foor de
Bl al
de
el, mag
lat wel?
OOK ZONDER AUTO ONMISBAAR
OPRESS.Hi^^^^^H
Relsvercetenntf
Met 1361
daaronder verstaan? Maar Je kunt er
wel voor worden opgepakt en de po
litie hoeft niet eens Iets te bewijzen; een
redelijk vermoeden Is genoeg".
Onzin
Prof. 't Hart benadrukt tijdens het ge
sprek herhaaldelijk niet te willen praten
over het geval Breda en dat ook niet te
kunnen. „Er ontbreekt tot dusver een
dossier en dan mag je niet oordelen,
want Je kent de feiten, de ware toe
dracht niet. Dat Is de eerste les die we
kunnen trekken: oordeel pas als Je de
feiten kent; anders krijg je onzin". Tot
die categorie mogen de berichten In
verschillende media gerekend worden
als zouden Jongelui preventief aange
houden zijn op grond van hun kleding
(leren jasje) of haardracht (punkkapsel).
Want dat kan niet in Nederland. Maar
de politie kan wel tegen iemand met
een leren jasje, een punkkapsel, een
katapult (geen verboden wapen) of een
fletskettlng (idem) zeggen: doorlopen.
En geeft de persoon In kwestie daaraan
niet onverwijld gevolg, dan Is dat vol
doende om hem aan te houden, zo no
dig met geweld, en hem alvast zes uur
vast te houden. Over dit laatste straks
meer.
Prof. 'tHart: „BIJ een dreigende rel
heeft de politie de plicht de orde te
handhaven en te voorkomen dat die
orde wordt verstoord. Maar hoe de po
litie dat moet doen, is nergens gere
geld. Er staat alleen: de politie doet dat
daadwerkelijk, hetgeen betekent: weg
wezen, anders voer ik Je daadwerkelijk
weg. leder bevel, gegeven In het belang
van de openbare orde, heb je maar op
te volgen. En de verfijning die het klas
sieke strafrecht kent namelijk dat Je
je beleid toespitst op leder Individueel
geval ontbreekt in zo'n situatie
noodzakelijkerwijs. In een mensenmas
sa lopen rijp en groen door elkaar. Er Is
tijd noch gelegenheid voor de afweging:
die wil stenen uit de straat breken en
die is op weg naar zijn zieke moeder.
Waar rellen dreigen of gaande zijn,
staat de handhaving van de openbare
orde voorop en fungeert het strafrecht
slechts ondersteunend. Zo is het be
leid".
Voetangels
en klemmen
Maar nu de voetangels en klemmen.
„Immers", doceert prof. t Hart, „als Je
Je strafrechtelijke bevoegdheden gaat
hanteren met het doel schending van
de openbare orde te voorkomen, dan Is
het de vraag of dat nog wel mag. Hoe
langer hoe meer breekt het besef door
dat wettelijke bevoegdheden nog niet
genoeg zijn. Daarnaast bestaat zoiets
als de beginselen voor behoorlijkheid.
BIJ het administratief recht worden die
al lang gehanteerd en bij het strafrecht
beginnen ze ook meer en meer door te
breken. De eis om ze In beleidsoverwe
gingen te betrekken, wordt steeds va
ker gesteld. Dan rijst de vraag: Is het
behoorlijk om als beleid te hebben dat
Je mensen alvast maar arresteert voor
geringe overtredingen met de bedoeling
verstoring van de openbare orde te
voorkomen? Is dat fatsoenlijk, ook al
blijf Je strikt genomen binnen je be
voegdheden? Hetgeen ons weer brengt
bij het probleem dat Individuele geval
len heel moeilijk te toetsen en te con
troleren zijn wanneer het om ordever
storingen gaat. Je kunt moeilijk Je
boekje gaan staan trekken als de ste
nen Je rond de oren vliegen, niet
waar?".
