i
lisschoppen mogen van Vaticanum II
néér dan „Rome" nu toestaat
Spanjes
democratie
rand
aan
van
de afgrond
Onzekerheid duurt tot op het laatst
Giscard slaagde er
niet in een
nieuwe meerderheid
op te bouwen
Korte metten
n
W, r
ir
EEN KNAPPE ECONOOM, EEN KUNDIG
POLITICUS, MAAR..
kerk
wereld
[TENLAND
LEIDSE COURANT/.
ZATERDAG 9 MEI 1981 PAGINA 7
(Van onze correspondent Jan Drummen)
iRIJS Een paar maanden geleden leek de zege van
card d'Estaing in de Franse presidentsverkiezingen
strekt zeker; deze week was het merendeel van de
insen ervan overtuigd dat Mitterrand de volgende
sident zou zijn. Thans, aan de vooravond van de
schap|tede stemronde, staat alles weer op losse schroeven
geen mens kan met enige mate van zekerheid voor
dien wie zondagavond de overwinning behaalt. In-
is sen heeft de kiescampagne gisteren, de laatste dag
w arop campagne mocht worden gevoerd, een scherpe
nding genomen. Mitterrand is bijzonder agressief ge-
ln rden en er wordt gezegd dat hij zijn koelbloedigheid
i loren heeft.
tterrand heeft Giscard er namelijk van beschuldigd
oalf leugens over zijn programma verspreid te heb-
n, waaronder verhoging van de belastingen. Volgens
ibyrint
:is vai
advies)!
de socialistische kandidaat heeft Giscard hem in de rug
geschoten „hetgeen zijn specialiteit is", zoals hij daar
aan toevoegde. De verscherping van de campagne is
klaarblijkelijk het gevolg van de nek-aan-nek-race die
de laatste ronde beloofd te worden. Alles, zelfs het zoge
naamde slaan beneden de gordel, wordt gedaan om en
kele duizenden stemmen te winnen want het is duide
lijk dat uiteindelijk een zege een affaire van enkele
tienduizenden of honderdduizenden stemmen zal zijn
zoals dat ook al in 1974 het geval was. Deze beslissende
stemmen zullen vermoedelijk komen van de weifelaars
die het bij de eerste ronde lieten afweten en eveneens
van de Franse overzeese departementen en gebiedsde
len. En in deze optiek leken gisteren de kansen met
alle voorzichtigheid en met de grootste reserves gezegd,
een schakerinkje gunstiger voor Giscard dan voor Mit
terrand.
>.v.
lis
N HAAG PARIJS Er is zondag
istaande, wanneer de tweede ronde
atsvindt van de Franse presidentsver-
zingen, een grote kans dat president
card d'Estaing het aflegt tegen zijn so
listische tegenstander Francois Mitter-
id. Opiniepeilingen wijzen dit uit, ook
het niet denkbeeldig dat de traditio-
[e angst voor links alsnog zijn werk zal
in ten gunste van Giscard. Maar aange-
9 de communistische partij bij de eer-
ronde flink verloren heeft, is zij niet
|tr in staat een stempel te drukken op
door Mitterrand te vormen regering.
dat werkt dus in het nadeel van Gis-
I, die voortdurend heeft gehamerd op
verlies aan vertrouwen en prestige
oneer communisten in de Franse rege-
komen.
>erend voor de lange aanloop van deze
rkiezingen, is het feit dat het beleid van
icard in de verkiezingscampagne rela-
weinig aandacht heeft gekregen. Des
meer zijn onderwerp van debat geweest
eigengereide optreden van Giscard en,
oral, het schandaal rond de diamanten
hij kreeg van de Centraalafrikaanse
tator Bokassa.
:h ziet die balans van zeven jaar president-
ap er niet onredelijk uit, zeker wanneer
n ze vergelijkt met de stand van zaken in
lere Europese landen op dit moment,
nkrijk kent, dankzij het beleid van Gis-
I, in een periode van algemene depressie
opvallend sterke economische groei (van
drie procent in het afgelopen jaar), veel
iger dan de meeste buurlanden,
werkloosheid is ook in Frankrijk groot
j procent), maar lang zo omvangrijk niet
in de meeste EG-landen, waaronder De-
irken, Engeland, België en Ierland; de
ingsbalans is positief, de 'stabiliteit van
franc is in de afgelopen zeven jaar groot
[iveest.
lake de energie heeft het land, mede door
[bouw van een aantal kerncentrales een
Ihankelijkheid bereikt die andere landen
ht mogen benijden.
