Prof.Van Genderen: Overheid mede
schuldig aan te veel dierproeven
Fa tsoensbewakers
in VS maken einde
aan tv-serie Soap
Wanneer we weer neerstorten
moeten de vrouwen ook
hun eigen boontjes doppen
BINNENLAND/BUITENLAND
Discriminatie
wordt in
wet verboden
ONDERZOEKERS ZIJN GEEN SADISTEN'
LEIDSE COURANT/
DINSDAG 8 SEPTEMBER 1981 PAGINA U
DEN HAAG Ongerecht
vaardigd onderscheid tussen
personenop basis van ge
slacht, huwelijkse staat of
sexuele voorkeur zal verbo
den worden. Dit staat te le
zen in het voorontwerp van
wet op de gelijke behande
ling, dat gisteren is gepre
senteerd door staatssecreta
ris Kraaijeveld-Wouters van
CRM en minister De Ruiter
van Justitie.
In de wet zijn bepalingen op
genomen die aangeven wan
neer discriminatie ongewenst
en dus verboden is. Deze bepa
lingen hebben betrekking op
een aantal met name genoem
de terreinen, zoals arbeid, be
roepskeuzevoorlichting, on
derwijs en vorming, vereni
gingsleven en het bedrijfsle
ven. In sommige gevallen is
onderscheid echter wél ge
rechtvaardigd. Positieve dis
criminatie (speciale bevoorde
ling van achtergestelde groe
pen) is geoorloofd evenals bij
voorbeeld onderscheid tussen
mannen en vrouwen in sport
en spel.
De bestaande wetten over ge
lijk loon en gelijke behande
ling van mannen en vrouwen
zullen in de nieuwe wet wor
den opgenomen. De staatsse
cretaris wees erop, dat be
staande wetten die mannen en
vrouwen ongelijk behandelen
voorlopig niet door de voorge
stelde wet ongedaan worden
gemaakt. Een speciaal artikel
draagt er zorg voor dat deze
wetten, zoals de belastingwet
geving en de dienstplicht, blij
ven bestaan. Het is de bedoe
ling dat in de toekomst alle
wetten zullen worden ontdaan
van discriminerende bepalin
gen.
Er zal een speciale commissie
van deskundigen worden in
gesteld, die adviezen zal geven
over de uitvoering van de wet.
Bij deze commissie kunnen zo
wel personen als organisaties
terecht, indien zij willen we
ten of het verbod op onterecht
onderscheid wordt overtreden.
Overigens zal het nog wel
even duren voordat de wet
van kracht is. Er is gekozen
voor een voorontwerp van wet
om iedereen in staat te stellen
tot 1 februari 1982 zijn mening
te geven over de voorgestelde
regelingen.
BNA-kubus voor
oud-minister Schut
AMSTERDAM De Konink-
lijke Maatschappij tot Bevor
dering der Bouwkunst en de
Bond van Nederlandse Archi
tecten hebben de BNA-kubus
toegekend aan ir. W.F. Schut
wegens zijn bijdrage aan de>
totstandkoming van experi
mentele woningbouw tijdens
de periode dat hij minister van
Volkshuisvesting en Ruimtelij
ke Ordening was. De BNA-ku
bus (in 1975 uitgereikt aan
prof. ir. J.H. van den Broek)
wordt op 27 oktober in het
Speelhuis te Helmond aan ir.
Schut overhandigd.
MAJOOR- VLIEGTUIGTELEGRAFIST A. MULLER
OVER BRANDBRIEF ECHTGENOTE:
(Vervolg van de voorpagina)
KATWIJK Even op
de keper beschouwd:
laat majoor-vliegtulgte-
legrafist A.Müller te
Katwijk nou niet zijn
vrouw de kastanjes uit
het vuur halen? Zij is
het immers, die, samen
met een andere echtge
note van een Breguet-on-
derofficier, de minister
gaat vragen het vlieg
verbod voor deze pa
trouillevliegtuigen van
de Marine vooralsnog te
handhaven. De majoor
„Kijk eens hier, toen ik
15 januari jongstleden
met de Breguet in de Ier
se Zee plonste, stond
mijn vrouw er hier in
Katwijk ook alleen
voor. Nou ben ik weer
heelhuids terug geko
men, akkoord, maar drie
collega's hebben het er
niet levend afgebracht.
