Dooden
brood.
BONN Net zoals
ons zijn ook In
Duitsland de kranti
dunner geworden
laatste tijd. De
slechtere
economische
toestand Is daar di
oorzaak van. Als erE|
de bedrijven moet
worden bezuinigd,
gaat het rode poth
het eerst door de
reclamebudgetten
dat betekent voor
dagbladen minder
advertenties. Ook
de arbeidsmarkt Is
weinig beweging
zodat er nauwelljki
personeel wordt
aangeworven. Allt
„Magere Hein" k(
geen hoog- of
laagconjunctuur. He
aantal overlljdens-
advertenties blijft
vrijwel gelijk. Wat d
betreft heeft de
directeur van deze
krant overigens alle
reden om Jaloers na
zijn Duitse collega's
kijken. Want in plaa
van de bij ons
gebruikelijke
bescheiden
afmetingen van zulk
advertenties over éi f
of twee kolom, elsei
de Duitsers heel wa
meer ruimte In de
krant om van het
versterven van
vrienden of verwant
mededeling te doen i
Overlijdens
advertenties die eet
achtste of een kwaï
pagina beslaan zijn
eerder regel dan
uitzondering. En ho
belangrijker de
betreurde overledei
in het dagelijks levi
was, hoe meer
kostbare
advertentieruimte d
nabestaanden nod![ |f
schijnen te hebben
om zijn of haar
verdiensten uit te
meten. Het absolute]}
record In postume
publiciteit per
annonce tijdens mijl
verblijf in de
Bondsrepubliek
boekte de In de
zomer van 1977 doe
de RAF vermoorde j'
bankier Jurgen Pontl(]
Nou was deze man
ook niet de eerste dr'
beste. Hij hanteerde^
de voorzittershamer
de raad van bestuur
van de machtige
Dresdner Bank en hi
als commissaris In
van Duitse bedrijver^
een fikse vinger In t
pap. Na zijn dood 30
telde ik op één da[
de deftige Frank fur,
Algemeine Zeitung
maar liefst 17
(zeventien) pagina's"?
met overlijdens-
advertenties waarvar,
vele een halve of ze
een hele bladzijde
besloegen.
Het bloed kruipt
overigens waar het
niet gaan kan en ik
heb er dan ook alle
begrip voor dat de
meeste bedrijven d/fv
een overleden
medewerker
gedenken, in hun utl
advertenties de naai f
van de onderneming
niet onder stoelen o
banken steken. Som
neemt deze
„sluikreclame" echti
vormen aan die je
al naar gelang het
vermogen tot
relativeren doen
lachen of huilen.
Hierbij een voorbeelfc]
van commerciële
krokodillentranen,
waarbij ik de namen
heb veranderd om
geen proces aan de
broek te krijgen.
Wij treuren om de
dood van onze
langjarige
bedrijfsleider en
medefirmant Jurgen\
Huppelepup,
Diplom-Kaufmann (t
titel mag nooit
achterwege blijven).
Na het eind van de
oorlog heeft de
overledene aan de
wederopbouw en dt
expansie van de fit
Somitog (In
hoofdletters en vet
gedrukt) en van de
Klaba-pers (idem)
bijgedragen. HIJ ht
ervoor gezorgd dat
onze produkten in
hele wereld
bekendheid genieU
Ook heeft hij als
medefirmant met zij\
commerciële en
financiële inzicht et
bijgedragen dat de
firma „Kreberplan"
(hoofdletters, vet
gedrukt) haar
revolutionaire
benadering van
markt-economische
ontwikkelingen
Internationale
bekendheid heeft
weten te geven".
