Concertagenda
PLATEN
Vaar bleef de sensatie van „het paradijs der musici"?
xz Lux: „Het is me een vraagte-
n waarom de verkoop van
ransparental' niet aan de ver-
ichtingen voldoet Net zo min
jreep ik het succes van Eli des-
ds. Eli was een produkt dat he
naal in de studio ontstond en
xarvan ik persoonlijk het geheel
et goed kon overzien toen we
t maakten. Toen de elpee klaar
15, dacht ik: Nou, als dit goed
rkoopt, verbaast het publiek me
ch zeer, omdat het nogal ontoe-
nkelijke muziek was. 'Transpa-
ntal' is veel toegankelijker,
mmige stukken klinken zelfs
mmercieel. Maar goed, het pakt
>er anders uit en het waarom is
i niet duidelijk.
•ansparental bevat veel verschil-
vde muziekstijlen.
iz. „Jan en ik houden van allerlei
)rten muziek, met als gevolg dat
ons wat betreft composities op
rschillcnde muzikale terreinen be
ven. Welke stijl een nummer
eft. is zuiver afhankelijk van de
mming waarin je verkeert op het
ment dat je het stuk schrijft En
stemming wisselt per dag, per
tand. per jaar. Tijdens de voorbe-
idmgcn voor de elpee heb ik Jan
band gestuurd, waarop zoveel
w dijk verschillende composities
inden Jan heeft daar een keuze
t gemaakt zonder rekening te hou-
•n met muziekstijlen. Hij heeft al-
<n geselecteerd op wat hem aan-
rak. Op die wijze zijn we aan het
ateriaal voor Transparental geko-
I en. met uitzondering van het
■/nknummer Concentrate. Don 't
Iesitatèdat echt in de studio is ont-
laan. Persoonlijk vind ik het wel
tkker als er wat verschillende stij-
m op een elpee staan
beviel de hernieuwde samen-
"5xj~rerking met Jan Akkerman?
°P °*az: „We hadden onze moeilijke
s.P^omenten. maar tevens perioden
nijk Ifg[ lje samenwerking te gek verliep.
1 fv°°fb is het altijd tussen ons gegaan. Op
wi 8e8even ogenblik beleven we
t iojef elkaar hoogtepunten waar we
Ontzettend van kunnen genieten.
haar staat tegenover, dat je ook door
ie dieptepunten heen moet.
§°«7at voor binding heb je eigenlijk
^~%et Jan Akkerman?
'az: We respecteren elkaar. Ik ben
*an mening dat hij dingen doet die
maa? niet zo gauw van een ander zal
'aren-pren en ik neem aan. dat hij dat
■eneens van mij vindt. Als Jan re-
xed is. kan hij ontzettend mooi gi-
iar spelen en heel venijnig ook. Hij
rsj gewoon een acrobaat, hij beheerst
B *fi)n instrument volledig. Hij kan
uzikaal ter plekke op situaties rea-
?ren en hij doet dat op een manier
ie heel ongebruikelijk is bij muzi-
mten. Dat waardeer ik in hem.
de andere kant is Jan ook wis-
3 -pehurig en maakt hij soms minder
fraaie muziek. We zijn geen echte
'Tienden, maar dat contact is er en
lat onderhouden we. Zo af en toe
feven we een paar concerten, doen
wat jamsessions en ontstaat er
^gj/eer wat.