1 de verzorging van zieken en ouden van
igen, lange tijd op uiterst anachronische
ie .geregeld, zijn onder het bewind van
lard belangrijke verbeteringen aange-
hcht. Voor handarbeiders ging het pensioen
[Vanaf hun zestigste jaar.
Ihet terrein van de buitenlandse politiek
Ven de Fransen zich over het optreden
i Giscard niet te schamen. Voor het eerst
[de oorlog was er een Franse president die
h onomwonden voor Europa uitsprak, zon-
r evenwel de eigenzinnige rol die de Fran-
zich op het terrein van de buitenlandse
Utiek menen te moeten veroorloven, op te
[ven. Integendeel, Giscard heeft deze rol
verve gespeeld. Men denke daarbij aan
franse houding inzake het Midden-Oosten
de Camp David-akkoorden, die positiever
[nel voor de Arabieren dan voor Israël. Of
ranse politiek tegenover de door Afgha-
i geïsoleerde Sovjet-Unie, voor wie Gis-
d een overigens lang niet voor iedereen
"*uigende bemiddelaarsrol vervulde.
ehts
t uitzondering wellicht van zijn optreden
het terrein van de buitenlandse politiek,
;en veel Fransen geen oog te hebben voor
Giscard d'Estaing en Mitterrand met elkaar in debat
Giscards prestaties op het gebied van met
name de economie. Indien de Fransen die
Giscards beleid in dit opzicht laken, met de
buurlanden een vergelijking konden trekken,
zou hen dat misschien opvallen, maar helaas,
de Fransen staan er juist om bekend weinig
interesse te hebben voor wat er in hun naaste
buurlanden omgaat.
Wat hen veel meer bezig houdt, en uiteraard
vooral diegenen die traditioneel links stem
men, is het feit dat hun samenleving nu al
drieëntwintig jaar vanaf 1958, toen De
Gaulle de macht greep beheerst wordt
door rechts. De invloed van de machthebbers
en uitsluiting van degenen die anders denken
is er op alle mogelijke terreinen veel sterker
dan bijvoorbeeld in een land als Nederland.
Toen De Gaulle in 1958 aan het bewind
kwam, leek hij er mede door zijn prominente
rol tijdens de oorlog er in te kunnen slagen
traditionele scheidslijnen tussen links en
rechts te laten vervagen. Nog altijd is er in
Frankrijk een groep, niet spectaculair van
omvang weliswaar, die er zich op beroept én
links én aanhanger van de Gaulle te zijn.
Maar De Gaulle slaagde er niet echt in de tra
ditionele barrière tussen rechts en links te
doorbreken.
Toen Giscard in 1974 als president aantrad,
wilde hij uitdrukkelijk niet voor rechts door
gaan. Net als De Gaulle heeft hij bepaalde de
len van rechts en links in een nieuwe meer
derheid willen verenigen. Met succes deed hij
een beroep op de Radicalen (linksgeoriënteer
de liberalen). In het eerste kabinet onder lei
ding van de gaullist Chirac zaten mensen als
Jean-Jacques Schreiber en de vooraanstaan
de journaliste Frangoise Giroud. Maar het
duurde maar even of zij verlieten het kabinet
weer, net als trouwens Chirac. Dat wordt, be
halve aan het verschil in politieke visie, ge
weten aan het feit dat Giscard, ondanks zijn
vele talenten, er niet in slaagt mensen van
verschillende opvatting onder zijn leiding tot
een hecht team te verenigen. Het is opvallend
hoeveel mensen die tot zijn directe politieke
entourage hebben behoord, meenden zich bij
de eerste ronde als kandidaat tegenover hem
te moeten opstellen. Zo Chirac, maar ook Ma
rie-France Garaud en Michel Debré, beiden
gaullisten van het eerste uur, namen het te
gen hem op.
