COUP IN SPANJE „Allen naar buiten, vrouwen het eerst!" Onze verslaggever Jan Drummen, die deze week in Madrid was, construeert in onderstaand verhaal van minuut tot minuut het feitelijk verloop van de mislukte staatsgreep, die Spanje deze week een vol etmaal in zijn greep hield. Hij gaat ook in op de voornaamste figuren die verantwoordelijk waren voor de mislukte staatsgreep. Intussen begon men zich in het land van een en ander bewust te worden, omdat tienduizenden via radio en televisie de be noemingszitting van Calvo Sotelo tot pre mier gevolgd hadden. Een uur lang ston den de telefoons in Madrid roodgloeiend. Buiten snelden de overvalwagens van de nationale politie op de Cortes af, waar de wagens van de Guardia Civil stonden, waarmee de 250 opstandelingen aange voerd waren. Hun chauffeurs leunden ro kend en onverschillig tegen hun wagens aan en keken met grote ogen naar de toe snellende politie-auto's. Niemand wist wat er precies gaande was, maar binnen enke le minuten was de Carrera de San Jeroni- mo verstopt met overvalwagens en poli tiebussen, terwijl er nieuwe troepen van de Guardia Civil aankwamen die, voor zover men wist, trouw aan de regering waren. De eerste persfotografen en came ramannen die eveneens toegesneld waren, werden hardhandig teruggedreven; er werd een politieversperring opgericht; de straat gonsde van geruchten; er zou ge schoten zijn; iemand zei dat er gewonden waren. Binnen riep kolonel Tejero: „Rustig, rus tig. Als u zich rustig houdt krijgen wij binnen vijftien minuten bevelen van een militaire autoriteit die aangeeft wat er verder gebeuren gaat". Op hetzelfde ogenblik werd koning Juan Carlos in zijn buiten de stad gelegen Zar- zuela-paleis van het gebeuren op de hoog te gesteld. De koning riep meteen zijn naaste medewerkers bij elkaar en vormde een noodcomité dat de gebeurtenissen van minuut tot minuut moest volgen, hetgeen meer theorie dan werkelijkheid bleek. Maar de telefoonverbindingen waren opengebleven en dat zou de ondergang van de opstandelingen worden. In La Zar- zuela was nu duidelijk geworden dat het om een militaire staatsgreep van uiterst rechts ging. De uitlating van Tejero die door iemand naar de buitenwereld door gegeven was, verontrustte het paleis, na melijk: „Wij wachten op bevelen van een militaire autoriteit". Onderwijl belde een ambtenaar van het ministerie van binnenlandse zaken wat aarzelend naar het koninklijk paleis om te zeggen dat hij in de late namiddag een te lefoontje uit Valencia gekregen had, dat hem op dat moment onbelangrijk voorge- komen'was. Op bevel van de kapitein-ge neraal van het derde militaire district wa ren daar tegen vier uur militaire auto's, jeeps en pantserwagens boordevol met benzine gegooid en er was zeer discreet een soort uitgaansverbod voor de troepen uitgevaardigd, terwijl in de kazernes een zekere spanning heerste. Hij, de ambte naar, wist natuurlijk niet, dat er enig ver band bestond met wat er in de Cortes gaande was, maar hij had gedacht enz. enz. In La Zarzuela werd onmiddellijk aan Jaime Milans del Bosch gedacht, de ex treem-rechtse vuurvreter en medestander van Franco, die zich tijdens de oorlog met Hitier gecompromitteerd had, maar die men nog niet had durven af te zetten. Le den van het kabinet van de koning noem den andere namen, maar het waren alleen veronderstellingen. Fascistische hymne Rond de Cortes stonden nu achter de in derhaast opgestelde politiebarricaden een tweeduizend mensen en men kon zich weer wanen in de dagen van de aanslag op admiraal Carrero Blanco, of de dagen die op de dood van Franco volgden, toen Madrid soortgelijke spanningen en cnrust gekend had. Een groep mannen van mid delbare leeftijd was in de Calle del Prado tegenover het Congresgebouw bijeenge- dromd en begon nu de fascistische hymne „Cara al Sol" aan te heffen. Omstanders draaiden