solo-elpees die je hebt ge-
Afmaakt, deden commercieel gezien
U7fi e,m^ n'e^s- Sinds Brainbox
"s Eli je enige succes geweest
zl^Zfaz „Het gaat wat moeizaam met
tx'in carr'ère- Ik kan de dingen niet
Vjaar mÜn hand zetten. Je bent af-
u *nankelijk van wat er om je heen ge-
Je blijft actief, maakt plannen
7 Soms zitten daar successen bij.
'aar niet al te vaak. Dat is jammer,
'ant ik zou natuurlijk best wat suc-
?s kunnen gebruiken. Het zou me
eer werk opleveren en me daar
door betere financiële mogelijkhe-
en bieden om weer wat andere pro
nkten te kunnen uitwerken. Ik ben
Itijd doorgegaan met het maken
'an eigen platen en die waren voor
ij even belangrijk als Eli. Ik kan
leen muziek maken, waarin ik me
'ettig voel en daar zou absoluut
nen sprake van zijn indien ik ieder
iar een soort Eli zou opnemen
De vraag waarom zijn
solocarrière tot dusver
met zo Weinig succes
verloopt, zal Kaz Lux
menig keer gesteld
zijn. Ook in dit inter
view met de uit het
Brabantse Oosterhout
afkomstige zanger
komt de tegenspoed die
hij heeft ondervonden
aan de orde. Van Kaz
Lux, die tien jaar terug
met o.m. gitarist Jan -
Akkerman furore
maakte met de legenda
rische formatie Brain
box, verschenen in to
taal vijf solo^lpees die
alle slecht verkochten,
de aanwezige kwaliteit
ten spijt. Hij behaalde
na zijn Brainbox-perio-
de alleen goede resulta
ten met het album Eli
dat hij in 1976 samen
met Jan Akkerman
maakte.
Met diezelfde muzikant
vervaardigde Kaz Lux
vorig jaar Transparen-
tal' en ook de verkoop
van dit produkt laat
weer sterk te wensen
over.
Kaz Lux: „Wie weet scheer ik mijn baard af en ga een kwis presenteren"
verstaan. Meestal zoek je het dan in
de hoge noten. Toen ik later in mijn
een tie ging spelen, kon ik eindelijk
die lage stem eens een beetje gebrui
ken. Omdat het volkomen misplaatst
is om een rockstem te gebruiken bij
een akoestische gitaar, heb ik mezelf
een andere stem aangemeten. Bo
vendien wilde ik het accent meer op
de teksten leggen en die zijn door
dat gegil amper te verstaan'.
Naar welke zanger gaat jouw
waardering uit?
Kaz: „Er zijn een aantal stemmen
die me bevallen. De technische zan
gers zitten niet direkt in de popmu
ziek, die moet je meer in de jazzhoek
zoeken. Ik beluisterde enige tijd te-
I rug een oude elpee van Ray Charles
en daar stonden knappe staaltjes
zangwerk op. Cleo Laine vind ik
ontzettend goed. In de soul- en disco-
muziek tref ik wel eens goede zang
stemmen aan. De stem van Donna
Summer spreekt me aan en die van
Barbra Streisand eveneens. Zo'n
stem als van Elvis Costello haat ik,
dat ligt me helemaal niet. Bij die
popzangers is het vaak armoe troef.
Ze trachten allemaal boven het elec-
trische geweld uit te komen, met als
gevolg dat ze in één gebied zingen.
Nou ja, dan kan je in feite niet meer
van melodieën spreken".
Wat is je mening over de huidige
ontwikkelingen in de popmuziek?
Kaz: „Ik vind het allemaal een beet
je verwarrend. De ontwikkelingen
volgen elkaar te snel op, zodat het
heel brokkelig overkomt. Er zijn een
paar namen die overeind blijven,
maar veel groepen en artiesten,
waar veel ophef over wordt ge
maakt, zijn ineens verdwenen. Er is
ook zoveel muziek. Ik denk dat
wanneer het zo doorgaat, iedereen
op een bepaald moment verzadigd is.
Er zijn nu de diverse Hilversums
waar veel muziek op te beluisteren
is, als je door het winkelcentrum
loopt hoor je muziek en in de win
kels zelf hoor je ook niets anders.
Het is straks geen kwestie meer van:
ik maak muziek, maar ik maak mé
ziek. Ik vind het fijn om naar de stil
te te luisteren. Dat is echt een vera
deming voor me".
De popmuziek van vandaag de
dag is, zeker wanneer je let op de
hitlijsten, aanmerkelijk commer
ciëler dan pakweg vijf jaar gele
den.
Kaz: „Ja, het heeft allemaal met
poen te maken, hè. Als je in staat
wordt gesteld een plaat te maken,
dan moet daar min of meer de ze
kerheid ingebouwd zitten, dat het
geld er ook weer uitkomt. Nu de pla-
tenmarkt op de helling staat, is men
behoorlijk kieskeurig geworden. Dat
zorgt voor een kil contact met de za
kenmensen met wie je als muzikant
moet samenwerken".
