Jrote fracties
viseren benoeming
DA- inf or mateur s
rei;
CcidocSomant
Genscher
dreigt met
aftreden
Weinig speelruimte voor koningin
bij aan wijzen van in)formateur
ilagerï
De stem van de kiezer
EANADEES NU MACHTIGSTE MAN ZANDVOORT
JNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 30 MEI1981 PAGINA 7
UYL EN TERLOUW WILLEN „ZONDER OMWEGEN" KABINET CDA, PvdA EN D'66
goud
i hoogs
H. J.
9, Leider
/412025.
puter
;uepartles
31720-217
Wiegel wil
Dolman houden
als voorzitter
Tweede Kamer
DEN HAAG VVD-lrac-
tieleider Wiegel vindt, dat
de socialist Dick Dolman
voorzitter van de Tweede
Kamer mag blijven. Hij is
van mening dat het CDA
zou moeten afzien van zijn
recht, als grootste partij de
Kamervoorzitter te mogen
leveren.
„Ik vind Dolman een bui
tengewoon goed en zeer ob
jectief voorzitter. Het is een
genoegen in een Kamerver
gadering te zitten waar hij
presideert". Zoals bekend is
ook in het CDA een vrij
grote groep fractieleden
(Van onze parlementaire redactie)
J HAAG De fractievoorzitters
CDA, WD, PvdA en D'66 zijn het
er eens, dat het CDA als grootste
tij het initiatief moet nemen tot de
l09° ning van een nieuw kabinet Zij
>en koningin Beatrix gisteren dan
geadviseerd één of eventueel
jjrdere personen uit CDA-kring te
!W nemen tot kabinets-informateur.
l-fractieleider (en demissionair
lier) Van Agt heeft nadrukkelijk
gedrongen op de benoeming van
informateurs, waarvan er ten-
sie één een sociaal-economisch
;undige moet zijn. Den Uyl
IA), Wiegel (WD) en Terlouw
6) hebben de koningin de raad ge-
,orta, in ieder geval geen informa-
te benoemen die op dit moment
deel uitmaakt van het kabinet
;ns Terlouw moet tijdens de informatie-
de ook al vastgelegd worden, wie de nieu-
1 remier gaat worden en hoe de zetelverde-
n een nieuw kabinet zal moeten zijn. Met
jzing naar de grote problemen waarvoor
ind staat spraken de vier fractieleiders te
genover de koningin eensgezind de wens uit
dat er snel een nieuw kabinet wordt gevormd.
De vier fractieleiders hebben tijdens hun ge
sprekken met de koningin verschillende
men genoemd van CDA'i
zouden kunnen komen v
formateur. Zij wilden daarover echter na hun
bezoek aan het Haagse paleis Lange Voorhout
geen mededelingen doen. Vandaag ontvangt
koningin Beatrix de leiders van de kleine frac
ties.
CDA-leider Van Agt liet na afloop van zijn be
zoek aan de koningin weten, dat zijn fractie de
gedachte aan de samenstelling van een natio
naal kabinet (CDA, PvdA, VVD, D'66) afwijst,
evenals de mogelijkheid, de huidige regerings
samenwerking tussen CDA en VVD voort te
zetten met gedoogsteun van de kleine rechtse
partijen, SGP, RPF en GPV. Voor het CDA
zijn er nu nog twee reële mogelijkheden over:
een kabinet van CDA, VVD en D'66 of een ka
binet van CDA, PvdA en D'66. De voorkeur
van de VVD gaat nog steeds uit naar een natio
naal kabinet, zo liet VVD-voorman Wiegel gis
termiddag tijdens, een persconferentie weten.
Zoals bekend is de tweede keus van de VVD
een kabinet van CDA, VVD en D'66. Zowel
van Agt als Wiegel vinden, dat een informateur
(of een duo van informateurs) een sociaal-eco-
nojnisch plan moet opstellen, dat aan de vier
grootste partijen moet worden voorgelegd. Als
bepaalde partijen het daarover eens zijn, moet
verder gegaan worden met de bespreking van
andere knelpunten, zoals de vraagstukken rond
kernenergie en kernbewapening.