Giscard solist
Giscard lijkt duidelijk een solist en dat
strookt met het beeld dat de linkse opiniëren
de pers met grote regelmaat de laatste tijd
van hem heeft willen oproepen: dat van een
koning, die souverein oordeelt over de meest
uiteenlopende zaken. Inderdaad lijken 's
mans kwaliteiten, nog afgezien van de grote
grondwettelijke macht die de Franse presi
dent heeft, het hem mogelijk te maken zeer
veel zaken met gemak te kunnen afhandelen.
Wie het flitsende steekspel heeft aanhoord
dat hij dinsdagavond met zijn tegenstander
Mitterrand voor de Franse televisie voerde,
kon zich overtuigen, niet alleen van zijn
scherpe intelligentie en fabelachtig geheugen,
maar ook van zijn grote parate kennis op het
gebied van de economie, de belastingen en de
buitenlandse politiek. Maar ook was duidelijk
hoe hautain hij was. Ruim twee uur lang ver
oorloofde hij het zich, hoewel de kansen op
voortzetting van zijn presidentschap ernstig
zijn bedreigd, zijn tegenstander de les te lezen
en al die tijd zelfs geen zweem van twijfel te
vertonen.
Het briljante overheerste, maar wat pijnlijk
ontbrak waren sociale accenten, die hem ook
voor traditioneel links aanvaardbaar zouden
kunnen maken.
Ondanks zijn successen op het gebied van de
binnenlandse politiek, is Giscard er niet in
geslaagd een nieuwe meerderheid op te bou
wen op basis waarvan hij nu verder zou kun
nen regeren. In dat opzicht heeft hij waar
schijnlijk het meest gefaald. Het is een echec
dat, ook wanneer hij het zondag alsnog redt,
hem in zijn tweede termijn ernstig parten zal
blijven spelen.
Ontdaan van het roepingbewuste en het vi
sionaire ideaal dat De Gaulle en, in mindere
mate Pompidou, nastreefde, blijft van Gis
card slechts het beeld overheersen van een
uiterst voortvarend politicus, die grote delen
van het volk koud laat, en die er zelf ook dui
delijk blijk van geeft geen boodschap te heb
ben aan de ideeën van de gemiddelde Franse
kiezer.
Mitterrand
Wat Giscard mist, is daarentegen bijna type
rend voor Mitterrand. Deze wordt geroemd
als een goed teamleider, is veel minder arro
gant, komt gematigd en sympathiek over en
heeft een boodschap over te dragen die hij
aan het eind van het debat van afgelopen
dinsdag aldus samenvatte: „Ik zou er toe wil
len bijdragen dat in een land als Frankrijk
een beetje meer gelijkheid komt. Dat men be
ter leert samen te leven in een meer ontwik
kelde en harmonieuze samenleving. Dat is al
les wat ik nastreef."
Ten aanzien van de middelen, die Mitterrand
hanteert om dat doel te bereiken zij wer
den in het tv-debat vanwege hun afschrik
kende werking bij een deel van de Franse
kiezers dan ook zo min mogelijk genoemd,
waaronder nationalisaties kan men zijn
ernstige twijfels hebben. Tenslotte zal Mitter
rand bij eventuele verkiezing, ook al zei hij
dat niet te willen, verder moeten rijden „met
de auto die U (Giscard) in de berm achter
liet". De economische realiteit waarvoor Mit
terrand komt te staan zal niet veranderen en
alleen met behulp van een realistische, niet
van een idealistische, inschatting valt er wat
te verbeteren voor de groepen die Mitterrand
vertegenwoordigt. Indien de socialistische
kandidaat wordt gekozen, staan er voor
Frankrijk enerverende tijden in het vooruit
zicht. Voor het eerst na de oorlog lijkt er in
Frankrijk een meerderheid te zijn die zin
heeft in het socialistische experiment.
PAUL VAN VELTHOVEN
ROF. DR. J. KERKHOFS S.J.:
BESWIJK - Dr. J. Kerkhofs s.j.,
recteur van het internationaal
stituut voor sociaal-kerkelijk
derzoek „Pro Mundi Vita" in
nssel, vindt dat de Nederlandse
(schoppen moediger dienen
ort te gaan op de weg, die het
reede Vaticaanse Concilie is in
slagen. Naar zijn mening mo-
n zij veel meer dan Rome op het
enblik toestaat
Kerkhofs zei dit op de bezin-
ïgsdag, die bisschop Bluyssen van
n Bosch en zijn naaste medewer-
rs hielden in Heeswijk. Zij bezon-
n zich daar op de vraag wat het
lende aantal priesters, de minder
[^zelfsprekende kerkbe trok ken-
id van de katholieken in het bis-
ró en de groeiende betekenis van
persoonlijke geloofskeuze voor
het beleid in het bisdom betekenen.
