scussie over kernwapens: een dialoog van doven
jok Den Uyl staat straks met lege handen
Verhalen van
vluchtelingen
wijzen op het
gebruik van
chemische wapens
ÏRA AARDGASBATEN BLIJKEN AARDGASGATEN
Politiek
Partij
Parlement
ENLAND
LEDSE COURANT
ZATERDAG 19 SEPTEMBER 1981 PAGINA 9
4
5
G Morgen begint in Nederland weer
en voor de vijfde achtereenvolgen-
Jtaat daarin de strijd tegen kernwapens
^Opnieuw zal het Interkerkelijk Vredes-
tberen kerkelijk meelevenden te mobili-
r zijn acties, die inmiddels veel weer-
ben gevonden en tot duidelijke resulta-
<n geleid. Immers opiniepeilingen wijzen
een meerderheid een kleine welis-
•óór het verdwijnen van kernwapens uit
Voor de politici in Nederland die
;t opnieuw over de plaatsing van middel-
Htand-raketten zullen moeten beslissen,
'ta nog maar de vraag aan de orde met
laanden of jaren deze beslissing kan wor-
tyeld; met de mogelijkheid van invoering
wapens hoeft geen weldenkend politicus
"^rekening te houden. Daarvoor ontbreekt
fcrs „het maatschappelijk draagvlak",
een resultaat dat de realisten onder de
Iers van het IKV dat al sinds 1967 met
yen actie voert tegen de kernbewapening
Pijnlijk niet voor mogelijk hebben gehou-
ibeweging heeft trouwens vlak voor het
J de vredesweek een belangrijk resultaat
'volgens hoge Amerikaanse functionaris
sen in Brussel relent de NAVO niet meer op de
plaatsing van de aieuwe middellange-afstandra-
ketten in Nederlart. Voor de Nederlandse politici
betekent dat waarshijnlijk in de komende maan
den een heel belang-ijke zorg minder.
Wie de oorzaken wi opsporen van dit succes, kan
wijzen op de samenverking tussen het IKV en de
vanuit de CPN opgeichte actiegroep Stop de Neu
tronenbom, die van ich liet horen kort nadat het
IKV in juni 1977 zijnleus de kernwapens de we
reld uit, te beginner, uit Nederland, had gelan
ceerd. Bij de IKV-leiöng maakt men er trouwens
geen geheim van dat ie IKV-actie juist daardoor
na een heel aarzelnde start, die weinig goeds
voorspelde de wint in de zeilen kreeg. Maar
veel belangrijker als verklaring voor het tamelijk
onverwachte succes vai de vredesbewegingen is
natuurlijk de latente afleer voor dit soort wapens,
die met de „neutronenbim" gewekt kon worden.
Een flink deel van het spraakmakende) publiek
onderkent nu dat de wapenwedloop niet onbeperkt
kan doorgaan. Het heeft pen vertrouwen meer in
de eindeloze palavers overdit onderwerp; die iede
re keer weer hebben geled tot nieuwe ronden in
de bewapeningswedloop er betuigt daarom adhesie
aan een standpunt dat eer radicale ommekeer in
het vooruitzicht stelt.
Het ziet er nu naar uit dat de vredesbewegingen
nog meer dan voorheen hun aandacht zullen gaan
richten op het buitenland. De Amerikaanse com
mentator Walter Laqueur sprak in juli in dat ver
band van „hollanditis", de hollandse ziekte, een
aanduiding voor het overslaan van een neutralis-
tisch pacifistische koers naar andere landen. De
dragers ervan waren bepaald niet boos over deze
opmerking van Laqueur. Eerder voelden zij zich
gevleid. Men slaagt er tenslotte niet elke dag in
door Grote Broer Amerika te worden opgemerkt
om een handelwijze die de Amerikanen tegen de
haren instrijkt.
