Polen wach t een koude win ter
Walesa veroordeelt
„domme geruzie"
Klokken in Carpegna luiden schi jnbaar uit zichzelf
Albert Speer:
van oud-nazi
tot miljonair
Khomeiny
roept op tot
matiging bij
jacht op
tegenstanders
Naar Zweden in
herfstvakantie
Spaanse minister van
justitie treedt af
Westduitse
vredesbeweging
eenzijdigheid
verweten
BUITENLAND
LEIDSE COURANT/
WOENSDAG 2 SEPTEMBER 1981 PAGINA 9
(Van onze correspondent
Cees Manders)
ROME Vier kerkklokken
die zomaar ineens, zonder dat
er ook maar een (mensen -
Winger naar wordt uitgesto
ken, zachtjes beginnen te lui
den. Dit opzienbarende feno
meen doet zich al sinds 1970
voor in het bergdorpje Car
pegna,
200 kilometer ten
noorden van Rome. Allerlei
geleerden, para-psychologen,
campanologen (klokkendes-
kundigen), technici, spiritis
ten, allemaal uitgerust met
geldige Italiaanse diploma's,
zijn er al bij geweest. Maar
geen mens schijnbaar die het
kan verklaren. Volgens de
paar honderd dorpelingen zit
het 'm daar juist in, in het
feit dat geen mens er raad
mee weet Sommige dorpe
lingen geloven in niets min
der dan een wonder. De eer
ste klok, de kleinste, begon
op s avonds op 1 november
1970 te luiden en sindsdien,
meestal in de wintermaan
den, heeft het verschijnsel
zich op zeer onregelmatige
tijden herhaald. Tegelijker
tijd zijn de dorpelingen getui
ge van de gekste dingen. Het
altaar van de kerk dat al
klaar is voor de mis, zonder
dat iemand daar de hand in
heeft gehad, allerlei voor
werpen die ineens van plaats
of verlegd blijken, miswijn
die van de ene ampul in de
andere is overgegaan, en
broeders die God weet waar
vandaan tevoorschijn komen
en plotseling verdwijnen.
Terwijl de wetenschap het
hier laat afweten, doen er
wel theologische verklarin
gen opgeld. Bij de kerk hoort
ook een klooster waar voor
namelijk jonge broeders hun
opleiding krijgen. Zij zouden
zich de laatste jaren niet al
tijd gedragen hebben zoals
men dat van jonge dienaren
van het geloof zou kunnen
verwachten. Hoe het ook zij,
de jonge fraters schijnen zo
onder de indruk te zijn van
de aandacht die aan de on
verklaarbare gebeurtenissen
in het dorp is geschonken dat
ze zich nauwelijks meer bui
ten de kloostermuren laten
Albert Speer: voorbeeld van een Duitser die zich
door de glans van Hitiers carrière liet verblinden.
(Vervolg voorpagina)
BONN De dood van Albert Speer (76), Hitiers bewa
peningsminister, trad exact op dezelfde dag in waarop
42 jaar geleden de Tweede Wereldoorlog begon, waar
aan hij in de tijd van het Nazi-regime zoveel toe heeft
bijgedragen. Speer was het typisch voorbeeld van een
Duitser die zich door de glans van Hitiers carrière liet
verblinden, die van harte diens doeleinden ondersteun
de. die pas kritisch werd toen de fatale afmetingen
van de catastrofe duidelijk werden en die zich daar te
laat en tevergeefs tegen verzette, zoals vele anderen
moest hij er in de gevangenis voor boeten.
Anders dan andere meelopers heeft Speer er na de oorlog
onophoudelijk alle moeite voor gedaan om zijn gedrag te
genover het grote publiek te verdedigen. Hij deed dit in
memoires en herinneringen die als gevolg van zijn
vroegere hoge positie tot bestsellers werden en die hem
tot een zeer vermogend man maakten. Ook voor radio en
tv was hij een geliefd gesprekspartner. Nog pas enkele we
ken geleden verscheen van zijn hand het boek „De Slaven
staat. Mijn conflict met de SS". Daarvoor had hij „Herinne
ringen" (1969) en de „Spandauer Dagboeken" (1975) gepu
bliceerd.