De aanvoerders van PvdA en D'66, Den Uyl en
aanmerking .Terlouw hebben de koningin laten weten, dat
benoeming tot in- het naar hun mening gewenst zou zijn, als een
CDA-informateur zich direct zou richten op de
vorming van een kabinet van CDA, PvdA en
D'66. „Een informateur moet zich overbodige
moeite besparen, door andere mogelijkheden
dan deze te onderzoeken", zo verklaarde Den
Uyl na zijn bezoek aan de koningin. „We moe
ten geen exercities in het luchtledige gaan ma
ken. De politieke situatie is zo simpel als wat,
simpeler dan ooit. Er is maar één serieuze mo
gelijkheid: een kabinet van CDA, PvdA en
D'66. Daar moeten we zo direct mogelijk op af
stevenen. Het heeft dus ook geen zin, een so
ciaal-economisch plan aan alle vier grote par
tijen voor te leggen". Alvast vooruitlopend op
de besprekingen met CDA en D'66 zei Den Uyl
dat de zes „strijdpunten" van de PvdA nog wel
op tafel liggen, maar dat ze niet onbespreek
baar zijn.
Ook Terlouw is van mening dat een informa
teur „geen vertragingstactieken" mag toepassen
door andere regeringscombinaties dan die van
CDA, PvdA en D'66 te gaan uitproberen. Hij
wees er nog eens nadrukkelijk op dat D'66 te
allen tijde zal weigeren, samen met CDA en
VVD in een regering te gaan zitten. „Wij heb
ben onze kiezers beloofd, dat niet te zullen
doen en dus gebeurt het ook niet", aldus Ter
louw. Een voortzetting van het huidige kabinet,
met gedoogsteun van de kleine rechtse partijen
noemde hij ongewenst. Een dergelijke regering
zou volgens hem nauwelijks enige maatschap
pelijke steun ondervinden.
)EN HAAG „Ik ben de onpartijdige adviezen geven en op grond van die interpre-
rechter waar alle adviezen invloeien". Zo
eeft koningin Juliana eens -het was in een
esprek ter gelegenheid van haar zilveren
tatie handelen," aldus de Leidse hoogleraar
dr. J. Kooiman.
Volgens hem is het in het verleden wel
mbtsjubileum- op subtiele wijze aangegeven gekomen dat koningin Juliana, zowel bij de
zij haar taak zag tijdens een kabinetsfor-
ie. Zij erkende daarmee dat het hier in
derdaad gaat om één van de nog heel weinige
mogelijkheden voor het staatshoofd om zijn-
haar grondwettelijke macht uit te oefenen.
Ministers worden namelijk nog altijd door de
Koningfin) „naar welgevallen" benoemd en
intslagen. Deze dode letter wordt in zekere
leven gewekt bij de vorming van een
regering. Wie (in)formateur wordt en
ie formule waaronder dat geschiedt, bepaalt
lamelijk uiteindelijk de vorst zelf en nie-
nand anders. Ook voor koningin Beatrix
eldt dus dat zij zelf de uitslag van de dinsdag
ehouden verkiezingen mag interpreteren,
op grond daarvan haar keus te bepalen.
2,25 pep/ zij
n Europa e speelruimte voor de koningin groter wordt
aarmate de politieke situatie onduidelijker regering te krijgen. Ook haar dochter Beatrix
i „In een dergelijk geval moet zij haast wel
ptgirokaen e'Sen interpretatie aan de uiteenlopende
kabonne
spijt - toe
bezorgit
it het,
ke landei
eeduizend
ii rangenen
len in
agerstaking
v krai
literaard
ïid drag«
i telefoon
ogehjkhi
cht zijn.
'edelijke vrijheid
die mogelijkheid echt gebruik kan
laken is echter een geheel andere zaak. De
'aatsrech tgeleerden zijn het
1956, de formatie-
Biesheuvel in 1967 en ook de formatie van
1972/1973. Over dat laatste voorbeeld zegt
Kooiman: „De aanwijzing van Ruppert werd
in feite slechts door een minderheid van de
adviserende fractievoorzitters aanbevolen.
Uit de gepubliceerde adviezen bleek duidelijk
dat de meeste fractievoorzitters een andere
oplossing voorstonden". Volgens de hoogle
raar volgde de koningin daarbij waarschijn
lijk het advies van één of meer van haar an
dere adviseurs (voorzitters van Eerste en
Tweede Kamer en de vice-voorzitter van de
Raad van State).
Verdacht
Na het totstandkomen van het kabinet-Den
Uyl werd hier en daar gemompeld dat de ko
ningin erop uit was geweest de PvdA
die achter de schermen nogal wat invloed
had als adviseur van de premier, stak dat niet
onder stoelen of banken. In een interview
met Elseviers Magazine, dat een maand gele
den werd gepubliceerd, vertelde hij Van Agt
te hebben gewaarschuwd tegen Ruppert als
informateur. Hij zou deze onder geen beding
mogen accepteren, omdat daaruit zou blijken
dat ook deze koningin werkte in de richting
van een kabinet-Den Uyl.