hun hoofden naar de zangers; de politiemannen deinden aarzelend van de ene voet op de andere, maar niemand deed iets. Toen kwam de bevestiging uit Valencia; Milans del Bosch had de uitzonderingstoe stand afgekondigd, samenscholingen van meer dan vier personen verboden en de troepen in paraatheid gebracht. Particu lieren telefoneerden naar relaties en vrienden in de hoofdstad, dat pantserwa gens en lichte tanks door de straten be gonnen te patrouilleren en vroegen wat er in Madrid aan het gebeuren was. Milans had nu ook het hele burgerlijk gezag in zijn district aan zich getrokken en had het revolutionaire noodplan „Diana" van kracht verklaard. Maar, slimme vos als hij was, hij hield een achterdeurtje open: deze noodtoestand zal gehandhaafd blijven, zo zei, totdat zijne majesteit de koning of ie dere andere competente autoriteit het te gendeel zou bevelen. Het was dus zo klaar als kristal dat Milans nauw bij het complot betrokken was, voorzover hij niet de aan stichter of zelfs de leider daarvan was. Tejero had inmiddels alle telefoonverbin dingen van het Congresgebouw met de buitenwereld laten afsnijden, maar uit drukkelijk bevel gegeven telefonische op roepen vanuit Valencia naar hem door te teven. Milans was aan de lijn, Tejero was ort maar duidelijk: „Alles in orde gene raal, niets nieuws. Leve Spanje". Dagen later vroeg men zich in Madrid nog af of hij er op dat ogenblik nog zelf in geloofde of de wens de vader van de gedachte was, dan wel of hii lichtzinnig optimistisch was. Vermoedelijk moeten deze vragen alle drie positief beantwoord worden ge zien de bekende geborneerdheid en stijf koppigheid van de kolonel, die de werke lijkheid al vaker gezien had zoals hij ze wenste, hoewel ze totaal anders was. Het noodcomité in La Zarzuela was van de telefoongesprekken op de hoogte ge bracht, vermoedelijk door aftappen van de lijn. Er was nu geen twijfel meer dat Milans del Bosch bij het complot betrok ken was, dat hij daar waarschijnlijk zelfs de leider van was. Uit het Congresgebouw sijpelde op geheimzinnige wijze informa ties en boodschappen naar buiten door. Daarna kwamen er volledige verslagen omdat Tejero allen die geen leden van de regering of het parlement waren, naar buiten liet gaan. Het publiek, de journalis ten en het kamerpersoneel. Om dinsdag tien uur waren alleen de regeringsleden en ongeveer 300 parlementariërs nog bin nen. Men vernam nu ook dat de Guardia Civiles die in het gebouw waren, prak tisch allen tot de afdeling verkeerspolitie van het korps behoorden. Voorts hoorde men dat de fractieleiders door Tejero van het andere personeel gescheiden en naar afzonderlijke vertrekken overgebracht waren, en dat er geen mens gewond was. In het vijftig meter tegenover de Cortes gelegen Palace Hotel werd nu het hoofd kwartier ingericht door de dienst van o- penbare orde en staatsveiligheid, terwijl het hele blok rond het parlement door na tionale politie omsingeld was. Uit La Zar zuela kwam het bericht dat de regionale militaire bevelhebbers (met uitzondering van die van Valencia) de vorst medege deeld hadden dat alles in hun gebied rus tig was en dat zij vastbesloten waren de democratische orde te handhaven. Om vijf voor negen was op koninklijk bevel de generale staf bijeengekomen en deze kondigde aan dat alle maatregelen geno men waren om met alle middelen orde en rust te handhaven en de grondwet te eer biedigen. „Goede nacht" Intussen belde Juan Carlos onophoudelijk met de hoogste militaire en burgerlijke autoriteiten in het land. Tegen de opge wonden en verontruste gouverneur van Catalonië zei hij, deze bij zijn bijnaam noemend: „Rustig, rustig, Jordi, maak je niet druk". Hij belde ook naar Valencia, spak Milans del Bosch met zijn voornaam aan en zei: „Jaime, luister goed. Ik ben niet van zins een anti-constitutionele ope ratie te