leder mens
droomt
de toekomst
ill
V
ISRAËLISCHE
EXPORT ZET
SEIZOENEN
OP HUN KOP
5
pagJ
IHT/NUMEGEN Was die beroemde droom van Alexan-
Grote nou voorspellend of niet? De geschiedenis heeft
klakkeloos ja gezegd, maar dank zij de jongste inzichten
ihologie en parapsychologie wordt er tegenwoordig an-
over gedacht. Want wat gebeurde er precies? Nadat
ider de Grote gedurende drie jaar zonder succes de stad
F belegerd had, begon hij zich ernstig af te vragen of hij de
pering nog wel voort zou zetten. Enige dagen voor de voor
dien aftocht echter droomde hij dat hij een sater (in het
Ks satyros) zag dansen. Een van de droomuitleggers die hij
DkamertF1 had' verk,aarde deze droom als volgt: „Satyros is hetzelf-
toiiettenN 5a Tyros. Uw Tyros; gij moet dus aanvallen en Tyrus zal u
ehoren". Zoals te verwachten viel, geraakte Alexander hier-
tot de overtuiging dat hij een voorspellende droom had ge-
>8.000,- Maar nee. zeggen veel moderne deskundigen, het ligt veel
en ach^ v<je hand te veronderstellen dat zijn droom de later
j^g^jsvindende gebeurtenis, de verovering van Tyrus, juist ver-
arket er^®**®- D® woorden van zijn droomuitlegger immers gaven de
3kamerS)e Macedoniër aanleiding om zijn uiterste krachten in te
bergmgfcan voor de verovering van de stad en toen moest de on-
leming wei slagen.
hen dromen voorspellend zijn? En zo Ja, in welke mate? In
8 000 JP°9'n9 om wetenschappelijke antwoorden te vinden op dit
oud vér" vragen, is deze week een „voorspellingenbank" opgericht,
d hoekinaal uniek voor Nederland en vrij uniek voor de wereld. Hij
tuin. eniit het eerste project van de eveneens piepjonge Nederlandse
rovaieUsychologische Stichting die zich tot doel stelt het parapsy-
3I?lletj°9,sch onderzoek te bevorderen in de traditie van voortrek-
imezoi ®'s de professoren Tenhaeff en Van Praag, voorts de men-
cv-gashelpen paranormale ervaringen te begrijpen en in hun le-
;tc. ver te integreren, en tenslotte klaarheid te brengen in de wereld
de paranormale geneeswijzen. Een kolossaal niemandsland
éindelijk in kaart gebracht en bewegwijzerd worden, als de
stichting erin slaagt zijn ambitieuze plannen van de grond
beginnen die voorspellingenbank dus. Een gesprek daaro-
een trein keek waarvan het achterste deel uit een tunnel stak.
Toen vloog er tot mijn ontzetting een andere trein bovenop. Ik
zag hoe de wagons in elkaar werden gedrukt en over elkaar heen
kwamen te liggen, terwijl uit de wrakstukken de scherpe angst
kreten van gewonden opstegen. Ik kon duidelijk een aantal men
sen zien die bekneld zaten tussen de wrakstukken. Toen kwamen
er haastig andere mensen aanlopen die probeerden de beknel
den te bevrijden. En toen leek het of er wolken stoom of rook
tevoorschijn sprongen en er volgden nog meer kreten van pijn.
Hier ongeveer werd ik door mijn vrouw gewekt omdat ik benauw
de geluiden maakte. In mijn hoofd weergalmden nog de laatste
geluiden van de botsing, het sissen van de stoom en de kreten
van de pijnlijdenden. Het duurde enige minuten voordat ze waren
weggestorven".
Om achttien minuten over acht die morgen, niet meer dan zes
uur na de d^oom van prof. Murphy, werd de sneltrein naar de
Amerikaanse stad Danbury die met zijn achterstuk aan de ingang
stond van de Park Avenue Tunnel in New York, aangereden door
de stoptrein naar White Plains die zich in de achterste wagons
van de stilstaande trein boorde en ze in elkaar frommelde alsof
ze van papier waren. Er viel een groot aantal doden en gewon
den. De botsing was bijna een kilometer ver hoorbaar. En toen,
hoorde prof. Murphy later die dag in een verslag op de radio,
„werd de verschrikking nog groter doordat de stoom sissend
ontsnapte uit de locomotief van de stoptrein en in wolken uit de
tunnelmond ontsnapte".
