussen zijn ontmoetingen met
de pers door een essentieel
onderdeel van zijn werkdag in
Frankrijk woont de presi
dent zittingen bij van de Raad
voor Nationaal Verzet die,
zoals de naam al aangeeft, oor
spronkelijk in Iran is opge
richt om alle krachten die te
gen de sjah waren te vereni
gen. Volgens Bani- Sadr pro
beert de raad nu „om de drei
ging af te wenden dat het land
in tweeën wordt gescheurd".
MELBOURNE In de Australische stad Melbourne
zijn de leiders van 41 landen van het Britse Gemene
best gisteren begonnen aan hun tweejaarlijkse confe
rentie. Bij de besprekingen staan Namibië, sport en
Apartheid, de betrekkingen tussen arm en rijk en een
hernieuwd lidmaatschap van Pakistan centraal. De o-
pening van de conferentie werd verricht door koningin
Elizabeth, de opvolgster van de koningen die eens over
alle 44-lidstaten van het Gemenebest, toen nog het
Britse imperium, regeerden.
De leiders van het Gemenebest vertegenwoordigen ongeveer
een kwart van de wereldbevolking. Tot het Gemenebest beho
ren landen als India en Groot-Brittannië, maar ook kleine en
vrijwel onbekende staatjes in de Stille Oceaan en het Caribisch
gebied, zoals Naru en de Salamonseilanden. Sommige staatjes
zijn zo klein, dat zij er nauwelijks diplomatieke vertegenwoor
digingen op na kunnen houden. Op grote internationale confe
renties worden zij nauwelijks gehoord. Vandaar dat zij de verga
dering in Melbourne aangrijpen om hun wensen kenbaar te ma
ken. Onder meer aan landen als India en Nigeria, die aanwezig
zullen zijn op de eind deze maand te houden bijeenkomst van
arme en rijke landen in Mexico.
De Gemenebestconferenties zijn niet gericht op het formuleren
van een gemeenschappelijk beleid. Daarvoor lopen de belangen
en politieke overtuigingen van de lidstaten te ver uiteen. Wel is
er alle ruimte voor gedachtenwisselingen over zaken van inter
nationaal belang. En die gedachtenwisselingen monden soms uit
in praktische oplossingen voor bestaande problemen. Zo werd op
de laatste Gemenebestconferentie, in 1979 in de Zambiaanse
hoofdstad Lusaka, het voorbereidend werk verricht voor de
conferentie, die het huidige Zimbabwe de onafhankelijkheid
bracht. De toon op de conferentie is gewoonlijk meer ontspan
nen dan bijvoorbeeld in de Verenigde Naties. Hoewel de leiders
de eigen belangen niet uit het oog verliezen, ligt de nadruk veel
minder op het spreken voor de tribune en het scoren van pun
ten.
Volgens traditie worden de meeste zaken gedaan tijdens het
weekend-uitstapje, waarvoor alleen de staatshoofden en rege
ringsleiders, vergezeld van echtgenoten en één medewerker,
worden uitgenodigd. Dat ontspannen weekeinde, zonder formele
sessies maar met veel golf, wordt op 2 en 3 oktober in Canberra
doorgebracht.
Onderwerpen die tot enige woordentwist kunnen leiden zijn de
verwikkelingen rond het Zuidafrikaanse rugby-team De Spring-
bokken, de verhouding tussen de arme en rijke landen en de
kwestie Namibië.
Van één voorstel staat nu al vast, dat het zonder verdere discus
sies zal worden aanvaard. De conferentie in Melbourne zal het
net onafhankelijk geworden Middenamerikaanse Belize verwel
komen als 45e Gemenebestlid.
De Britse pre
mier Thatcher
tijdens haar
rede tot de
Gemenbest-
conferentie.
Naast haar
premier Muga
be van Zim
babwe.