Volgen de nog veel
groter en vetter
gedrukte namen van
de „in diepe
dankbaarheid en
rouw" verzonken
medefirmanten. Kent
u dat nog, dat
spreekwoord van
dood en brood?
yfib' ypce
„Bied ze geen diensten aan
zijn.
schappen mogen doen, zo
lang ze daartoe In staat
zijn? Hoeveel zou het bo
vendien niet schelen op het
budget van zo'n tehuis als
de zelfzorg, of de onderlin
ge zorg, aangemoedigd zou
worden In plaats van onmo
gelijk gemaakt? Alweer:
nog nooit onderzoek naar
gedaan. En waarom mobili
seren we de vaardigheden
niet die bejaarden zich in
hun arbeidsleven eigen
hebben gemaakt, vanaf de
grondwerker tot en met de
professor? Waarom geen
klusjesbeurzen voor bejaar
den? Er is altijd wel een
tuintje om te spitten, een
formulier in te vullen, een
jurkje te naaien, een vaca
ture in een bestuur te ver
vullen waarvoor Je een ge
pensioneerde in kunt zetten
zonder dat je de arbeiden
de bevolking benadeelt.
Zeg nou zelf: kunt u één
twee-drie een loodgieter
vinden als u hem nodig
hebt?".
In het vrijwilligerswerk ziet
mr. Van Thiel een rijke bron
van zelfontplooiing voor ou
dere mensen. Helpen in be
jaardentehuizen, bezig zijn
met buurtwerk, actief wor
den in Amnesty Internatio
nal of Pax ChristiHij
schudt de voorbeelden uit
de mouw. En laat dat vrij
willigerswerk dan maar wat
minder professioneel zijn.
Er staat tegenover dat het
minder bureaucratisch is,
niet aan tijd gebonden,
meer menselijk, stoelend
op levenservaring. Al plei
tende wordt zijn betoog
warmer en warmer. „De sa
menleving als gehéel zou er
zijn voordeel mee kunnen
doen. Maar ook iedere indi
viduele bejaarde. Inzet
baarheid maakt deel uit
van je levensgeluk; het
geeft je het gevoel: ik ben
nog een echt lid van de
maatschappij, ik vegeteer
er niet op, ik ben nodig. Als
die inzet dan nog gecombi
neerd zou kunnen worden
met een ideaal ook in
een vredesbeweging, een
kerkgenootschap, een cha
ritatieve instelling, een
emancipatiebeweging
dan biedt de ouderdom
zelfs toekomstperspectief;
dan kan de bejaarde tegen
zichzelf zeggen: hoera. Ik
lever een bijdrage aan de
betere maatschappij van
morgen. Wijd openbreken
dus, al die vormen van vrij
willigerswerk".
Teveel medicijnen
De gezondheidszorg voor
bejaarden, een belangrijk
gespreksthema tijdens het
komende symposium.
„Moeten ouderen niet in
een andere mate en op een
andere wijze behandeld
worden dan jongeren?"
vraaat mr. Van Thiel zich
waartoe ze zelf nog in staat
af. „Er zijn voorbeelden van
ouderen die dement zijn
geworden omdat ze te veel
medicijnen toegediend kre
gen. Logisch, Je lichaam is
achteruit gegaan en kan
niet meer verwerken wat
het vroeger kon. Om maar
niet te spreken van een
voorbeeld dat ik uit mijn el-
gen omgeving ken. Bij een
dame van tachtig jaar was
de bliksem in de televisie
geslagen. Ze had er een fo
bie aan overgehouden, een
ziekelijke angst voor elek
triciteit. Ze brandde alleen
nog maar kaarsen. Nou,
dat kon niet, dus moest ze
naar een psychiatrische in
richting. Ze verzette zich
natuurlijk en wat gebeur
de? Ze werd opgesloten in
een kamertje met tralies
en, toen ze nog niet kal
meerde, vastgebonden. Nu
was dit toevallig een weer
baar dametje en ze heeft
zich uit die inrichting weten
te vechten. Maar hoeveel
gaan er onderdoor?".
De gemiddelde levensver
wachting van ruim 78 jaar
voor de Nederlandse vrouw
en 72 jaar voor de man be
hoort tot de hoogste ter
.wereld. „Maar" schrijft
prof. H. Galjaard In zijn
boek „Het Leven van de
Nederlander", de laatste
jaren beseffen we pas dat
zo'n lang leven alleen een
voorrecht is als je Je licha
melijk en geestelijk goed
voelt en als je in sociaal op
zicht mee kunt blijven tel
len. Het is zeer de vraag of
we, wat dit laatste betreft,
op de goede weg zijn. Ge
lukkig ouder worden en
oud zijn kan alleen als je je
er tijdig op voorbereidt,
zeggen alle deskundigen.
