een kabinet omdat het
an Agt „beter uitkwam"
Hoera voor Dries,
boe voor Jan en Joop
A'eer
Ja- en nee-stemmers
in CDA-fractie
CcidócSouAont
Doorgaan
Waarschuwing
Van Agt: het mocht
niet9 helaas.
^SNËNLAND
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 20 AUGUSTUS 1981 PAGINA 9
HAAG „Sjeng" Kremers is
naar Limburg en Ed van Thijn
weer als gewoon lid in de PvdA-
ictie. De koningin heeft hen ont-
:n van de opdracht een kabinet
vormen. Dat is zo ongeveer het
ige wat nu met zekerheid te zeg-
n is. Voor het overige is de situatie
late ondoorzichtig, dat niets uit
sloten moet worden geacht: lij-
sn, een extra-parlementair kabi-
t. het weigeren van ontslag aan
t huidige kabinet, met de opdracht
>uwe verkiezingen uit te schrij-
i, om eens een handvol theoreti-
le mogelijkheden te noemen. „In
korte tijd heb ik wel geleerd dat
h Den Haag de zaken zeer snel een
nding kunnen nemen," aldus gou-
neur Kremers op een persconfe-
ïtie.
ar al heeft het dan weinig zin te specule-
i oyer de toekomst, er valt wel het één en
Ier te vertellen over het verleden. Want
ar en waardoor is het nu eigenlijk fout ge-
n in deze formatie? Als we aan de opper-
kte blijven, blijkt die fout al begonnen op
ugustus, nog voordat Kremers wist dat hij
vakantie zou moeten onderbreken. Het
in de informateurs Lubbers, De Koning
Tan Thijn, die hun opvolgers een valse
gaven. Toen zij geen kans meer zagen de
onderhandelaars op één lijn te krijgen,
loten zij de zaak te forceren door hun
Iverslag te gaan uitbrengen en daarin te
rluderen dat alle problemen waren opge-
[erkwaardig
ji hun moverende redenen, die voor ieder
(er anders waren, konden de onderhande-
i dit verslag niet weigeren. En zo ont-
lid de merkwaardige situatie dat het duo
lemers en Van Thijn aan de slag moest met
p akkoord dat geen akkoord was. Eerstge-
Vde vestigde daar ook de aandacht op in
kennismaking met de parlementaire
Is. „De partijen maken uiteindelijk zelf uit
[hoeverre zij het eens'zijn". Dat is ook exact
■t er gisteren gebeurde. Het CDA stelde
Tientallen journalisten aanhoren de argumenten van Van Agt om zich tegen de
formatie uit te spreken.
vast wat zijn fractievoorzitter al vijftien da
gen eerder had geconstateerd, namelijk dat er
geen voldoende overeenstemming was met
PvdA en D'66 öm samen in een kabinet te
gaan zitten. Tot zover is er dus eigenlijk niks'
nieuws onder de zon.
Maar, was er dan niet zoiets als een uiteen
vallen van de CDA-fractie in drie groepen? Is
het dan niet zo dat een ruime meerderheid
van dit gezelschap het bereikte akkoord in
feite wel voldoende achtte? Is het niet zo dat
twaalf leden het achterwerk zeer krachtig te
gen de krib gooiden? Driewerf ja! Want on
danks alle ontkenningen van Van Agt
„kijk toch niet zo bedroefd", zei hij tegen
een journalist is er wel degelijk sprake
van een unieke en tamelijk zorgwekkende si
tuatie. Bij ons weten is het nog nooit eerder
vertoond dat één man de vorming van een
kabinet wist te torpederen. En mocht dat wel
zo zijn, dan is het zeker niet eerder op een
zo'n wijze gebeurd. „Omdat dat mij beter uit
kwam," antwoordde Van Agt, toen hem ge
vraagd werd hoe hij zondag, twee dagen voor
de vergadering met zijn fractie, voor de radio
al de mislukking van de formatie had durven
aankondigen.
Waarom?