Speer leerde Hitier al als jonge man kennen. In de dertiger
jaren werkte hij voor de Nazi's aanvankelijk als veelbelo
vend architect van typisch fascistische bouwwerken. Zijn
sympathie voor Hitler die zelf door Speers ideëen was ge
charmeerd, leidde ertoe dat hij in 1942 Rijksminister voor
Bewapening en Munitie werd. Vanaf 1944 kwam Speer in
toenemend conflict met Himmler, hetgeen ertoe leidde dat
hij zich steeds meer van de Nazi-ideologie verwijderde.
Na 15 jaar dienaar van de Nazi's te zijn geweest, en 20 jaar
in de gevangenis van Spandau in Berlijn je hebben gezeten
als gevolg van het vonnis in Neurenberg, is zijn latere ver
dediging altijd op scepsis bij historici en andere kritici ge
stoten, ondanks het succes van zijn boeken bij het grote pu
bliek. Daarbij ging het niet zozeer om de betrouwbaarheid
van zijn informaties, want iedereen was het er over eens
dat die als een belangrijke bijdrage aan de contemporaine
geschiedenis gelden. In zijn laatste boek schildert hij bij
voorbeeld treffend hoe Hitier en de SS erop uit waren om
van hun imperium een slavenstaat te maken met 14 mil
joen gevangenen in concentratiekampen, waarop het Nazi-
-rijk zou moeten berusten, dit zou ook zeker zijn gebeurd,
zegt Speer, als Hitier de Tweede Wereldoorlog had gewon-
De kritiek op Speer heeft veel meer te doen met de manier
waarop hij zijn houding tegenover de SS-staat heeft gepro
beerd schoon te wassen. Speer heeft altijd beweerd dat hij
alles in het werk heeft gesteld, zeker aan het eind van het-
Hitler-regime, om het ergste te vermijden. Het antwoord
daarop van zijn kritici luidt dat zo'n houding van zoge
naamd verzet niets aan de feiten heeft veranderd, maar
dat het einde alleen is veroorzaakt door de militaire neder
laag. In dit verband schreef de bekende historicus Bracher
onlangs over Speer: „Niet in de machtstrijd van 1944-'45
maar in het eigen zelfbedrog van 1933, toen de jonge Speer,
partijlid sinds 1931, zijn steile carrière begon te maken, ligt
de beslissende ingreep".
AMI VAN VREE
WARSCHA V De leider van
de Poolse vrije vakbond Soli
dariteit, Lech Walesa, heeft
gisteren voor de Poolse radio
en televisie kunnen spreken.
Hij zei dat het tijd is dat de
regering ophoudt met het
„domme geruzie" en gaat sa
menwerken met zijn bond om
Polen te redden. „Wat wij nu
hebben bereikt, werd bereikt
door confrontatie. Er dienen
van nu af aan snel radicale en
opbouwende maatregelen ge
nomen te worden", aldus Wa
lesa die meent dat de regering
in snel tempo het vertrouwen
van de bevolking aan het ver
liezen is. Hij herhaalde dat de
persorganen een vertekend
beeld geven van de activitei
ten van Solidariteit.
Twee maal een half uur zend
tijd was de enige belangrijke
concssie die de regering tot
dusverre deed in de onderhan
delingen over de media. De
onderhandelingen zijn maan
dag vastgelopen, maar Walesa
maakte toch gebruik van het
eerste half uur zendtijd. Daar
de uitzendi vasat Polen vol
vrees de winter tegemoet
MADRID De Spaanse minister van justitie, de 50-jarige
Francisco Fernanaeze Ordonez, is gisteren plotseling afge
treden. In een brief schrijft de minister dat hij een zekere
afstand wil nemen van de huidige gebeurtenissen en dat hij
in politiek opzicht andere wegen wil bewandelen. Het was
al lang duidelijk dat Ordonez, die onder meer verantwoor
delijk is voor de onlangs aangenomen echtscheidingswet en
wetten tot belastinghervorming, zich niet thuis voelde in de
regering onder leiding van premier Calvo Sotelo.