„Wanneer ik die nacht gedroomd had van een treinbotsing, maar
niet aan de ingang van een tunnel, niet van een kop-staart-bot-
sing, niet van de wolken stoom, niet van nog meer doden en ge
wonden als gevolg van die stoom wanneer een van die de
tails ontbroken had of wanneer de volgorde anders was geweest,
zou ik mijn droom hebben toegeschreven aan een samenloop
van omstandigheden", aldus prof. Murphy, „aan een toeval.
Maar de nauwkeurigheid was zo groot, de beelden waren zo tast
baar dat het niet anders dan een voorspellende droom kan zijn
geweest".
Reeds in de grijze oudheid werd het bestaan van voorspellende
dromen onderkend en erkend. Zelfs grote, verstandelijke filoso-
naam nog vaak zal val-
Litarieel toezicht
j is de bedoeling dat men-
een droom waarachter ze
Hsö voorspelling vermoeden,
ooo «ichrlft stellen en naar post
maand) 900 10 Arnhem sturen,
o zvv.nneer het een algemene
woon irspelling betreft („er zal
euken j moordaanslag gepleegd
t jden op de paus") contro-
tjn'jno.h «n registreert de voor-
iNingenbank zelf of hij al
"""Li niet uitkomt. In het geval
Hl een persoonlijke voorspel-
&aft..mijn vader gaat binnen-
1t dood") moet de betrokke-
"nlf melden of de voorspel-
gebeurtenis inderdaad
plaats gevonden. De
illingenbank controleert
ns uiteraard het waar-
ihalte van zo'n melding,
geschiedt onder notarieel
t. Bosga benadrukt dat
de bank in principe niet om
reeds uitgekomen dro-
gaat, omdat de juistheid
in nauwelijks meer we-
lappelijk vast te stellen
Maar alle dromen (of vi-
en) die nog moeten uitko-
;es.»n, zijn welkom,
vloer, onmiddellijk een kar-
öpeniale vraag opwerpt. Hoe kan iemand weten of een bepaalde
groot »pm al dan niet voorspellend is? Zekerheid daarover krijgt hij
b'i-1 als de gedroomde gebeurtenis zich inderdaad heeft voltrok-
qbad Dat worcM dus schieten in het duister. Maar niet helemaal.
trap "s houvast. De Amerikaanse psycholoog Murphy zegt het in
uche. V hook over parapsychologie zo: „Voorspellende dromen ver-
kkei aden. zich tot normale dromen zoals een bliksemschicht zich
ihoudt tot een gloeiworm". En Douwe Bosga geeft de volgen-
1 Omschrijving: „Voorspellende dromen kenmerken zich door
i grote helderheid. Men kan zich een voorspellende droom
edig, zonder moeite, tot in de kleinste details herinneren. En
blijft je achtervolgen; je blijft erover nadenken, maanden,
fns jaren lang. Hij laat je niet los".
00-
Verheid
ir£l de helderheid, tot in de kleinste details, is belangrijk,
f. Murphy beklemtoont dit aan de hand van een voorspellen-
droom die hij ooit zelf heeft gehad. „Ik droomde dat ik naar
Douwe Bosga: „We willen proberen het paranormale uit de angstsfeer te halen".
ten als Socrates, Plato en Arlstoteles geloofden er blijkens hun
uitspraken in. Om met Plutarchus te spreken: „De ziel bezit in
zichzelf het vermogen toekomstige gebeurtenissen vooruit te
zien". Douwe Bosga: „Ik verwacht straks met de uitkomsten van
de voospellingenbank te kunnen aantonen dat voorspellende
dromen heel veel voorkomen. Ik denk namelijk dat het een alge
meen menselijk vermogen is en dat iedereen wel eens voorspel
lende dromen heeft. Alleen zal het vermogen per individu ver
schillen. Vergelijk het maar met tekenen. Dat de ene mens ver
schrikkelijk goed is in tekenen en de andere verschrikkelijk
slecht, neemt niet weg dat ieder mens kan tekenen. Wat ik van
de voospellingenbank hoop, is dat mensen erdoor zullen worden
aangezet om een droomjournaal bij te gaan houden. Als ze dat
doen, zullen ze de voorspellende elementen in hun dromen
steeds meer gaan herkennen. En dan is het mogelijk dat wij vla
de bank kunnen vaststellen: die of die heeft zoveel voorspellende
dromen; laten we eens kijken of we er een diepgaander onder
zoek naar kunnen instellen".