Blijft de vraag, waarom het Van Agt beter
uitkwam. De officiële versie is dat de CDA-
voorman volstrekt geen vertrouwen had in
de bereidheid van de PvdA tot bezuinigen.
De druppel, die de emmer deed overlopen, al
dus nog steeds de officiële lezing, was het af
wijzen van het verzoek om het bezuinigings
voorstel van Van Agt (4,5 miljard in 1982) uit
te werken. „Toen Den Uyl dat weigerde was
bij mij alle vertrouwen weg", zei Van Agt in
de fractie. Onder de negentien fractieleden,
die hem steunden, vond dat verhaal ook wel
enig geloof. Er werd op gewezen dat Den Uyl
zijn plan voor de werkgelegenheid eerst wen
ste uit te voeren om vervolgens pas en wel
na de statenverkiezingen van begin 1982
te bezien of en zo ja tot welk gaatje de over
heid haar broekriem zou moeten aanhalen.
„Daar was dus niets van terecht gekomen,"
aldus deze CDA'ers. Ontegenzeggelijk bevat
deze mening een- kern van waarheid. De
PvdA erkent ook wel dat zij in het eerste jaar
zeker niet voor meer dan drie miljard wenste
„om te buigen".
Daarmee wordt echter voorbijgegaan aan an
dere, zij het officieuze geluiden van de zijde
van de demissionaire premier. „Ik heb geen
zin de komende jaren te moeten leven met
aan mijn ene kant een cardioloog en aan de
andere een zenuwarts," zei Van Agt vorige
week vrijdag in het Catshuis. Hij had het te
gen het bestuur van zijn fractie, dat kwam
praten over het verder moest, nu Den Uyl zo
lelijk had gedaan over de voorstellen ter aan
vulling van de sociaal-economische para
graaf. Bij het CDA doet men ook geen 'moeite
dit uitgelekte verhaal te ontkennen. Men ziet
het kennelijk als niet zo erg bijzonder, dat
Van Agt in Den Uyl een bedreiging ziet van
zijn lichamelijke en geestelijke gezondheid.
Afkeer
Toch is het goed dit gegeven apart te leggen
in het geheugen. Voor een ieder die zijn ogen
en oren gebruikt waarvoor ze bedoeld zijn,
moet het nu immers zonneklaar zijn, dat Van
Agt en Den Uyl in één kabinet echt niet kan.
Laatstgenoemde mag dan heen hebben willen
stappen over zijn antipathie (tegen „die eige
naardige man"), eerstgenoemde zeker niet.
„Een bijna lichamelijke afkeer bevangt mij,
als ik moet onderhandelen met ome Joop",
aldus Van Agt tegen een intimus.
De eindconclusie om in formatietermen te
spreken lijkt voor de hand te liggen. Zo
lang niet voldaan is zijn verlangen dat Den
Uyl, die hij ziet als de Grote Verliezer van de
verkiezingen, het politieke bos in gaat, zolang
zal het Dries van Agt blijven „uitkomen"
elke poging tot vorming van een centrum
links kabinet te verijdelen.
RIK IN 'T HOUT
yen toe een bui
P.ILT Een aktieve de-
trok vannacht en van-
ind over de Noordzee
Denemarken. Het bracht
land 10 tot 15 mm re-
Daarbij nam de wind toe
lard. De depressie ver-
|st zich naar de Oostzee
een zwakke rug van
|luchtdruk zich over de
e eilanden naar onze om-
Ing verplaatst. Ons land
hierdoor in een noord-
üijke luchtstroming waar-
u iele en onstabiele lucht
aangevoerd. Morgen
lan ook op een wisselen-
jwolking gerekend wor-
iet af en toe een bui. De
temperaturen komen
iel hoger dan 17 a 18
Ditzelfde weertype
hien aan in Engeland en
Scandinavische landen.