De minister maakte er geen geheim van dat hij de toetreding
van Spanje tot de NAVO, waarvan op dit moment sprake is, niet
juist acht. Premier Calvo Sotelo heeft inmiddels zijn minister
voor algemene zaken, Pio Cabanillas, benoemd op de post van
justitie. Door het vertrek van Ordonez gelooft men dat de strijd
in de regerende UCD (die bestaat uit conservatieven, christen
democraten, sociaal-democraten en liberalen) over de vraag wel
ke kant de partij uit moet, nog zal toenemen. Die verdeeldheid
in de partij leidde eind januari al tot het vertrek van premier
Adolfo Suarez.
Conferentie van armste
landen geopend
PARIJS De Franse president Francois Mitterrand heeft
gisteren tijdens de opening van de conferentie van de Vere
nigde Naties over steunverlening aan 's werelds 31 armste
landen gezegd, dat solidariteit met de Derde Wereld niet al
leen de sleutel vormt tot „onze gemeenschappelijke toe
komst", maar een noodzakelijkheid is voor het Westen. Mit
terrand sprak tot delegaties van meer dan honderd landen
die de twee weken durende conferentie in Parijs bijwonen.
Naar wordt verwacht zal in Parijs een nieuw programma voor
internationale actie worden aangenomen, waarvan de VN hopen
dat het de armste landen in de toekomst in staat zal stellen zich
zelf te redden.
De landen die door de VN zijn aangewezen als de „minst ont
wikkelde" variëren van Bangladesh in Azië tot het kleine Lesot
ho in zuidelijk Afrika en het Middenamerikaanse Haiti.
WARSCHAU „Nu staan we
nog in de rij voor vlees, melk,
zeep, lucifers, alcohol, meel en
vele andere levensmiddelen.
Dat is al erg, maar als we de
komende winter gebrek aan
kolen krijgen, dan wordt de si-
tutatie pas echt rampzalig.
Deze voorspelling van menige
Poolse burger weerspiegelt de
vrees van vele deskundigen in
regering en vrije vakbond, dat
de economische crisis in Polen
zijn dieptepunt nog niet heeft
bereikt. Rijen voor winkels
zijn in Polen een vertrouwd
beeld geworden. Het ver
schijnsel is niet nieuw in een
land met een produktiesys-
teem als het onze, maar de
rijen zijn nu ongekend in aan
tal en lengte. De ineenstorting
van het produktieapparaat
kwam voor velen als een ver
rassing, ondanks de voorteke
nen begin dit jaar. Het inzak
ken van de kolenproduktie
baart met name veel zorgen.
„We zullen het koud krijgen
deze winter", zo voorspelt een
huisvrouw, „en in dit land is
nog geen enkele ervaring met
energiebesparing, zoals in het
westen".
Polen is voor een groot deel
van zijn energievoorziening
afhankelijk van steenkool.
Daarbij komt dat deze delfstof
het belangrijkste exportpro-
dukt is van het land en zo
voor het grootste deel van de
buitenlandse (westerse) devie
zen zorgt. Export van steen
kool zou juist zorg moeten dra
gen voor een deel van de afbe
taling van de gigantische
schuld (zo'n 65 miljard gulden)
die het land heeft in het Wes
ten. De regering kondigde in
ieder geval al strenge maatre
gelen af die tot energiebespa
ring moeten leiden. Zo mag in
geen enkel openbaar gebouw
komende winter de tempera
tuur boven de 17 graden uit
komen. Voor de industrie is de
prijs van de steenkool enorm
verhoogd.