Als ik was omgekomen,
had mijn vrouw toch
ook in d'r eentje de op
voeding van onze zoon
moeten doen. Wanneer
we wéér neerstorten,
moeten de vrouwen op
nieuw hun eigen boon
tjes doppen. De vrouwen
hebben hun eigen ver
antwoordelijkheid. En
ik vind het volstrekt
normaal dat ze op grond
daarvan zélf actie onder
nemen".
Minister De Geus van Defen-
sie moet het schrijven van me
vrouw A.Müller-Leutscher en
mevrouw M.Wisse-Goudriaan,
waarin ze een onderhoud „op
de kortst mogelijke termijn
aanvragen, inmiddels op zijn
bureau hebben liggen. Of hij,
gezien de komende kabinets
wisseling, de zaak zelf kan af
handelen is twijfelachtig. Aan
de inzet van de twee vrouwen
zal dit weinig veranderen. Me
vrouw Muller „We willen
geen sensatie en geen huilver-
halen, maar die vliegtuigen
mogen onder de huidige om
standigheden per se niet de
lucht in".
De Breguets Atlantic zijn ge-
stationneerd op de vliegbasis
Valkenburg. In dienst van de
Marine worden ze gebruikt om
het zeegebied nabij onze kust
te bewaken. Zes kisten in to
taal. Drie daarvan zijn er de
afgelopen acht jaar tijdens de
vlucht onklaar geraakt en in
het water beland.
In 1973 kwam een Breguet bo
ven de Noordzee, niet ver van
Katwijk in moeilijkheden.
Alle bemanningsleden over
leefden de noodlanding in vol
le zee, waarvan als oorzaak
werd aangewezen: een onder-
houdsfout aan een onderdeel
„X" van het besturingssys
teem. In 1978 raakte een ande
re Breguet in problemen bo
ven het zeegebied ten westen
van Schotland. Deze keer was
een motorstoring de oorzaak.
En weer liep het voor de inzit
tenden goed af. De noodlan
ding waarbij begin dit jaar drie
mannen in de Ierse Zee ver
dronken, was opnieuw te wij
ten aan het besturingssysteem.
Het euvel bleek hem te zitten
in hetzelfde onderdeel als
waardoor het ongeluk van
1973 was ontstaan. Nu echter
moest worden geconstateerd
dat er geen sprake was van
een onderhoudsfout maar dat
het betrokken onderdeel niet
deugde en domweg kapot was
gegaan.
DEGELIJKER
Wat nu verder te doen? De
onderzoekscommissie onder
leiding van kapitein-luitenant
ter zee J. Tijl heeft hierover
een voorlopig en een definitief
rapport geschreven. De defini
tieve versie wordt nog geheim
gehouden en is thans, voorzien
van commentaar van de Mari
neleiding, op weg naar de mi
nister, die over het al dan niet
opvolgen van de aanbeveligen
het laatste woord heeft Des
ondanks heeft de Marinelei
ding al wel openbaar gemaakt
dat naar haar oordeel de aan
bevelingen geen drastische
consequenties inhouden. Ver
vanging van het onderdeel
„X" door een degelijker uit
voering, een strengere inspec
tie en nog een paar andere, be
trekkelijk simpele maatrege
len, zijn voldoende om de Bre
guet weer met een gerust hart
in gebruik te kunnen nemen,
zo leest de Marineleiding in
het rapport van de onder
zoekscommissie. En dat heeft
ze de „Atlantic-gemeenschap"
ook voorgehouden op een twee
weken geleden gehouden
voorlichtingsbijeenkomst in
Valkenburg. Op die vergade
ring kwam echter ook een pas
sage uit het voorlopige
rapport naar voren waarin
wordt gesproken van een
structurele, blijvende oplossing
voor het besturingssysteem.