Duitsland en Noord-
Bcrijk moet op veel bewol-
]en af en toe buien gere-
worden bij middagtem-
fen van circa 19 graden,
i blijft het rond de Mid-
Zee met middagte-
bturen van boven de 28
antielanden
fe eilanden:
elend bewolkt, enkele
16 tot 20 graden,
ux, Midden-Europa,
I-Frankrijk:
1 bewolking, tijdelijk re-
[15 tot 20 graden,
marken, Scandinavië,
tod:
idend wisselvallig, en-
lien, 15 tot 20 graden.
ïn-Frankrijk, Alpenge-
Oostenrijk:
ïmende bewolking en ge-
tijd regen, 15 tot 20 gra
den rond de Middellandse
wegend zonnig en warm,
ot 28 graden, plaatselijk
dan 30 graden.
13 5 n
14 12 n
14 6 n
13 14 n
13 7 n
15 14 n
13 8 n
Schouderklopjes en hoera-geroep voor Van Agt als hij het „nee" van het CDA
aan de formateurs gaat meedelen.
DRANGHEKKEN TIJDENS CDA-VERGADERING
DEN HAAG Afgezien van Prinsjesdag
heeft de vaderlandse politiek de laatste ja
ren vermoedelijk niet zoveel belangstel
ling naar het Binnenhof getrokken als
gisteren. De laatste dagen was het aantal
belangstellenden, dat zich buiten de ge
bouwen van de Eerste en Tweede Kamer
ophield om een glimp van de heren poli
tieke leiders en (in)formateurs op te van
gen al tot enkele tientallen gestegen, maar
gisteren, de dag van de ontknoping span
de in alle opzichten de kroon. Naarmate
het beslissende tijdstip van 17.00 uur (de
limiet van de formateurs om aptwoord te
krijgen) naderde, groeide het aantal wach
tenden tot enige honderden. De politie
moest zelfs tot het plaatsen van dranghek
ken overgaan om de toegang tot het Twee
de Kamergebouw, waar de CDA-fractie
vergaderde, vrij te houden.
Het overschrijden van de klok van vijf
uur bracht weinigen er toe naar huis te
gaan. Het uurtje uitstel dat Van Thijn en
Kremers aan het CDA hadden gegeven
kon er na 81 dagen wachten ook nog wel
bij. Hoe gemotiveerd en meelevend het
wachtende publiek wel was bleek toen te
gen de klok van zes uur het afwijzend re
sultaat door enkele journalisten naar bui
ten werd gebracht. Onmiddellijk ging een
tevreden gejuich, vermengd met een min
der instemmend boe-geroep op. Dat gaf al
te denken voor wat er zou kunnen gaan
gebeuren als de partijaanvoerders naar
buiten zouden komen om aan de andere
kant van het Binnenhof de formateurs te
gaan opzoeken.
Het eerst kwam een zichtbaar boze Den
Uyl naar buiten, wiens onvrede ziendero
gen toenam toen hij werd verrast op een
allerminst instemmend boe-geroep. De
PvdA-leider verdween uitgefloten en na
gejouwd spoorslags met het hoofd gebo
gen de Eerste Kamer in. Nauwelijks was
de rust weergekeerd ot superbezuiniger
Fons van der Stee, minister van financiën,
verliet bij toeval het Kamergebouw. Tot
diens grote verrassing steeg een instem
mend applaus op toen hij zich een weg
baande langs de erehaag. Dat was echter
nog kinderspel vergeleken bij wat Dries
van Agt zelf ten deel viel toen hij omge
ven door een leger fotografen en radio- en
tv-reporters de oversteek naar de Senaat
maakte. Uitbundig applaudiserende men
sen liepen met hem mee, deelden schou
derkloppen uit en spraken de man bemoe
digend toe. Dries liet het zich tevreden
glunderend geworden. De enkeling die het
waagde een voorzichtig „boe" te laten ho
ren werden daarover stevig aan de tand
gevoeld door CDA-supporters. Terwijl Jan
Terlouw op een ander deel van het Bin
nenhof werd belaagd en uitgefloten, speel
den zich rond hem emotionele taferelen
af: een stevige politieke discussie waarbij
het dreigen met gebalde vuisten niet uit
bleef.
