oeit alleen maar op zeker te spelen
De waarheid leidt in België
een ondergronds bestaan
Windjammer
Elisabeth Smit
kan afvaren
[01
Bhagwan wil nieuwe
„oranjestad"
BINNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
JL Ji
ZATERDAG 30 MEI 1981 PAGINA fcQg
:hi instand
ar de c
Zwei
den.
e trair
en daj
wezig
slech
e renn
heeft i
'm 13.01
e meet
3STG1
SBUR
ia. Ru
fEND
zknab
SSEN
del Sc
DRSC1
|t Forti
tSTEI
Imy er
Idrbu
ter. Re
iSELI
tse Bu
DEN HAAG Vier dagen na de, volgens som
migen, spannendste verkiezingen van de laat
ste 50 jaar is enigszins zichtbaar geworden wel
ke tactiek Dries van Agt als leider van de nu
grootste partij heeft uitgestippeld. De kern
daarvan lijkt te zijn dat wederom het CDA een
groot aantal stoelen in het Catshuis bezet en
dat hij zelf aan het hoofd van de tafel blijft zit
ten. Wie er verder wil aanschuiven, laat hij af
hangen van de manieren van de kandidaten.
Met dat laatste geeft hij bij voorbaat te kennen
dat de schuld van eventuele mislukkingen tij
dens de formatie niet bij de christen-democra
ten ligt
Wat zijn eigen positie betreft deed Van Agt wat
vaag tegenover vaderlandse journalisten. Maar op
een vraag van een Belgische radioverslaggever
meende hij kennelijk wat vrijer te kunnen reage
ren. „Ik vind wel dat ik daarop veruit de meeste
rechten heb", zei hij, doelend op het ambt van mi
nister-president. Omdat ook de PvdA, al was het
dan meestal binnensmonds, heeft gezegd dat de
grootste partij een claim heeft op het premier
schap, luidt deze uitspraak van Van Agt wellicht
tevens het einde in van de carrière van Joop den
Uyl. Op het Binnenhof worden al weddenschap
pen afgesloten op de periode dat de nu 61-jarige
econoom uit Buitenveldert de socialisten nog zal
aanvoeren.
Ook binnen de PvdA houdt men ernstig rekening
met een naderend afscheid. Eén van de leden van
de nieuwe Kamerfractie verwachtte dit over „vier,
hooguit vijf maanden". De reden voor dit pessimis
me is gelegen in het feit dat Van Agt vrijwel alle
troeven in handen heeft en alleen nog op zeker be
hoeft te spelen om als overwinnaar uit de formatie
te komen. De belangrijkste troef is uiteraard dat
er, zoals steeds sinds de invoering van het alge
meen kiesrecht en het stelsel van evenredige ver
tegenwoordiging, weer niet geregeerd kan worden
zonder de christen-democraten. Links is er immers
niet in geslaagd een meerderheid te krijgen en de
PvdA sluit de VVD nog altijd uit als coalitiepart
ner.
Een tweede troef is dat het CDA op zijn beurt niet
afhankelijk is van een van de linkse partijen. Als
het écht moet kunnen confessionelen en liberalen
opnieuw samen een regering vormen. De kleine
christelijke partijtjes, die nu samen zes zetels heb
ben, zullen ongetwijfeld bereid zijn een dergelijk
kabinet aan een meerderheid te helpen. Debutant-
kamerlid Meindert Leerling, voorman van de
RPF, deed al op de verkiezingsavond pogingen
mee te formeren. De twee zetels voor zijn groepe
ring zouden „in de huidige situatie wel eens bui
tengewoon belangwekkend" kunnen zijn, ver
trouwde hij de interviewer toe. Misschien is het
ook daarom dat de VVD vooralsnog weigert de
vlag halfstok te hangen. „Het CDA kan ons met
slechts twee zetels verlies toch niet zomaar inrui
len voor een partij, die negen zetels verloren
heeft?", aldus de VVD-afgevaardigde Ad Ploeg.
