Filmer Fernhout liep als jong jochie achter Joris ivens aan •V TERUGBLIK TELEVISIE VANAVONI TELEVISIE WOENSDA RADIO VANAVOND Kennismaking voor huwelijk in „Familie Bellamy" hou het l scherm in het oog RADIO/TELEVISIE LEIDSE COURAN-" DINSDAG 9 JUNI 1981 PAG Als jong jochie al toog hij met zijn moeder, de schilderes Charley Toorop, mee naar de avonden van de Amsterdamse Filmliga in de Kalverstraat, de nu 68-jarige filmer John Fernhout, die intussen 150 films op zijn naam heeft staan. NOS-tv meende niet langer om hem heen te kunnen. Op vier woensdagavonden in deze maand krijgt hij de ruimte op het scherm. De halve wereld kent hem. Hier weet men alleen van zijn filmepos „Sky over Holland", een tegelijk impressionistische en realistische filmverbeelding over dit lage land, zijn luchten, zijn luimen, zijn leeftocht en zijn leefwijs. Vertegenwoordiger van een bepaalde stijl mag men hem niet noemen, wel een vak man die het in zijn vingers heeft. Van wie moet hij in vloeden hebben ondergaan? Hij heeft er zelf geen idee van. Fernhout: „Ik zag in mijn tienerjaren alles op filmge bied, van de klassiek gewor den Russische filmers tot Charlie Chaplin. Ik zag van alles door elkaar en pikte overal wat van op". Het duurde niet lang, of de jonge John werd in de cabi ne van de filmliga gezet, waar hij de aangeboden films op de spoelen moest plaatsen. Hij vertelt zelf, dat vooral die beroemde Russi sche films over de revolutie als „Pantserkruiser Potem- kin" en „Oktober" bij stuk jes en beetjes in Amsterdam arriveerden. Hij moest die dan aan elkaar lijmen. De roem van de Russische films uit die dagen dankten deze produkties vooral aan de verrassende wijze van mon teren. Mogelijk heeft de jon ge John daar ongewild aan meegewerkt door fragmen ten films in zodanige verbij sterende volgorde aan elkaar te zetten, dat het toenmalige liga-publiek ervan over zijn toeren raakte en niet uitge keken kwam op die films van Russische makelij. NOS-tv gaat te beginnen woensdag op vier avonden films van Fernhout laten zien. De NOS zou veel meer aan documentaires willen doen, maar dit werk is nogal prijzig en de omroepgelden schaars. Mensen als Vrij man, Keiler, Hin/Schippers, George Sluizer, Nico Crama, Pim de la Parra, v.d. Keu ken en Guusje Prent kregen hun kansen, maar voor de veelvraat tv lijkt dit altijd nog te weinig. Daarom in dit geval maar eens een greep gedaan in het werk van Fernhout, dat zich over een halve eeuw uitstrekt. Kilo meters film kwamen uit zijn handen. Daar een selectie uit te doen bleek geen zorgeloze Filmer Fernhout (links) in de Japans-Chinese oorlog samen met Joris Ivens (midden) en de fotograat Robert Capa. Joris Ivens (links) geeft het broekje John Fernhout les in montage. bezigheid. Men bedacht het tv-programma te kunnen bepalen door zich te laten ïeiden door ten eerste zijn betere werk en ten tweede de onderwerpen, die nog niet aan actualiteit hebben ingeboet. Zo kwam men tot as. woensdag „Het Paasei land", zijn eerste grote, ge heel zelfstandig gemaakte film na eerder het hulpje van Joris Ivens geweest te zijn. Vervolgens „De Spaan se aarde", die hij samen met Ivens maakte over de Spaanse burgeroorlog. In 1937 toog hij naar China, waar toen de uitzichtloze oorlog tegen Japan woedde. Op die tweede tv-Fernhout- dag krijgen we ook „Gebro ken dijken" te zien, de film die hij in 1944 maakte, toen