aanvaarden. Reken er niet op dat ik zal aftreden of zal heengaan of de macht aan een ander zal overdragen. Jai me, ik neem aan dat je dit goed begrepen hebt. Goede nacht". In het Palace Hotel was een speciale con ferentie belegd waaraan* de directeur-ge neraal van de Guardia Civil deelnam, de inspecteur van de nationale politie, de gouverneur van Madrid en een aantal an dere hoge functionarissen en de ruime hal van het Madrileense hotel wemelde van >fficieren, politie-ambtenaren en journa listen. Vandaaruit werd naar de overkant van de straat gebeld, naar de Cortes. Alle onderhandelingspogingen liepen op niets uit. Tejero weigerde toe te geven, tot één met Tejero op niets waren uitgelopen, be sloten de leden van -het inderhaast ge vormde noodcomité de straat over te ste ken en persoonlijk van man tot man met de hardnekkige kolonel te gaan praten. Gedurende zes uren wist niemand waar aan men toe was. Tejero scheen te aarze len, te twijfelen, maar weigerde een mi nuut later de feiten onder ogen te zien. Op last van de koning waren de staatsse cretaris en onderstaatssecretaris op het ministerie van Binnenlandse Zaken bij eengekomen om, gezien de gijzeling van de ministers, het wettelijk gezag te waar borgen. Inderhaast werden plannen be raamd voor een aanval van de militaire politie, maar de gevaren daarvan voor de gijzelaars bleken enorm. Desondanks ging men voort de mogelijkheid daarvan te be studeren. Klokslag vijf uur kwam een parlementai re journalist uit het Cortes-gebouw naar buiten met de voorwaarden voor overga ve van kolonel Tejero. Deze waren lach wekkend. Hij verklaarde zijn actie alleen te staken als het parlement ontbonden verklaard werd en een militaire junta ge vormd werd met het doel het terrorisme uit te roeien. De kolonel bleek ondanks alles nog niets begrepen te hebben en hield dus krankzinnig voet bij stuk. Op enkele minuten na zessen verklaarden zegslieden van het urgentiecomité in het Palace Hotel: „De contacten zijn verbro ken als gevolg van de onverzettelijkheid van Antonio Tejero". Om tien over zes in de morgen van dins dag werden de Guardia Civil-troepen uit de omgeving van het Congresgebouw te ruggetrokken. En alleen de nationale poli tie en de militaire politie en interven tie-eenheden bleven om de orde te hand haven. Vijftig minuten later reden tien jeeps van de militaire politie, die voor de hoofdingang van het Congresgebouw ge staan hadden, een van de binnenplaatsen van het gebouw op, de binnenplaats die de oude van de nieuwe afdeling scheidde. Vier Kamerleden konden tegen zevenen het gebouw verlaten omdat ze onwel ge worden waren of aan zenuwtoevallen le den en werden per ambulancewagens weggebracht. Tejero had ook vijf vrouwe lijke parlementariërs toestemming gege ven het gebouw te verlaten, maar de vrouwen weigerden aanvankelijk heen te gaan, als de mannelijke afgevaardigden niet eveneens vrijgelaten werden. Deze slaagden er uiteindelijk in de vrouwen over te halen hun kans te benutten. Interessant feit Intussen was men in La Zarzuela op een interessant feit opmerkzaam geworden: de vroegere adjudant van de koning en chef van het secretariaat, de tegenwoordige ad junct-chef van de generale staf, Alfonso Armada, had naar het paleis gebeld om de koning aan te bieden naar hem toe te ko men teneinde hem te helpen „de situatie te kanaliseren". Juan Carlos had dit aan bod van de hand gewezen, omdat een en ander hem erg verdacht begon voor te ko men. De feiten bleken de vorst later gelijk te geven. Armada had van ziin vroeger persoonlijke betrekking tot de koning gebruik willen maken om de kroon in de aangelegenheid te betrekken en Juan Carlos had ingezien dat het verschijnen van Armada in het bezette parlementsgebouw na diens be zoek aan het koninklijk paleis een gewel dige indruk zou maken en de hele situatie in het voordeel van