Maar we hebben een maat
schappij waar alle nadruk
ligt op tempo, Jeugd, kracht
en verandering, met het ge
volg dat de meeste mensen
van middelbare leeftijd
vooral bezig zijn met het
verbergen van hun ouder
worden". Een hooggeleer
de uitspraak die mr. Van
Thiel uit het hart gegrepen
Is. „Hier en daar zie je te
genwoordig wel dat bedrij
ven iets doen aan voorbe
reiding op het pensioen",
zegt hij, „maar het is Inci
denteel en het gebeurt in
een veel te laat stadium. Ei
genlijk is ouder worden Iets
waarop je je niet vroeg ge
noeg kunt gaan bezinnen.
Zorg toch dat je niet met
lege handen staat als het
onherroepelijke moment
eenmaal daar Is. Weet dat
Je de eerste dag na je pen
sionering niet opeens kunt
beginnen met tuinieren of
lezen of vissen. Pak bijtijds
je koffers. Je gaat toch ook
niet op reis zonder zorgvul
dig je bagage gepakt en
gecontroleerd te hebben?".
PIET SNOEREN
WYCHEN Pas na twee uur praten komt de
bekentenis los, maar dan mag het biechtge
heim van hem ook geschonden worden. „Ik ben
zelf drieëntwintig jaar burgemeester geweest,
van Wychen hier. En in heel die ambtsperiode
ben ik nooit verder gekomen dan een reisje or
ganiseren voor bejaarden, hun een schouder
klopje geven, een toespraakje voor ze houden
als ze erom vroegen. Ik weet dus uit mijn eigen
levenspraktijk dat bejaarden geen echte aan
dacht krijgen. Het bejaardenvraagstuk? Ik wist
gewoon niet dat er zoiets bestond. Dut kan ik
het nu anderen ook nauwelijks kwalijk gaan zit
ten nemen dat ze er geen oog voor hebben.
Maar een realiteit is het wel. We zijn vriendelijk
en aardig voor oude mensen, we zorgen rede
lijk voor ze en daarmee is de kous af. We zijn
blind voor het feit dat we ze door onze houding
buiten de maatschappij, buiten het leven plaat
sen".
Mea maxima culpa. Het komt uit de mond van
mr. M. van Thiel, inmiddels zelf 76 gezegende
jaren oud en dusdanig bekeerd dat hij het voor
zitterschap bekleedt van het Centraal Orgaan
Samenwerkende Ouderenbonden.
Vierhonderdduizend leden, vijftienhonderd
plaatselijke afdelingen. Hij moet er een beetje
meewarig om lachen.
„Weet, dat je
eerste dag na
pensionering
opeens kunt
beginnen met
tuinieren, lezen
vissen.
„Dat is toch een aardig
vakbondje, niet? Maar he
laas, bejaarden kunnen niet
staken om hun rechten af
te dwingen. Ze staan langs
de lijn, buiten spel. Ze zijn
politiek nauwelijks interes
sant. Het is eigenlijk te gek
om los te lopen. Een man
van boven de zestig kan
wel paus van Rome wor
den, maar raadslid voor het
CDA in Lutjebroek
daar was tot voor kort hele
maal geen sprake van. Het
CDA vond mensen van bo
ven de zestig te oud voor
het raadslidmaatschap".
Bouwstenen om een geluk
kige ouderdom op te bou
wen, zo luidt het thema
- waarover mr. Van Thiel zal
spreken tijdens een sympo
sium dat dinsdag 8 septem
ber wordt gehouden in de
jaarbeurscongreszaal te
Utrecht. Organisator is de
Dienst Wetenschapsvoor
lichting, onderdeel van de
Koninklijke Nederlandse
Akademie van Weten
schappen. De noemer die
de bijeenkomst meekrijgt:
„Ouder Worden Onder
zocht". Hoe werkt dat ei
genlijk, ouder worden?