Vooral in West-Duitsland is het verzet tegen de
kernwapens toegenomen. De intensieve contacten
van het IKV met zusterorganisaties in de Bondsre
publiek zullen daar niet vreemd aan zijn. Ook in
België is het verzet tegen de kernwapens toegeno
men, maar daar spelen meer dan het verzet uit de
bevolking de ernstige budgettaire problemen van
de Belgische regering het atoompacifisme in de
kaart. In het snel verpauperende Engeland vindt
de afkeer van de kernbewapening vooral weer
klank bij de Labourpartij. Ook hier lijkt de afkeer
van kernwapens vooral te zijn ingegeven door het
feit dat de hoge kosten van de kernbewapening
leiden tot bezuinigingen in de sociale sector. Rest
Frankrijk nog dat in de beweging voor ontwape
ning tamelijk geïsoleerd is. De vredesbewegingen
hebben daar nog maar weinig vaste grond onder
de voeten gekregen, hetgeen waarschijnlijk mede
samenhangt met het feit dat Frankrijk voor zijn
defensie grotendeels op zichzelf is aangewezen. In
geen enkel van de grotere landen maakt de ontwa
peningsgedachte overigens een serieuze kans.
Wie ondertussen luistert naar de argumenten die
voor en tegenstanders van modernisering, respec
tievelijk instandhouding van kernwapens met el
kaar uitwisselen, komt al snel tot de conclusie dat
het hier om een dialoog van doven gaat. Dat de
kleinere, nu in het geding zijnde kernwapens een
atoomoorlog op kleinere schaal mogelijk zouden
maken, zoals vaak wordt beweerd, valt niet te be
wijzen. Het valt evengoed te verdedigen dat dete
wapens de afschrikking dienen zoals dit de afgelo
pen dertig jaar ook effectief het geval is geweest.
Het argument dat verwijdering van kernwapens
uit Nederland, zoals het IKV voorstelt, leidt tot een
soortgelijke stap door een van de Oostbloklanden
lijkt op nog minder waarschijnlijkheid aanspraak
te kunnen maken.
In de kernwapendiscussie lijken deze argumenten
pro en contra er overigens nauwelijks toe te doen.
Dat het na dertig jaar bewapening best minder
kan, is een overweging die het pleit bij een
groeiend aantal mensen beslecht. Daarbij speelt
eveneens de overweging mee die niet voor be
twisting vatbaar lijkt dat het huidige opgestelde
NAVO-wapenarsenaal van Amerikaanse makelij
veelzijdiger en doeltreffender is dan van de Sovjet-
Unie op dit moment.
Zeker nu uit de NAVO geluiden komen dat Neder
land en België niet langer van direct belang zijn
voor de uitvoermg van het moderniseringsbesluit,
is voor Nederland nog slechts een bijrol weggelegd
in het internationale debat over ontwapening. On
der de belangrijke impuls van een vredesbeweging
als het IKV schaart Nederland zich in feite bij de
meer neutralistisch geneigde Scandinavische lan
den. Geen gering succes voor een vredesbeweging,
maar de gidsrol die het IKV destijds in 1977 voor
ogen had, wordt daarmee niet bewaarheid. De gro
tere Europese landen zettten de bewapeningrace
namens ons voort.
PAUL VAN VELTHOVEN
it|
'IK Cher Pao Pha*
jfLaotiaanse Hmong-
^izich de dag in maart
joed herinneren. Sa-
fzijn medeverzetstrij-
"I hij plotsklaps aange
zet zoals gebruikelijk
jiamese en Laotiaan-
nroepen, maar door
jend vliegtuig dat ra-
buurde. Kort voor de
herinnert hij zich
yr trots, hadden ze in
1'e pas in het bergach-
'?d Phou Bia in het
Laos zestig Vietna-
liren in een hinder-
:t en gedood.