desamenzweerders zou kunnen veranderen. Later ook bleek dat Tejero in de Kamer op de komst van Armada wachtte, die zich tot de regering en de parlementsleden zou hebben moe ten richten. De weigering van de koning om hem op het paleis te ontvangen deed Armada in toorn ontsteken en hij luchtte zijn geirriteerdheid jegens het hoofd van de staatsveiligheidsdienst, Francisco Lai- na, die hij vijf punten onder de neus schoof. Deze waren: de koning speelt een dubbelzinnig spel; de koning heeft de kroon in opspraak gebracht door in de ge wapende macht tegenstellingen te schep pen; de koning zou zich afzijdig moeten fiouden; militaire aangelegenheden beho ren door militairen opgelost te worden en uur in de nacht werd nagenoeg onophou- er moet een uitweg gevonden worden, delijk over en weer getelefoneerd; Tejero. Lalna wees hem erop dat dit alles krank- bekend om zijn stijfhoofdigheid, bleef zinnig was en een totaal anti-constitutio- neen zeggen, weigerde te geloven dat het neje manier van denken was, hetgeen tot hele land rustig en trouw aan het wettige een heftige discussie tussen beide leidde, gezag gebleven was. jn de Cortes was intussen 'de spanning De koning had om 11.14 uur zijn korte en plotseling gezakt Tejero was zich einde- energieke toespraak voor radio en televi- hjk ervan bewust geworden dat hij het sie gehouden, waarbij het feit, dat er rond Sp€j verloren had en om kwart voor tien het tv-centrum een potsierlijke verwar- vijftigtal Guardia Civiles op ring heerste, er op beslissende wijze toe slinkse wijze naar buiten te gaan omdat zn bijgedragen had het wettelijk gezag te eindelijk gemerkt hadden dat zij voor een redden. Troepen van de Guardia Civil, die opstandige actie gebruikt waren. Door een naar dit oproepcentrum gezonden waren van de ramen van de Cortes klommen zij. om het te bezetten, wisten niet van wie aangemoedigd door hun kameraden van hun bevelen kwamen. Hun officieren na- de politie op de stoep naar buiten, waar men aan dat zij het plan Diana moesten zjch meewarige schouderklopjes kregen uitvoeren. Diana is de codenaam voor een en vriendelijke woorden zoals: „Arme urgentieplan om het hoofd aan revolutie naieve klootzakken, jullie zijn weer het en omwenteling te bieden. Misschien ech- kind van de rekening geworden. Enfin, ze ter was het tegendeel bedoeld en waren zullen zeker niet te hard voor jullie zijn. de bevelen van de groep van Tejero af- Kom, we moeten jullie nu wegbrengen", komstig. Tejero moest natuurlijk zijn voorwaarden stellen. De autoriteiten verklaren bijna bij In elk geval bleven radio en televisie wer- voorbaat dat al die voorwaarden volko- ken, waardoor de koninklijke boodschap men aanvaardbaar waren. De meest di- de wereld ingezonden werd. Dit en het recte dje natuurlijk onmiddellijk ingewil- feit dat miljoenen deze viahun transistors ]igd kon worden, was dat er geen fotogra- beluisterden, het feit ook dat het konink- en cameramannen de „Overgave*op lijk paleis niet geïsoleerd was door het Kltn filmc yeutAmn va«tlpidph Pr a n™ hun films zouden vastleggen. Er werd nog wat gepraat, de spanning was nu totaal gezakt; de gijzelaars rookten nu sigaretten, hoefden hun handen niet meer voor zich -j j te houden en er hadden zich groepjes ge- vangen van een fascisüsch regime gered^ vormd die bij elkaar stonden te praten. Intussen had de koning Milans del Bosch Leden van de Guard]a Ciil lietI£ hun in Valencia de tekst van zijn toespraak kjes sigaretten rondgaan. per telex doen toekomen, met het Wel gu,ien sfraa]de de zon van de vroege Ma de door deze genomen urgentiemaatrege- drdeense voorjaarsdag. En voelde kolonel en onverwijld in te trekken. Hetgeen Mi- Antonjo Tejcr'0 de M0llna zich eindelijk lans begrijpend dat het spe verloren was. ervaJn dat zi)n „veelne poging deed. In de koninklijke telextekst kwam opsland mlslula en hij