Op basis van zijn internationale on
derzoekingen bevestigde ook dr.
Kerkhofs, dat christen-zijn in de
naaste toekomst veel meer een keuze
van de mensen zal zijn. Hij pleitte
daarom voor kleine groepen in de"
kerk, waar men elkaar kent. Hij
noemt ze „kernen van hoop". Daar
vindt men steun bij elkaar als vrien
den in het geloof.
In de kerk is volgens dr. Kerkhofs
een „sacrament van de vriendschap"
nodig. In die kleine groepen zouden
de katholieken zich veel meer met
de problemen van de werelji moeten
bezighouden en dan laten zien welke
christelijke waarden van betekenis
zijn. Prof. Kerkhofs denkt hierbij
aan groepen van werknemers en
werkgevers, van jongeren en van
mensen, die actief zijn voor vrede,
milieu, enz. Er is volgens hem be
hoefte aan heelheid in een wereld,
die chaotisch overkomt.
De tijd dat alleen de ambtsdragers
verantwoordelijkheid droegen, is
voorbij. Dr. Kerkhofs verklaarde dat
de leken veel meer echte verant
woordelijkheid moeten krijgen, ook
al is men dat in de kerk eeuwenlang
niet meer gewend geweest. Dit geldt
met name ook voor de vrouw in de
kerk. Voor het eerst kunnen ook
vrouwen echt aan bod komen, omdat
zij b.v. theologie kunnen studeren.
Volgens prof. Kerkhofs kunnen
vrouwen nu ook de eindverantwoor
delijkheid in de parochie krijgen.
Hoewel het uitzicht op de priester
wijding nog ontbreekt. De discussie
daarover in de kerk moet doorgaan,
vindt Kerkhofs, net zoals over de
priesterwijding van gehuwde man-
recente pleidooien ervoor door
dinaal Hume van Westminster van
de Italiaanse aartsbisschop Pellegri-
no.
Over het praktische beleid in het
bisdom Den Bosch merkte prof.
Kerkhofs onder meer op, dat dit,
voorzover hem uit de officiële stuk
ken was gebleken, een consequente
uitvoering is van het Tweede Vati
caanse Concilie. Dit beleid biedt vol
gens hem ruimte voor persoonlijke
geloofsverantwoordelijkheid met
respect voor het gezag van bisschop-
Eeei
aan w
bepleitte in verband hiermee voor
een goed functioneren van het deke
naat en voor de pastorale teams,
d.w.z. allemaal leken, die samen de
verantwoordelijkheid vor de paro
chie dragen en waarin een priester
meedraait, zoals hij er nog is.
Het bisdom Den Bosch overweegt
dergelijke teams op te richten. De
bezinningsdag was daaraan en aan
ander beleidsuitgangspunten gewijd.
In de komende tijd zullen zij nader
worden uitgewerkt. Het gaat daarbij
voornamelijk om de visie, die aan de
praktische uitvoering ten grondslag
moet liggen en duidelijk moet wor
den in de richtlijnen voor dekenaten
en parochies. De onderlinge gesprek
ken leverden vele kanttekeningen
op, zo meldt de persdienst van het
Btossche diocees. Het is de bedoeling,
dat bisschop Bluyssen zijn beleids
plannen, zoals bij hem gebruikelijk
is, voorlegt aan de diocesane overle
gorganen.
t motto van de komende
rchentag in de Bondsre-
pliek „Weest niet be
is een „cynische
hting" van de angst
veel mensen. Beter
5 het de Kirchentag als
mee Seven: ..weest
d de atoomdood
_t ons allen". Dit zegt
Darmstadter Kreis,
waarin zich onder meer de
Evangelische studentenge
meenten, de werkgroep
Kerk en Samenleving en
enkele vredesorganisaties
verenigd hebben.