Of er reden was voor deze vrees of niet, zul
len we niet licht kunnen achterhalen. Maar
hoe het ook zij, onder de huidige omstandig
heden behoeft Van Agt voor zo 'n manoeuvre
hoogstwaarschijnlijk niet beducht te zijn.
Weliswaar zijn de adviezen aan de koningin
ook deze keer bepaald niet eensluidend, maar
de positie van het CDA is nu zodanig dat de
mening van Van Agt vrijwel zeker doorslag
gevend moet zijn. Met 48 zetels is zijn partij
de grootste in de Tweede Kamer en geniet zij
bovendien op hoofdpunten de steun van de
VVD.
Openbaarheid
Het openbaar maken van de adviezen, zoals
tegenwoordig veelal gebeurt, maakt het voor
de koningin nog moeilijker in deze situatie
een eigen koers te varen. Stel dat zij de socia
list mr. Jaap Burger tot formateur zou benoe
men, met als opdracht het formeren van een
kabinet CDA-PvdA-D'66, dan zou zij zich de
woede op de hals halen van twee grote frac
ties in het parlement, namelijk CDA en VVD.
In dat geval zou wellicht de Tweede Kamer
besluiten, zoals in 1971 al eens geprobeerd is,
in het vervolg zelf de formateur aan te wij
zen. Dat dit tien jaar geleden niet gelukte,
had niet zozeer iets te maken met eerbied
voor het staatshoofd als wel met het feit dat
zowel de winnaars als de verliezers na.de
verkiezingen tijd nodig hebben voor het be
palen van hun koers. Zij willen kunnen over
leggen over de eigen positie en die van de
concurrentie. Een periode van „informatie" is
daarvoor bij uitstek geschikt. Maar dan moet
de koningin deze bedoeling natuurlijk niet
gaan doorkruisen door een „eigenzinnig" op
treden.
Tenslotte dient ook nog te worden bedacht
dat het voor koningin Beatrix de eerste for
matie is. Volgens de meeste waarnemers zal
zij mede daarom niet gauw geneigd zijn zelf
een rol te willen spelen. Er zullen dus, zoals
Van Agt haar heeft geadviseerd, wel twee
CD A-in formateurs komen, met de opdracht
te werken in de richting van een „parlemen
tair meerderheidskabinet op zo breed moge
lijke basis".
RIK IN T HOUT
De kiezers hebben deze week met luider stem gesproken,
want massaal zijn we als volk naar de stembus getogen.
Daarmee niet alleen tonend dat we dit democratisch recht
ten volle waard zijn, maar ook dat we ons bewust zijn van de
ernst van de problemen waarmee het land worstelt. En ook
hoe graag we willen dat met de oplossing ervan ernst en
haast wordt gemaakt. Maar wat de kiezer nu precies heeft
gezegd? Het ziet er naar uit dat het maanden kan duren voor
en aleer politiek Den Haag die vraag zal kunnen beantwoor
den. En gedurende al die tijd zal het verschil van inzicht blij
ken over de kernvraag: hebben de kiezers nu wel of niet te
kennen gegeven dat zij een ander beleid willen dan door het
kabinet-Van Agt is gevoerd?
Ja, luidt het onmiddellijke antwoord van PvdA en D'66 ge
zamenlijk, want de regeringscoalitie van CDA en VVD heeft
haar meerderheid verloren. Een zetel minder dan de helft en
verder regeren kan dus niet, zo luiden de democratische
spelregels. Maar de uitleg in het andere kamp is niet minder
plausibel. Is het CDA dan niet de grootste partij geworden?
Heeft dan niet de PvdA, als felste opponent van Van Agt,
maar liefst negen zetels verloren? Is het onjuist daaruit de
conclusie te trekken dat premier Van Agt en de zijnen meer
vertrouwen genieten dan welke andere partij dan ook? Meer
ook dan D'66, de partij die een glorieuze score heeft behaald?
En mag de VVD er zich dan niet op beroemen, dat deze
bondgenoten van het CDA mede hun stempel hebben ge
drukt op het beleid van het kabinet-Van Agt? Het beleid dat
toch kennelijk door de kiezer werd gewaardeerd?