Met de prijsverhogingen voor
voedsel hoopt de regering het
Poolse prijzenstelsel verder te
rationaliseren, zoals ze het zelf
noemt. De enorme rijen voor
juweliers, bonbonwinkels en
luxe-goederenzaken tonen een
bijzonder facet van de Poolse
crisis, hoewel in Oost-Europa
niet geheel
beschikken
over veel rr
stakingen v
mer. Velen zeggen geen ver
trouwen meer te hebben in de
zloty en de produktie, die in
sommige bedrijfstakken vol
gens officiële cijfers, met vier
procent is gedaald kan de
vraag niet meer aan. „Vele
Poolse huisvrouwen lopen met
reserveboodschappentassen te
winkelen en als ze iets zien
het algemeen
r geld sinds de
afgelopen zo
denken dat ze het
misschien wel eens kunnen
gebruiken, dan kopen ze het",
zo vertelt een huisvrouw die
zelf twee extra tassen laat
Het matig functionerend di
stributie-apparaat en bepaalde
spelingen van het systeem lei
den tot een onevenwichtige sa
menstelling van de voorraden
in de winkels. Zo was er drie
maanden geleden overal azijn
te krijgen en nu lijkt het wel
of er in het hele land geen
druppel meer te vinden is, al
dus een Poolse. Het bezinete-
kort maakte dat het distribu
tiesysteem nog een graad ach
teruit ging. Volgens medewer
kers van de vrije vakbond So
lidariteit weten de organen die
beslissen over de verspreiding
van de rantsoeneringsbonnen
vaak niet eens hoe groot de
voorraden van bepaalde pro-
dukten zijn en daarom is een
bon nog geen garantie voor de
verkrijgbaarheid van een pro-
dukt. Het systeem van de gro
te overheidssubsidies op de
eerste levensbehoeften -in
Oost-Europa lang gekoesterd
als grote verworvenheid van
het communisme - kwam door
het feit dat veel Polen veel te
geld hebben nog meer onder
druk te staan. Een groot aantal
landen in oost-Europa schafte
dit systeem al af, maar pogin
gen in Polen leiden tot grote
ongeregeldheden in 1970, 1976
en stakingen in 1980. Toch zet
de regering nu opnieuw de
prijsverhogingen door, zoals
die voor brood die onlangs
werden afgekondigd. Solidari
teit ziet in beginsel wel de
noodzaak van die prijsverho
gingen, maar de vakbond wil
dat ze gepaard gaan met een
pakket ingrijpende economi
sche hervormingsvoorstellen.
TEHERAN De Iraanse
geestelijk leider ayatollah
Khomeiny heeft zijn regime
gisteren opgedragen de jacht
op tegenstanders van het is
lamitische bewind te mati
gen.
De 81-jarige geestelijk leider
deed zijn opdracht uitgaan
in een toespraak vanuit zijn
huis in het noorden van Te
heran, die door de radio
werd uitgezonden.
De justitie, aldus Khomeiny,
moet degenen die corrupt
zijn straffen, maar de on-
schuldigen vrijlaten. „Haar
houding moet islamitisch
zijn, aangezien dit een isla
mitische republiek is".
Waarnemers geloven dat de
repressie in Iran veel vertrou
welingen van Khomeiny heeft
vervreemd en dat Khomeiny
met zijn jongste interventie
heeft proberen te voorkomen
dat nog meer vertrouwen
wordt weggenomen bij hen die
de islamitische republiek een
goed hart toedragen. De spoe
ling waaruit geput kan wor
den voor nieuwe leidingge-
Iraanse studenten maken met hun vingers het victorie-teken nadat zij door de Romeinse politie uit
de Iraanse ambassade bij het Vaticaan zijn gezet. De studenten wilden met hun bezetting die
slechts veertig minuten duurde hun steun betuigen aan de linkse beweging Moedhahedie-e-Khaiq
van wie veel leden terecht zijn gesteld.
vende figuren is door de vele
aanslagen steeds dunner ge
worden.
Gisteren werden overigens
weer leden van de linkse be
weging Moedjahedien-e-Khalq
terechtgesteld.
Het Iraanse parlement heeft
vanmorgen met 178 stemmen
voor, tien tegen en acht ont
houdingen zijn goedkeuring
geven aan de benoeming van
Hojatolesjam Mohammed
Mahdavi Kani tot premier.