^en spoor van emotie
ier Pao Pha vervol
raketten een rode
reidden, die binnen
.iinuten duizeligheid
'yerminderd gezichts-
veroorzaakte, ge-
ir opgeven van bloed
Na de aanval lagen
^de grond, stuiptrek-
l kippen die net zijn
r. Veertig van hen
hs gesprek in het hei-
in het vluchtelingen-
h Vinai, dat mooi ge-
een dik bebost, heu-
gebied in het noor-
n Thailand, lijkt de
her Pao Pha er al-
;|te op uit te zijn om in
haken. Van zijn fami-
vjftien zijn alleen hij
chter nog in leven en
-t het meisje dat ze als
^sen is terug wil ke-
B Laos om meer Viet-
Ite doden. Toch is het
jvan Cher Pao Pha
aketaanval niet hele-
terdicht. In de eerste
ischikt hij niet over
Verder zegt Cher
aalles bij elkaar twee
d te hebben meege-
flar gebruik werd ge-
n»n gas, maar bij een
)oor geeft hij ver-
je details,
i
(gen heeft gesproken
irtuigd dat, ook al lii-
ftails van de verschil-
halen verward, de
an wat ze vertellen
jij is doelwit geweest
I luchtaanval waarbij
'werd gemaakt van
*ie of chemische wa
ll
Jjllen Hmong-vluchte-
Ne over de rivier de
^it Laos zijn gevlucht
Tijdens zijn recente bezoek aan vVest-Berlijn heeft de
Amerikaanse minister van buitenlandse zaken,
Alexander Haig, de Sovjet-Unie «rvan beschuldigd
chemische wapens te leveren aan landen in Zuidoost-
Azië. Ook heeft Washington aanwijzingen dat de Sovjets
in Afghanistan van deze wapens gebruik maken. In
onderstaand artikel bericht Guarciancorrespondent Nick
Cumming-Bruce over Laotiaanse vluchtelingen in
Bangkok, wier verhalen de Amerikaanse beschuldiging
lijken te bevestigen.
Tijdens de oorlog in Vietnam maakten de Amerikaanse troepen gebruik van chemische wapens als napalm
en de beruchte „Agent Oranje". Uit de verhalen van vluchtelingen valt op te maken dat momenteel in
Vietnam, Laos en Cambodja soortgelijke wapens worden ingezet.
werden onmiddellijk na hun
aankomst in Thailand onder
vraagd. Hun verhaal luidde
steeds hetzelfde. Allemaal ver
telden ze over gele regen, rode
rook of groen gas. Sommigen
meldden slechts betrekkelijke
lichte gevolgen: tijdelijke mis
selijkheid onder de dorpelin
gen en het verlies van dieren
en oogst, maar geen zerlies
van mensenlevéns. Arideren
daarentegen vertelden gruwe
lijke verhalen van honderden,
soms zelfs duizenden mensen,
die kort na de aanval na hefti
ge lichamelijke pijn overleden.
Deskundige waarnemen met
ervaring op het gebied van
chemische wapens menen dat
hier een aantal verschillende
gassen en chemische wapens
gebruikt zijn. Sommige midde
len lijken ontbladeringsmidde-
len en men heeft proberen
vast te stellen of dit oude of
nieuwe middelen waren. „Men
probeert nog steeds vast te
stellen of de gevolgen over
eenkomen met die van Agent
Oranje", zo bericht een bron,
doelend op de ontbladerings-
middelen die door de Verenig
de Staten op grote schaal in
Vietnam zijn gebruikt en die
ernstige ziekten en geboorteaf
wijkingen bij het nageslacht
hebben veroorzaakt. Nog on
heilspellender is echter dat in
deze rapporten wordt gesugge
reerd dat er ook zenuwgassen
en dodelijke biologische wa
pens zijn gebruikt.
Maar tastbare bewijzen van
een biologische, chemische
aanval die in laboratoria zou
den kunnen worden geanaly
seerd, zijn nauwelijks voor
handen. De Hmong-stam, die
een primitief leven leidt in
een onherbergzame omgeving,
en zich met moeite in leven
kan houden, was zich tot voor
kort niet bewust van het be
lang dat de buitenwereld
hecht aan het tastbare bewijs
van zulke aanvallen. Boven
dien missen de Hmong vaak
de middelen om het bewijs dat
ze konden verzamelen op te
slaan of te bewaren. Ook me
dische bewijzen hebben geen
uitsluitsel kunnen geven. De
doktoren in Ban Vinai zeggen
dat ze geen patiënten hebben
die een behandeling onder
gaan voor abnormale sympto
men, die het gevolg zouden
kunnen zijn van blootstelling
aan giftige of chemische stof
fen.