Hebben ouderen behoefte
aan de huidige gezond
heidszorg? Hoe betaalbaar
zal het pakket van ouder
domsvoorzieningen In de
toekomst zijn? De samenle
ving bekijkt ouderen door
een verkeerde bril, maar
wat kan de gerontologie
(de wetenschap van de ou
der wordende mens) daar
aan doen? Vragen waarop
een stoet deskundigen in
Utrecht antwoorden zal
proberen te vinden.
„Broodnodig", zegt mr.
Van Thiel met de stemver
heffing der verontwaardi
ging. „Wat bestaat er nou
eigenlijk aan studies over
bejaarden? Zelfs over de
macro-economische gevol
gen van de vergrijzing in
Nederland die levensgroot
op ons afkomt, is niets be
kend. We hebben nu al 1,6
miljoen inwoners van boven
de 65. Dat aantal zal In de
komende decennia met
maar liefst 80 percent toe
nemen. Wat zijn de gevol
gen voor ons staatshuis
houdboekje? Wie zal dat
betalen? Ik zeg wel eens te
gen jongeren: als jullie
straks oud zijn, bestaan er
geen jongeren meer om
voor jullie te zorgen; dan
moeten de ouderen de ou
deren verzorgen. De maat
schappij wordt een omge
keerde pyramide. Maar nie
mand staat er bij stil".
Eenzijdig beeld
Wat betekent het om in
deze tijd in Nederland oud
te worden en wat zijn de
consequenties van de ver
grijzing voor de samenle
ving? Het zijn deze vragen
die de Dienst Weten
schapsvoorlichting aanlei
ding hebben gegeven om
de visie vanuit de geronto
logie, de sociaal-economi
sche hoek, de ouderenbe-
weging en het overheidsbe
leid voor te leggen aan een
breed publiek. Uitgangs
punt: „Ouderen worden in
het algemeen beschouwd
als een categorie mensen
die niet meer werken, veel
al hulpbehoevend zijn, ver
zorging eisen, onderling
weinig van elkaar verschil
len en geen wezenlijke in
breng Jöeb ben in de samen-
„Ik moet er niet aan denken dat ik afhankelijk zou zijn
van mijn kinderen
leving. Maar dit Is een een
zijdig beeld, want ouder
worden is een proces waar
aan iedereen gedurende
zijn hele levensloop onder
worpen Is. Veroudering ver
loopt bovendien niet alleen
lichamelijk, maar ook in de
manier waarop mensen het
leven ervaren, contacten
met elkaar onderhouden,
arbeid verrichten en in hun
behoeften voorzien. Naar
mate men ouder wordt, tre
den daar veranderingen in
op. Hoe ermee om te sprin
gen door de ouderen
zelf en door de maatschap
pij?".
„Het begint een beetje be
ter te worden", geeft mr.
Van Thiel toe. „In 1975 kon
er van regeringswege nog
een bejaardennota ver
schijnen waarvan de sa
menstellers de ouderenor-
ganlsaties niet eens hadden
geraadpleegd. Ben je gek.
Ik ben toen naar de verant
woordelijke minister ge
stapt Van Doom was dat
en beb gezegd: Je zou
het toch ook niet in je kop
halen om een nota over het
sociaal-economisch beleid
te publiceren zonder de so
ciaal-economische partners
te raadplegen Nou,
dat begreep hij toch wel
een beetje. Het was een
doorbraakje. We worden
sindsdien wat meer als ge
lijkwaardig beschouwd. In
september krijgen we de
Voorlopige Raad voor het «a—™™.
Ouderenbeleid. Het parte-
ment heeft unaniem beslist
dat die er komen moet. Een
stapje vooruit". wm.
Sceptisch Lr
Maar wat het brengen zal? iMêu-,
Mr. Van Thiel blijft op een
sceptische manier be- I
nieuwd. „We staan nog
veel te veel aan de kant. I
Dat is geen kwaaiigheid van
de jongere mensen, hoor.