Kani was gisteren door de
voorlopige presidentiële raad
voorgedragen. Hij treedt in de
plaats van premier Bahonar
die zondag bij
aanslag jai.
werd vermoord. Kani was
voordat hij minister was belast
met de leiding van de revolu-'
tionaire comités van Kho
meiny. Binnen vijftig dagen
zullen in Iran nieuwe presi
dentsverkiezingen worden uit
geschreven ter ovolging van
de vermoorde president Rad-
Weer „krakers
aangehouden
in Zuid-Afrika
KAAPSTAD De Zuidafri-
lcaanse politie heeft duizen
den ontheemde en dakloze
zwarte Zuidafrikanen aan
gehouden die probeerden utt
het thuisland voor zwarten
Transkei terug te keren
naar de „krakersstad" Nyan-
ga bij Kaapstad. Volgens
minister Koorahof zullen de
zwarten worden terugge
bracht naar Transkei.
Twee weken geleden heeft de
Zuidafrikaanse overheid ruim
20.000 zwarten uit Nyanga op-
gerpakt en per bus terugge
stuurd naar het thuisland. De
geïmproviseerde onderkomens
werden toen in brand gesto
ken.
Machtswisseling
CAR zonder
bloedvergieten
PARIJS De Franse minis
ter van defensie, Charles
Hernu, heeft de staatsgreep
in de Centraal Afrikaanse
Republiek, die gisteren een
einde maakte aan het be
wind van president David
Dacko, een „zuiver interne
aangelegenheid" genoemd-
Bij de machtswisseling heeft
geen bloed gevloeid. President
David Dacko, opvolger van de
beruchte keizer Bokassa, heeét
op verzoek van het leger de
staatsleiding overgedragen aan
een groep officieren, onder la
ding van de chef van de gene
rale staf, generaal André Kp-
lingba. Deze heeft in een ra
dioboodschap gezegd zijn be
sluit te hebben genomen, van
wege de gezondheidstoestajjfl
van president Dacko en reke
ning houdend met de politieke
spanningen die sinds zes
maanden in het land heersej^
Engelsen moeten
wennen aan liteg,
LONDEN In het kader
van de rond elf jaar geledêh
begonnen overgang naar hel
decimale stelsel, moeten <fe
Engelsen nu gaan wennen
aan de liter. De oude vet*-
trouwde „Gallon" (4,54 li
ter) moet langzamerhand
plaats gaan maken voor de
liter. Vanaf gisteren zijn op
alle benzinepompen in hét
land de prijzen zowel in gal
lons als in liters aangege
ven. De Engelse automobiel-
vereniging „AA" deelde mee
dat de overschakeling lang1-
zaam zal worden ingevoerd»
Het ministerie van handel
verzekerde de automobilis
ten dat het invoeren van de
decimale inhoudsmaat geen
prijsverhoging betekent.
Khadaff y dreigt
nucleaire
installaties VS
aan te vallen
TRIPOLI De sterke man
van Libië, kolonel KhS-
daffy, heeft gisteren ge
dreigd Amerikaanse bases,
waar kernwapens zijn gesta
tioneerd, aan te vallen. Vol
gens Khadaffy wil Libië een
„internationale catastrofe"
veroorzaken als de V.S. zich
weer in de golf van Sidra bij
de Libische kust vertonen.
Khadaffy verklaarde ook dat
Libië de tot nu toe gevoerde
neutrale politiek zal moeten
laten varen en zich bij een van
de supermachten moet aan
sluiten. Hoewel hij de Sovjet-
Unie niet met name noemde
verwachten waarnemers dat
Khadaffy de betrekkingen
met de Russen wil versterken.
Het uitgebrande kantoor van de SPD In Frankfort.
Aanslagen in Bondsrepubliek
FRANKFORT De brand die gisteren werd gesticht in een kantoor van
de Westduitse sociaal-democratische partij SPD en dat tot de grond toe af
brandde, is waarschijnlijk aangestoken. Volgens de politie is het gebouw
met behulp van een vloeistof aangestoken. Poliieke leuzen die op nabij ge
legen muren waren gekalkt wezen in de richting van een uiterst linkse or
ganisatie.