OvER dat alles zal weken, maanden worden nagekaart en
helaas, dat is wat de kiezer heel beslist niet heeft bedoeld. De
onduidelijkheid van de kiezersuitspraak is ook positief te
waarderen. De uitslag van de verkiezingen is namelijk te
zien als een uitnodiging aan de vier grote partijen (die elk op
hun manier de uitslag in winst voor zichzelf hebben ver
taald) om de koppen bij elkaar te steken. Een uitnodiging om
samen een inbreng te hebben in een vast omlijnd program
dat Nederland weer uit het moeras kan halen. Een goed plan
om onze economie weer op te peppen en zo de werkloosheid
terug te dringen. Om woningzoekenden een dak boven het
hoofd te geven. Een wijs plan voor onze energievoorziening
en een leefbaar milieu. Een plan ook om mee te bouwen aan
vrede en veiligheid in de wereld.
De vraag van de kiezer is om dat te doen in gezamenlijk
overleg, zonder allerlei stokpaardjes te berijden en zonder
bang te zijn voor persoonlijk prestigeverlies. Zonder ook het
geharrewar en gekissebis dat al zo dikwijls is vertoond. Zó
klinkt ons, tenzij we het verkeerd hebben verstaan, de stem
van de kiezer in de oren.
NA REGELING NAMIBIË
VS willen image van
Zuid-Afrika oppoetsen
WASHINGTON De Vere
nigde Staten willen probe
ren een einde te maken aan
het slechte beeld dat in de
wereld bestaat van Zuid-A
frika, als de Zuidafrikaanse
regering meewerkt aan een
„internationaal aanvaardba
re" oplossing van de kwestie
Namibië. Een regeling van
deze kwestie zou voorts ,4n
hoge mate de pogingen ver
gemakkelijken om de Sov
jet-dreiging in Zuidelijk A-
frika te beantwoorden", zo
blijkt uit gisteren gepubli
ceerde werkdocumenten van
het Amerikaanse ministerie
van buitenlandse zaken.
De anti-apartheidsbeweging
„Transafrica" heeft de hand
weten te leggen op de docu
menten, die betrekking heb
ben op besprekingen tussen de
Amerikaanse onderminister
Chester Crocker en de Zuid
afrikaanse minister van bui
tenlandse zaken Roelof Botha.
In de documenten wordt ge
wezen op het gemeenschappe
lijk belang van de twee landen
bij de verdediging van „wel
vaart, veiligheid en stabiliteit
van Zuidelijk Afrika".
Volgens Transafrica kan er nu
geen twijfel meer over bestaan
dat de Verenigde Staten snel
afstevenen op een openlijk
militair verbond met Zuid-
Afrika „waar geen enkele we
zenlijke verandering van de
binnenlandse verdorvenheid
tegenover hoeft te staan".
oJtSCHAU Tweedui-
niet-politieke gevange
zijn in hongerstaking
nan uit protest tegen de
jhte omstandigheden in
|e evangenis te Wroclaw,
zuidwesten van Polen,
onafhankelijke Poolse
K)nd „Solidariteit"
ut de actie van de gede-
■vangenen willen dat het
iel beter en gevarieerder
t. Zij hebben een commis-
•vormd die nu met de au-
iten van het Poolse ge-
eniswezen onderhandelt,
buiten de gevangenissen
t de onvrede met de vol-
vele Polen povere voed-
iorziening in het land.
dariteit" heeft aangekon-
een onderzoek in te zul-
de werkeliike
lelvoorraden van het
vakcentrale ver-
t, dat voedsel doelbewust
achtergehouden om de
tig in Polen te vergro-
ïerichten van deze strek-
werden onlangs door het
ële persbureau PAP ver-
In het stadje Sosnowiec gingen gisteren vijf metaalar
beiders hun tiende dag zonder voedsel in. De honger
stakers eisen vrijlating van politieke gevangenen in Po
len.
CONFLICT NAVO-STRATEGIE
(van onze correspondent Ami van Vree)
KEULEN Evenals bondskanselier Helmut Schmidt twee
weken geleden heeft nu ook minister van buitenlandse za
ken Genscher gedreigd met aftreden als zijn partij, de libe
rale FDP, het zogenaamde NAVOdubbelbesluit (het moder
niseren van de Westerse atoomwapens en het gelijktijdig
onderhandelen met Moskou over een vermindering ervan)
niet meer zou ondersteunen. Op het partijcongres van de
FDP in Keulen, waarvan Genscher voorzitter is, zei hij gis
teravond dat hij zijn politieke toekomst daarmee verbindt
De afgevaardigden stelde hij de vraag: Verwacht u echt dat ik
tegen mijn overtuiging en tegen mijn geweten zou handelen?