Het motto van de Kirchentag
is bedoeld een mensheid, die
onderweg is, te tonen „waar
zij in een tijd van grote be-
„Motto Kirchentag cynisch"
dreigingen een rustplaats, in
keer en bezinning vindt", al
dus het officiële Kirchentag-
Magasin. Dat te weten, is no
dig om in leven te blijven.
Het symbool van de Kirchen
tag is een bolder met een stuk
touw eromheen. Daarbij
merkt Magasin op: een tehuis,
een haven, een Heimat en
vaste grond onder de voeten
hebben we allen nodig.
De Darmstadter Kreis ziet
hierin berusting tegenover de
actuele vragen. Daarentegen
moeten deze problemen luid
en duidelijk aan de orde wor
den gesteld. De Kirchentag-
opposanten ageren met des te.
meer verbittering tegen het
motto, daar aanvankelijk ge
kozen was voor de tekst uit de
Bergrede: Zalig zijn de vre
destichters.
Tijdens de Kirchentag zullen
de groepen vooral aandacht
vragen voor de bewapenings
problemen. Onder meer
wordt er een forum gehouden1
waaraan deel zullen nemen
bisschop Niemöller, Dorothee
Sölle, oud-burgemeester van
West-Berlijn ds. Albertz, de
schrijfster Luise Rinser en ge
neraal b.d. Bastian. Verder is
een grote demonstratie door
Hamburg gepland.
MADRID De aanwijzingen dat de broze Spaanse de
mocratie in levensgevaar verkeert, hebben zich dit
voorjaar gestaag vermeerderd. De nationale shock die
de mislukte poging tot een staatsgreep van februari te
weeg heeft gebracht, is nog niet verwerkt of heel Span
je spreekt al weer van het gevaar van een tweede coup.
De socialistische leider Felipe Gonzalez weersprak dezer
dagen met klem de sussende taal van premier Leopoldo
Calvo Sotelo en verklaarde dat het gevaar voor de demo
cratie in Spanje geenszins is verdwenen. Spanje's grootste
politieke talent vroeg zich, bijna berustend, af welke vloek
er op zijn land rust, die zijn democratische perioden steeds
zo kort en de dictaturen steeds zo lang laat duren.
Het doet als een duistere samenzwering aan, dat marxisti
sche ETA-terroristen, rechts-radicale gewezen Franco-aan
hangers, verpolitieke militairen, zich aan hun privileges
vastklampende staatsfunctionarissen en industriëlen ids-
mede reactionaire kerkvorsten zich klaarblijkelijk hebben
voorgenomen ook deze nieuwe poging te doen stranden om
Spanje aansluiting te laten vinden bij het moderne Europa.
Veel Spanjaarden zal dat echter een zorg zijn. Tegenover
de weinige werkelijk geëngageerde democraten, staat een
groot aantal Spanjaarden die het niet kan schelen hoe zij
geregeerd worden: hun gaat het alleen om hogere inkom
sten, een auto en een vakantie aan zee. Daarbij komt dat
de jonge Spaanse democraten de pech heeft dat zij vanwe
ge de economische wereldcrisis en grote structurele bin
nenlandse problemen in plaats van welvaart bijna twee
miljoen werklozen en een onafgebroken serie van faillisse
menten produceert.
De geestdrift waarmee de Spanjaarden in 1977 en '78 hun
eerste vrije verkiezingen en liberaal-democratische grond
wet vierden, is sinds lang vervlogen. Een algemeen pessi
misme, ergernis over het politieke bedrijf en een terug
tocht uit het openbare leven zijn ervoor in de plaats getre
den. Vele Spanjaarden lijken hun democratie reeds opge
heven te hebben.
In deze situatie gedijt ultra-rechts, dat in de eerste jaren na
de dood van dictator Francisco Franco nauwelijks serieus
genomen werd en weinig aanhang had (slechts één procent
bij de parlementsverkiezingen van 1979). El Alcazar, het
rechts-radicale blad van oud-strijders, roept onverbloemd
op tot een nieuwe staatsgreep, beschimpt de democratie,
verheerlijkt de officieren (Tejero) die aan de verijdelde
coup van februari hebben meegedaan, en beledigt de de
mocratische politici en zelfs de koning.
Het aantal op muren gekalkte rechtse leuzen neemt toe,
zoals „Weg met de monarchie" of „Vrijheid voor Tejero".