Ironisch genoeg is het het on
derzoek naar het gebruik van
chemische wapens in het na
bijgelegen Cambodja, dat de
Hmong-rapporten lijkt te on
derbouwen en de Amerikaan
se regering de doorbraak lijkt
te verschaffen waarnaar ze al
zo lang gezocht heeft om de
wereld wakker te schudden.
Khmer guerrilla's die tegen de
Vietnamezen opereren in het
westen van Cambodja zijn in
een aantal gevallen naar hun
kamp teruggekeerd na bloot te
hebben gestaan aan giftige of
chemische stoffen en zij on
dervonden ook minder moei
lijkheden bij het verzamelen
van tastbaar bewijs. Ongeveer
twaalf monsters van poeder en
bladeren uit Cambodja zouden
naar de Verenigde Staten zijn
gestuurd voor onderzoek, teza
men met monsters van bloed,
urine en besmet water.
Vooral het onderzoek van de
bladmonsters hebben het be
wijs geleverd dat de Vietna
mese troepen gebruik hebben
gemaakt van een aantal che
mische wapens. Inhalering
van deze stoffen, zo zeggen
functionarissen, hebben een
snelle verslechtering van het
spijsverteringssysteem tot ge
volg, veroorzaken massale
bloedingen, braken, diarree:
allemaal symptomen die iden
tiek zijn aan de symptomen
die al jaren door de Hmong
worden gemeld.
In tegenspraak met enkele
rapporten waarin functionaris
sen van het Rode Kruis wor
den geciteerd, ontkennen offi
ciële woordvoerders van het
Rode Kruis in Genève iets met
dezé onderzoekingen te maken
te hebben. In een ziekenhuis
van het Rode Kruis in het
Thaise grensstadje Aranyapra-
thet werden 65 Cambodjanen
behandeld die symptomen
vertoonden, die wezen in de
richting van chemische wa
pen^ die in maart dit jaar ge
bruikt zouden zijn. Maar er is
geen enkele poging gedaan om
monsters te verzamelen of na
der onderzoek te doen.
NICK CUMMING-BRUCE-
THE GUARDIAN
q
J
- Bijna tien procent van de beroeps-
in Nederland zit zonder werk. „Dat kan
ag niet". Hoeveel politici van links en
•ben dat niet uitgeroepen toen deze week
r|i duidelijk werd dat er aan het einde van
feens meer dan een half miljoen mensen
zouden kunnen zijn. De voorspelling van
jen Prinsjesdag is dat volgend jaar hoe
gemiddeld 460.000 mensen zonder werk
'i, maar zelfs de nieuwe minister van so-
;n en werkgelegenheid, de socialist Den
Nederland al voor dat het niet gek moet
als het er meer dan een half miljoen zul-
:n. Reden te meer om nu spoorslags met
omvattend werkgelegenheidsplan te ko
nt Den Uyl.
n week na het optreden van Neer-
irmalige oppositieleider als nieuwe be-
al het stokpaardje bij uitstek van Den
erecht uiteraard, want de werkloosheid is,
de ernstigste problemen waar wij mee
Je zou ook kunnen zeggen dat hij dat
Ije gewoon uit zijn vorige leven heeft
nen, want ook als PvdA-leider bereed hij
1 vol geestdrift. Het meest relevante ver-
vroeger is echter dat Den Uyl zijn voor-
i ook zal moeten gaan uitvoeren en moet
hij daar in de zes weken die hij zichzelf
opstellen van dat plan heeft gegeven, geld
ihikbaar krijgt.
stische kringen wordt op z'n minst de in-
dat er twee miljard gulden voor dit
jereserveerd. Een telefoontje naar het de-
it van minister Van der Stee (Financiën)
dit onzin is. Elke gulden voor Den Uyls
moet nog worden gevonden en dat klopt
de afspraken uit de formatieperiode. Door
journalisten met dit probleem geconfronteerd be
gon Den Uyl destijds iets te mompelen over „nieu
we cijfers nader bekijken" en riep hij tenslotte de
extra aardgasopbrengst als redmiddel te hulp.