Anderen maakten omstanders deelgenoot
van hun verbazing over het uiterlijk van
de politieke leiders. „Ze zijn heel anders
in 't echt dan op de tv", sprak een dame
van gevorderde leef tijd verbaasd. Ik dacht
altijd dat Van Agt zo'n grote kerel was,
maar 't is maar een klein ventje". „Nou, t
is maar goed dat ze 't niet eens geworden
zijn", voegde haar buurvrouw er aan toe,
„want ik vind die Den Uyl in dat sjoffele
pakkie maar een vies mannetje.
ARJEN BROEKHUIZEN
Zij volgden Van Agt
Tot de CDA-fractieleden die aanvoerder Van Agt onvoor
waardelijk volgden in het afwijzen van het akkoord met
PvdA en D'66 behoorden: Van Amelsvoort, Beelaerts van
Blokland, Mateman, Van den Broek, Brokx, Gardeniers-
Berendsen, Hennekam, Van der Linden, Van Leijenhorst,
Hermes, Braks, Van Dam, Van der Sanden, Van Noort,
Van Dijk en Wolters.
Zij zwichtten:
Tot de groep die bereid was in te stemmen met het progra
makkoord, maar die omwille van het behoud van hun poli
tiek leider zwichtte voor het dreigement van Van Agt te
zullen opstappen behoorden: Lubbers, De Koning, Van
Zeil, Oomen, Van Vlijmen, Weijers, Van der Toorn, De
Ruiter, Mommersteeg, PAM Cornelissen, D. Cornelissen,
Kraaijeveld-Wouters, De Vries, Gerritse, Eversdijk en Jan
maat.
Zij wilden het kabinet:
Tot de groep die ondanks het dreigement van Van Agt ko
zen voor het kabinet en dus bereid waren hun leider op te
offeren behoorden: Hans de Boer, Joep de Boer, Dijkman,
Faber, Van Houwelingen, Deetman, Evenhuis-Van Essen,
Kraayenbrink, De Graaf, De Kwaadsteniet, Beinema en
Frinking.
De CDA-fractie in de Tweede Kamer heeft zichzelf giste
ren een stevige dosis ellende op de hals gehaald. Dat de
CDA-leiding het zover heeft laten komen, is onbegrijpelijk.
De scheiding der geesten in de fractie die gisteren aan het
licht kwam biedt geen geruststellend perspectief voor de nog
maar nauwelijks een jaar oude partij.
De kiezer zal zich afvragen hoe het toch mogelijk is dat een
partij een maand geleden terecht het premierschap
voor haar politiek leider tot breekpunt in de formatie ver
heft, dit premierschap vervolgens geaccepteerd krijgt bij de
onderhandelingspartners, en dat vervolgens deze beoogde
premier blijft weigeren om daadwerkelijk premier te wor
den. Want het is overduidelijk dat deze houding niet alleen is
ingegeven door zakelijke argumenten tegen het regeerak
koord.
HET CDA had Van Agt ervan moeten overtuigen dat het
bevechten van het premierschap de consequentie inhield dat
dit premierschap ook dient te worden aanvaard als de meer
derheid van de fractie dit wil. Hoe groot zijn persoonlijke
problemen hier en daar best terecht ook zijn.
Wat nu? Het blijft als een paal boven water staan dat een
regeringssamenwerking CDA-PvdA gezien de omvang van
's lands problemen dringend noodzakelijk is, en overigens
politiek gezien ook zo ongeveer de enige reële mogelijkheid
door de stembusuitslag van 26 mei jongstleden. Daarom: het
is te hopen dat PvdA en D'66 over de opgedane formatie-
ervaringen heenstappen, dat het CDA vandaag tot het in
zicht komt dat het CDA-PvdA (en eventueel D'66) kabinet er
moet komen en dat een ieder ervan doordrongen raakt dat
de totstandkoming ervan de grootst mogelijke spoed vereist.
