Rijk de Gooyer
schrijft
een boek vol
sterke verhalen
E<
,GA
TOCH
EFFE
ZITTE,
JOCHIE"
In Amsterdam Is gisteren „Gereformeerd, en andere verhaten"
ten doop gehouden, een boek van Rijk de Gooyer, die zich hierin
ontpopt als een natuurlijke verteller, zeg maar een wandelend
nieuwsblad. Onze verslaggever Ton Oliemuller kwam na het lezen
van het boek tot de conclusie dat er niets kan gebeuren onder
artiesten of Rijk weet ervan. In elk geval zorgt De Gooyer ervoor,
dat een en ander van mond tot mond gaat.
AMSTERDAM Film-
acteur-komiek Rijk de
Gooyer heeft zolang
hij leeft opzien ge
baard. Vooral de zon
dagsrust lag bij hem
nogal moeilijk. Daar
zijn ouders streng ge
reformeerd waren,
mocht hij op zondag
niet buiten spelen.
Wel mocht hij aan de
hand van zijn vader
naar de Westerkerk.
Hij zat dan naast hem
in de ouderlingen
bank, die afgesloten
werd met een deurtje
met een mooi gouden
knopje. Hij leunde al
tijd achteloos tegen
dit deurtje, zo onver
schillig mogelijk, er
zich van bewust dat
de jongens van zijn
leeftijd wel jaloers op
hem zouden zijn, om
dat hun vader geen
ouderling was. Zijn
vader geleidde de do
minee altijd naar de
kansel, wenste hem
een goede preek en
stapte vervolgens
door de deuropening
langs Rijk de bank
binnen. Vergat Rijk
een keer het gouden
knopje te sluiten. En
terwijl de dominee
met een prachtige
stem, zonder enig
Utrechts accent, de uitgelei-
ding van het uitverkoren
volk uit Egypte voordroeg en
Rijk zich een ontspannen
houding koos tegen het
deurtje, knapte met een klap
dit deurtje open en kwam
Rijk languit op het kerkpad
terecht.
Een verrassender opkomst In het
publiek heeft Rijk In zijn latere car
rière niet meer meegemaakt. Maar
de gereformeerde gemeente in de
Utrechtse Westerkerk wist welgelijk
wat zij aan Rijk had. In elk geval
zou prof. Klaas Schilder, dominee
te Kampen, dit spoedig aan de weet
komen. Die werd soms naar Utrecht
uitgenodigd voor een preek. Hij lo
geerde dan telkens bij ouderling De
Gooyer. Hij kreeg de mooiste ka
mer van het huis. Daar werd dan
ook nog een bureau ingezet, zodat
hij zich kon voorbereiden op zijn
preek. Rijk geeft toe, dat de ge
meentenaren voor hem In de rij
stonden, maar zijn bezwaar tegen
hem was, dat hij te lang van stof
was. Daar wilde Rijk toch eens iets
tegen doen.
Vóór naar de kerk te gaan, gaf do
minee de wens te kennen een uiltje
te willen knappen. Toen Rijk zeke>
wist dat hij sliep, liep hij naar dien.'
kamer, draaide de sleutel om in he*
slot en verborg de sleutel op zijn ei
gen kamer. Daarna verdiepte Rijk
zich in wat oude jaargangen van he
christelijk weekblad „De Spiegel".
Tegen de tijd, dat de kerkdiens
moest beginnen, boorden Rijks ou
ders een hevig gebonk boven hun
hoofd. Talrijke vergeefse pogingen
werden ondernomen om de domi
nee te bevrijden. Tenslotte besloot
Rijks vader de brandweer te bellen.
Via het balkon en een ladder kwam
de dominee weer in de vrije wereld
en ook nog net op tijd in de kerk
terecht. Rijk hoefde niet mee naar
de kerk, maar heeft later vernomen,
dat er zeer uitvoerig was gepreekt.
De hele familie kwam die avond bij
zonder laat thuis.
Een bewogen jeugd in dat gerefor
meerde gezin temidden van alle
maal oudere en verloofde broers en
zusters kan Rijk niet worden ont
zegd. Het voerde hem jaarlijks ook
met de familie op vakantie naar
Katwijk aan Zee, dat volgens Rijk in
die tijd gold als het Schevenlngen
van de gereformeerden. Wel twee
maal per zondag twee uur naar de
kerk. Bij het voortschrijden der Ja
ren kreeg Rijk toestemming om
achter in de kerk te mogen zitten.
Daar gingen de Dick Bosboekjes
van hand tot hand, waarmee de tijd
werd gedood die niet werd besteed
aan het bijbrengen van flauwgeval
len dames. Je hoorde dan eerst wat
geroezemoes en even later zeulden
een paar mannen een lichaam uit
de rij.
Reporter
Dit gereformeerde verleden voerde
Rijk later naar de NCRV. Hij had de
wens te kennen gegeven reporter te
willen worden. Bij die omroep kon
den ze wel een vlotte Jongeman ge
bruiken, ook al was-ie dan mislukt
In de bakkerij van zijn vader. Bij de
NCRV werd hij opgevangen door
Gerard Hoek, die hem de eerste
beginselen bijbracht van het ver
slaggeversvak. Rijk had gedacht
gelijk door te mogen reizen naar
het Himalajagebergte voor een
Rechts: Januari 1973: Rijk In de
bloemen na de première van de
Nederlandse speelfilm Geen pa
niek".