Deze houdt een zodanige aan
passing in dat de Breguet, ook
als onderdeel „X" uitvalt, een
horizontale vlucht aanhoudt
en dus enigszins bestuurbaar
blijft In deze passage zit 'm de
kneep, zo redeneren de bre
guet -vrouwen MüUer en Wis
se. Hier wordt geformuleerd
wat echt veilig is. De simpele
oplossing van „een ander on
derdeel en een betere inspec
tie" komt de Marineleiding al
leen maar beter van pas omdat
de vliegtuigen anders te lang
uit de roulatie blijven. Hetgeen
in zoverre door de Marine
Voorlichtings Dienst wordt be
vestigd, dat „toepassing van de
structurele oplossing twee tot
drie jaar tijd zal vergen".
MORELE
CHANTAGE
Overigens is op de voorlich
tingsbijeenkomst van 24 au
gustus in Valkenburg duidelijk
gemaakt dat niemand gedwon
gen zal worden om op korte
termijn weer met het vliegtuig
de lucht in te gaan. Wie de ri
sico's straks te groot vindt,
mag thuis blijven, is er gezegd.
„Maar dat ware loze woor
den", aldus majoor-vliegtuigte
legrafist Muller. „Op allerlei
manieren wordt morele chan
tage op ons uitgeoefend om
straks toch met een onveilig
vliegtuig weer aan het werk te
gaan. Bijvoorbeeld laat men
doorschemeren dat thuisblij
vers straks ook niet op het
nieuwe type „Orion" mogen
vliegen, de Marineleiding wil
de Breguets gewoon koste wat
het kost weer in gebryik ne
men. Om dat te bereiken sjoe
melt men met het rapport en
houdt men informatie achter".
Het totaal aan Breguets dat in
de wereld in gebruik is beloopt
de 85. Daarvan zijn er zes, al
dan niet ten koste van men
senlevens, verongelukt Drie
van die zes zijn Nederlandse
vliegtuigen.
De mate van onrust op de
vliegbasis Valkenburg wordt
door de plaatsvervangend
commandant De Menthon
Bake inmiddels sterk gerelati
veerd: „Ik zie zeker niet ge
beuren dat de mannen straks
en bloc weigeren in te stappen.
De meeste kijken de kat uit de
boom. En dat is natuurlijk ook
het meest „sensible".
WILLEM SCHEER
Breguet Atlantique van de Koninklijke Marine.
HILVERSUM Zal de ko
mische Amerikaanse tele
visieserie Soap volgend
jaar nog te zien zijn op de
Nederlandse buis? Zullen
de actrices Katherine Hel
mond en Cathryn Damon
zich ooit los kunnen ma
ken van hun rollen als de
chaotische Jessica Tate en
de tobberige Mary Camp
bell? Zal de populaire
zwarte butler Benson die
de verwikkelingen halver
wege verliet, terugkeren op
het scherm? Confuus? U
zult het niet meer zijn na
lezing van onderstaande
vraaggesprekken. De
TROS had Katherine Hel
mond en Cathryn Damon
gisteren naar Nederland
gehaald om de presentatie
van zijn nieuwe winterpro-
gramma luister bij te zet
ten. Zo viel er veel aan de
weet te komen. Om met de
eerste vraag te beginnen:
Goed nieuws voor wie zich
ergert aan de manier waar
op Soap spot met gevestig
de waarden en normen;
slecht nieuws voor wie de
serie vanwege zijn parodi-
sche kwaliteiten waar
deert. Soap is in Amerika
met ingang van het inmid
dels aangebroken seizoen
gestopt. f
Jessica, pardon, Katherine
Helmond (ze lijkt ook zo
sprekend op haar rol; ze oogt,
beweegt en praat precies het
zelfde) legt uit waarom. „De
sponsors hebben er de brui
aan gegeven en zonder spon
sor kun je in Amerika geen
televisie maken. Het is ge
beurd onder druk van de fe
deratie voor fatsoensbewa
king die zegt de zedelijke
meerderheid van het Ameri
kaanse volk te vertegen
woordigen. De serie zou im
moreel zijn, gevaarlijk voor
de kijkers. Vandaar. De fede
ratie heeft veel invloed, op de
adverteerders die de televi
sieprogramma's sponsoren.