de geallieerden ter bevrij ding van dit eiland de dijken kapot hadden gebombar deerd. Op de woensdagen 18 en 25 juni zien we de mijn werkersfilm over de uit het diep in de armoe verkerende Italië gehaalde gastarbeiders, die onder de grond onze ko len los moesten wrikken en voor wie hij zelf twee maan den onder de grond zat, ver der over het defensieve le- gergeweld van de Zwitsers, de Russische emigranten naar Israël, en tot slot de veelgeprezen film „Sky over Holland", met bijv. de wol ken in de schilderijen van Vermeer, Rembrandt en Ruysdael. Voor deze film liet Fernhout een camera mon teren in de neus van een straaljager. Als kleinzoon van de schil der Jan Toorop, als zoon van de schilderende moeder Charley en als broer van de voor de beeldende kunst be stemde oudere broer Edgar, leek John Fernhout" niet voor enig artistiek vak in de wieg gelegd in het noordhol landse kunstenaarsdorp Ber gen. Zijn moeder stuurde hem naar de handelsschool, die hij met enige onderbre king afmaakte. Belangrijker voor zijn toekomst bleken de filmavondjes van de liga, waar zijn moeder verkeerde met filmkenners van die da gen als Menno ter Braak, Mannus Franken en Joris Ivens. Die hadden in de ca bine een hulpje nodig als bo ven al geschetst, maar bo vendien kon Ivens in zijn montagekamer best een ma nusje van alles hebben. Daarheen verhuisde John. Hoe daar al die beeldjes ach ter elkaar door de beweging het vermogen kregen een verhaal te vormen, brachten John tot de uitspraak tegen over zijn vader op zijn vijf tiende jaar, dat hij filmer wilde worden. Zijn vader, een advocaat met een filoso fisch/theologische inslag, zei: „Jezus en Charlie Cha plin zijn voor mij de meest wonderbaarlijke mensen, dus ga je gang". Fernhout leerde te werken in het kielzog van Ivens. Hij bl^ef toch een met de mens begane filmer met een spe ciaal oog voor hoe de samen hang tussen door camera's opgepakte beelden een eigen leven gaat leiden, en daaroor nieuwe werkelijkheid schept. In de aanmaak van de vroege Ivens' films „Branding", „Heien", „Re gen" en de „Zuiderzeewer ken" liep hij mee. In de film „Regen" zelfs letterlijk, want daarin had Ivens een heer-met-hoed nodig, die hij John wel even liet spelen. In die film ziet men onder zijn lange regenjas nog heel even de blote benen van John uit steken. De vraag naar films bleek niet altijd even groot en om dat er toch gegeten moest worden, wierp John zich op de fotografie. Hij heeft er nooit de World Press-prijs voor gekregen, maar hij leg de wel het eerste dodelijke slachtoffer van het Jordaan- oproer op lichtgevoelig ma teriaal vast. In de dertiger jaren be kwaamde hij zich verder in het vak op de Parijse film school, waarna Agfa in Ber lijn hem leerde hoe met filmmateriaal te werken. Op zijn 22e jaar kreeg hij zijn eerste officiële opdracht voor een zelfstandig stuk werk, nl. als filmer een Bel gische expeditie mee te ma ken naar het Paaseiland, ge legen in de Pacific. Op dit mysterieuze eiland komen meer beelden voor dan men sen, hetgeen duidt op over dadige religieuze rituelen. Ook vindt men er oude te keningen op gesteenten, ge tuigen van een eeuwenoude cultuur. Fernhouts film geeft in beelden een nieuwe dimensie aan die beelden, zwijgende gestalten die een heel oud verhaal schijnen te vertellen. Men herkent in deze film een filmische toe leg die men eerder aantrof