Want met dat probleem kampt de parapsychologie: serieus, sys
tematisch onderzoek op het gebied van voorspellende dromen is
ÜH;
nog nauwelijks ergens ter wereld verricht. Hoe vaak komen ze
voor? Onder welke omstandigheden? Spelen factoren uit ie
mands verleden een rol? Bosga: „Ik denk aan Gerard Croiset.
Als diens hulp bij een opsporingsgeval werd ingeroepen, had hij
veel meer succes wanneer het om een verdrinking ging dan om,
zeg, een zelfmoord. Prof. Tenhaeff verklaarde dit uit het feit, dat
Croiset in zijn jeugd zelf eens bijna verdronken was. Volgens
hem is gebleken dat paranormale gaven mede bepaald worden
door eigen levenservaringen".
Maar voordat de wetenschappelijke onderzoeker zich kan gaan
verdiepen in de persoon en in de omstandigheden van de para
normaal begaafde om naar de bron van de gave te speuren, zal
hij er eerst een gevonden moeten hebben. Of liever: meerdere,
want dan pas krijgt hij het vergelijkingsmateriaal aan de hand
waarvan eventueel bepaalde wetmatigheden kunnen worden
vastgesteld, statistieken kunnen worden aangelegd, conclusie-
kunnen worden getrokken. Allemaal broodnodig voor weter.
schapsbeoefening. „Bij verschillende hedendaagse natuurfiloso
fen zijn gunstige vooroordelen gewekt met betrekking tot de
voor- en terugschouw, het kunnen zien in toekomst of verleden",
heeft prof. Tenhaeff geschreven in het voorwoord van zijn stan
daardwerk „De Voorschouw". Sterker: „Men heeft zelfs wel de
verwachting uitgesproken dat in de toekomst het gebied van de
parapsychologie een terrein zal worden waarop vruchtbare ont
moetingen kunnen plaatsvinden tussen beoefenaren van de na
tuurwetenschappen (onder wie atoomgeleerden) enerzijds en be
oefenaren van de geesteswetenschappen anderzijds. Voor de he
dendaagse natuurfilosoof die zich met de problematiek van ruim
te en tijd bezig houdt, bestaat zeer veel aanleiding om kennis te
nemen van hetgeen het onderzoek met betrekking tot de parag
nost heeft opgeleverd".
En dan schrijft prof. Tenhaeff de zin neer waarom alles draait,
namelijk deze: „Het is nu de vraag of het feitenmateriaal dat de
parapsycholoog in deze heeft aan te bieden, van voldoende ge
halte is om te worden aanvaard". Het antwoord lijkt tot dusver
nogal eens negatief uit te vallen. Gehalte daaraan wil de Ne
derlandse Parapsychologie Stichting dus gaan werken. Bereikt
dient te worden dat de gevestigde wetenschap en de parapsy
chologie in de dialoog waarvoor de tijd langzaam rijp wordt, de
zelfde taal spreken, op hetzelfde niveau. Moeilijk voor de pa
rapsychologie. Douwe Bosga: „Een natuurkundige kan voor'zijn
experimenten steeds dezelfde proefopstelling maken om te: be
wijzen dat zijn uitkomsten herhaalbaar zijn, niet op toeval berus
ten. Denk aan de indrukwekkende beelden onlangs op de televi
sie over het namaken van bouwstenen van het leven in een rea
geerbuis. Maar de parapsycholoog heeft geen reageerbuis.-Die
werkt louter met mensen. En menselijke gevoelens, menselijk ge
drag zijn niet door wetmatigheden bepaald. De mens is in staat
om zijn omgeving te doorbreken. De appel die Newton op de ge
dachte van de zwaartekracht bracht, en het stukje zeep dat Ar
chimedes in bad tot zijn vermaarde wet van de ingedompelde
lichamen inspireerde, konden dat niet. Die appel kon niet zeg
gen: ik val vandaag lekker eens omhoog, en voor dat stukje zeep
was het onmogelijk de vondst van Archimedes te doorkruisen
door te blijven drijven. Dat is het verschil met de parapsycholo
gie".