Ingewijden weten te vertellen dat Van Agt dit ook
niet van plan is. Mocht de VVD aan het einde van
de formatie toch naar de oppositiebanken worden
verwezen, dan wil hij dat niet op zijn geweten heb
ben. Mede daarom heeft hij gekozen voor een op
merkelijke manoeuvre. Er moet een CDA-infor-
mateur komen misschien zelfs twee, als de een
niet voldoende sociaal-economische bagage
heeft die vervolgens gaat beoordelen wie er
mee mag doen. Het criterium daarvoor is het zoge
heten Plan-Albeda. Wie deze blauwdruk voor een
„gedurfd en moedig beleid, gericht op nationaal
economisch herstel" wil onderschrijven, is wel
kom; wie dat niet kan, wordt het gat van de deur
gewezen.
Gezien de moeite, die minister Albeda heeft ge
daan om de overeenkomsten in de sociaal-econo
mische paragrafen van de verkiezingsprogramma's
op te zoeken, behoeft de formatie daarop zeker
niet stuk te lopen. Zowel PvdA en D'66 enerzijds
en de VVD anderzijds kunnen leven met deze
ideeën, al moeten er natuurlijk wel wat stokpaar
den op stal gezet worden.
Netelige zaken
Mocht men het alle vier eens worden over dit deel
van het te sluiten regeerakkoord, dan komen de
wat neteliger punten aan bod, zoals de kernbewa
pening en (sluiting van) de kerncentrales. De in
formateur of misschien is er dan al een forma
teur zal dan waarschijnlijk wederom willen we
ten wie de standpunten van het CDA kan delen.
Het is duidelijk dat PvdA en D'66 op dat moment
in moeilijkheden komen, want zij hebben altijd ge
steld dat er al tijdens de formatie over dit soort za
ken een besluit moet worden genomen en dat er
niet gewacht kan worden tot resp. december en de
afloop van de Brede Maatschappelijke Discussie.
Voor de VVD, die voorstander is van plaatsing van
de nieuwe atoomrakëtten' en openhouden van de
nucleaire centrales, is het waarschijnlijk nog het
gemakkelijkste ja" te zeggen tegen de CDA-voor-
stellen.
Is het dan eigenlijk nog slechts een kwestie van
tijd voordat het tweede kabinet-Van Agt/Wiegel
aantreedt? Zijn alle inspanningen van Van Agt er
dan alleen op gericht de nu zes „linkse" mannen in
zijn fractie de wind uit de zeilen te nemen? Wij
menen van niet.
Dries van Agt lijkt voldoende gegroeid als po
om te beseffen dat in de huidige moeilijke
mische omstandigheden een kabinet op bredi
vrijwel een levensnoodzaak is. Zijn tactiek
dan ook waarschijnlijk meer op gericht voo
PvdA (D'66 noemt zichzelf niet voor niets
lijk") tot bescheidenheid te dwingen. Alle
punten van tafel dus. Hij moet dat trouwen
eisen, wil er een minimale eensgezindheid 1
kabinet komen, zodat er voor de veranderi
komende vier jaar eens écht geregeerd kan
den.
Nog een middel voor de CDA-leider om de
onder druk te zetten is het stellen van een pi
het buitensluiten van de VVD. Willen de s<
ten de plaats van de liberalen innemen, dan
zij daarvoor het een en ander moeten opgevi
clusief het verlangen Den Uyl alsnog tot voor
van de ministerraad te bombarderen. Natupi
zal de PvdA zich tot het uiterste teweer stel
was het alleen maar om Den Uyl een aftochi
sparen, maar haar wapens zijn gering in gei
bovendien mag zij niet al te halsstarrig
Anders zou D'66 wellicht toch nog het linkse
verlaten en zich uitspreken voor bijvoorbeeld oi
"een extra-parlementair of zelfs nationaal kal
RIK IN 'T
STERI
heeft
laktoer
gewoi
voor i
de N
ster
epm rer
Tsjecl
imans
llfeldkan
teelde re
Voor I
(liman e
ook
imen.
itjvraag
staat r
om de
it te kr
GROTESKE SCHANDALEN IN EEN DOBBERENDE GRIESMEELPUDDING
ms v
RIJS -
de gis
divisii
tbalboi
den zi
ts-Socha
Bordeau
ld: LStP
rdeaux
t. Germ,
De gerestaureerde Elisabeth Smit klaar voor <1 lOrt
vaart uit de Amsterdamse haven.