Wat vind je over het algemeen
van de muziek van Nederlandse
bodem?
Kaz: „De mensen waar ik zelf regel
matig mee werk, waardeer ik. Ver
der hoorde ik onlangs een goede
plaat van Partner en een van de
laatste concerten van Sweet d'Bus-
ter. Toen dacht ik: het is zonde dat
die band uiteen moest gaan. Dat
sprak me erg aan. Herman Brood
vond ik in het begin wel leuk met
die speedy muziek. Dan zijner nog
een hoop goede dingen gaande in de
jazzrock. De muziek van die vele
new wave-bandjes zegt me veel min
der. Voor de rest houd ik het niet zo
bij hoor".
Heb je zü eens nagedacht over wat
je eventueel na je muzikale carriè
re wilt gaan doen, of ben je van
plan altijd in dit vak werkzaam
te blijven?
Kaz: „Dat weet ik echt niet en ik ga
me er ook nog niet serieus mee be
zighouden. Ik zou het trouwens
moeilijk vinden om dat nu al uit te
stippelen. Ik denk dat ik altijd wel
die letten natuurlijk op het succes, kunnen maken. Financieel rondko- nummer hoor. dan zit ik eigenlijk het gewoon een behoefte is. Mis-
loe ervaar je het wanneer een al- Als je wat dat betreft een slecht ver- men doe ik toch wel. Ik heb geluk- meer te letten op hoe bepaalde din- schien blijf ik mijn hele verdere le-
hum, waar je maanden aan hebt leden hebt, dan gaan ze er geen geld kig iedere week wel een paar zaal- gen anders gedaan hadden kunnen ven wel in clubs zingen en spelep, of
vwerkt, slecht verkoopt?
Kaz: „Tja, het is jammer. Vooral om
meer insteken. Natuurlijk moet je optredens,
blijven denken: Volgende keer beter.
worden, zodat het mooier was".
lat ik het maken .van een elpee al- Anders kun je beter ophouden met Hoe kijk je terug op de Brainbox- Je hebt in de loop der jaren je stijl anderen leveren bijvoorbeeld. Wie
lijd als een soort mijlpaal beschouw, het maken van elpees, in de fabriek periode? van zingen veranderd. ,Ir lru/,c
weet ga ik een kwis presenteren
let liefst zou ik ieder jaar een plaat gaan werken en in je vrije tijd mu- Kaz: „Ik vond die twee jaar dat de Kaz: „Inderdaad, dat is ook vrij lo- voor de Tros. In dat geval scheer ik
'illen opnemen. Maar als commer- ziek gaan maken. Ik blijft het liefst groep bestaan heeft een ontzettend gisch. Vroeger zong ik alleen in een mijn baard af en trek ik een mooi
ositiafieel succes uitblijft, dan valt er mijn geld verdienen met dit vak en leuke tijd. Veel gespeeld, veel erva- band en die electrische geluiden pak aan. Denk je dat ik daar meer
nair ftraks niets meer te maken, want aangezien ik voorlopig nog lekker ring opgedaan en echt genoten. De worden qua volume behoorlijk opge- kans op maak, wanneer ik een hit-
zuidefcoVj zwarte schijf kost voordat hij speel, ga ik me niet al te zeer verdie- muziek van Brainbox doet me nu voerd. Je gaat dan een bepaalde single heb? Nou, die laat ik dan door
- L pen in wat me eventueel boven het weinig meer. Het is al zo lang gele- stem ontwikkelen die daar bovenuit Herman Brood schrijven, een carpa-
hoofd hangt. Ik heb per slot van re- den. Ik draai die muziek zelf nooit komt omdat je jezelf moet blijven valshit".
„.ooi Kaar 's> tock altijd nog iets
DmÜif°n- Ze// kan je dat niet betalen, dus
3 maart Kevin Coyne, Eksit in Rotterdam.
6 maart Toontje Lager, Time out in Wassenaar.
8 maart Queen Ida. Melkweg in Amsterdam.
