ranse communisten
billen meeregeren
Toekomst Helmut Schmidt
ziet er somber uit
CeidócSo
h
Geestelijke uitputting van Rusland gevaarlijk
SOARES ONBETWIST LEIDER
PORTUGESE SOCIALISTEN
Mitterrand wil aantal
edrijven nationaliseren
Washington en
Moskou verrast
door zege Mitterrand
Begin dreigt met
aanval op Syrische
luchtdoelraketten
Nieuwe hongerstaker
•Joordierse gevangenis
'AGINJ
fITENLAND
LEIDSE COURANT
MAANDAG 11 MEI 1981 PAGIN&J
1RIJS Franfois Mitterrand Hij is niet voornemens om de prijzen te be*
1, nu hij president van Frankrijk vriezen behalve daar waar sprake is van
geworden, voor Frankrijk een concurrentie. Hij wil verder wel de btw op
dïkale nieuwe orde instellen en yESS a,fschaffen-
j s„ Op de lijst van de te nationaliseren onderne-
der meer grote sectoren van de mingen staan ITT France, CII-Honeywell-
lustrie, inclusief van de grote Buil, Pichiney-Ugine-Kuhlmann, Sanit-Go-
itenlandse zusterondernemingen, bin, Pont-è-Mousson, Cie Generale d'Eletri-
vité, Rhöne-Poulenc, Thomson-Brandt,
Roussel-Uclaf en Avions Marcel Dassaults.
tionaliseren.
rwacht wordt verder, dat de
ent ook veel hervormingen zal
fiscaal gebied, zoals het instellen
pre-
Verder is er sprake
mogensbelasting op kapitalen groter dan meerderheidsbelang i
i het r
lerhalf miljoen gulden, het verhogen
vennootschapsbelasting
dividenden..
dernemingen zoals Usinor, Sacilor, Creusot
het bevriezen Loire, Matra Peugeot en wellicht ook Mi-
chelin.
Op de Place de la Bastille, het symbool van de Franse Revolutie, vierden aanhangers van
Mitterand diens overwinning op de zittende president, Giscard.
?rvolg van voorpagina)
1RIJS Zonder een meerderheid in
parlement kan de nieuwe regering
chts door middel van decreten rege-
Ingeval de nieuwe Nationale ver-
dering min of meer een weerspiege-
zou worden van de tegenwoordige
een centrum-rechtse meerderheid
eft, zoals dit sedert 1958 het geval,
dit tot een crisis van de Franse po-
ieke instellingen kunnen leiden. De
uatie zou in dat geval vergelijkbaar
met de crississen onder de Vierde
lubliek.
lgens veel waarnemers wordt het zeer
ogelijk geacht dat de kiezers hun
mming van zondag zullen willen „neu-
liseren" door in de komende Kamer-
kiezingen weer wat rechtser te stern-
in. Vooral de houding van de commu-
ten wordt belangrijk genoemd. .Als de
nmunistische eisen tussen nu en deze
merverkiezingen tot wrijving of zelfs
problemen mochten leiden, is het zeer wel
mogelijk dat het karakter van de nieuwe
Assemblee rechts blijft waarmee de voor
waarden voor genoemde institutionele cri
sis geschapen zouden zijn. Maar ook de
vorming van de regering zou al tot pro
blemen kunnen leiden omdat de commu
nisten wier stemmen in beslissénde mate
bijgedragen hebben tot de overwinning
van Mitterrand dan om hun beloning ko
men. Dit is zondagavond trouwens al door
hun leider. Georges Marchais duidelijk
gemaakt. Zij hebben dit overigens al ge
ruime tijd laten doorschemeren. Zij eisen
ministerportefeuilles in het kabinet en
zullen zich vermoedelijk niet tevreden
stellen met die van Visserij en Milieu-be
scherming. Voor de nieuwe president zal
het moeilijk blijken de communisten be
langrijkere ministeriële funkties toe te
kennen.