bij Russische documentaire meesters. Op enige invloed van hen wil John Fernhout zich niet beroepen, maar voegt hij er aan toe, hij zag in zijn jonge jaren zoveel films, dat nadien niet meer is na te gaan van welke fil mers hij wel en van welke hij niet ideeën heeft opge pikt. Hij weet nog wel aan welke literaire meester hij later een en ander te danken had, met name de schrijver He mingway. Deze wierp zich in Amerika op voor de slachtoffers van de Spaanse burgeroorlog. Daar moest volgens hem een film van komen om de Amerikaanse publieke opinie te bewer ken. Ivens en Fernhout op zijn uitnodiging daar samen heen om beelden te maken van de helse strijd tussen Franco en de Spaanse repu blikeinen. Daar in Spanje kropen de filmers en He mingway met gevaar voor eigen leven door de linies. Zij brachten het er levend af, maar tijdens een stoeipar tijtje met Hemingway ver zwikte Fernhout zijn nek en was hij niet meer in staat met een beweeglijk oog rich ting te geven aan de camera. Hemingway toonde hierover zoveel spijt en begrip, dat hij de jonge Nederlander al fil mend in alle opzichten steunde. Hij wilde per slot ook met een goede film naar Amerika terug keren. Over het werken in die bar re tijden daar vertelt Fern hout: „Het was de eerste echte documentaire, die over een oorlog werd gemaakt. Je ging met je camera naar het front en je wist niet of en hoe je terug zou komen. Je kon de kogels zien en horen fluiten. Na de knal had je twee, drie seconden om dek king te zoeken. Als filmer kon je wel beelden schieten, maar niet terug. Granaten kwamen altijd met twee of drie tegelijk. Daarna had je een minuut stilte om te fil men, de tijd die nodig was om een granaatwerper op nieuw te laden. Natuurlijk was ik bang, maar dat is goed, want dan blijf je voor zichtig". De film „Spaanse aarde", waarbij Hemingway het commentaar insprak, werd een wereldberoemde film, vooral toen zij nadien werd beschouwd als een terechte waarschuwing voor de Tweede Wereldoorlog. In vijftig jaar filmen kan hij zich niet herinneren ooit één opdracht te hebben gewei gerd, al zijn er landen waar hij liever niet komt, bijv. Rusland, dat hij een mooi land vindt, maar waarvan het regiem hem niet ligt. Hij weet ervan, want zijn vrouw kwam er als emigrante naar Israël met enige moeite weg. Niet als Ivens heeft hij zich ooit een eigen politieke visie aangemeten, waarvoor alles moest wijken. In zijn wereldbeeld staat de mens centraal. Hij kent geen enkel regeersysteem waar de mens het volle pond krijgt. Dat heeft hij als filmer zijn me demens willen geven. Hij weet als hij dit zegt waaro ver hij het heeft. Hij heeft aan de fronten van drie oor logen gestaan, zag de gruwe len. En dankt bovendien aan zijn moeder zijn mensbe schouwing. Maar nu al jaren volhardt hij in zijn weigering om een film te maken over zijn moeder, de expressionisti sche, sociaal bewogen schil deres Charley. Hij zou haar tezeer als moeder uitbeelden en daarmee tekort doen aan haar zeggingskracht juist als schilderes, denkt hij. W NEDERLAND 1 NOS 18.25 Nieuws voor doven en slechthorenden 18.30 Jeugdjournaal 18.36 Sesamstraat 18.50 Eenakter In zwart-wit EO 19.00 EO-Kinderkrant 19.30 Ronduit 20.10 Nooit meer alleen 21.00 Het ontstaan van de Bijbel 21.55 Platland en het zwarte gat, of: Wat je niet ziet bestaat niet? Wetenschappelijk prograama NOS 23.10 Den Haag vandaag NOS 23.30 Journaal 23.35 Nieuws voor doven en slechthorenden NEDERLAND2 NOS 18.57 Journaal NCRV 18.59 Zo moeder, zo dochter 19.25 Kerkepad '81 NCRV 20.27 De familie Bellamy, tv-serie 21.20 Charmonie: harmoniemuziek NOS 23.05 Journaal 23.10 Nieuws voor dovenCJ en slechthorenden!, DUITSLAND WDR 1 18.00 Freundlnne, tv-serle. 