9 maart Millie Jackson, Vredenburg in Utrecht
10, 11 en 12 maart Flairck, Diligentia in Den Haag.
14 maart Jam, Jaap Edenhal in Amsterdam.
14 maart Hawkwfnd, Paradiso in Amsterdam.
20 maart Wim Hogenkamp, Leidse Schouwburg in Leiden
21 maart The Rousers, De Eiland in Delft.
27 maart Fats Domino, Edenhal in Amsterdam.
28 maart Status Quo, Ahoy' Sportpaleis in Rotterdam.
30 maart Fats Domino, De Doelen in Rotterdam.
3 april Pauline Murray, Paardvan Troje in Den Haag.
11 april Fischer Z, Paradiso in Amsterdam.
11 april Basement S, Paard van Troje in Den Haag.
19 en 20 april B.J. Spears, Wanda Jackson en Matchbox,
tijdens Countryfestival in Ahoy' Sportpaleis in Rotterdam.
26 april Iron Maiden, Stadsgehoorzaal in Leiden.
9 mei The Who, Groenoordhallen in Leiden.
Sir Douglas Quintet
Border Wave (Chrysalis)
Doug Sahm wordt de wan
delende encyclopedie van
de Texaanse muziek ge
noemd. Hij zingt blues,
country, rock and roll,
Cajun, rhythm and tflues en
Mexicaanse „border music".
Veertien elpees zijn inmid
dels van hem uitgebracht:
onder eigen naam, als het
Sir Douglas Quintet of als
Doug Sahm and Band. On
danks deze aanzienlijke
produktie is de hese stem
van de Amerikaan toch niet
zo bekend in de Lage Lan
den. Zelfs de hit Mendocino
van het Sir Douglas Quintet
uit 1970 heeft daaraan niets
kunnen veranderen: een
plaat met een zeer opval
lend geluid, niet in de laat
ste plaats door het gebruik
van het indringende toontje
van een Vox-Farfisa-orgel-
tje. En wat gebeurt er tien
jaar later? „Al die knapen
zoals Elvis Costello, pikken
ons nummer. Opeens heb
ben ze allemaal zo'n Vox-
orgeltje. Zelfs bij Bruce
Springsteen beluister ik al
zoiets. Ze hebben er veel
succes mee. Hoe vaak ge
beurt het in de popmuziek
niet dat de kopie meer geld
opbrengt dan het origineel".
sprak een gefrustreerde
Doug Sahm onlangs. Aldus
de situatie in de hedendaag
se popmuziek geanalyseerd
hebbende, trommelde Doug
Sahm een stel oude maten
bij elkaar en nam met het
aldus opnieuw geformeerde
Sir Douglas Quintet in de
oude traditie Border Wave
op. De wandelende encyclo-
oedie had beter moeten we
ten: het succes van Elvis
"ostello en Bruce Springs-
'een zit niet in een orgeltje
Het gewraakte Farfisa-orgel
;s bij de huidige generatie
muzikanten wel aanwezig,
maar niet zo irritant op de
voorgrond als bij het Sir
Douglas Quintet. En daar
mee is meteen het feilen
van Border Wave aange
duid.
TvR
Todd Rundgren Healing (Bearsville)
Healing van Todd Rundgren is inmiddels al weer de negen
tiende elpee waar deze producer/muzikant /songwriter voor
verantwoordelijk is. Dit keer niet met zijn vaste begelei
dingsgroep Utopia, waar hij eind vorig jaar nog de flauwe
Beatles-imitatie Deface The Music mee creeërde, maar ge
heel alleen. Alle composities, teksten, instrumenten, arran
gementen en de produktie van Healing nam „The Wizzard"
voor eigen rekening.