Het grote publiek
Toch dient de dialoog er te komen. Douwe Bosga hoopt dat de
strikt wetenschappelijke opzet van de voorspellingenbank daar
toe een bijdrage zal leveren. Maar ook naar de andere kant toe,
naar het grote publiek, verwacht hij dat het werk van de Neder
landse Parapsychologie Stichting uiterst nuttig kan zijn. „We wil
len proberen het paranormale uit de angstsfeer te halen. We wil
len de mensen laten zien dat het allemaal niet zo eng is. We wil
len ze het gevoel geven: ik ben niet de enige die een paranorma
le ervaring heeft gehad; verschijnselen als voorspellende dro
men, telepathie, Poldergeisten komen op grote schaal voor; ze
bestaan. En al weten we nu nog niet hoe ze werken, er wordt
serieus onderzoek naar gedaan. Per slot van rekening weet ook
nog niemand hoe zo'n alledaags begrip als de zwaartekracht
werkt".
PIET SNOEREN
Al
I vliegtuig boordevol exportprodukten.
Verse aardbeien uit Israël met Kerstmis op de Nederlandse markt.
EDAM We noemen ze zomerkoninkjes. Maar dat klopt al
niet meer. Tegen de tijd dat we aan oliebollen en schaatsen
iken liggen er verse aardbeien in de Nederlandse winkels,
r in ons land en de rest van West-Europa de tijd van de
groente en fruit voorbij is, meldt Israël zich op de markt.
zijn geen concurrent, maar werken aanvullend", vertelt Be-
ix-directeur Joseph Zaphrir over zijn bedrijf Agrexco, dat on-
<r de naam „Carmel" sedert vijf jaar hier Israëlische landbouw-
ïukten op de markt brengt. „Wat wij willen is de wintertuin
West-Europa te zijn. Net zoals Californië dat is voor de
festkust van de Verenigde Staten. Als hier in Europa het seizoen
,wórbij is, beginnen wij". Zo duiken de Israëlische boeren in het
t dat door het klimaatsverschil op de Westeuropese markt be
l Jaar geleden werd Agrexco opgericht. Voor de helft el-
i van de staat Israël en voor de andere helft eigendom
landbouwers. Een organisatie van driehonderd man met nu
i omzet van 200 miljoen dollar; een organisatie die op „non
"I-basis" werkt en na aftrek van de kosten de winst onder de
naars verdeelt.
[Twintig Jaar geleden begonnen we op bescheiden schaal met de
t van avocado's. Dat ging erg langzaam, want de mensen
t de avocado niet. Om die reden zijn we ook begonnen in
ikrijk waar die onbekendheid niet zo groot was. En nu nog Is
t onze grootste markt".
|<n Israël ligt de consumptie van avocado's op 1250 gram per
roner per jaar. In Frankrijk is dat 380 gram. En in Nederland
ar 25 gram per hoofd. We proberen wel er meer bekendheid
i te geven maar het is erg moeilijk om mensen iets nieuws te
tri eten. Daarbij komt dat de winkeliers er te weinig van afwe
ten om de mensen te kunnen adviseren. Op grond van de ont
wikkelingen verwachten we echter over vijf jaar een export van
avocado's te bereiken van 80.000 tot 100.000 ton". De 900 ton
die de Benelux nu consumeert steekt daar nog schril bij af, maar
ook dat ziet Zaphrir wel veranderen.
Meloenen
Nummer twee op de exportlijst van Carmel zijn de meloenen, en
met name de Galia-meloen. De Benelux neemt ongeveer een
kwart van deze produktie af. „En dat in vier vijf jaar! Die diep
gele Galia is een typisch Israëlisch produkt. Het zaad voor de
meloen werd daar ontwikkeld en levert een hybride-plant die wel
bloeit en vruchten geeft maar geen zaadmarkt. Een concurrent
kan dus niet even een Galia nemen en hiermee gaan kweken".
Zaphrir vertelt hoe men In Spanje niettemin een soortgelijke me
loen heeft trachten te kweken én die nu ook op de markt brengt.