Driehoeksgesprek
Het gaat dus om het beleid zoals dat
van bovenaf In het gebruikelijke drie
hoeksgesprek tussen officier van Justi
tie (verantwoordelijk voor het opspo-
rlngs- en aanhoudlngsbeleld), de burge
meester (verantwoordelijk voor de
handhaving van de openbare orde) en
de korpschef (verantwoordelijk voor de
uitvoering van het beleid) wordt vastge
steld. Want daar zijn strafrecht en o-
penbare orde verstrengeld. En een be
leid waarbij oneigenlijk gebruik wordt
gemaakt van het strafrecht, weliswaar
binnen de grenzen van de wettelijke be
voegdheden, maar zonder de beginse
len van behoorlijkheid te hanteren
zo'n beleid kan volgens prof. 't Hart bo
ven tafel worden gebracht, worden bij
gebogen. Van zo'n beleid kan de maat
schappij vla het parlement, via weten
schappers die zich met de vorming van
het recht bezig houden, vla de publieke
opinie eisen: wordt behoorlijk.
Uitgangspunten
Prof. 't Hart zegt het zo: „BIJ het optre
den tegen rellen moet een duidelijk be
leid worden geformuleerd dat niet al
leen stoelt op de mogelijkheden die de
wet biedt, maar ook op beginselen van
behoorlijkheid. Dit beleid moet ter dis
cussie staan en gecontroleerd kunnen
worden. Het moet dus openbaar zijn.
Niet wat strategische details betreft na
tuurlijk, want dan zou je datgene wat je
wilt bestrijden. Juist helpen. Maar de
uitgangspunten, de hoofdlijnen moeten
openbaar zijn, zodat ze bediscussieerd
en gecontroleerd kunnen worden. Dat
dient er te komen".
De discussie Is nodig, vindt prof. 't Hart,
omdat er naast strafrechtelijke midde
len nog een heleboel andere middelen
zijn die kunnen worden toegepast in si
tuaties van maatschappelijke wrijving.
Hij haalt de gedachte van de crimino
loog prof. Hoefnagels aan —zonder
zich overigens te willen uitspreken over
de juistheid daarvan dat de Amster
damse rellen op de Inhuldigingsdag van
koningin Beatrix vorig Jaar wellicht ach
terwege zouden zijn gebleven als er In
het Olympische Stadion een popfestival
met Herman Brood was georganiseerd.
Meer algemeen: „De ontwikkeling In het
strafrecht is deze. Lange tijd heeft men
het gezien als vrijwel een automatisme,
Ook het publiek keek er zo tegenaan.
Wie steelt, krijgt straf, punt uit. Maar
die tijd Is voorbij. Nu zeggen we: hoewel
Iemand die steelt voldoet aan de eisen
om gestraft te worden, hoeven we hem
nog niet te straffen. Zijn er geen andere
middelen een psychiater, een maat
schappelijk werker? Kunnen we niet
handelen op een andere manier dan de
strafrechtelijke om te bereiken wat we
willen, namelijk handhaving van de
rechtsorde een samenleving die we
rechtvaardig vinden?".
Middel
Zo zijn we terug bij de beginselen van
behoorlijkheid. Ongeschreven beginse
len. Zou het niet beter zijn ze op te
schrijven, vast te leggen? Zou zo een
herhaling van Breda, mocht daar onei
genlijk gebruik van het strafrecht zijn
gemaakt, niet voorkomen kunnen wor
den? Prof. 't Hart blijkt huiverig, „Je
kunt zulke beginselen wel vastleggen In
een wet, maar dan blijven ze abstract
en het gaat er toch weer om hoe je zo'n
wet uitvoert Je kunt niet alles In wetten
regelen en Je kunt niet alles van wetten
verwachten. Zou Je dat doen, dan krijg
Je een maatschappij vol mechanisch ro
botgedrag dat vaak meer schade dan
goed zal doen. Een wet Is alleen maar
een Instrumentarium. Een wet reikt spij
kers en een hamer aan. meer niet. Je
moet zelf beslissen: zal ik wel gaan tim
meren? En zo ja, kan ik niet beter eerst
een zaag gebruiken, een schaaf? Wat Ik
al zei: het strafrecht is louter een middel
om de rechtsorde te handhaven en
wanneer Je een middel krijgt aangereikt.