SVV
balsei
ie eer
vens
cs.
de i
leeld:
Bo.
NEW DELHI De Bhagwan-beweging is van plai seldor
nieuwe „oranjestad" te stichten. De tegenwoordige NXICO
zing in de Indiase stad Poona is te klein. ise bol
tot op
Volgens een woordvoerder van de Bhagwan-gemeenscha C bij
Ashram, hebben de in het oranje geklede volgelingen van de acl
jarige Bhagwan Shree Rajneesh, zeker 250 hectare nodig GENI
menteel beschikt het „centrum voor levensgedrag en medi altear
over twee en een halve hectare.
In Poona, een stad die wordt beheerst door conservatieve 1
heerst nogal wat kritiek op hoe het er in seksueel opzicht
gaat in de sekte. Er wordt gesproken over orgiën, waarbij
ken armen en benen voorkomen.
De woordvoerder van de Ashram kon nog niet zeggen wa
nieuwe centrum gebouwd zal worden. „Wij hopen tem
tienduizend mensen te kunnen herbergen", aldus de woord
der. Of het merendeel van de vijfduizend in Poona w
Bhagwan-volgelingen mee zal verhuizen, is niet bekend.
Belgisch nieuwe premier Mare Eyskens treedt
aan voor de Kamer van Volksvertegenwoordi
gers met zijn bezuinigingsprogramma.
plannen aanpassen. Er werden grote zaken ge
daan", aldus het parlementslid. Zo sloeg de aan
klacht stuk tegen de kille muren van de Se
naat.
Het onderzoeksdossier zal ongetwijfeld tot veili
ge ondoordringbaarheid aangroeien, zoals de
folklore het voorschrijft. Zoals het zelfs is ge
gaan met het grootste smeergeldenschandaal al
ler Belgische tijden: de zaak Eurosystems. Die
liet in 1979 zien hoe ministers, bankdirecteuren,
het koninklijk paleis en luxe hoeren bereid wa
ren Arabische prinsen te verwennen om de
bouw van een ziekenhuiscomplex in een verre
woestijn te mogen voltooien.
Een probleem of affaire heet in België een dos
sier (Vlaamstalige taalzuiveraars spreken van
een „bundel" of zelfs van een „karton"). Het
nieuwste is het karton-Cepic, dat verhaalt van
glibberige banden tussen toplui van de Fransta
lige regeringspartij PSC en allerlei neo-fascis-
tisch gespuis.
Staatsgrepen
Baron Benoit de Bonvoisin (goedige buren, zo
gezegd), schatbewaarder (penningmeester) van
de georganiseerde rechtervleugel van Vanden
Boeynants' PSC versluisde jaarlijks tienduizen
den guldens naar het „Jeugdfront" dat gastar
beiders neerknalt en naar de „Men Clubs",
waarin officieren staatsgrepen beramen.
(Tanks in de Brusselse Wetstraat? Het zal zo'n
vaart niet lopen, maar niet velen zouden er van
ondersteboven zijn. Een Belg ziet „de staat" als
iets vreemds aan hemzelf, niet uit anarchisme,
maar omdat hij de spiegel niet gelooft. Dat gaat
terug op eeuwen van buitenlandse overheer
sing en op de kunstmatige samenvoeging van
twee bufiervolkeren, waarin Nederland noch
Frankrijk belang stelden. Nochtans zijn er op
een arbeidsbevolking van 4 miljoen liefst
865.000 ambtenaren. Een op de 4,5 Belg is in
dienst van de overheid, waaraan hij per defini
tie alle gezag ontzegt.)