De militaire geheime dienst stelde de regering slechts vier
weken na de mislukte staatsgreep van februari al weer op
de hoogte van nieuwe voorbereidingen op een coup.
Premier Calvo Sotelo reageert geërgerd als de pers van een
„bewaakte democratie" spreekt en de mening verkondigt
dat de samenzweerders van februari ondanks hun falen
toch veel hebben bereikt: namelijk een voortdurend ang
stig rekening houden met de strijdkrachten, die op biina
pijnlijke wijze ontzien worden. Zo vraagt de pers zich af of
de regering wel de moed zal hebben om de militairen van
februari te straffen.
Niettemin legt de Spaanse pers zich, zo valt te vernemen,
zelfcensuur op en maakt lang niet al haar informatie open
baar over de achtergrond van de turbulente gebeurtenissen
in februari. Twee en een halve maand later sijpelde echter
toch mondjesmaat berichten door dat vele burgerlijke kop
stukken bij de coup betrokken waren.
De ETA- en mysterieuze GRAPO-terroristen proberen
hunnerzijds met reeds zeven moorden die zij hebben ge
pleegd in de afgelopen week het leger tot ingrijpen te ver
leiden, omdat men dan een „revolutionaire bevrijdingsoor
log" kan voeren. Vele pessimistische waarnemers vrezen
dat zij niet ver meer van hun doel verwijderd zijn.
De Wereldraad van Kerken heeft voor voedsel- en andere
hulp voor Polen 500.000 dollar (ƒ1,25 miljoen) van haar
ledenkerken gevraagd. Rond de jaarwisseling zijn al zes
vrachtauto's met voedsel en hulpmateriaal naar Polen
gezonden. De Raad van Kerken in Polen heeft nu een
verzoek ingediend voor hulp aan kerkelijke instellingen
als bejaardentehuizen, inrichtingen voor lichamelijk ge
handicapten, zomerkampen en seminaries. In tegenstel
ling tot de leveranties begin dit jaar gaat nu alle hulp
naar de Poolse kerk; toen moest veertig procent worden
afgedragen aan de staat.
De Zuidafrikaanse bisschoppenconferentie heeft de gelovigen
aangeraden niet deel te nemen aan de viering van de Dag
van de Republiek op 30 mei a.s. De katholieke kerk is de op
een na grootste kerk met zwarte aanhang. De bisschoppen
menen dat de meerderheid van hun gelovigen geen reden
heeft om deze dag te vieren, daar ze beroofd zijn van hun
rechten en in hun geboorteland onderdrukt worden.
De Pax Christi Voettochten organiseert deze zomer twee
busreizen naar de oecumenische broederschap van Taizé.
Duizenden jongeren delen in de zomermaanden het leven
van deze groep, dat gekenmerkt wordt door verdieping
en bezinning. Inlichtingen bij het secretariaat van de
voettochten, postbus 444, 2501 AK Den Bosch.
In Afrika werken nog zo'n 1700 Nederlandse missionarissen,
73 zendingswerkers (exclusief hun echtgenotes) die door de
protestantse kerken zijn uitgezonden en 96 (inclusief hun
echtgenotes) die zijn uitgezonden door de zogenaamde ge-
loofszendingen. Dit blijkt uit een overzicht in het zoiuist ver
schenen nieuwe nummer van het kwartaalblad „Wereld en
zending".
In de fraai gerestaureerde Kursaal van het kuurcentrum
in Bad Bentheim (net over de grens bij Oldenzaal) vindt
dinsdag een historische gebeurtenis plaats. Daar verga-
J 1 J gg inerale
nd. De
mgelisch-Altreformierte kerk van Bentheim is name
lijk de samenroepende kerk voor de synode die de ko
mende twee jaar een aantal zittingen zal houden (ge
woon in Lunteren overigens). In de nieuw samengestelde
synode zitten 28 leden die nog niet eerder waren afge
vaardigd. Bij de 73 synodeleden zijn 19 vrouwen.
In 1980 zijn er 211.000 Mormonen bijgekomen, het grootste
aantal tot nog toe binnen een jaar. Volgens het centrale bu
reau van de Mormonen in Salt Lake City ziin nu over de hele
wereld 4,6 miljoen mensen lid van deze geloofsgemeenschap.
I