Is daarmee niet gezegd dat Je het ook
moet gebruiken. Er kunnen andere mid
delen zijn".
URGBREDA - De Bredase
e deed het op 30 april. De
3 se politie zei desgewenst
en hetzelfde te kunnen
i. De Amsterdamse hoofd-
missaris Valken wilde het
ig. Een autoriteit als mr. R.
Vaard, lid van de Hoge Raad,
i opperste rechtscollege, zou
ook best willen.
d l/eken de gebeurtenissen op
nginnedag door. Preventief
Iteren. Zeg maar; mensen
ikken en in de cel zetten
ter dat ze iets gedaan heb-
louter omdat men vreest
re iets zouden kunnen gaan
I. Het rechtsgevoel van de
|er steigert.
nneringen wellen op aan de
ttingsjaren en de toen heer-
e willekeur. Kan dat nu zo-
in de rechtsstaat die Ne-
nd sinsdien weer geworden
en staat, „die het recht als
ste gezag handhaaft, het
lovergestelde van politie-
of machtsstaat" (de grote
)ale).
essant is dus hoe het af zal
i met de eis tot schadever-
ing die 33 Bredase arres-
n bij hun burgemeester
x op tafel hebben gedepo-
J, omdat ze op 30 april zijn
en vastgehouden „zonder
ïr een redelijk vermoeden
chuld aan een strafbaar feit
ezig was".
I de burgemeester niet over
rug (hetgeen waarschijnlijk
aangezien zijn beleid door
jemeenteraad is goedge-
1), dan spant het Bredase
catencollectief een proce-
tegen hem aan. Dat wordt
ten.
En de vraag blijft klemmen, al was het
maar omdat de kraakbeweging een lan
ge, hete zomer heeft aangekondigd. BIJ
de ME Jeuken hier en daar de handen.
Op het ministerie van binnenlandse za
ken en dat van Justitie zit men er ook
mee In de maag. Men weet er bij wijze
van antwoord weinig meer te doen dan
een stenciltje uit te reiken met de wets
artikelen waarbij het allemaal geregeld
Is (voor wie het na wil lezen: de artike
len 11, 28, 40. 44, 47, 48. 51 en 53 van
de Politiewet). Maar gelukkig verwijst
men naar prof. A. C. 't Hart, hoogleraar
strafrecht en strafprocesrecht aan de
Katholieke Hogeschool te Tilburg, des
kundige bij uitstek op het terrein van
justitioneel beleid, wiens denkbeelden
over rechtshandhaving zelfs zijn door
gedrongen tot paragraaf 1 van de me
morie bij de begroting van Justitie voor
1981. Samen met zijn Leuvense collega
Broekman heeft hij een boek geschre
ven over „Normverleggend gedrag en
Justitieel beleid". En samen met zijn
Leldse collega Van der Burg werkt hij
aan een pre-advles voor de Vereniging
voor de Vergelijkende Studie van het
Recht van Nederland en België waarin
het vraagstuk van de zeggenschap over
de politie diepgaand wordt behandeld.
Om al deze redenen een gesprek met
hem.
Er kan veel
En dan blijkt snel dat er veel kan in Ne
derland. Veel meer dan de gemiddelde
burger zou denken, ai wordt hij geacht
de wet te kennen. „Wie rondloopt in de
buurt van rellen", aldus prof. 'tHart,
„begaat al gauw een overtredinkje. Je
niet onmiddellijk verwijderen wanneer
de politie daartoe bevel geeft, Is zoiets.
En de mening dat de politie eerst drie
keer moet sommeren, berust op een
misverstand. Dat hoeft de politie name
lijk niet. In sommige Algemene Politie
verordeningen (APV's) staan voorts de
meest ruim interpreteerbare verboden
op grond waarvan je kunt worden aan
gehouden als je ze overtreedt. Een ver
bod om voorwerpen te plaatsen op de
openbare weg. Wat Is een voorwerp?