Men ziet derhalve de eerste we
ken van het presidentschap van Francois
Mitterrand met niet geringe bezorgdheid
tegemoet, mede omdat de -communistische
vakbonden bij wijze van het ontketenen
van stakingen met een politieke stok ach
ter de deur zouden dreigen. In deze at
mosfeer zou het Mitterrand niet meeval
len zich van de eerste taak die zijn keuze
hem opgelegd heeft, .te kwijten, namelijk
het verzoenen van de twee helften van
Frankrijk die als gevolg van het relatief
geringe verschil in stemmen voor de bei
de kandidaten in twee tegengestelde kam
pen verdeeld zijn. Mitterrand heeft nim
mer aangeduid wie hij als eerste minister
zou aanwijzen, maar op een vraag of Mi
chel Rocard geen geschikte figuur zou
zijn, heeft hij geantwoord dat dit geen
slecht idee was. Rocard vertegenwoordigt
meer de moderne, sociaal-democratische
tendens van de socialistische partij en had
in oktober zijn kandidatuur voor die van
Mitterrand gesteld. Kort daarna stelde
deze laatste evenwel de zijne waarop Ro
card zich terugtrok, hetgeen velen destijds
betreurden.
DEN HAAG Zowel Washington als Moskou blijken ver
rast te zijn door de overwinning van de socialist Francois
Mitterrand. In Washington toonde men zich duidelijk be
zorgd en duurde het uren voordat er een officiële reactie
was op de overwinning van Mitterrand. De regering-Rea-
gan had van te voren geweigerd zich uit te spreken voor
een van beide kandidaten, maar het was duidelijk dat zij
graag Giscard had zien winnen. Vanmorgen vroeg pas
werd door Reagan een gelukstelegram verzonden aan Mit
terrand.
In Moskou, waar de Russische leiders zich duidelijk had
den uitgesproken voor herverkiezing van Giscard, gaf het
persbureau Tass de overwinning van de socialist- zonder
enige reactie of commentaar van de leiders in het Kremlin
door.
De NAVO in Brussel zei te verwachten dat Frankrijk on
der Mitterrand een loyaal lid van het Atlantisch bondge
nootschap zal blijven. Men verwachtte daar ook een meer
Atlantische houding van Mitterrand maar men vroeg zich
tegelijkertijd af of Mitterrand niet „gegijzeld zal worden
door de communisten".
De Westduitse bondskanselier Helmut Schmidt en de En
gelse premier Thatcher wensten Mitterrand geluk en suc-
Socialistische voormannen toonden zich alom verheugd
over de overwinning van Mitterrand. In een reactie ver
klaarde PvdA-leider Den Uyl dat de overwinning van Mit
terrand „een grote dag, een grote gebeurtenis" te vinden.
In een verklaring van de PVdA werd verder gezegd dat de
overwinning van Mitterrand van groot belang is in tijden
van crisis ep opkomend conservatisme. In Spanje felici
teerde links zichzelf met de verkiezing van de Franse so
cialist.
[AIG
!W YORK De Amerikaanse minister
buitenlandse zaken Alexander Haig
zaterdag gewaarschuwd voor de gees-
verzwakking van de Sovjet-Unie.
Haig kan de uitputting van het
imunistische systeem het Kremlin ge-
rlijk maken.
ig heeft dit gezegd tijdens een toespraak voor
studenten van de Syracuse-universiteit in New
York. Hij somde een aantal „afschrikwekkende
problemen" op waarmee Moskou te maken
heeft, zoals de vijandschap van China, de ont
wikkelingen in Polen, het economisch feilen en
de „ideologische sterliteit". Volgens Haig kan
echter een staat die zo machtig en eerzuchtig is
als Rusland gevaarlijk worden omdat de kern
van het systeem bedreigd wordt.
Sovjet-leider Brezjnev heeft zaterdag in Kiev
opnieuw gepleit voor een open dialoog met de
Verenigde Staten, „waar en met welke agenda
dan ook". Volgens Brezjnev kan zijn land ech
ter snel en doeltreffend antwoorden op uitda
gingen van het Westen. De toon van de rede
van de Russische partijleider was positief, ver
geleken met de aanvallen op de VS en hun
bondgenoten na de NAVO-bijeenkomst in
Rome. Westerse diplomaten verwachten dan
ook dat Rusland deel zal nemen aan de onder
handelingen over beperking van het aantal
kernraketten, ondanks het NAVO-besluit om
enkele honderden kernraketten meer in Euro
pa te stationeren.
Twijfelachtige zege
De wil tot verandering bij de Fransen is in de gisteren ge
houden presidentsverkiezingen net iets sterker gebleken dan
de gehechtheid om het beleid van Giscard d'Estaing voort te
zetten. De verkiezing van de socialist Mitterrand betekent,
het is al vaker betoogd, niet slechts dat er een regering van
een andere signatuur zal aantreden. Integendeel, de nieuwe
president wil een programma doorvoeren, dat haaks staat op
het beleid van zijn voorganger en dat onder meer zal bestaan
uit nationalisaties en aanzienlijke verkorting van de werktijd
voor alle werknemers.