19.# tual. 19.45 Licht progr.). 20.00 i 20.15. Report. 21.00 Aktueel rj 21.45 Nick Lewis, Chief Insi, tv-serle. 22.30 Aktual. 23.00? s.progr. 24.00-0.05 Journ. DUITSLAND 2 18.20 Tekenfilmserie. 19.00 I 19.30 Eln Irrer Duft Heu, blijspel. Aansl.: Filmtip, j" Aktual. 21.20 Aktueel magaz. Z nach 10. 24.00 Journ. DUITSLAND WDR 3 18.00 Kleuterprogr. 18.30 Curs» kunde. 19.00 Spelprogr. 19.45 nal 3. 20.00 Journ. 20.15 Aktue gazln. 21.00 Inform, progr. 21 sprek. 22.30 Spelprogr. 23.15 Jf BELGIE NED. 1 18.30 Kleuterserie. 18.35 progr. 19.07 Inform, progr. 19.31 to-ultslage, meded. en Morgen.1 Journ. Aansl.: Verkeerstlps. I Celluloid Rock, docum. serie. Wetensch. serie. 22.10 Journ. BELGIE NED. 2 18.30 Kleuterserie. 18.35 Kil. progr. 19.07 Inform, progr. 19.3I| to-ultslage, meded. en Morgen.ll Journ. Aansl.: Verkeerstlps. U Reuzeschildpadden. 20.35 Dr. f men. speelfilm. 22.25-22.55 Inl tlef progr. BELGIE FRANS 18.00 Gevar. kinderprogr. 18.15) progr. 18.30 Culinair progr. 19.0| gion. magaz. 19.25 Weerber. Journ. 19.55 Spelprogr. 20.30 Dj Roy, tv-serle. 21.25 Spelprogr. Journ. en weerber. NEDERLAND 1 NOS 13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden NEDERLAND2 NOS 13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden DUITSLAND 1 9.25-9.55 Kleuterprogr. 10.00 Journ. 10.03 Eln irrer Duft von frischem Heu, blijspel. 11.25 Reportage. 12.10 Aktu eel magaz. 12.55 Persoverz. 13.00 Journ. 16.10 Journ. 16.15 Amuse- mentsprogr. 17.00 Kinderprogr. 17.30 J is I Kinderprogr. 17.40 Tekenfilm de 17.50-18.00 Journ. DUITSLAND 2 10.00 Journ. 10.03 Eln Irrer t frischem Heu, blijspel. 11.25 F ge. 12.10 Aktueel magaz. 12.5511 soverz. 13.00 Journ. 16.15 Teke) 16.30 Kleuterprogr. 17.00 17.10 Verhaal. 17.40 Gevar. mal AVRO: 18.11 Radlojoum. 16.25 Toppers van toen. 19.02 (S) Natafelen. 19.30 (S) Operet te. 20.03 (S) Lichte gramm.muz. 20.10 Fou- che. 21.02 (S) Voor u alleen. 22.02 Sportpa- norama. NOS: 23.04 (S) Met het oog op morgen. VARA: 0.02 (S) Elpee-tuin. 1.02 (S) Groot licht. 5.02 (S) Truck. HILVERSUM 2 KRO: 18.10 Verkenning. HUM.VER80ND: 18.20 Na vijven en zessen. P.P.: 18.50 GVP. vraag KRO: 19.00 Wat geen oog heeft 19.45 Kruispunt. 20.00 SpeïF" 21.30-03.00 (S) De nacht van Andrl de <22.45-22.55 Nwa |aad. HILVERSUM 3 flJv NOS: 18.03 (S) De Avondspfta met de 1 ect nale Hitparade. VARA: 19.02 (S) Pop plus. 21:02 (S) Nashville. 22.02 (S).. that Jazz. 23.02-24.00 (S) Elpeetuln. EBBS® (NOS: leder heel uur nws.). VOO: MÊÊ 7.03 (S) Ook goeie morgen. 9.03 (S) Muziek terwijl u werkt. 10.02 r-f F (S) Kletskop. VPRO: 10.45 (S) VII- Vicht la VPRO Magazine. 13.03 Welin gelichte kringen. 13.30 Een klap op Je kop. EO: 14.20 (S) Radio-kleuterkrant. 14.45 (S) Speelplein. 15.02 (S) Ronduit-ex- tra. 16.02 (S) Licht en uitzicht. 16.45 (S) EO- -Metterdaad. 17.02 (S) Tijdsein.NCRV: 17.45 (S) Theaterorgelbespellng. NOS: 7.00 Nws. VARA: 7.10 Och- tendgym. 7.20 De wekkerradio. (7.30. 8.00 en 8.30 Nws.). NOS: 9.00 Gym. voor de vrouw. 9.10 i'HFD Waterstanden. 9.15 Werkbank. 11VARA: 9.25 De vooruitgang. 