'iljarden gemeenschapsgeld
ijft in zakken particulieren
jbruik
'hale
jrzieningen:
d\rij
;jder
en
Pleidooi voor
eerbiedigere
benaming paus
ROME Paus Joannes Paulus
II, Paus WoytUa, gewoon Woytl-
la of Karot WoytUa, II Pontefice
of La Sua Santita, of simpel
weg: de paus. De huidige Pool
se paus heeft in Italië vele aan
duidingen. Ze worden door el
kaar gebruikt. Voor het Vati-
caan Is zijn leider meestal La
Sua Santita, Zijne Heiligheid
dus, en de Italianen hebben het
altijd over II Papa (de paus), of
Iets plechtiger II Pontefice dat in
het Nederlands woordenboek
met „paus" vertaald wordt..
Is iemand ooit in de gelegen
heid de paus een vraag te stel
len, dan wordt de paus aange
sproken met Santita, zoals zijn
doktoren deden toen hij In het
ziekenhuis lag. Wordt er in de
krant gesproken over kortweg
WoytUa, dan hoeft dat in begin
sel niets denlgrerends in te hou
den, zoals in het Nederlands
(helaas) vaak het geval Is, maar
het zijn nooit de meest paus-ge
zinde media die hem zo aandui
den. Als iemand het heeft over
de Pool WoytUa, of de Poolse
paus WoytUa, dan is daar eer
der een irritatie in te proeven
vanwege het feit dat de paus
geen Italiaan is. Hoe het ook zij,
In de meeste gevallen is er een
rechtstreeks verband tussen de
eerbied en achting die men
voor de paus heeft en het gezag
dat men hem toekent, en zijn
benaming.
Niemand die zich nu stoort aan
de manier waarop de paus in de
media bejegend wordt, totdat
onlangs in een van de bladen
een pleidooi verscheen voor
een wat eerbiedigere benaming
van de paus. Indro Montanelli,
de conservatieve nestor van de
Italiaanse journalistiek, zelf
geen praktiserend katholiek
zoals hij zegt, ergert zich al lang
aan die Journalistiek die de
paus simpelweg aanduidt met
„Woytila". Volgens hem kun je
een politicus wel met alleen zijn
achternaam aanduiden, maar
niet een figuur als de paus. De
politicus ontleent zijn positie,
zijn macht, aan het stemlokaal,
terwijl de paus een autoriteit
heeft en Is, zonder dat hij daar
voor aan ook maar een sterve
ling iets verschuldigd Is. Zo ie
mand aanduiden met zijn ach
ternaam en meer niet, getuigt
volgens Montanelli van een ge
brek aan goede smaak, en die
Een voorbeeld van een vrij on
schuldige cartoon uit La Repub-
blica. De paus wil net zijn hand
bevochtigen met wijwater, als
uit het wijwatervat het hoofd
van de Libische president Kha-
daffi opduikt, en de paus toe
roept: „Afblijven", alsof ook
deze gewijde waterplas tot zijn
territoriale wateren behoort
moet door iedereen, links of
rechts, gelovig of niet gelovig,
worden gerespecteerd.
Als het gebruik van de achter
naam WoytUa inderdaad onge
past en smakeloos is te noe
men, dan is dat vrijwel het eni
ge negatieve dat is aan te tref
fen in de manier waarop de
paus door de Italiaanse media
wordt bejegend De geïllu
streerde bladen brengen wel fo
to's; van een pauselijke zwem
partij (ook dit Is smakeloos
vindt Montanelli), maar dat is
niet echt negatief. De Indruk
wordt gewekt dat de paus ook
maar een mens is en gelukkig
in zijn hoge ambt geen beletsel
vindt voor een plons in zijn ei
gen zwembad.
Cartoons met de paus als
slachtoffer zijn nu zeldzaam. Al
leen het (links kritische) dag
blad La Repubblica, en het sati
rische weekblad Male (Kwaad,
het woord zegt het dus al) bren
gen die af en toe, maar dan zijn
ze een stuk onschuldiger dan ze
in het (overigens vrij recente)
verleden zijn geweest.
Inhoudelijk wordt er over de
paus slechts in mild- kritische
bewoordingen geschreven of
op radio en tv gesproken). Pas
als de paus zich bezig houdt
met zaken die ook politieke
kanten hebben, zoals in de
abortuskwestie enkele maanden
terug, krijgt hij de wind van vo
ren. Maar dan nog gebeurt dat
op zeer respectvolle wijze. En
als het pauselijke stemadvies
door de grote meerderheid van
Italië niet wordt gehonoreerd,
hoor je heel in de verte wat
triomfgeschal en leedvermaak.