Als reactie op de kritiek op
Soap is mede op initiatief
van Katherine Helmond de
beweging "The American
way" opgericht, waarvan de
vrouw van de vroegere Ame
rikaanse president Lyndon
Johnson en oud-president
Gerald Ford, volgens Kathe
rine sec hts liberalen", ere
lid zijn geworden. „Wij wil
len voorkomen dat er weer
een McCarthyperiode
komt", aldus Katherine Hel
mond.
Er zijn al vijftig series ge- -
stopt. Soap was niet eens de
eerste. En nu schijnt ook Dal
las op de nominatie te staan".
Mary, pardon, Cathryn Da
mon (ook zij lijkt sprekend
op haar televisie-ego; is al
leen kordater; slaat met de
vuist op tafel, wat ze in Soap
nooit zou doen) vult aan:
„We kwamen in Amerika al
tijd pas heel laat op het
scherm. Tegen middernacht.
We waren dus niet bedoeld
als kinderprogramma. Maar
in Amerika wordt de televi
sie beschouwd als babysit die
de kinderen moet opvoeden.
Men kwakt de kinderen bij
nacht en ontij voor de buis,
ongeacht wat er vertoond
wordt. En opvoedend in de
zin dat we de kijkers de idea
le Amerikaanse familie voor
hielden, was Soap natuurlijk
niet We lieten juist op een
parodische, dik aangezette
manier zien wat er onder de
gladde oppervlakte van het
ideaalbeeld allemaal binnen
gezinnen kan borrelen en
broeien. Dat verklaarde ook
de populariteit van de serie.
We hebben het niet voor
niets in Amerika vier jaar
volgehouden. Maar de adver
teerders zweren nu eenmaal
bij het ideale Amerikaanse
gezin. Ze weten dat het Ame
rikaanse volk verschrikkelijk
UTRECHT In het Jaarbeursgebouw te Utrecht
zal vrijdag een symposium gehouden worden, dat
mogelijk toenadering brengt tussen twee aartsvij
anden: enerzijds de dierenbeschermers en ander
zijds de wetenschappers, die bij hun proefnemingen
gebruik maken van dieren.
„Het inzicht begint baan te breken dat ie er niets mee
opschiet te blijven afgeven op de schurken, die proef
dieren onnodig kwellen en martelen", aldus toxicoloog
en veterinair farmacoloog prof. H. van Genderen. „We
tenschappers zijn geen sadisten. Zij gaan, integendeel,
zeer gewetensvol met de proefdieren om en raken er
zelfs ook door gefrustreerd dat zij, vanwege de strenge
overheidsbepalingen op het gebied van nieuwe stoffen,
gedwongen zijn meer dierproeven te nemen dan weten
schappelijk gesproken strikt noodzakelijk zou ziin. Dit
inzicht schept eindelijk de basis voor een gesprek. Die
renbeschermers en dierproefnemers kunnen nu rede
lijk tegenover elkaar gaan zitten. Dat is ook de bedoe
ling van het komende symposium. Ik verwacht dat er
wederzijds respect zal groeien. En ik verwacht dat bei
de partijen de overheid zullen waarschuwen dat het
enerzijds mede aan hun eisen is te wijten dat het onder
zoek waarbij proefdieren worden gebruikt uit de pan is
gerezen en dat anderzijds de overheid zich in de toe
komst moet hoeden voor het opvoeren van de eisen".
LD50-proef
Samenwerking tussen onderzoekers en dierenbescher
mers om te geraken tot beperking van dierenleed, daar
gaat het unieke symposium van vrijdag over. Uit de
discussiebijdragen blijkt al bij voorbaat dat er inderdaad
alternatieven bestaan die met minder dieren, dan
wel met minder dierenleed vergelijkbare of zelfs be
tere informatie opleveren. Het gaat daarbij dan vooral
(dus niet in kleine doses) het lichaam binnenkomt Bij
de LD50-proef wordt een aantal groepen dieren ge
bruikt Elke groep krijgt een bepaalde hoeveelheid van
de te onderzoeken stof toegediend. Het experiment
beoogt dié concentratie van een stof te bepalen, waarbij
de helft van de dieren uit de groep binnen de duur van
de proef (veertien dagen) sterft De LD50 is dus een ge
tal dat aangeeft in welke mate een stof giftig is. Hoe
groter de concentratie moet zijn om 50 pet van de
proefdieren te doden, des te minder giftig ae stof is. De
overheid verlangt voor alle nieuwe stoffen naast een
aantal andere gegevens ook zo'n LD50-be paling. En
daar zal het symposium vrijdag levensgrote vraagte
kens bij gaan zetten.