9.50 Hoor haar! 11.05 Schoolradio. 11.35 Purme- rend - Centraal. OVERHEIDSVOORL.: 12.16 Nederland en de Derde Wereld. VARA: 12.26 Meded. t.b.v. land- en tulnb. 12.30 Nws. 12.36 Dingen van de dag. 13.00 Nws. 13.11 De Schuurpapier. 15.00 Leef-tljd-ge- noeg. 16.00 Paniek op Ganymedes, hoor spelser Ie. 16.40 Operette. 17.24 Meded., NOS: 7.00 Nws. NCRV: 7.I 1 VerZ0 levende Woord. 7.10 (S) P -Uit POP 8.30 (S) Musica Sacri omst Nws. 9.02 (S) Divertimento (S) Onder de hoogtezon. Orkestpalet. 12.00 Nws. 12. daa< Tafelmuz. (12.05 (Plano werk en uit tru. mant lek. 12.30 Muzikale vondsten mr" i II. 13.30 Ptatennws.). 13.55 (S) 2 tWljft vliegwerk. TELEAC: 17 00 kundige modellen, les 10. 17.30 17.36-18.00 De wereld van Breugel. K ËfflTO» (NOS: leder heel MM Het progr. wor l"B voor aktuallteiten van Efetwer q 7.02 (S) Manneke Pop. (8.3< KlASyi* Bakema). 9.03 (S) Van negiv twaalt. 12.03 (S) De noen 4.03 (S) De Theo Stokkink-show. 17.I Stampij it 1 is. 1 ins it In de nog steeds veelbeke ken serie „De familie Bel lamy" komt de dichter La wrence Kirbridge, een rol van Ian Ogilvy, die eerder de Saint speelde, kennisma ken ten huize van Elizabeth Bellamy, die verliefd op hem geworden is. Haar ou ders willen graag weten of hij als een serieuze huwe lijkskandidaat kan worden beschouwd. Ned. II 20.27 uur. Kinderkrant In de „Kinderkrant" ditmaal de bijbel, Flap-uit met een puzzel en Wim de Knijff met kunstjes. Ned. I 19.00 uur. Ronduit Twee mannen, een avonturier en een journalist, die op een goed verhaal uit is, gaan de berg Brazos Cliffs in Nieuw Mexico beklimmen. Beiden missen ervaring, zodat het al lemaal nog heel spannend^ wordt. Ned. I 19.30 uur. Nicole Pagett die als Elizabeth Bellamy vanavond een dichter als huwelijkskancjdaat op visite krijgt. Nooit meer alleen In het Koninklijk Circus te Brussel zong het Rotterdamse Chr. gemengd koor „Deo can- temus" met solistische mede werking van Reinata Heems kerk, alt, Jan van Weelden, orgel, en Loek van der Lee- den, piano. Arie Pronk had de muzikale leiding. Hiervan vanavond beelden. Ned. I 20.10 uur. De bijbel Vervolgprogramma in de reeks over het ontstaan van de bijbel, met name het Oude Testament. Ned. I 21.00 uur. Het zwarte gat Steeds meer wint de weten schappelijke theorie veld, dat het heelal is uitgerust met een of meer gaten, waar de zwaar tekracht geen vat op heeft en waardoor overbodig materiaal verdwijnt. Een en ander zou dienen om het evenwicht in het heelal te bewaren. Prof. Wilder Smith sprak hierover voor scholieren en het was boeiend genoeg om hem op de tv hierover aan het woord te laten. Ned. I 21.55 uur. Zo moeder Gerard v.d. Berg en zijn vaste groep bekende persoonlijkhe den proberen opnieuw de dochters bij de juiste moeders te passen. Ned. II 18.59 uur. Kerkepad De tocht langs de kerken voert ditmaal door Zuid-Beveland met bepaald opvallende bede huizen. Ned. II 19.25 uur. Charmonie Herhaling van uitzending met chr. showbands, harmonieën, fanfares, majorettecorpsen etc., die op uitnoding van het Na tionaal Jeugdcorps naar de Meerpaal in Dronten kwamen. De balletgroep Brugge baart weerom opzien. Ned. II 21.20 uur. Tot besluit De Hongaarse predikant, J. Cziria, werkzaam te Wierin- gerwerf, richt zich tot zijn landgenoten in ons land. Ned. II 22.50 uur. Morgenmiddag Voor de kinderen morgenmid dag de „Kinderbios" met o.a. Giddy