Maar over de hele Italiaanse li
nie, van uiterst links tot uiterst
rechts, hoedt men er zich wel
voor Karot Woytila voor het
hoofd te stoten, zolang vast
staat dat de kiezers en abon
nees hart en ziel niet aan het
kamerlid of de hoofdredacteur
(in Italië: directeur) hebben ver
pand, maar aan de paus van
het Vatlcaan.
CEES MANDERS
-
AAG Wie je ook
iedereen weet wel
id vol voorbeelden uit
sieving te noemen van
die misbruik maken
of meer sociale voor
in. Zwart bijverdie-
werklozen lijken het
maar wat te denken
werkster, de glazen-
en de klusjesman. Be-
j wel allemaal trouw
ciale premies? Naast
gontduiking wordt
rm van sociale fraude
11 meer een nationale
n wel een sport die
ite de premies stijgen
wat geld kan opleve-
i loterij zonder nieten,
;l om zich heen grij-
ziekte lijkt het wel.
sprinkhanenplaag",
>en dezer dagen gepu-
I rapport het misbruik
ociale voorzieningen,
idigen zijn het er over
clat de gemeenschap
■aude jaarlijks 15 mil-
ulden aan inkomsten
erven.
Regelmatig prijken in de krant berichten
van bijvoorbeeld bouwfraudes waarmee
vele miljoenen guldens zijn gemoeid, die
slechts een enkeling ten goede zijn geko
men.
spelen, want gezien de omvang van de frau
de verdienen zij zichzelf en hun opleiding
meer dan terug. Daarmee zou de pakkans
dus worden vergroot. Wil dit het beoogde
effect hebben dan zal tevens de straf die op
fraude staat verzwaard moeten worden. Het
mag Immers de moeite niet meer lonen om
te frauderen. Er zijn deskundigen die pleiten
voor zware vermogensstraffen en gezien de
omvang van sommige fraudes zou het daar
eigenlijk ook wel op uit moeten draaien wil
dit gedrag niet meer lonend zijn. Dan stuit
men echter opnieuw op een handicap. Zo
lang lemend die de sigarenwinkelier op de
hoek of het postkantoor berooft er nog met
relatief lage boetes of een voorwaardelijke
gevangenisstraf afkomt en veel nog hardere
criminaliteit door gebrek aan mankracht
nog onvoldoende bestreden wordt, kan je
moeilijk een fraudeur zo hard gaan aanpak
ken. Dat zou het strafrechtstelsel ondergra
ven en alleen maar te voorkomen zijn door
straffen voor andere delicten evendredlg te
verzwaren. Dan Is het effectief begin van
het wegwerken van de fraude tevens de
eerste stap in de richting van een politie
staat.
Dilemma
De andere zijde van de medaille is deze:
Onlangs legde een Nederlandse rechter een
fraudeur een boete op. ZIJ bedroeg niet al
leen een fractie van het bedrag dat hij met
fraude had binnengehaald, zij was zelfs nog
geringer dan de rente die hij over dat ten
onrechte verkregen geld had mogen Innen.
Zie hier het levensgrote dilemma waar het
nieuwe kabinet zich voor geplaatst ziet. De
roep om het bestrijden van fraude wordt
steeds luider, het verschijnsel zelf heeft on
toelaatbare proporties aangenomen en
neemt nog steeds toe. De bestrijdingsmo
gelijkheden zijn echter uiterst beperkt.
i
jk^khanenplaag waarvan de omvang
lending niet exact aan te geven zijn,
larrvan de verwoestende werking
b< zo snel mogelijk moet worden
schrijft de „Interdepartementale
2Misbruik en Oneigenlijk ge-
PflSMO in haar rapport. Ondanks
Tjdies en onderzoeken is van echte
»u| van dit kwaad nog nauwelijks
i tegendeel, het grijpt steeds verder
zen, al die studies en maatregelen
T<De omvang van het zogenaamde
Tfcuit. waar al het geld dat wordt
7 Imiddels het ontduiken van belas-
zi wel het misbruiken van sociale
igigen, wordt door deskundigen ge-
(Vele tientallen miljarden gOldens.