Behalve „messiere" (heer) De Bonvoisin waren
er binnen de PSC nog meer „onwelriekende di
rigenten van het zwarte orkest", nog meer
vooraanstaanden „in hetzelfde bedje ziek",
zoals de Vlaamse pers uitbundig schrijft. Ook
Vanden Boeynants zelf zou in het nauw komen,
maar dat lijkt in tegenspraak tot de eerder be
schreven schandaaltraditie. Het 'bundel' is nog
jong, doch reeds volslank. Er zitten schimmige
dwarsverbindingen in met belastingfraudes
waarbij elke Belgische grootkapitalist met enig
zelfrespect zou zijn betrokken. Ook de kraak
van de eeuw in een Brussels bankgebouw (op
brengst 25 miljoen frank) zou passen in het net
werk dat de wedergeboorte van het fascisme in
Europa financiert.
Betoelagingen
Tussen al die ingewikkelde bedrijven door
houdt de politiek zich onledig met de crisis. Het
ene ombuigingsplan na het andere stuit op de
onverzettelijkheid van elk der belangengroe
pen. De vakbonden laten nimmer aan de index
raken, de patroons (werkgevers) lopen weg van
de ronde tafel (het centraal overleg). En de
taalkwestie verheft elke twist nog eens in het
kwadraat. Kosten de betoelagingen (subsidies)
aan het Waalse staal de Vlaamse belastingbeta
lers nu 30 of 100 miljard frank? Bedraagt de na
tionale schuld nu 360 of 160 duizend frank per
burger. Niemand die het weet. De waarheid
leidt in België een ondergronds bestaan. Nooit
is iets wat het is en nooit staat er wat er staat.
Iedereen heeft, al naargelang zijn intiemste
oogmerken, het voor het uitzoeken.
Het politiek bedrijf verschaft in elk geval veel
werk op het hoogste niveau. Tussen januari en
oktober 1980 viel en herrees het kabinet-Mar-
tens driemaal, zodat het land in die periode 55
verschillende ministers heeft gehad.
Het gedoe bevestigt de burgers in hun mentale
kramp dat ieder maar het best zijn eigen plan
trekt. Ook de nieuwste onafhankelijkheidsstro
mingen in Vlaanderen en Wallonië (zelfs de
Duitstalige oostkantons Eupen en Malmedie be
ginnen zich te roeren) zullen wel weer opgezo
gen worden in de grote pudding van tien mil
joen griesmeeltjes met de centrale klont Brus
sel, schift- en bindmiddel tegelijk. Stuurloos
dobbert het geheel op de golven van de wereld
conjunctuur. Jarenlang groeiden de bomen tot
in de hemel, en kwamen de buitenlanders zich
vergapen aan de particuliere welstand. Nu stort
de zaak in elkaar en het gerommel doet de bu
ren huiveren. Maar de Belgen komen er wel
weer bovenop. Niet samen, maar elk voor zich
en zodra het in de wereld weer marcheren wil.
MARC DE KONINCK
AMSTERDAM
Deze zomer is er
een nieuwe ma
nier gekomen om
kennis te maken
met het IJssel-
meen de wind
jammer Elisabeth
Smit, waaraan vo
rige week de laat
ste restauratie
werkzaamheden
zijn verricht, g^at
varen tussen Am
sterdam em Mui
den. Afgelopen
woensdag is de
Elisabeth Smit na
vier jaar van res
tauratie in de
Amsterdamse ha
ven, symbolisch
door zeegod Nep-
tunus en een zee
meermin gedoopt.
De windjammer,
een algemene be
naming voor een
zeilschip met drie
masten, is in 1938
in Engeland
gebouwd, maar het
heeft tot nu toe nog
niet als zeilschip
gefungeerd. In de
oorlog is het schip
door de marine ge
vorderd en als
mijnveger ge
bruikt. De Elisa
beth Smit is tot elf
jaar na de oorlog
opgelegd in de ma
rinehaven.
Een brand aan
boord van de bar-
kentijn, een drie
master met een be
paald tuigage,
noodzaakten de
Utrechtse Zeever
kenners, die het
schip in 1956 koch
ten, weer te verko
pen.