Maar afgezien of een dergelijk program op louter econo
mische overwegingen haalbaar is, voor de uitvoering ervan
is Mitterrand aangewezen op een links parlement. Indien dit
bij nieuw uit te schrijven verkiezingen al gevormd kan wor
den, dan is de meest complicerende factor daarbij de rol van
de communisten, die met hun plotselinge eenzijdige verbre
king van de zogenaamde Linkse Unie in 1977 bewezen heb
ben geen betrouwbare parners te zijn. De (hoge) eisen die de
communisten nu stellen aan medewerking versterkt dit wan
trouwen slechts.
Al met al heeft de socialist Mitterrand met zijn verkiezing
van gisteren een belangrijk punt gescoord, maar de vraag is
of hij ooit echt een politiek van verandering zal kunnen
doorvoeren. Geen wonder dat nu bij velen opnieuw het poli
tiek versplinterde beeld opdoemt van de Vierde Republiek
met zijn vele wisselende meerderheden, die in 1958 in chaos
ten onderging. Maar misschien is dat beeld te somber ge
schetst en verdient een zo'n ervaren en hervormingsgezind
politicus als Mitterrand, die de Vierde Republiek in elf kabi
netten heeft gediend, de gunst van de twijfel. Toch kan dat
niet verhinderen dat de twijfel blijft overheersen.
JERUZALEM Premier Begin van Israël heeft gisteren
weer gedreigd met militaire maatregelen, als Syrië de sta
tus quo in Libanon niet herstelt en zijn (Russische) lucht-
doelraketten niet uit dat land terughaalt.
Op het verkiezingscongres van het regerende Likoedblok in Je
ruzalem zei Begin, een dag voor aankomst van de Amerikaanse
onderhandelaar Philip Habib: „Als Syrië na de veelomvattende
diplomatieke bemoeiingen zijn raketten niet uit Libanon terug
trekt, dan zal onze luchtmacht een passend bevel ontvangen. De
Syriërs weten dat, als wij onze piloten in actie brengen, dit ook
resultaten zal hebben".
In Israëlische regeringskringen is met uiterst skeptisch over de
kansen op succes van Habibs missie om de crisis rond Libanon,
te bezweren.
Syrië heeft van zijn kant een veelomvattend plan opgesteld voor
de strategie bij een eventuele confrontatie met Israël.
Intussen heeft Begin op het reeds genoemde Likoedcongres ook
opnieuw vinnig uitgehaald naar bondskanselier Schmidt van
West-Duitsland. Hij zei met name dat „Schmidt niet het recht
had om zelfbeschikking voor de Palestijnen te willen". Hij zei
dan ook, dat hij niet van zins was om ook maar één woord terug
te nemen van de aanvallen, die hij op Schmidt gedaan had, Be
gin waarschuwde de neonazi's in West-Duitsland, die Israëlische
functionarissen bedreigen. „Als ook maar één jood een haar
wordt gekrenkt, is het mogelijk dat wij jullie, net als Eichmann,
te pakken krijgen", aldus Begin.
ELF AST In de Maze-gevangenis in het Noordierse Bel-'
st is de IRA-gevangene Joe McDonnel (30) in hongersta-
ng gegaan. McDonnel, die in 1977 samen met Sands werd
roordeeld tot veertien jaar gevangenisstraf wegens verbo-
wapenbezit, neemt hiermee de actie van Bobby Sands
ancis Hughes, de IRA-gevangene die aan de 58e dag van zijn
ngerstaking is begonnen, heeft gisteren in de Maze-gevange-
het Sacrament der Stervenden ontvangen,
e Britse soldaten zijn zaterdagnacht gewond geraakt bij een
nval van de IRA op een politiekazerne in Fermanagh-Monag-
in, vlak bij de grens met de Ierse republiek. Het was voor de
'eede achtereenvolgende keer dat het verboden Ierse republi-
inse leger met zelfgemaakte mortieren beschietingen uitvoer-
Vrijdag raakten ook al twee militairen gewond.
IRA-sympathlsanten heb
ben zaterdag In Belfast ge
demonstreerd. Zij droegen
zwarte vlaggen ter herden
king van Bobby Sands en
portretten van hongersta
ker Francis Hughes.
Soltzjenitsin"
lag in Polen
ARSCHAU Een onaf-
rikelijke uitgever heeft
iteren aan de Universiteit
n Warschau een tentoon-
:lling geopend van voor-
en verboden boeken,
taronder George Orwells
•84" en de werken van de
issische dissident Alexan-
Soltzjenitsin.