Binnen de kortste keren dient men nu uitgeformeerd te zijn.
En als men dan ook nog enige verbeteringen in het regeer
programma (en eventueel personele bezetting) van het kabi
net kan aanbrengen, dan is dat mooi meegenomen.
De zich al jarenlang voortslepende propaganda-oorlog tus
sen Libië en de Verenigde Staten is gisteren tot een uitbar
sting gekomen tijdens het korte luchtgevecht boven dè Mid
dellandse Zee, waarbij twee Libische jachtbommenwerpers
door Amerikaanse toestellen werden neergeschoten. Over en
weer beschuldigen beide staten elkaar al geruime tijd van in
ternationaal terrorisme. President Reagan ziet in de Libische
leider de organisator van vele terreuracties, terwijl Khaddaf-
fi de Amerikaanse regering beschuldigt van provocaties te
gen het Libische volk. Hoewel het luchtgevecht van gisteren
niet geheel onverwacht kwam, zoals de Amerikaanse minis
ter van buitenlandse zaken Haig zelf heeft gezegd, moet toch
de vraag gesteld worden waarom het op dit moment tot een
confrontatie tussen Libië en de V.S. is gekomen.
EEN diepere oorzaak van dit conflict ligt in de zich wijzi
gende machtsverhoudingen in het Midden-Oosten. Na het
verlies van Iran (1979) heeft de Amerikaanse regering naar
stig gezocht naar nieuwe bondgenoten in het Midden-Oosten.
Als gevolg van de vredesonderhandelingen op Camp David
werd Egypte losgeweekt uit het Arabische kamp en heeft
president Sadat zich ontpopt als een uiterst betrouwbaar
bondgenoot voor de Amerikaanse regering. De pro-Ameri
kaanse koers van Sadat wordt in' de Arabische wereld slechts
ondersteund door Soedan en Oman. Hierdoor konden de
Verenigde Staten hun militaire invloed in deze landen ver
groten, waardoor er nu sprake is van een nieuw strategisch
bondgenootschap om de controle op de Perzische Golf en de
Rode Zee te behouden.
HIERTEGENOVER staat de toenadering tussen Libië en
Zuid-Jemen en Ethiopië. Deze drie landen, die afgelopen
woensdag een vriendschaps- en samenwerkingsverdrag slo
ten tegen de verhoogde Amerikaanse militaire activiteit,
staan onder sterke invloed van de Sovjet-Unie. En omdat de
regering-Reagan het terugdringen van de Sovjet-invloed tot
de belangrijkste doelstelling van haar Midden-Oostenpolitiek
heeft gemaakt, kan het luchtgevecht van gisteren gezien
worden als een directe waarschuwing aan Moskou de nodige
voorzichtigheid in dit zeer explosieve gebied te betrachten en
Libië niet tot basis te maken van mogelijke acties.
(Vervolg van de
voorpagina)
Volgens CDA-lei-
der Van Agt is er
tussen CDA, PvdA
en D'66 geen spra
ke van een begin
van overeenstem
ming over wat een
kabinet van deze
drie partijen in de
eerste maanden
van zijn bestaan
voor sociaal-econo
mische maatrege
len zou moeten ne
men. Die „onthut
sende constate
ring", maakte het
onmogelijk deze
formatie te laten
slagen. „Als we
die overeenstem
ming nu niet kun
nen bereiken kan
dat ook niet bin
nen enkele weken
en kunnen we er
dus beter helemaal
niet aan begin
nen", aldus Van
Agt na de beslis
sende vergadering
van zijn fractie.