v«rde pot- meermalen de uitdrukking voor „Ik be- ,&r|ijkheid un top door uJit w roepen: veel je Terwiü Juan Carlos van Milans AUeJn naar buit£„ de vrouwen het eiste hem per telex een copie te zenden óe vrouwen evenwel hadden op van het bevel de uitzonderingstoestand od z„n eigen a] enkele uren tevoren te heffen-Maar om zeven uur dinsdagoch- - h£( ^uW verlaten Enkelen waren er- tend liet Milans de koning weten dat Teje- was zich over te geven. Trouw Tal van telegrammen die trouw en aan hang betuigden van officiële figuren stroomden van overal in het land naar het Zarzuela-paleis. De energieke toespraak van de koning had alom diepe indruk ge maakt Tegen twee uur in de morgen was de militaire politie rond het congresge bouw aangekomen waarmee de spannin gen tussen de Guardia Civil en de Rijks politie, waarvan de manschappen elkaar als kwade honden stonden aan te kijken, meteen zakte, terwijl de houding van de militaire politie tegenover het publiek en met name jegens de journalisten ook de daar heersende spanning aanmerkelijk deed zakken. Nadat de telefonisch^ onderhandelingen geroepen zou heb ben, maar zij zijn ongetwijfeld het slacht offer geworden van hun eigen verbeel ding. Klokslag 12 op dinsdag 24 februari kwa men allen „op bevel van de regering", zoals Tejero had menen te moeten zeggen, naar buiten. De gijzeling had meer dan ze ventien uur geduurd en het lot van Spanje was gered door de telefoon, het feit dat de samenzweerders (waarvan later bleek dat Armada er het hoofd van was) nagelaten hadden het koninklijk paleis te isoleren en de vastberadenheid en koelbloedigheid van Juan Carlos. Weer twee dagen later bleek, dat hoewel het complot stuntelig in elkaar gezeten had, het wijder vertakt was dan men aanvankelijk gemeend had. Het eindigde tenslotte zoals net begonnen was, op de meest absurde en potsierlijke wijze. JAN DRUMMEN ^DITENLAND an ZoADRID Rond de tijd waarop ikomst Madrilenen even na tweeën rede ii«i tafel gingen, zweefden er en- Bcpa-le vage geruchten door het res- iare kegrant Antigua Casa Sobrine de litief min. Later vernam men dat ook gevolgf Ciriaco en in het restaurant het Palace en bij Hardy ge- rd was dat „er zich een be- zou kunnen voordoen op dag". Bij de nationale poli- en bij de Guardia Civil liepen bepaalde geruchten, maar uid scheen iets volledigs te n. Zelfs niet degenen van de Civil die de mededeling hadden dat zij zich moesten houden omdat zij „algo gordo" (aan iets vets) dienst, |den moeten meewerken. En de metlc(fuchten die even door enkele üTekkijgante restaurants en door poli' et einioofdkwartieren gegaan wa ll waart, bleven geruchten, vage ge- cid tegchten, en drongen niet tot de n ter izrheidsinstanties door. Maar op tandagavond om vijf voor half ke weijen herinnerde een aantal van van l Venen die enkele uren eerder Hardy en Ciriaco geluncht n "oogden, zich opeens dat daar iets aee °prteld was. Om 18.25 uur, terwijl "•stemming over het nieuwe ka- let van formateur Calvo Sotelo het congres begon, stormde een a die burdia Civil met zijn machine- aanieid(tool in de de zittings- lieaany van het Spaanse parlement, liet in Cortes binnen, op de voet ge- 3ma"Wd door een luitenant-kolonel dit korps, in wie velen het ithoofd Antonio Tejero de Mo- ,inHi.a herkenden: een 49-jarige be- le ccpejrde Andaluslaan die in 1978 al teilijkheden gehad had omdat brief t< premier Suarez wilde gijzelen irift diedie zich als bevelhebber van de egt vaniardia Civil (vergelijkbaar met Noord, marechaussee) in Baskenland terwouifcet had tegen het wapperen a de Baskische vlag, hetgeen :rs v00'idrid officieel toegestaan had. j was toen naar zijn geboorte- JJe?T*)ats Malaga overgeplaatst, het- m niet bepaald een promotie t getrokken revolver, zo pathetisch en 1 Atraal, dat een aantal kamerleden, mi jters en journalisten en velen van het I^Bliek elkaar