„Maar die verschilt met de onze als de dag en de nacht", zegt hij
met stellige overtuiging. „De prijs van die meloen ligt dan wel 50
procent lager, maar de kwaliteit is er ook naar". Dat Spanje hier
mee toch op de Nederlandse markt Is gekomen, zit volgens hem
in het feit. dat de Nederlander nogal op zijn geld zit, hetgeen nog
wat anders is dan prijsbewust zijn.
Concurrentie
Israël, en met name Agrexco, volgt met enige zorg de ontwikke
lingen binnen de Europese gemeenschap. De klimatologische
voorsprong van Israël kan teniet gedaan worden wanneer landen
met vergelijkbare weersomstandigheden binnen de EG komen.
„Italië zat er al in, en nu Griekenland. En stel je eens voor dat
Spanje ook toegelaten wordt. Dat ligt veel dichter bij West-Euro
pa dan Israël. Er zijn wel overeenkomsten tussen Israël en de EG
waarbij ons privileges zijn gegeven. Maar die gelden niet voor
groente en fruit. Dus wat als Spanje met zijn Canarische Eilanden
in de EG komt? Nederland, België, Groot-Brittannië en West-
Duitsland zullen er voor moeten zorgen dat wij in dat geval die
privileges niet verliezen. Geef ons in de EG een eerlijke kans".
Israël mikt heel nadrukkelijk op de kwaliteit van zijn exportpro
dukten. Het gebeurt volgens Zaphrir meermalen dat een partij
fruit wordt afgekeurd voor export. Die scherpe kwaliteitscontrole
is voor Carmel een noodzaak, omdat daar het terrein ligt waarop
geconcurreerd kan worden. Onomwonden geeft Zaphrir toe, dat
zijn produkten wat duurder zijn dan soortgelijke uit andere dich
terbij gelegen landen. Maar drieduizend kilometer vlak je nu een
maal niet uit.
Vliegen
Carmel was de eerste organisator ter wereld die op grote schaal
vliegtuigen gebruikte als luchtbrug voor groente, fruit en bloe
men. In de plek van het seizoen januari en februari vliegen
vijf Jumbo's 747 elke nacht vanuit Israël naar West-Europa.
Aardbeien die 's middags geplukt worden staan de andere och
tend om acht uur in de Nederlandse winkel. En zo gaat het ook
met de meloenen en bloemen, produkten die een snel transport
vragen. Zes- tot negenhonderd ton per dag.
„We dachten aanvankelijk dagelijks met 7 8 vliegtuigen het
hele jaar door te kunnen vliegen. Maar de olieprijs is zo sterk
gestegen, dat dat financieel onmogelijk werd". Nu varen speciale
koelschepen twee keer per week vanuit Asdod naar Marseille
met die produkten die onder speciale koelcondities wel een wat
langer transport verdragen. En dat scheelt bijvoorbeeld voor me
loenen ten opzichte van vliegen 300 tot 400 dollar per ton. Maar
het blijft een feit dat we erg ver van onze markt af zitten".
Bloemen
Het mag gek klinken, maar Carmel brengt ook vliegtuigladingen
bloemen naar Nederland. Zelfs bloembollen worden aangevoerd.
Er is echter een overeenkomst gesloten dat Israël in ons land zijn
bloemen pas op de markt mag brengen als de Nederlandse kwe
kers dat niet meer kunnen. Het is een fors bedrag dat Carmel in
de Benelux aan bloemen afzet: 80 miljoen gulden. Ruim het vijf
voudige van wat men hier aan andere produkten brengt. En dat
betekent dat in de winter zo'n 70 procent van de bloemen op de
Nederlandse veiling Israëlisch is.
Zaphrir beseft terdege, dat ook de economische verslechtering in
West-Europa gevolgen kan hebben voor zijn afzet. „De lonen en
de koopkracht dalen hier en al is voedsel het laatste waarop het
■publiek bezuinigt, toch zal het zijn invloed kunnen hebben op
exotische produkterv. Carmel wil een zo hoog mogelijke kwaliteit
bij een zo laag mogelijke prijs. „Alleen zijn er zoveel factoren die
meespelen, dat ik niet weet waar het kantelpunt voor ons ligt".
Maar Israël wacht niet af. Met grote snelheid wordt gewerkt aan
nieuwe exportprodukten. Want er zijn volgens Zaphrir nog heel
wat markten waar Israël dank zij zijn klimaat een voorsprong kan
nemen op andere landen.
BERT MOLENAAR