giraffe, Bolletje, Ka- trien, inktvis Inky, Hetty de heks, Popeye, Topkat, vreem de vogels en Jana van het oer woud, alsmede tot slot vreem de planeten. Woensdag Ned. I 15.30 uur. Als een pinksterstorm woedde zondag ineens op beide Neder landen de kunst over ons scherm, en met name de edele toonkunst. Ga maar eens na: 's middags bracht de TROS de laatste aflevering van „De mens en zijn muziek", een se rie waarin Yehudi Menuhin ons in contact bracht met het componeren en musiceren door de loop der eeuween en een paar uur later vroeg Vla dimir Ashkenazy zich bij de NOS af: „Is er muziek na Mao". 's avonds was er behal ve het Holland Festival-maga zine weer bij de NOS een klas siek concert van bijna twee uur (de Nederlandse afdeling van „Live music now" werd opgericht) en de VPRO ver bond ons live met het Amster damse muziektheater Carré waar wij gedurende ruim twee uur (indien nodig werden overtuigd van „de noodzaak van ballet".Dat is dus geen kwestie van hollen of stilstaan meer, maar eerder van onder de voet gelopen worden. Een idiote situatie natuurlijk, die opeenstapeling van kunstpro gramma's en een doeltreffende methode om diegenen, die nog moesten overtuigd worden van de noodzaak van welke kunst dan ook, voor altijd de gordijnen in te jagen. Intussen zag ik ongetwijfeld met genoe gen Ashkenazy in Shanghai grasduinen. Hij kwam (en wij kwamen dus) alsnog tot de ontdekking dat die Chinese culturele revolutie niet zo cul tureel is geweest of in die da gen werd in China vrijwel het hele culturele leven verwoest, om over de mensen die erach ter staan nog maar te zwijgen. En kan ik het helpen dat ik mii ineens herinnerde hoe des tijds ook hier te lande velen, van wie je het nooit gedacht zou hebben, met dat verdomde „rode boekje" stonden te zwaaien? Enfin, iedereen zal nu in ieder geval wel defini tief uitgezwaaid zijn. En in Rood-China zelf begint men even aarzelend als geestdriftig aan een nieuw (cultureel) le ven. Die manifestatie in Carré stond onder leiding van Freek de Jonge. Hij schoof als pre sentator van het dansfestijn de twee gedaantes onder welke men hem de laatste tijd heeft leren kennen, die van (laat ik nou maar zeggen: komiek) en die van animator van praat programma's ineen. Hij deed dat zeer behendig en in een bedrieglijke doe-maar-raak- Nooi ik ge stijl, die veel voorbereid tr denkwerk moet hebben \Oj kost. Een merkwaardig fe l' meen eigenlijk, die gestylei )ZO slordigheid. Wij krijgen Frf de Jonge de komende w< nog een paar keer in zijn i: bouwde dubbelrol te zienjiDEN ben er zeer benieuwd naar. middels konden wij d f avond dan toch ook maar en j ken naar het optreden van p§p groep Pina Bausch uit W gens pertal met „Café Mtlller". 1 de i fascinerend gebeuren. k Uj, bleef het, ondanks het feit, er l men weer eens moest const irtvei dat voor dit soort werk gadei grootbeeld te klein en voc te plat is. Gisteren had de VARA eer gen reportage uit een bevr provincie van El Salvai waaruit men overigens i niet veel meer kon opmal m 150 dan wat men al sinds menJ heugenis wist: dat ook 1 amrrwr burgeroorlog mensonterei Sn e ellende met zich brengt. En de TROS een „extra" lange «iikoèi levering van „De groene zerin" en zelfs een dubK-- - van „Soap". Het zijn de lai programma's die het hK£re doen. «Jen. HERMAN HOFHUI?

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1981 | | pagina 2