Poolse autoriteiten hebben
Jgever Chojecki toestem-
'ng gegeven voor de ten-
onstelling die een week gaat
'ren, en voor zijn plan de
rder verboden boeken te
an verkopen.
/n jaar geleden werd de uit-
'Tver nog gevangengehouden
?gens het onafhankelijk pu
reren van boeken. Het
>lse parlement buigt zich op
ogenblik over een wetswij-
S'ng die de censuur moet
^rsoepelen.
Drie
ETA-leden
doodgeschoten
MADRID De Spaanse po
litie heeft tijdens een vuur
gevecht in de Zuidspaanse
stad Almeria drie mannen
doodgeschoten, die lid zou
den zijn van de Baskische
afscheidingsbeweging ETA.
Eerder in het weekeinde wa
ren even ten zuiden van Ma
drid drie leden aangehouden
van de terroristische organisa
tie Grapo. Zij worden beschul
digd van de moord, verleden
week maandag, op generaal
Andreas Gonzalez de Suso en
een politieagent. In Basken
land werden meer dan zestig
mensen aangehouden, voorna
melijk militante leden van de
Baskische partii. Tegen de
aanhouding is scnerp geprotes
teerd.
Grote gift
Mohammed Ali
voor onderzoek
kindermoorden
Atlanta
ATLANTA De ex-wereld
kampioen boksen zwaarge
wicht Mohammed Ali heeft
zaterdagavond meegedeeld
dat hij een gift van 400.000
dollar heeft gestort in het
fonds in Atlanta in de Ame:
rikaanse staat Georgia
waaruit het onderzoek naar
de moorden op 26 zwarte
kinderen wordt bekostigd.
Het is de grootste individue
le gift die aan het fonds is
gedaan.
Atlanta kan nu een beloning
van een half miljoen dollar in
het vooruitzicht stellen van
degene die aanwijzingen kan
verschaffen die tot aanhou
ding van de dader(s) leiden.
Mohammed Ali zei op een
persconferentie dat het be
schamend was dat de Ameri
kaanse zwarten slechts 100.000
dollar bijeen hadden weten te
brengen voor het pakken van
de moord.enaar van hun kin
deren.
LISSABON Mario Soares is na een
stormachtig partijcongres van twee da
gen terug als de onbetwiste leider van
de Portugese socialisten. Het congres
heeft hem in feite tot 1983 de wije
hand gegeven, een positie die hij de ko
mende tijd kan gebruiken om tot een
akkoord te komen met de centrum
rechtse regering over het terugdringen
van de militairen uit de Portugese poli
tiek.
De sterk vergrote bevoegdheden die het
congres zaterdagavond Soares verleende,
komen er in grote lijnen op neer dat geen
enkel partijorgaan, behalve het congres
zelf, zijn daden zal controleren. Het vol
gende partijcongres zal niet voor 1983
worden gehouden. Deze gang van zaken
heeft de kansen van Portugals grootste
oppositiepartij vergroot om met de rege
ring snel tot overeenstemming te komen
over een dit jaar te verwezenlijken grond
wetsherziening. Soares, zelf oud-premier,
maakte het congres vrijdag duidelijk dat
hij het van essentieel belang acht om in
het parlement eenstemmigheid te berei
ken over een wijziging van de grondwet,
die in 1976 is opgesteld en de militairen
het recht geeft om hun veto uit te spreken
over wetsvoorstellen. De regering, ge
vormd door de partijen van de Democrati
sche Alliantie, en Soares willen onder
meer Portugals Militaire Raad van de Re
volutie afschaffen, de grondwet zuiveren
van revolutionaire taal en de macht van
de president beknotten.
Soares moet nog wel de socialistische par
lementsleden, onder wie veel van zijn te
genstanders, overtuigen, maar het congres
heeft dat bij voorbaat al zeer voor hem
vergemakkelijkt door te bepalen dat hij
de politiek van de partij mag opleggen aan
de parlementsfractie. Voor een grond
wetsherziening is een twee-derde meer
derheid nodig, en dat is de reden waarom
de regerende Democratische Alliantie de
socialistische stemmen niet missen kan.
Geheimzinnige ziekte
in Spanje kost vier
mensenlevens
MADRID In het gebied
rond Madrid zijn 65 mensen
met een geheimzinnige, op
longontsteking lijkende ziekte
in ziekenhuizen opgenomen,
zo hebben gezondheidsfunctio^
narissen gisteren meegedeeld.