Prof.Van Genderen: „Ik geef nu even mijn persoonlijke
mening. Ik denk dat bepaalde aspecten van de LD50-
bepaling strikt genomen niet nodig zijn. Er bestaan an
dere manieren om aan de gewenste informatie te ko
men, misschien ook met behulp van proefdieren, maar
dan met veel kleinere aantallen. Ik laat nieuwe medi
cijnen nu buiten beschouwing, want daarmee kun je
niet voorzichtig genoeg zijn, omdat ze in grote doses
worden ingenomen, zodat het belangrijk is de giftigheid
van de samenstellende delen nauwkeurig te kennen.
Maar als ik praat over bijvoorbeeld stoffen die in zeer
geringe hoeveelheden aan voedsel worden toegevoegd,
dan denk ik dat je al een heel eind op weg zou zijn als
je je bij het LD5Ctexperiment zou beperken tot tien pet.
van het huidige aantal proefdieren. Momenteel heb je
voor iedere LD50-bepaling 30 tot 40 proefdieren nodig.
Dat zouden er dus in de door mij bedoelde gevallen
slechts 3 tot 4 hoeven te zijn. Maar we zitten met een
overheid, die zich naar alle kanten zo goed mogelijk in
wil dekken. Experimenteren dus. Klakkeloos is mis-
Prof. Van Genderen: Overheid Is mede schuldig ^hien een tè groot woord. Wel durf ik te reggen dat de
overheid de betekenis van bepaalde proeven overschat
om de zogenaamde LD50-proef die is bedoeld om vast en dat dit beleid rustig eens kritisch bekeken mag wor-
te stellen hoe giftig een stof is, wanneer die in één keer den".
Frustratie
Het komende symposium is georganiseerd door de Ne
derlandse Vereniging tot Bescherming van Dieren, de
Anti-Vivisectie Stichting en de Nederlandse Vereniging
voor Toxicologie (de wetenschap die zich bezighoudt
met de giftigheid van stoffen).
Prol Van Genderen noemt het gelukkig dat juist de
LD50-proeven als gespreksonderwerp zijn gekozen. „Er
worden natuurlijk verschillende andere experimenten
met dieren gedaan. Maar de LD50-proef is de meest in
grijpende, omdat hij mikt op de direkte dood binnen
veertien dagen van 50 pet der gebruikte dieren. Dat zie
ie bij andere experimenten niet Het is ook de proef die
bij de onderzoekers de meeste frustratie oproept, omdat
de geëiste omvang niet in overeenstemming is met de
informatie die men zoekt Er kan best gematigd wor
den".
Prof. Van Genderen hoopt dat de discussie over de
LD50-bepaling tijdens het symposium vruchtbaar en
opbouwend zal zijn. Zo ja, dan kan men dezelfde weg
inslaan met andere onderwerpen. „Ik aarzel te zeggen
welke. Daarover heersen meningsverschillen. De mate
rie is nog niet goed doordacht Ik zelf zou zeggen: laat
ons eens gaan praten over de keuze van het soort proef
dier dat we gebruiken, gezien tegen de achtergrond van
de functie die het onderzoek heeft Heel simpel gesteld:
als die functie het toestaat, doe ik liever een bepaald
onderzoek bij een rat dan bij een hond, maar veel liever
bij een kakkerlak dan bij een rat. Het gaat er maar om
wat je wilt weten, waar je de informatie voor nodig
hebt, wat je ermee gaat doen. Bezinning daarop kan
gunstige veranderingen teweeg brengen op het gebied
van dierproeven en dat willen de onderzoekers zelf ook
bereiken, want nogmaals: het zijn geen sadisten, maar
gewetensvolle mensen die vaak gefrustreerd raken
door wat ze van bovenaf opgedrongen krijgen".
PIET SNOEREN
puriteins is. Daar gaan ze va|
uit en daarom moesten
weg".