Héd allemaal wit zijn, dan hoefde er
e jinder belasting en premies gehe-
aitden en zou dat dus iedereen in
Jte ten goede komen. Hoewel er
P«nog maar weinigen te vinden zijn
ïefndigen tegen de sociale- en be
aten is moeilijk vol te houden dat
[f$el nu zo eerlijk wordt verdeeld,
t prijken In de krant berichten
4torbeeld bouwfraudes waarmee
Stenen guldens zijn gemoeid, die
Kfln enkeling ten goede zijn geko-
M
Iste rapport over dit asociale ver
bat vorige week verscheen, be
de zoveelste maal een drastische
I ervan aan. Tegelijk noemt het
i aantal redenen waarom een ef-
"jestrijding haast een onhaalbare
•"te fraudebestrijding wordt tegen-
JMeliswaar centraal aangepakt door
Opgeleide ambtenaren, maar dat
°^iaal nog in de kinderschoenen. In
ie|lssement Is er een speciale offi-
istitie belast met fraudebestrijding
3d Het zijn stappen In de goede.
laar we zijn er nog lang niet. „Wa-
9Jen met een zeef in een vat zon-
l9lm", noemde fraudedeskundlge
ar|tra de nog onbevredigende be-
ieBn dit verschijnsel. Bovendien zijn
erinoeg mazen in de wet niet ge-
a|t het gebrek aan actie van de
in het misbruik van sociale
is er de oorzaak van dat deze
steeds meer mensen beoe-
De kans dat Je gepakt wordt is
ït klein en als het al zover komt
boete nauwelijks in verhouding
'ijke opbrengst van het mis-
gelegenheid
Btrijding heeft ook een aantal na-
^wordt er met zwart geld nogal wat
imptiegoederen betaald, die an-
!*chien niet gekocht zouden wor-
°een de werkgelegenheid nadelig
loeden. Soms dient dit geld ook
Jering van een woning, die anders
aar zou zijn en ook langs deze
wart geld goed zijn voor de werk-
JJild. Bovendien zijn er mensen en
"die alleen maar dank zij de fraude
f] jn het hoofd boven water te hou-
'fijn natuurlijk zo'n 1500 belasting
en en vermoedelijk nog veel meer
*2 die hun dagelijks brood verdienen
J teken naar wegen om zo min mo
detalen. Er zijn al lieden die van te
J tstellen hoveel ze maximaal willen
vervolgens naar een specialist
in hem vragen dat maar te rege-
lo'n gedrag uit de nood geboren.
economisch barre tijden als deze
®tkte van de concurrentiepositie van
jf van groot belang. Ter bescher-
die positie wordt men al gauw ge-
J om tot misbruik of oneigenlijk ge-
r te gaan, zeker als concurrenten
gedrag een ander uit de markt
9 drukken. De Jongste studie over
misbruik komt bovendien tot de conclusie
dat een bedrijf dat onder de Nederlandse
wetten valt al van meet af aan in een on
gunstige concurrentiepositie verkeert ten
opzichte van bedrijven die elders hun
hoofdvestiging hebben.
Wat voor bedrijven geldt, gaat in zekere zin
ook op voor particulieren. Bij een zware be
lastingheffing of hoge subsidies levert mis
bruik eens te meer op. Een niet terechte af
trekpost voor de Inkomstenbelasting levert
nu eenmaal meer op als men onder net 70-
procents tarief valt dan In geval het 40-pro-
cents tarief wordt toegepast. Het is al vaker
betoogd: onze hoge sociale lasten zijn een
vruchtbare voedingsbodem voor misbruik.
En dank zij de verzorgingsstaat zijn de las
ten tot ongekende hoogte opgelopen, waar
door frauderen eens te meer aantrekkelijk
wordt.