Volgens oud Nederlands gebruik kun je een gulden
slechts één keer uitgeven. Sinds enige tijd schijnt
op die regel echter een uitzondering mogelijk.
Aardgasguldens worden door tal van groepen en
individuen ministens vijf, zo geen tien keer voor
bepaalde nobele doeleinden bestemd. In feite
maakte Den Uyl zich daar ook schuldig aan, want
op het moment dat hij het aardgasgeld als financie
ringsbron inriep, wist hij al dat er op Prinsjesdag
een begroting zou komen, waarin al dat extra geld
al dubbel en dwars werd uitgegeven.
De nieuwe bewindsman van sociale zaken en
werkgelegenheid zal zich dus tot penningmeester
Van der Stee moeten wenden. Van hem valt ech
ter weinig te verwachten. Hij moet immers al hals
brekende toeren verrichten om'de 4,5 miljard be
zuinigingen die in de miljoenennota worden aan
gekondigd ook werkelijk te halen. En één ding
staat na Prinsjesdag wel vast: die 4,5 miljard is een
absoluut minimum, ook om aan de voorwaarden
van het regeerakkoord van CDA, PvdA en D'66 te
voldoen (stabilisering van de lastendruk, terug
dringen overheidstekort etc.).
Terwijl Den Uyl enkele weken geleden nog hoopte
met aardgasguldens nieuwe banen te scheppen is
nu, nog geen week na Prinsjesdag, al duidelijk dat
dit aardgas juist nieuwe gaten zal gaan slaan in de
Rijksbegroting. Immers, de meevaller van 6,5 mil
jard gulden, waar dit gas voor zou moeten zorgen,
die al verrekend is in de begroting en waar Den
Uyl desondanks op had gehoopt, komt er alleen
maar als de Amerikaanse dollar op 2,70 gulden
blijft staan en elke Nederlander vanaf 1 januari
1982 maar liefst 12 cent per kubieke meter meer
voor, zijn gas gaat betalen.
Elk dubbeltje koersdaling van de Amerikaanse
dollar kost de Nederlandse schatkist tussen de 600
en 700 miljoen gulden, rekende de directeur van
de Rijksbegroting, dr. Le Blanc, deze week uit. De
Amerikaanse munt is sinds kort weer duidelijk op
z'n retour en ligt nu al meer dan dat dubbeltje on
der de 2,70 gulden. Kosten: zeker 6 tot 700 miljoen.
Op aandrang van vooral PvdA en D'66 heeft mi
nister Terlouw (Economische Zaken) intussen be
sloten de voorgenomen stijging van de kleinver-
bruikersprijs van het aardgas te verlagen van tien
naar zeven cent (exclusief BTW). Elke cent minder
verhoging kost de schatkist 170 miljoen gulden per
jaar. Met het besluit van Terlouw wordt dus een
gat geslagen van ruim een half miljard gulden.
Er is dus weinig verbeeldingskracht voor nodig
vast te stellen dat Van der Stee straks allereerst
kan gaan zoeken naar opnieuw één miljard bezui
nigen om deze twee aardgasgaten te dichten. Dat is
wel even wat anders dan twee miljard extra aard
gasbaten voor het werkgelegenheidsplan van drs.
Den Uyl.
Wie de bewindsman van sociale zaken en werk
gelegenheid een beetje kent weet dat hij het daar
bij niet zal laten zitten. Den Uyl legt niet zo ge
makkelijk het hoofd in de schoot. „Dat geld moet
er komen", heeft hij al meerder malen met nadruk
over z'n twee miljard voor nieuwe banen gezegd.
En het kan er ook komen. Natuurlijk, alles kan.
Alleen alles tegelijk, dat is, helaas voor Den Uyl en
voor ons allemaal, niet mogelijk. Wil Den Uyl z'n
twee miljard krijgen dan moet het snoeimes dus
weer krachtig gehanteerd gaan worden. Niet in de
rijksbegroting natuurlijk, want Den Uyl heeft in
de Kamer herhaaldelijk laten weten dat al dat be
zuinigen alleen de werkgelegenheid in gevaar
brengt en daar zit hij niet voor, Dan blijft er maar
één ding over: het mes in de inkomens en uitke
ringen.