Een verbod om stoffen of voorwerpen
bij je te hebben die kennelijk bestemd
zijn om de orde té verstoren. Wat wordt
Zes uur
Nu Is er In Breda meer aan de hand ge
weest dan het massaal preventief arres
teren. Een groot deel van de 148 aan
gehoudenen is ook nog langer vastge
houden dan de zes uur die de wet maxi
maal toestaat wanneer er geen Inverze
keringstelling volgt. Dat zou dus eventu
eel ook niet gemogen hebben. Alweer
weigert prof. 't Hart een oordeel uit te
spreken omdat hij bij ontstentenis van
een dossier de feiten niet kent. „Het
kan best zijn dat er wel in verzekering is
gesteld. Dat de verdachten vervolgens
toch niet twee maal 24 uur zijn vastge
houden, zegt weinig; ook bij inverzeke
ringstelling kun Je ze eerder laten gaan
wanneer je wilt, De algemene vraag is:
mag je Iemand langer dan zes uur vast
houden zonder hem In verzekering te
stellen? En het recht zegt volgens mij
dat dit absoluut niet mag, ongeacht de
omstandigheden en ongeacht de gevol
gen. Ik bedoel dit: ook al vreest de poli
tie dat vrijlating na zes uur de rellen
aanwakkeren of opnieuw zal doen uit
breken, dan nog moet ze zich strikt
houden aan die termijn tenzij er in
verzekering wordt gesteld en dat kan
niet voor een overtreding; dat kan al
leen in bepaalde gevallen voor misdrij
ven die In de wet zeer nauwkeurig om
schreven zijn".
Denkfout
Alweer speelt hier artikel 28 van de Po
litiewet een rol waarin staat dat de poli
tie de rechtsorde moet handhaven en
dat ze dit daadwerkelijk moet doen,
zonder dat erbij wordt gezegd wat In dit
kader wel en niet Is geoorloofd.
Prof. 'tHart: „De politie zou dus In
voorkomende gevallen kunnen redene
ren: ik handhaaf de rechtsorde door ar
restanten In het belang van de openba
re orde langer vast te houden dan het
strafrecht mogelijk maakt. Maar dat Is
mijns Inziens onjuist. Het betreffende
artikel Is niet geschreven met de be
doeling dat de politie het kan gebruiken
om zijn rechten en plichten die in ande
re wetten duidelijk zijn afgeperkt, opzij
kan zetten, wanneer het die politie be
ter uitkomt. Dat is een denkfout. Artikel
28 geeft de politie nooit en te nimmer
de bevoegdheid om buiten het wetboek
van strafrecht om te handelen. En juist
de vrijheidsbeneming heeft de wetgever
heel nauwkeurig geregeld, wetende dat
het hoogste goed van iedere burger zijn
vrijheid Is".
PIET SNOEREN
Tijdens Ko
ninginne
dag hield
de politie In
Breda vele
tientallen
personen
aan. Lang
niet altijd
was duide
lijk op wel
ke gronden
dat gebeur
de. Prof.
'tHart: „Er
ontbreekt
tot dusver
een dossier
en dan
mag je niet
oordelen,
want je
kent de fei
ten, de
ware toe
dracht
niet".
mdócSou^nt
r. A C Hart: „Wie rondloopt In c!e i:;urt van rellen, begaat al
overtredinkje. Je niet onmiddellijk verwijderen wanneer de
aartoe bevel geeft, Is zoiets. En de mening dat de politie eerst
eer moet sommeren, berust op een misverstand. Dat hoeft de po-
tamefljk niet".
Stel het niet uit ga naar uw ANWB-kantoor: t
Leiden, Stationsweg 2 Den Haag.Wassenaarxewej; 220
Den I laag, De S. Lohmanplein 10
ADVERTENTIE
Je weet nooit wat je tegenkomt op reis. Daarom
vertrekken verstandige mensen niet zonder Reisverzekering
(dekt de financiële risico's) en Internationale Reis- en
Kredietbrief voor daadwerkelijke hulpA MMfff
Ook als ze de auto thuislaten, nlv WW D