Andere normen
Een ander aspect dat misbruik In de hand
werkt Is het gewijzigd normbesef. Fraude
was vroeger voor ledereen een volstrekt
verwerpelijke zaak. We hebben de maat
schappij nu eenmaal zo ingericht dat onze
gemeenschap jaarlijks een fors aantal mil
jarden guldens uitgeeft aan zaken waar we
allemaal van profiteren, zoals wegen, scho
len, recreatieve voorzieningen, ziekenhuizen
en ook sociale voorzieningen. Dat geld
moet er komen en daarmee basta. Was het
maar zolDie overheid doet Immers al
lang niet meer wat het volk wil: „Ze doen
maarl Ze lijken wel gek In Den Haag", was
de nog onlangs geafficheerde kritiek van de
BOVAG. Deze onvrede met het overheids
beleid werkt eigenmachtig optreden en dus
misbruik in de hand. De steeds meer ge
hoorde slogan „Uw rechtsorde is de onze
niet" Is daar een symptoom van. De vicieu
ze cirkel is dan al gauw rond. De laksheid
bij de bestrijding van het aldus onstane
misbruik werkt demoraliserend op de goed
willende burger. Het misbruik wordt op die
manier een zichzelf versterkend verschijn
sel.
Laksheid
Gaandeweg Is zo een leder makkelijker over
misbruik gaan denken. We zien anderen
frauderen en horen hen uitgebreide verha
len vertellen langs welke slinkse wegen zij
de fiscus een poot uitdraaien. Dan moet je
wel erg sterk In Je schoenen staan om ook
niet voor die verleiding te zwichten. En deze
ontwikkeling wordt door het lakse optreden
van de overheid In feite eerder versterkt
dan bestreden. Allereerst is de kans dat
men gesnapt wordt uiterst klein. Komt het
toch zover dan is de straf die men kan krij
gen van dien aard dat frauderen zeker nog
de moeite waard is. Met andere woorden:
frauderen loont.
Verder voelen tal van overheidsinstanties
zich allerminst geroepen Iets aan fraude te
doen. Ze denken dat het bij hen niet zo'n
vaart zal lopen of menen domweg dat het
strijdig is met de privacy van de burger te
gen misbruik op te treden. Vooral Gemeen
telijke Sociale Diensten blijken er een hand-
Je van te hebben het gesignaleerde dan wel
makkelijk te signaleren misbruik ongemoeid
te laten om dat soort principiële redenen.
De overheid zal dus ook de hand In eigen
boezem moeten steken. Het is vooral die
aanbeveling die opvalt In het Jongste rap
port over misbruik. Fraudebestrijding kan
dan langs twee wegen. Op de eerste plaats
door nieuwe wetten. Het dichten van mazen
In de belastingwetgeving is één ding. Het
aanpakken van koppelbazen is een voor
beeld. Sommige vormen van ontduiking of
fraude laten zich echter moeilijk via een
wettelijke maatregel voorkomen. Denk maar
eens aan de werkster en de klusjesman die
eigenlijk ook zowel premies als belasting
zou moeten betalen over wat zij verdient.
De overheid staat In feite voor de fysieke
onmogelijkheid hier iets aan te doen.
Een ander aspect van wetgeving Is de
hoogte van de belastingen en sociale pre
mies. Al geruime tijd in discussie is de wens
de duimschroef van de belastingen wat los
ser te zetten. Vooral de progressie in de ta
rieven zou verminderd moeten worden. Wie
minder moet betalen zal minder snel frau
deren, is de achterliggende gedachte. Het
ministerie van Financiën heeft hierover In
tussen een studie afgerond. Afwachten
maar wat het nieuwe kabinet ermee gaat
doen.
Zwaarder straffen
De tweede weg waarlangs fraude bestreden
zou moeten worden Is die van simpel harder
en uitgebreider optreden. Met het laatste is
al een voorzichtig begin gemaakt. Maar als
er In het gedrag van de overheid geen ver
andering komt zal het uiterst moeilijk wor
den nog iets van effectieve fraudebestrij
ding terecht te brengen, stelt het laatste on
derzoeksrapport somber vast.
Er wordt vervolgens gepleit voor maatrege
len die zich op de hele bevolking richten.
Maartegelen in de sfeer van het veranderen
van de mentaliteit, waardoor de burgers
weer overtuigd raken van de zin van een
bepaalde regeling. Ook zouden verschillen
de overheidsinstanties veel meer gegevens
moeten uitwisselen om de controle te ver
beteren. Wat bij het ene ministerie gehaaid
wordt blijft nu nog vaak voor de andere,
waaronder de fiscus verborgen.
Tenslotte is er dan nog de controle zelf en
de straffen die gezet worden op geconsta
teerde overtreding. Het lijkt een voor de
hand liggende zaak dat met 400.000 werk
lozen de opleiding van nieuwe controleamb
tenaren toch wel krachtig ter hand geno
men kan worden. Geld hoeft geen rol te