In de gedachtengang van Den Uyl zullen dan
vooral de hoogste inkomens er aan moeten gelo
ven. Maar helaas, al weer een tegenvaller: daar is
lang niet meer genoeg te halen. Afgezien van al
lerlei bijkomende nadelen van inkomensnivelle
ring, zoals de afnemende prikkeling om te werken
en hogerop te komen, en de toenemende weerzin
tegen dit verschijnsel, ook bij de vakbeweging, be
tekent het snoeien in de hogere inkomens ook di
rect minder loon- en inkomstenbelasting in de
schatkist. Wat je met de ene hand binnenhaalt ver
lies je voor een groot deel weer langs de andere
kant. Daarbij komt, dat je gezien het beperkte aan
tal veelverdieners wel ontzettend diep moet snij
den om een werkgelegenheidsplan en tegenvallers
te betalen.
Het aantal minderverdieners is veel groter en daar
valt dus ook veel meer te halen. Alleen zitten daar
juist de meeste van de kiezers van Den Uyl. Hij
kan het toch moeilijk verkopen de prijs voor nieu
we werkgelegenheid al meteen te laten betalen
door deze groep. Sommigen, onder wie de sociaal-
economische specialisten van Den Uyls coalitie
partner, het CDA, denken dat hij vroeg of laat
toch bij deze groep zal uitkomen. Als het aan Den
Uyl ligt zal dat zo laat mogelijk zijn, maar ook dat
moment kan al heel spoedig aanbreken.
Theoretisch ligt daarvóór nog-één stadium. Ge
woon net doen of er geen financieringstekort be
staat en meer geld uitgeven dan ie in feite hebt. In
veel landen is dit een socialistische gewoonte. Ook
de Franse regering van de socialist Mitterrand
heeft deze week een werkgelegenheidsplan inge
diend dat er op neerkomt, de francs met bakken
over het land uit te strooien', zonder daar reële
dekking voor te hebben. Den Uyl beproefde dit
middel via de kwartaire sector toen hij van 1973-
1977 regeringsverantwoordelijkheid droeg.
Wie Van der Stee en Van Agt regelmatig goed be
luistert kan niet anders concluderen dan dat zij
Den Uyl niet toe zullen staan dat recept nog eens
uit te proberen. Velen wijten immers de proble
men van vandaag voor een belangrijk deel nog aan
zijn beleid van toen. Dat betekent dat deze theore
tische mogelijkheid voorlopig theorie zal blijven.
Triest allemaal voor Den Uyl, maar het ziet er dus
naar uit dat hij voorlopig met lege handen blijft
staan. Hij voelt zelf kennelijk ook al wat nattig
heid, want de aan het einde van de formatie door
hem beloofde termijn van zes weken voor het ont
werpen van dit plan werd door hem deze week al
opgerekt tot „drie tot vier maanden voor de hoofd
lijnen" en „zeker een jaar voor het effectief maken
van een volwaardig nieuw instrumentarium". En
dan te bedenken dat Den Uyl als PvdA-onderhan-
delaar al een blauwdruk voor zijn plan in de laat
ste formatiefase op tafel legde.
Uiteindélijk zal dit veelbesproken werkgelegen
heidsplan er heus wel komen, maar of dit het be
oogde doel, een effectieve bestrijding van de werk
loosheid, ook werkelijk spoedig dichterbii zal bren
gen, blijft hoogst twijfelachtig. Een half miljoen
werklozen, eind volgend jaar „Dat kan niet en
dat mag niet", zeiden velen in Den Haag. Ze zullen
er vrijwel zeker komen. Triest voor Den Uyl, triest
in het bijzonder voor alle betrokkenen, die van
zijn met veel tam tam aangekondigde plan zo veel
heil verwachtten, triest ook voor allen die nog
werk hebben, want zij zullen de uitkeringen van al
die werklozen moeten betalen.
ARJEN BROEKHUIZEN