„Alleen een aantal
mineure (onderge
schikte) zaken van
een wensenlijstje dat
wij in Overgrote be
scheidenheid hadden
opgesteld werd door
PvdA en D'66 geac
cepteerd", stelde de
CDA-leider. „De
wens op te schrijven
dat, mocht de econo
mische ontwikkeling
tegenvallen, ook dan
een vermindering
van het financie
ringstekort van twee
procent zou worden
doorgevoerd en de
lastendruk stabiel
zou blijven mocht
niet. De simpele af
spraak dat nieuwe of
verhoogde uitgaven
alleen dan mogen als
daarvoor de financië
le ruimte is gevon
den mocht ook niet",
aldus Van Agt. „Zo'n
afspraak is voor ons
nogal wiedes. Maar
dat was in deze for
matie helemaal niet
wiedes. Dat mocht
niet worden opge
schreven en dat vond
ik omineus (onheil
spellend)".
Van Agt gaf in zijn
hoedanigheid van
demissionair premier
vervolgens te ken
nen nu spoorslags
met de VVD-minis-
ters een begroting
voor 1982 te gaan
maken. „Op een
deugdelijke wijze",
voegde hij daar aan
toe. Hij benadrukte
net niet de 4,5 mil
jard van het ont-
weip-akkoord geldt.
„Wij bepalen zelf
welke ombuigingen
doorgevoerd zullen,
moeten worden en
wij zitten duidelijk
boven dat bedrag",
aldus Van Agt.
Den Uyl reageerde
op het nee van het
CDA met teleurstel
ling. Hij sprak van
een „politieke opdof
fer", maar benadruk
te daarnaast dat er
een potentiële meer
derheid te vinden is
voor de nieuwe aan
pak die ontegenzeg
gelijk uit het tot
stand gekomen re
geerakkoord spreekt.
„Het signaal heeft
geklonken dat er ge
werkt en gevochten
moet worden", aldus
de PvdA-leider.
Het CNV is van me
ning dat de werklo
zen in Nederland de
dupe zijn van het
mislukken van de
formatiepoging, om
dat er nu in geen
maanden sprake kan
zijn van een doelge
richt werkgelegen
heidsbeleid. Het
CNV heeft al eerder
laten weten een
voorstander te zijn
van het beoogde ka
binet, al is de vak
centrale niet ver
baasd over de mis
lukking gezien de
overheersende per
soonlijke tegenstel
lingen.
De andere vakcen
trale, de FNV, rea
geerde woedend op
het stuklopen van de
formatie. „Daarvoor
is niet alleen Van
Agt maar de hele
CDA-fractie verant
woordelijk", aldus
vice-voorzitter Spit
De werkgeversorga
nisaties reageerden
met gemengde ge
voelens. NC W-voor
zitter Van Eijkelen-
burg zei dat hij welis
waar voorstander is
van de beoogde coali
tie, maar niet op ba
sis van het tot stand
gekomen program
ma. Het VNO be
treurt het tijdverlies,
waardoor een zware
druk op het huidige
kabinet is komen lig
gen.
Pseudo-agent
deelt forse
boetes uit
HOLTEN De rijkspolitie
Holten is op zoek naar een
pseudo-agent, die op de
rijksweg tussen Deventer en
Holten aardig wat bijver
dient door bekeuringen uit
te delen van soms 350 gul
den.
Volgens de rijkspolitie heeft
dè man het vooral gemunt op
buitenlanders. Sinds twee we
ken komen er bij de politie
Holten meldingen binnen van
mensen die twijfelen aan de
rechtsbevoegdheid van de
„agent". Hij opereert in en
verouderd uniform en heeft
een auto met het bord „Rijks
politie", dat hij laat oplichten
om automobilisten tot stoppen
te dwingen.
Extra wijziging
aan F-16
DEN HAAG Naast de
wijziging aan het nood-
stroomsysteem van de F-16
straaljager van de Konink^
lijke Luchtmacht wordt
deze week ook een wijziging
aangebracht in de afstelling
van het hoogteroer. Daartoe
is besloten nadat de Ameri
kaanse luchtmacht had be
kendgemaakt deze verande
ring te zullen doorvoeren.
De wiiziging in de afstelling is
een kleine, gemakkelijk uit te
voeren ingreep. Maar het bete
kent wel dat alle veertig
straaljagers in iedere geval nog
deze week aan de grond zullen
blijven.