De huidige eige
naar, Harry Smit,
besloot de barken-
tijn te restaureren
in de staat zoals in
.rid
1938 de bedi i
was. In samei MHïr
king met vei LCUCT
lende deskun
op het gebiei MEGI
bootrestaurati breken
jaar aa tse hei
verbouwing
werkt. Het
project heeft
de 1,5 miljoer plichte
beth Smit eeipid Bol
waardig
zal het gaan
op het IJssel jaar bi;
Het is de bedi inschap
om dagtocht moest
maken van r
sterdam naa#,
den en terifcssemen
barkentijn n. Zij hi
eventueel alsrong op
terschip karet 36.00
geren, word»nd: <resf
nieuwe
voor binneAyzOD)
buitenlandse konique I
risten. fs.95-9 K
l (DOO)
erland
eravor
^ijmej
uin
Isparl
ff Q.
'ëjri
De politiek is in België niet populair. Hier verdringen zich kiezers bij een stemlokaal dat kort voor sluitingstijd staat, maar alleen omdat het moet t
Wie niet opkomt, wordt beboet.
L
bedrag kon bieden joeg hij hem met vijf blauwe
bonen de ziel uit het lijf.
Het moordtuig was een „long rifle", de trots
van 's lands bloeiende wapenindustrie. Naar
schatting staat in 500.000 Belgische woningen
zo'n sportgeweer in dezelfde kast waarvan de la
nog een handzaam pistool bevat.
België exporteert per jaar voor ongeveer 1 mil
jard gulden aan wapens naar iedereen die waar
ook ter wereld het meeste biedt. „Niet uitzon
derlijk", zei de christen-democratische minister
van Buitenlandse Zaken, Graaf Charles Ferdi
nand Nothomb. Zijn woorden waren nog niet
bestorven of op het St. Pieters Plein vlogen de
kogels door de kerkvorst. Natuurlijk uit een
Belgische halfautomatische Browning 9 mm,
vervaardigd in de Fabrique Nationale in Hestal
onder de rook van Luik.
Grotesk
Het waren de afgelopen weken de geblokletter-
de krenten in de rijstebrij van politieke schan
dalen rond neo-fascisten en bestemmingsplan
nen.
Hoewel de rooms-rode regering Mark Eyskens
(de 32e sinds de oorlog) weer even lijkt gered
dankzij een onvervalst „Belgisch compromis"
vol nacht en nevel over het tegelijk wel en niet
aantasten van de automatische prijscompensatie
in ruil voor miliardensteun aan Franstalige
hoogovens, is in het land een soort Italiaanse
sfeer van staatkundig verval ontstaan.
Kenmerkend is dat bij onstentenis van nog on
verdachte bronnen geen enkel probleem meer
zuiver kan worden gesteld, laat staan opgelost
en geen enkele fraude- en corruptie-affaire nog
kans maakt op opheldering. Elke krant is een
partijblad, elke benoeming is tot op de laagste
ambtelijke niveaus een politieke, de sociale ze
kerheid is per vakbond georganiseerd, 's lands
meest gerespecteerde autoriteit is Urbanus van
Anus.
In dat klimaat is de plotselinge opkomst van
een politiek „schandaal" grotesk. Wat te den
ken van de onthulling - vorige week - dat er
grootscheeps, tot in de regering toe, geknoeid is
met de ruimtelijke ordening. De wet waarin
België netjes wordt verdeeld in woningbouw-,
landbouw- en groenzones bestaat al bijna tien
jaar, maar de verbeeldingskracht waarmee de
bewoners het Vlaamse land hebben toegeta
keld, moet zijn geïnspireerd door de aanblik
van een kinderchèche op 6 december na een
bomalarm.
Iedereen heeft altijd geweten dat de bestem
mingsplannen in België even lek zijn als die in
Cambodja. En bijna iedereen is het daar ook
mee eens. Een wet is niet iets wat je samen hebt
afgesproken, maar iets waar je doorheen kunt
kruipen. Zeker door de wet op de bodembe
stemming, waarin je door de mazen het net niet
meer ziet. Daarom zal de eenzame hartekreet
van Pol Staes van de Bond Beter Leefmilieu:
„Men moest eens grondig kuisen, want het
stinkt van onder tot boven", verloren gaan in
hetzelfde heelal als waarin kosmonauten in het
nachtelijk halfrond België zien opgloeien dank
zij de feestverlichting boven de autosnelwegen.
Sommigen schrijven het aan voorbarige verkie
zingskoorts toe dat nu ineens acht topambtena
ren van „streekeconomie" letterlijk in de boe-
venwagen werden meegenomen voor verhoor.