In Wiesbaden, waar veel Amerikaanse militairen wonen, werden gisteren
acht Amerikaanse auto's in brand gestoken. De aanslagen worden gezien
als een uiting van ongenoegen met het Amerikaanse defensiebeleid. In
West-Berlijn werd een anti-oorlogdemonstratie gehouden die ontaardde in
ernstige ongeregeldheden na afloop.
DCSSELDORF Bondskanselier Schmidt
i West-Duitsland heeft in zijn jongste
kritiek op de eenzijdigheid van de vredesbe
weging steun gekregen van de voorzitter
van de Westduitse vakbondsfederatie, Heinz
Vetter. „Wie Pershing zegt moet ook SS-20
zeggen, zo zei hij gisteren op een bijeen
komst tegen de oorlog in Düsseldorf. Bonds
kanselier Schmidt verklaarde eerder deze
week dat bepaalde delen van de Westduitse
vredesbeweging door hun eenzijdige kritiek
op de bewapeningsvoorstellen een „instru
ment" zijn in handen van Moskou.
Volgens Vetter heeft de stationering van Ame
rikaanse troepen en wapens in West-Duitsland
belangrijke mate bijgedragen tot handhaving
an de vrede in Europa.
Van zijn kant waarschuwde de directeur van
het internationale instituut voor vredesonder
zoek in Stockholm, dr. Frank Barnaby, op een
bijeenkomst in Londen dat een kernoorlog
steeds waarschijnlijker wordt omdat er steeds
meer bewapend wordt. Volgens Barnaby gaat
de Sovjet-Unie vrijwel zeker de vergroting van
van het Amerikaanse militaire potentieel com
penseren. Volgens hem ligt de schuld bij de mi
litaire wetenschappers die „zoveel geld krijgen
en zo machtig zijn geworden dat de politici ze
niet meer onder controle hebben.
ADVERTENTIE
Uw krant samen met Torline
Leer het Zweedse land kennen tijdens een zesdaagse reis,
die uw krant samen met Torline organiseert van 15 tot en
met 20 oktober. Deze reis is totaal verzorgd. Het verblijf aan
boord Is In luxe hutten met douche en tollet; in Zweden
wondt gelogeerd in eerste klas hotels: alle kamers met bad
kamer, radio en telefoon.
Het vertrek is donderdag 15 oktober uit Den Haag en Rotter
dam naar Amsterdam, waar omstreeks half twaalf de TOR
Britannia zee kiest. Aan boord wordt u verwend met een ex
clusieve smorgésbordlunch en 's avonds een uitstekend di
ner. Vrijdag omstreeks half elf aankomst in Göteborg, waar
een luxe touringcar gereed staat voor een driedaagse bus
reis, die gaat via Bengtsfors en Munkedai terug naar Göte
borg. Maandag in Göteborg In de ochtend gelegenheid voor
shopping, In de middag een sightseeingtour door de stad.
Dlhsdag 20 oktober bent u omstreeks 17.00 uur terug In Am
sterdam, waar de bus klaar staat voor vervoer naar Den
Haag/Rotterdam.
De prijs van deze exclusieve reis bedraagt 895 per persoon
op basis van een tweepersoons luxe hut aan boord en een
tweepersoonskamer in de hotels. Inbegrepen: vervoer Den
Haag/Rotterdam naar Amsterdam v.v.; alle maaltijden aan
boord en tijdens het verblijf in Zweden; entreekaarten voor
diverse musea; verblijf In luxe hut aan boord en kamer in
eerste klas hotels; touringcarvervoer in Zweden, reislelding,
alsmede lokale gidsen.
Niet inbegrepen: verzekeringen. Minimum aantal deelnemers:
35. Toeslag eenpersoonshut 150 en toeslag eenpersoons
kamer 75 per persoon.
Inlichtingen en boekingen (na 9 uur en niet op zaterdag) uit
sluitend telefonisch bij Sijthoff Pers Reisorganisatie, tel. 070-
190.696.