De plaat is onderverdeeld in een kant met wat losse songs
en een kant met Healing, parts I, II en III. De Rundgren-
fans zullen aan deze elpee ongetwijfeld weer aardig wat ple
zier beleven, want Todd experimenteert gedreven met neu
rotische ritme-boxjes, disco en de zogenaamde, strakke „cold
wave" (d.i. Visage, Orchestral Manouvres). De composities
zijn als vanouds weer tamelijk on-conventioneel, dus zeker
niet lekker luisterbaar. Dat maakt bij elkaar een weinig ver
rassende maar niet teleurstellende Rundrgren-elpee, ten
minste, voor de liefhebbers. Als Rundgren's muziek je nog
nooit heeft kunnen aanspreken, dan zal dit met deze plaat
helemaal niet gebeuren. Dan is Healing nerveus gegoochel
van een a-melodieuze egotripper met veel te veel instru
menten in zijn privé-studio.
AvdM
Pythagoras Journey To
The Vast Unknown
(Syntone)
Bob de Jong (drummer) en
toetsenman René de Haan
hebben deze electro-symfo
nische langspeelplaat in ei
gen beheer opgenomen. Op
Journey To The Vast Unk
nown zorgt deze Haagse
tandem voor wat we voor
het gemak maar even „su
perclean dreammachine-
muziek" zullen noemen. De
elpee wordt gevuld met vij
fenveertig minuten zweve
rige synthesizerklanken.
Hun geluid is niet te rang
schikken in de categorie
van zogeheten „non-wave"
groepen als Echo The
Bunnyman en Teardrop Ex
plodes Orchestral Manoue-
vres, maar is veel eerder
met de circa veertig key
board-elpees van oosterbuur
Klaus Schulze te vergelij
ken. De in bombastische
hoes gestoken plaat opent
met het in vier delen opge
splitste titelnummer. Soms
heel sfeervol maar ook
vaak, zoals in het derde
deel, te veel op een enkel
themaatje voortkabbelend.
Kant twee bevat twqe nog
langer uitgesponnen num
mers. Into The Inn laat vrij
spanningloos gefriebel op
een elektrische piano horen.
When It Comes, een soort
soundtrack voor Sil de
Strandjutter, heeft iets meer
zeggingskracht. Om er echt
voor te gaan zitten is Jour
ney niet doorblijvend inter
essant genoeg, maar de
plaat leent er zich uitste
kend voor om huiswerk of
andere klusjes bij te maken.
N.M.,
tand
itjaa
148
205
84
250
„Geen orkest ter wereld beeft
het de Mannbelmers ooit
voorgedaan. Hun forte is als
de donder, hun crescendo als
een waterval, hun diminuendo
als een in de verte klaterend
beekje, bun piano als een
zuchtje van de wind in de len
te. De blaasinstrumenten zijn
aangepast zoals ze aangepast
moeten zijn: de storm der vio
len heffen ze omhoog, dragen
ze. vullen ze aan, bezielen ze."
Dit retorische proza is van
Christian Schubart, 18e eeuws
musicus en schrijver die het
gedicht „Die Forelle" maakte
dat Schubert later op muziek
zou zetten. Over de karakteris
tiek die Schubart gaf van het
orkest van keurvorst Karl
Theodor die in Mannheim re
sideerde, mogen we denken
hoe we willen maar zijn woor
den maken duidelijk hoe het
ensemble destijds overkwam.
Schubart was namelijk niet de
enige die Mannheim be
schouwde als „het paradijs van
de musici". De 22-jarige Mo
zart dacht er net zó over. Het
orkest dat de jonge keurvorst
van zijn vader overnam, had
een jaar of twintig een tame
lijk onopvallend bestaan geleid
tot het zich plotseling Europe
se faam verwierf en die enige
tientallen jaren handhaafde.
Hoe kon dat gebeuren? Bij de
kroning van keizer Karei VII
in Frankfort had de 25-jarige
Boheemse vioolvirtuoos Jo-
hann Stamitz het oor van de
jonge kunstzinnige keurvorst
uit Mannheim verrukt Hij en
gageerde de violist terstond
voor zijn eigen orkest en enga
geerde daarmee niet zozeer
een compositorische revolutio
nair als wel een geboren trai
ner voor ensemblespel en een
coach met een fijne neus voor
alles wat wees in de richting
van een nieuwe symfonische
com pon eers tijl en een nieuwe,
daarmee samenhangende uit
voeringspraktijk.