lachend aankeken, omdat ^^™hun te ongeloofwaardig voorkwam, ilom Tejero het spreekgestoelte, zwaai- MH<net zijn pistool en riep: „Niemand be ien, niemand bewegen, allemaal op de ■NDfa gaan liggen!". Door de zij-ingangen omden tientallen leden van de Guar- wordenCivil binnen, de meesten met een ma nepistool in de aanslag. En toen de ka lleden en ministers niet snel genoeg de ll^.velen van Tejero opvolgden, vuurde Inlff sergeant enkele salvo's af; het plafond \>onde later 22 kogelgaten. Gips en j dwarrelden langzaam omlaag, terwijl I Hl frcen °P bijna potsierlijke wiize achter banken kroop en op de grond ging lig- Guardia Civil begon door de zaal te net be^roujjjeren intussen namen anderen, h Vp w'e meesten n'et eens wisten, wat u gaande was, de overige vertrekken en w6rkzjebouwen van het Congres in bezit, ii sommigen, met name de onderoffi- ■en, was verteld dat zij moesten ingrij- .- i omdat terroristen van de Baskische j*"4 .en\ in het parlement ministers en afge- net o'Pydigden wilden gijzelen. Intussen was :haos totaal, maar de automatische ca- i. strekVa's van de televisie bleven filmen, jeen de wereld de kans bood een anse staatsgreep mee te maken. De ra- ^•eporters overtroffen zichzelf en twee f agrafen van het agentschap EFE ver- i r»ar m^den binnen anderhalf uur hun sporen r de World Press Photo-prijs. Nooit te- Is naar tn was immers een staatsgreep, een re- itie, een militaire coup van zo nabij r de media geregistreerd, lire arbVice-premier, luitenant-generaal Gut- rrein vatz Mellado, minister van Defensie, efacilitefog ondanks de bedreiging van de Gu- t4ja Civiles op, en probeerde kolonel r J H lro duidelijk te maken „met deze „2 Inzin op te houden". Maar enkele mili- en grepen hem en probeerden hem op inen 10grond te werpen. Hij bood weerstand richterrenslotte geleidden zij hem hardhandig Leidscig naar zijn plaats op de regerings- lendam.k. Op dat moment werd er ge- reeuwd: „Leg de telefoons neer, laat bij de ramen gaan staan". Ver- ^^^fens drukte de spanning tien minuten zwaar op de aanwezigen. De besnor- --y-,Opstandelingenleider stond nog steeds AAVt zijn enorm lachwekkend aandoend &ol op het spreekgestoelte. Het bleef fotografen legden hun materiaal dat le grond gevallen was, weer bij elkaar, ks van de kamerzetels (symbolisch?) Êeen Guardia Civil een fotograaf zijn ra's in ziin tas te bergen, rechts >pte een ander een fototoestel een me- verder weg. 2.300 In f pot toneel d met eefejjjk nam Tejero het woord om aan te digen dat de ministers en kamerleden plaats weer konden innemen, maar noesten hun handen zichtbaar voor houden, hetgeen een idioot toneel op- rde van meer dan driehonderd perso- wier handen slap over de lessenaars jen alsof ze uitgeput waren van een re fysieke taak. Men begon (eerst terend, later wat driester) met elkaar raten. Kamerlid Bandrès zat met ge ven handen intens te bidden (enkele iga's stootten elkaar met de elleboog en wezen met de kin op hem), Santia- ^larillo, de communistenleider, kon het (Schoevij van zjjn handen niet bedwingen, r dorst ze ook niet onder zijn lesse- te verbergen. Kamerlid Solé Tura gde over een hevige pijn in de rug en Jindo Sagaseta moest onder medische ideling gesteld worden vanwege een /schok. o Suarez, de demissionaire eerste ter maar officieel nog in functie, eis- jet luide stem van Tejero dat deze zijn U. vakant^nkzinnig 0ptreden" staakte, riep dat let hoofd van de regering was en eiste hij degene te spreken kreeg die de zaak georganiseerd had. Enkele man- Ippen van de Guardia Civil schreeuw- dit blad k"em toe ..verrader. verrader" en een 3P LEIDErr r'eP met een sterk Madrileens ac- jnds (tel. f „Jongetje, je zou eens moeten weten er morgen om deze tijd aan toe zult LEIDSE COURANT ZATERDAG 28 FEBRUARI 1981 °AGINA 9

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1981 | | pagina 9