Op socialistisch-justitieel bevel ongetwijfeld,
want de „in te nauwe schoentjes" geplaatste re
geringsleden zijn allemaal christen-democraat
(CVP). Eerste verantwoordelijke staatssecreta
ris Akkermans bijvoorbeeld, die in zijn vrije
tijd tevens bouwondernemer is. Maar ook de
voormalige bewindsman op die post, huidig
Êremier Eyskens.
lijkens ambtelijke bekentenissen werden op
ministeriële aandrang doorlopend vrienden
diensten - bouwzones dus - ingetekend in
groengebieden, nadat een jarenlange inspraak
procedure was voltooid en vlak voor - of zelfs
nadat - koning Boudewijn met zijn handteke
ning het landschapsplan tot wet had verheven.
Het was een treurig spel van smeergelden,
„vergissingen" met kadastrale nummers, een
„ongelukje" met een ongevallen pintje waar
door een groene kleur op de streekkaart in
rood was veranderd.
Karton
„Ik vrees de onthullingen niet", zei Eyskens
nadat een parlementslid in 's lands vergader
zaal had verteld dat het in 1977 oorlog is ge
weest tussen het ministerie van Openbare Wer
ken (waar de bestemmingsplannen behoren te
worden voltooid) en het toenmalige departe
ment van Eyskens. „Er daagden ineens kabi
netsleden van Eyskens op die alle plannen in
beslag namen en mee naar het departement
van Streekeconomie namen. Daar werden te
kentafels geplaatst en gingen kabinetsleden de
BRUSSEL Even heeft het er naar uitge
zien dat Vlamingen en Walen elkaar in hun
groot crisisverdriet zouden omhelzen. Maar
het is opnieuw niet gebeurd. Nadat in 1980
een beperkte bestuurlijke opsplitsing van
Nederlands- en Franssprekenden tot stand
was gebracht heeft er een jaar lang stilte ge
hangen boven de loopgraven langs de taal
grens.
Maar de vogel die er onwennig was gaan
fluiten is inmiddels al weer met bulderend
kanonvuur uit het zwerk geschoten. Het
land ligt er gehavend bij, politiek onhandel
baar, economisch ontredderd. De taalstrijd
is weer opgelaaid als staalstrijd. Onuitspre
kelijke overheidskapitalen zijn er nodig om
de roestende installaties in de bekkens van
Luik en Charleroi overeind en dertigdui
zend arbeiders aan de al lang verloren slag
te houden. Het geld moet vooral komen uit
waar het nog zit: uit Vlaanderen. „Wij zul
len niet zwichten voor de Waalse chantage",
roept de leider van de Vlaamse Volksunie
tot een juichend gehoor.
En in het zuiden is een nieuwe afscheidingspar
tij in opkomst, het Waals Democratisch Front.
„Wij verwerpen de Belgische staat. We weige
ren ons langer te onderwerpen aan de granie
ten wil van de Vlamingen om Wallonië te ruï
neren". roept de hoofdredacteur van La Wallo
nië Libre tegen een uitzinnig oprichtingscon
gres.
In het niemandsgebied Brussel lopen de be-
stuurderen razend en besluiteloos door het re
geringscentrum. Ze stoten vervaarlijke gelui
den uit, nemen dreigende houdingen aan tegen
vriend en vijand om plotseling zonder zichtbare
aanleiding dikke zoenen uit te delen.
Kotmadam
Ginds in het Vlaamse en Waalse achterland ha
len de vierhonderdduizend werklozen hun hart
op in de uitvoerige kranteverslagen over de
eeuwige drama's die schijnbaar vrome gezinnen
teisteren. De jongste aflevering is weer van een
onpeilbare misère. Een kotbaas (kamerver
huurder) in Leuven is vermoord door een
huurmoordenaar, in opdracht van de echtgeno
te (kotmadam) van het slachtoffer. Voor 300.000
bijna gedevalueerde Belgische franks. Uiter
aard heeft de moordenaar nog onderhandeld
met zijn prooi. Maar toen de laatste geen hoger