Sinds de kwaal negen dagen
geleden voor het eerst werd
gesignaleerd, zijn vier patiënt-
ten, drie kinderen en een vol
wassene, overleden. De Spaan
se staatssecretaris van volksge
zondheid verklaarde dat het
nog te vroeg is om te kunnen
vaststellen of het gaat om de
„veteranenziekte", zo ge
noemd nadat in 1976 29 deel
nemers aan een congres van.
het Amerikaanse legioen
eraan waren bezweken.
NA DE VERKIEZINGEN IN WEST-BERLIJN
Op deze manier waarschuwden de
„Alternatieven" voor en tijdens de
parlementsverkiezingen in West-
Berlijn, de kiezers voor de leiders
van de grote partijen: Hans-Jochen
Vogel (SPD) en Richard von Wei-
zsacker (CDU).
(Van onze correspondent Ami van Vree)
BONN Voor Helmut Schmidt moet
de avond van de tiende mei 1981 een
zeer sombere rijn geweest Niet alleen
heeft, hij zijn belangrijkste vriend in
de internationale politiek Giscard
d'Estaing verloren met wie hij inten
sief samenwerkte, wekelijks telefo
neerde en gemeenschappelijk uiterst
belangrijke ontwikkelingen op het
wereldtoneel in gang heeft gezet bo
vendien verloor zijn partij in Berlijn
zoveel stemmen dat men rustig van
een fiasco kan spreken.
Weliswaar was zijn steun en toeverlaat Hans
Jochem Vogel er de laatste maanden in ge
slaagd om als burgemeester van de voormalige
rijkshoofdstad een absoluut debacle te verhin
deren, de uitslag was echter zodanig dat de
Bondskanselier het ergste voor zijn - toch al
wankelende regeringscoalitie moet vrezen.
Wat zondag in Berlijn is gebeurd, is het beste te
verduidelijken met een blik in het verleden. In
1950 bij het begin van een nieuwe aanloop tot
democratie, begon daar de CDU met een aan
hang van ongeveer 25 procent. De FDP trok
eenvijfde van de stemmen tot zich, terwijl de
SPD een superieure positie innam met de steun
van ongeveer de helft van de bevolking. Het
sociaal-democratische bolwerk brokkelde ech
ter geleidelijk steeds verder af. Nadat de CDU
er in 1975 in was geslaagd om voor het eerst de
grootste partij te worden (welke trend zich in
1979 voortzette) heeft zij nu biina dezelfde posi
tie verworven die de SPD vlak na de oorlog
had. De FDP is al blij dat zij het vege lijf heeft
weten te redden.
Men zou er verkeerd aan doen de uitslag
de verkiezingen in Berlijn alleen uit een natio
naal Duits gezichtspunt te beschouwen. Gebro
ken ruiten op de Kurfürstendamm, de krakers
en de rellen, en pm niet te vergeten de politie
ke schandalen die zich in het recente verleden
hebben afgespeeld, zijn er in eerste instatie de
oorzaak van dat vooral oudere, traditionele
SPD-kiezers zich van hun partij hebben afge
wend.
Maar Berlijn is ook altijd een brandpunt ge
weest van ontwikkelingen die zich elders pas
later manifesteerden. En in zoverre moet de
stembusuitslag van afgelopen zondag voor de
regenten in Bonn een teken aan de wand zijn.
Daarbij gaat het nog niet eens zozeer om de
winst van de CDU, 5 zal deze in Bonn met de
grootste aandacht worden bekeken. In eerste
instantie denkt men daar natuurlijk vooral aan
het behoud van de macht en dat is door de re
sultaten in Berlijn tamelijk aan het wankelen
gebracht. Nee, wat Bonn eigenlijk het meest
zorgen zou moeten baren, is dat in Berlijn bijna
8 procent van de kiezers zich walgend heeft af
gewend van wat de grote drie partijen dagelijks
prediken. Daarbij gaat het nog niet eens om
„alternatieven" zoals de vierde partij zich
noemt. Die bestaat voornamelijk uit midden
groepen in de verzorgende en onderwijssector.
De wérkelijke alternatieve jongeren gaan hele
maal niet meer naar de stembus. Die hebben
zich allang van de politiek afgewend. Voor de
SPD - de enige partij die daartoe in staat is - zal
het de belangrijkste opgave zijn om de jeugd die
niet meer in politiek gelooft van het tegendeel
te overtuigen.