Het komt omdat ze eenvou-
hebben het te druk met ililnntoi i il i
hun werk, hun carrière. En Mr. M. van Thiel: „Wat beataat er nou eigenlijk aan atu-
beslisslngen worden nu diea over bejaarden"?
eenmaal door werkende
mensen genomen. Ik noem
bijvoorbeeld het idiote be
sluit dat ons ineens over
vallen heeftWie na zijn
vijfenzestigste nog werkt en
ziek wordt, krijgt geen uit
kering krachtens de ziekte
wet, maar valt terug naar
de veel lagere aow. Nu
vraag ik je Terwijl wij
ouderen toch ons hele so
ciale stelsel hebben op
gebouwd. Zo'n besluit hoor
je dan ineens, toevallig,
zonder dat naar jouw me
ning is gevraagd. Dat is
toch te zot. ledereen in Ne
derland heeft Inspraak, tot
schoolkinderen toe. Maar
zo'n SER allemaal wer
kende mensen natuurlijk
bedisselt maar raak, achter
de rug van de ouderen om.
Of zo'n Emanclpatieraad.
Zit daar één gepensioneer
de In? Daar willen we dus
allemaal Inspraak krijgen.
We beginnen dit jaar met
een actie onder de plaatse
lijke afdelingen om, met het
oog op de gemeenteraads
verkiezingen volgend jaar,
inspraak te krijgen In de
partijprogramma's. We mo
gen dan bejaarden zijn, we
blijven kiezers en dat zullen
ze weten".
Gelukkige ouderdom
Wat moet precies verstaan
worden onder de gelukkige
ouderdom waarvoor mr.
Van Thiel tijdens het aan
staande symposium bouw
stenen wil leveren? „Heel
simpel. Een ouderdom
waarin je je welbevindt.
Voorwaarden zijn een rede
lijk goede gezondheid, een
redelijke huisvesting, finan
ciële onafhankelijkheid. En
daaraan ontbreekt het in
Nederland niet, hoor. Wij
vormen in die opzichten
een buitengewoon gunstige
uitzondering op het buiten
land. De verzorging, de fi
nanciën, allemaal prima. Er
zijn bejaarden die tegen me
zeggen: man, ik heb het
mijn hele leven nog niet zo
goed gehad; ik moet er niet
aan denken dat ik afhanke
lijk zou zijn van m'n kinde
ren. Die heb je echt. Maar
een voorwaarde is ook dat
je goede sociale relaties
blijft houden en vooral dat
Je in de samenleving blijft
functioneren, dat Je niet de
hele dag uit het raam moet
zitten staren, dat Je nog zin
en Inhoud aan je leven kunt
geven. En aan de mogelijk
heden daarvoor ontbreekt
het".
„Altijd maar weer komt de
klacht terug: ik hoor er niet
meer bij, ik ben uitgesto-
'ten, ik ben in een gat geval
len. En vergis u niet, dat
kan een vrij dramatisch
proces zijn, traumatisch
zelfs. Ik moet nu denken
aan mijn eigen vader. Op
de ochtend van zijn sterf-
daa zei hij: ik voel dat het
einde eraan komt, jongen,
en dat is maar goed ook,
want ik verveel me zo. Ver
schrikkelijk toch? Ik ken ie
mand, een succesvol za-
kenmah, identiteit ontleend
aan zijn werk, gepensio
neerd, taak als met een
guillotine afgesneden,
geestelijk onthoofd, levens
ritme verstoord, sociale
contacten uit de werkkring
kwijt, vrouw kan er niet aan
wennen hem opeens altijd
om zich heen te heb
ben geloof me of niet,
maar die man staat twee
keer per dag zijn gazon te
rollen".
Klusjesbeurzen
Zelfzorg en zelfontplooiing
zijn volgens mr. Van Thiel
de wapenen die In de strijd
geworpen dienen te worden
tegen het vale spook van
verveling, nutteloosheid,
overbodigheid, dat loert in
de kast van iedere bejaar
de. Bied ze toch geen dien
sten aan waartoe ze nog
zelf in staat zijn. Mr. Van
Thiel: „Waarom zouden ze
In een bejaardentehuis niet
zelf hun ontbijt mogen
klaarmaken, hun kamer
mogen stoffen/ hun bood-