DANSK Op het con- verbond in Gdansk is gis-
es van het Poolse vak- teren de discussie begon
1' Een Poolse
t' chauffeur in
Gdansk is ge
tooid volgens
de laatste
mode. Op zijn
1 Solidariteit-
spet draagt hij
een badge die
een variant is
op wat Neder
landse vredes
beweging uit
draagt: Sovjet
tanks, nee be
dankt I
nen over het programma
dat de vakbond de ko
mende tijd wil gaan uit
voeren. In het program
komt tot uiting dat Solida
riteit niet alleen meer een
vakbond is maar ook een
maatschappelijke bewe
ging-
Het stuk is uitgewerkt door
speciale werkgroepen waarin,,
net gisteren en vandaag tij
dens de debatten, fundamenta
listen en pragmatici tegenover
zijn komen te staan. De funda
mentalisten willen een vrijwel
volledige nieuwe opbouw van
de Poolse maatschappij met
een meer-partiiensysteem; zij
roepen overeenkomstig de slo
gan van Marx op tot klassen
strijd van de overheerste mas
sa's tegen het heersende partij
apparaat. De zogenaamde rea
listen daarentegen gaan uit
van de politieke gegevenhe
den. Zij willen de leidende rol
van de partij erkennen in het
bestuur van de staat, maar te
gelijkertijd garanties scheppen
voor medezeggenschap van de
burgers. Naast het partij-appa
raat willen de realisten nieuwe
organisaties oprichten, waarin
de arbeiders de produktie en
verspreiding van goederen in
eigen handen moeten nemen.
Leider Walesa schrijft in een
waarschuwing aan de funda
mentalisten, die het parlement
en de partij het liefst zouden
willen opblazen, dat zij even
totalitair dreigen te worden als
degenen op wie ze het gemunt
hebben. „Het mag 'niet tot
bloedvergieten komen en de
idealen dienen dan ook stap
voor stap te worden verwezen
lijkt en wel zo dat elke stap
ook de instemming heeft van
de bevolking", aldus Walesa in
het ontwerp.
Op vele punten draagt het ont
werp ook duidelijk een stem
pel van de christelijke sociale
leer. De socialistische staat
moet de mens dienen en mag
hem niet beheersen. De orga
nisatie van de staat moet de
gemeenschap dienen en kan
niet met een politieke partij
worden vereenzelvigd.
De Poolse communistische
Een delegatie uit
het Groningse
Veendam bood
gisteren aan de
consul-generaal
van het Poolse
consulaat in Den
Haag, de heer
Franciszek Mo
rene (tweede van
links), de over
zichten aan van
een voedselinza-
melingsactie.
Tweede van
rechts de initia
tiefneemster van
de actie in Veen-
dam, mevrouw
De Lange. De
goederen gaan
naar het bisdom
Poznan waarna
ze via kerkelijke
kanalen bij de al
lerarmsten te
recht komen,
partij heeft de hoop uitgespro
ken dat binnen Solidariteit de
krachten van het realisme en
de samenwerking zullen zege
vieren. De discussie over het
ontwerp zullen nog wel enige
dagen duren, want er hebben
zich meer dan honderd spre
kers voor dit agendapunt aan
gemeld.
Het Russische persbureau Tass
heeft het ontwerp-program
van Solidariteit een blauw
druk genoemd voor het over
nemen van de macht, het is
geen vakbondsstuk meer,
maar het manifest voor een
politieke partij.
(Van onze correspondent
Roger Simons)
LONDEN De Britse Labourpartij heeft gisteren, op
de vierde dag van het congres in Brighton, met grote
meerderheid gekozen voor het eenzijdig afschaffen van
de kernbewapening. Hoewel er te weinig stemmen wa
ren om van deze beslissing automatisch een officieel
programmapunt te maken, lijdt het geen twijfel dat dit
standpunt zal worden opgenomen in het toekomstige
Labour-verkiezingsmanifest. Een voorstel uit de
NAVO te treden werd verworpen.
Voor eenzijdige kernontwapening werd een lans gebroken door
niet minder dan veertien congresgangers. Op het congres wer
den slechts twee socialisten gehoord die bezit van kernwapens
als een doeltreffend afschrikmiddel blijven beschouwen. Deze
sprekers werden uitgejouwd. Brynmore John, de woordvoerder
voor defensie in hewt Lagerhuis, was er toen al niet meer bij.
Hij was woedend de zaal uitgestormd. Later liet hij weten wel
licht niet langer socialistische zegsman van defensie in het La
gerhuis te willen zijn.
In scherp contrast met de eerste uitslag van het defensiedebat
werd een andere motie, die ingediend was om Groot-Brittannië
uit de NAVO te laten treden, met een overweldigende meerder
heid van stemmen verworpen.