Duitsland moet trouw blijven aan zijn verdragsverplichtingen,
anders kan ik de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van
de Bondsrepubliek niet langer dragen.
Genscher voegde daar nog aan toe, dat het initiatief voor weder
zijdse wapenvermindering nu, bij de Sovjet-Unie ligt. „Als het
aan ons ligt vermindert het atoomwapenarsenaal aan beide
kanten tot nul", zo zei de minister.
tDVOORT De Cana-
hotelmagnaat Michael
rdo heeft alle aandelen
^jkocht van zowel de Er
ft tiemaatschappij
ves als van het Zand
de Racecircuit en is
mee de machtigste man
de badplaats geworden.
Hij wil Zandvoort ontwikke
len tot het meest moderne
strandoord van West-Europa
waar ook buiten het seizoen en
bij slecht weer vertier te vin
den is voor elke beurs - met
het accent op gezinsrecreatie.
Zo ligt het in zijn bedoeling
om op het binnenterrein van
het racecircuit een groot luna
park aan te leggen, vergelijk
baar met Amerikaanse pret
parken. Voorwaarde is wel dat
het casino in de badplaats
blijft. Het kampt met ruimte
gebrek en parkeerkrapte en
heeft daarom plannen om te
verhuizen. Grootscheepse uit
breidingen van de twee Bouw-
es-hotels en de aanleg van een
ondergrondse parkeergarage
zijn dan ook mede bedoeld om
het casino voor Zandvoort te
behouden. En de belangrijkste
voorwaarde is dat het racecir
cuit (een grand prix trekt
Burgemeester Machielse staat
positief tegenover de ontwik
kelingsplannen van de Cana
dees „mits het er niet al te
Amerikaans aan toe zal gaan".
Weduwe van Sun Yatsen overleden
PEKING Soong Chingling, de weduwe van de stichter
van de Chinese Republiek, Sun Yatsen, is gisteren in Pe
king aan leukemie overleden. Dit heeft het Chinese persbu
reau Nieuw China bekendgemaakt
Mevrouw Soong, die 90 jaar werd, speelde een grote rol in de
Chinese politiek en werd een week geleden benoemd tot ere
president van de Chinese Volksrepubliek. De aangekondigde
rouwplechtigheden zullen de grootste zijn sinds de dood van
Mao Zedong. Het begrafeniscomité bestaat uit 292 partijleden
onder wie partijvoorzitter Hua Guofeng.
SANERINGSPLAN
GOEDGEKEURD
Bij Hoesch
ontslag voor
8000
werknemers
(van i
correspondent Ami
Vree)
BONN Ruim achtduizend
werknemers van de Hoesch
staalfabrieken in Dortmund
(onderdeel van Estel) zullen
ontslagen worden als gevolg
van een ingrijpende reorga
nisatie in deze stad. De raad/
van commissarissen van
Hoesch heeft gisteren zijn
definitieve goedkeuring ge
geven aan een sanerings
plan, waarin het personeels
bestand te Dortmund met
bijna de helft wordt terugge
bracht
Zowel de ondernemingsraad
als het stadsbestuur van Dort
mund hebben maandenlang
gestreden om de uitvoering
van het saneringsconcept te
voorkomen. Een alternatief,
de bouw van een nieuwe staal
fabriek, ging niet door omdat
de verliezen te Dortmund
ruim 500 min mark in één jaar
de vermogenspositie van
het concern te ver hebben
aangetast. Hoesch wil nu pro
beren om in Dtlsseldorf en
Bonn geld los te krijgen voor
een goede afvloeiingsregeling.
Vissers blij met
12-mijlszóne
ALKMAAR Bijna alle
vissers die in het Deense,
Duitse en Nederlandse wad
dengebied vissen, vinden dat
het gedeeltelijke visverbod
voor de 12-mijlszónes van
België, Nederland, Duits
land en Denemarken een
goede maatregel is.
Dit heeft voorzitter K. Hoek
stra van de Nederlandse Vis
sersbond vanmorgen gezegd
tijdens de jaarvergadering van
zijn organisatie in Alkmaar.
Het verbod geldt de tong- en
scholvangst door schepen gro
ter dan 70 bruto-registerton of
met een motorvermogen gro
ter dan 300 pk.
De overtreders van het visver
bod, aldus Hoekstra, behoren
niet tot de Nederlandse Vis
sersbond.