Katherine Helmond valt itp
„Het is de Amerikaanse i
roepen niet te doen om gen
programma's. Televisie is l,
business. Als je met een pro
gramma geen adverteerdeA
aantrekt, vlieg je er uit. Noif
onder druk van de federatie
voor fatsoensbewaking kwik
men er voor Soap afgelopi
jaar drie miljoen dollar i
der aan sponsor-gelden biA
nen dan daarvoor. Weg mf
Soap dus. De sponsors vindeT
dat het publiek alleen te ziel
mag krijgen wat zij wille!
Het is regelrechte censuuiP
En ik ben bang dat die ceni
suur nog enorm zal toenej
men. Je ziet nu al dat in 1
bliotheken ongewenste
ken worden verwijderd".
Geen Soap meer op het AmJ
rikaanse scherm. Maar op hel
Nederlandse voorlopig n<l
wel. De TROS is met het i
zenden van de serie pas
vorderd tot de opnamen vj
mei 1980. Men heeft nog f
noeg afleveringen op
plank liggen om door te kun45
nen gaan tot juni volgendd
jaar (vandaar dat hier niet*
onthuld zal worden hoe heM1
lot van de Campbell's en TaM
te's uiteindelijk zal verlopen)fe
Maar dan zit Soap er oo»<
voor Nederland op. De TRÓ9-
betreurt het. De serie word^
ondanks het late uur door
twee miljoen Nederlanden
bekeken en haalt het hoge1
waarderingscijfer van 7.3.1
Bepaald niet een minder-1
heidsprogramma voor een
progressieve elite, stellen te
bij de TROS vast. En negatie-I
ve reacties zijn er nauwelijks
geweest Vandaar dat de om|
roep naarstig zoekt naar eenj
alternatieve serie die Soap
kan vervangen. Men denkt
aan een thans in Amerika lo-
pende serie met in de hoofd
rol Benson, de arrogante
zwarte butler die in Soap
Huize Tate voortijdig verliet,
Ook een luchtige, kluchtige
reeks voorvallen, maar ken
nelijk minder aanstootgege-
vend dan Soap, gezien net
feit dat de Amerikaanse fe
deratie voor fatsoensbewa
king hem nog niet tot doelwit
heet verklaard.
Ondertussen staan Katherine
Helmond en Cathryn Damon
op de keien. Na vier jaar
moeten ze proberen uit de
huid van Jessica Tate en
Mary Campbell te kruipen
die ze zo duur hebben ver
kocht Deze wetenschap
brengt beide actrices eendr
achtig tot wijze uitspraken
over het artiestenvak. „We
zullen op moeten passen. Ie
dereen die ons engageert, wil
natuurlijk dat we de Jessica
en Mary blijven spelen die
ons beroemd hebben ge
maakt Maar dan zouden we
cliché's van onszelf worden
en ons eigen artistieke dood
vonnis tekenen. Geld is niel
alles. Je moet ook om je inte
griteit als actrice denken. Hel
is misschien het beste als we
en tijdje zonder werk blij
ven".
Daarna? Katherine Helmond
wil de draad bij het grote to;
neel weer oppakken die zé
vier jaar geleden voor Soap
heeft laten liggen. Per slot
van rekening heeft ze twintig
jaar toneelervaring. Ze
droomt van een wereldtour
nee. „Maar ik blijf van Jessi
ca houden. Ik ben op die rol
nooit uitgekeken geweest":
Cathryn Damon daarentegen
wil wel van Mary Campbell
af. „Ik heb er zin om nu
weer eens slechte vrouwen te
gaan spelen, net als vroeger.
Keiharde tantes". Of ze in
andere rollen geloofwaardig
kunnen zijn, na zo lang en
intensief Jessica en Mary te
hebben uitgebeeld? Ze vin
den het maar een domme
vraag. „Het is ons vak om in
iedere rol overtuigend te zijn
En'wat die rol verder voor
stelt, doet er niet toe. Je moei
in Amerika nooit nee zeggen
tegen een rol. Actrices t<
over. Als ze je maar nee ziel
denken krijg je de deur al ii
je gezicht".
PIET SNOEREN