Toen de musicoloog Riemann
in 1902 Johann Stamitz pre
senteerde als een geniale voor
loper van Haydn, Mozart en
Beethoven, overdreef hij in zo
verre dat Stamitz zelf geen
scheppend genie was. Hij
bracht samen met zijn collega s
het Mannheimse orkest tot
grote roem als vertolker van
uitzonderlijke kwaliteit en sti
mulerend organisator. Zijn ei-,
gen muziek wortelde in de
composities van de oude Sam-
martini en dankte veel aan de
Italiaanse opera buffa, maar
hij maakte het orkest van
Mannheim met bijna vijftig
man tot het grootste van zijn
tijd met de sterkste discipline
en de hoogste instrumentale
virtuositeit Door een unifor
me strijk- en vingertechniek
bij de strijkers in te voeren en
vooral door de blazers (waar
aan hij soms klarinetten toe
voegde) harmonische vul taken
op te dragen maakte hij een
symfonische uitvoeringsprak
tijk mogelijk zonder de dwang
van de oude basso continuo.
Johann Stamitz had uitgespro
ken verdiensten voor de ont
wikkeling van composities met
contrasterende thema's van
zogenaamde periodische bouw,
en nog zo het een en ander.
Hij was van lang niet alles de
uitvinder, maar zorgde voor
een zodanige toepassing van
waf hij bij anderen aantrof,
dat de vondsten ingang von
den.
Wat blijkt daarvan in de drie
platen-box die de Archiv-Pro-
duktion onder nr. 2723 068
zojuist heeft uigebracht? Er
kan van die musicologische
achtergrond niet zo veel blij
ken, want wat Stamitz en zijn
collega's met hun destijds
nieuwe en nu nog boeiende
speelmuziek bewerkstelligden
Mozart, van Beethoven en van
de romantici die na hen kwa
men en die zónder Ilaydn en
Mannheim niet wel denkbaar
Do kunotzinnlgo keurvorst Kart Theodor von zouden zijn geweest,
dor Plelz die van 1743 tot 1778 In Mannheim Toch is het goed dat DGG
resideerde en voor die tijd miljoenen uitga! deze aantrekkelijke cassette
voor het culturele teven In zijn residentie. met acht of negen plaatpre
mières en een of twee herha
lingen publiceerde. De Came
ra ta Bern (dertien strijkers,
waar nodig aangevuld met
klavecimbel of blazers) spelen
zonder dirigent, maar toch
voorbeeldig. Zij gebruiken mo
derne instrumenten (met een
veel grotere toon) en musice
ren op hedendaagse manier
zodat ze niet de omvang van
het Mannheimse orkest be
hoefden na te streven. Uiter
aard pretenderen zij ook geen
zogeheten authentieke vertol
kingen. In hun kader zijn hun
uitvoeringen overigens voor
treffelijk en ze zijn ook voor
treffelijk vastgelegd.
De soloconcerten zullen wel
het meest in de smaak vallen.
Er is een zeer virtuoos viool
concert van Johann Stamitz
zelf, een fluitconcert van Rich
ter, een celloconcert van Filtz
en een hoboconcert van Le
brun. Er zijn twee concertante
symfonieën, één van Canna-
bich waarin blazers op de
voorgrond treden en één van
Holzbauer, waarin strijkers
met soli zijn bedacht. Dan zijn
er sinfonia 's en symfonieën
die de ontwikkeling van de or
kestklank en de orkestrale
vormen demonstreren, weer
van de hand van Stamitz en
Richter (beide nog met basso
continuo) en verder van Holz
bauer en Cannabich. Van de
zonen van Johann Stamitz is
niets opgenomen omdat zij al
jong buiten de invloedsfeer
van Mannheim hun eigen weg
gingen. Van Karl is trouwens
al veel meer op de plaat vast
gelegd dan van de componis
ten waar het hier nu om ging.
Om de genoemde redenen
moet de muziek op de drie
nieuwe Archiv-platen de sen
satie missen die zij in de ver
tolking van de Mannheimers
in de tweede helft van de 18e
eeuw zal hebben gehad. Noch
tans is het goed luisteren naar
deze kleine meesters die de
weg vrij maakten voor de veel
grotere die na hen kwamen.
JOHN KASANDER