Onder: Rijk toont vol trots zijn
verhalenbundel „Gereformeerd,
en andere verhalen", een boek
waaruit duidelijk blijkt dat er
niets kan gebeuren onder arties
ten of hij weet ervan.
keek. HIJ bleek de eigenaar. Het
verhuurbureau had hem wel toe
stemming gevraagd en hij had die
graag gegeven, maar volgens hem
ging het alleen maar om een paar
opnamen voor een filmpje over ge
handicapte kinderen.
Een andere keer weer maakte hij
een film met Joop Landré, de man
die later de TROS zou oprichten. In
nachtelijk Amsterdam was alles op
zeker moment in gereedheid ge
bracht voor een opname, toen een
dronken man zich lallend binnen
camerabereik begaf. Scène over en
Landré de man bezweren om alsje
blieft zijn waffel dicht houden.
Juist zou de camera weer gaan
draalen, toen de man zich opnieuw
liet horen en zien. De man bleek
niet te vermurwen, totdat hij er ge
noegen mee nam om voor oen tien
tje gehoor te geven aan het verzoek
om absolute stilte. De man kreeg
zijn tientje en dook er de dichtstbij
zijnde kroeg mee in.
Rijk weet waar hij het over heeft.
Werkend bij de film wordt hij nogal
eens benaderd met de steevaste
mee gehad. HIJ taalt ook niet meer *vraag of er bij de film nou werkelijk
Als Jongen mocht Rijk 'a zondags niet buiten spelen. De step was er voor doordeweekse dagen.
over een gastvrouw die voor haar
gasten een kreeft bereidt. Er valt
een stukje uit de pan, waarvan de
kat zich meester maakt. Later komt
Daarmee begon zijn leven als ko- de kreeft op tafel en als ledereen
miek via verenigingsavondjes voor het zijne naar binnen heeft gewerkt
NCRV-leden. Maar Iets van de re- ziet de vrouw de kat dood buiten
spannend relaas over de beklim
ming van een of andere berg. Dit
pakte bescheidener uit. Aan de
hand van Gerard Hoek mocht hij
mee naar de opening van een nieuw
tehuis van het Leger des Heils, een
ARJOS-blJeenkomst en een bezoek
van prins Bernhard aan de Hoekse
Waard. Wel mocht hij op zijn eentje
zaterdagmiddagvoetbal verslaan.
Raakte hij op spannende momen
ten opgewonden, dan overviel hem
in zijn vervoering een onvervalst
Utrechts accent. Toen al een
Bèóóórtels van geboorte. Reden
voor Gerard Hoek om hem naar
spraakles te sturen.
Een succes werd het allemaal niet.
Dat kwam hoofdzakelijk doordat hij
geen benul had van de politieke
verhoudingen In ons land. Tijdens
het verslag van een spannend ge
beuren met een politiek tintje haal
de hij zonder het zich bewust te zijn
een felle communist voor de micro.
Daar heeft de NCRV een hoop last
mee gekregen en Rijk het advies
om het radioreporterschap maar
voor gezien te houden.
porter moet er altijd in hem
bewaard zijn gebleven. Want over
dit alles heeft Rijk nu een boek ge
schreven, dat hij „Gereformeerd,
en andere verhalen" noemde en
dat bij Elsevier verscheen. Hij ont
popt zich hierin als een natuurlijke
verteller, zeg maar een wandelend
nieuwsblad. Er kan niets gebeuren
onder artiesten of Rijk weet ervan
en in elk geval zorgt hij ervoor, dat
een en ander van mond tot mond
gaa*.
Rood als een kreeft
Daar kan Prlvé-Henk over meepra
ten. Rijk verzon een verhaal, of
werkte een bestaand verhaal om
liggen. Conclusie: de kreeft moet
bedorven zijn. De vrouw veront
schuldigt zich bij haar gasten, haalt
er een dokter bij, die het hele gezel
schap laat overbrengen naar het
ziekenhuis waar alle magen worden
leeggepompt. De dag daarop hoort
de vrouw van haar buurman, dat hij
per ongeluk haar kat heeft aangere
den en omdat hij het feest niet wil
de verstoren het dier maar zolang
In haar tuin heeft gelegd.
Dit verhaal komt bij genoemde
Henk terecht, waarbij vrienden van
Rijk de vrouw In deze geschiedenis
hebben vervangen door Rijk zelf.
Nu controleert Henk nooit een ver
haal. Wat hij hoort, werpt hij zo In
zijn blad. Prompt daarin een groot
naar Johnny sinds hij vaste contac
ten heeft gekregen met de filmwe
reld, zoals nu weer als onderwijzer
In „Een vlucht regenwulpen". Rijk is
wel eens moedeloos van Johnny
geworden, omdat hij als aangever
het samen met hem moest verdie
nen, maar zij hebben ook jarenlang
op deze wijze plezier van en met el
kaar gehad. En daarvan had Rijk
best eens een fraaie geschiedenis
uit het verleden op kunnen diepen.
Hoe vaak heeft hij niet moeten zeg
gen: „Dat kun je niet maken,
Johnny".
Filmwereld
Over het Hollandse filmwereldje
komt hij daarentegen voorlopig niet
uitgepraat. Er valt volgens hem al
tijd veel te lachen. Zo ook in „De
mantel der liefde", waarin hij sa
men met Sylvia de Leur een moe
deloos echtpaar moest uitbeelden,
waarbij de vrouw tot een bloedige
moord besluit. Voor de lokatie was
een flat nodig, maar waar vind Je
die zo gauw? Via een verhuurbu
reau kwam de filmmaker een tra
gisch gemeubileerd flatje op het
spoor. De opnamen verliepen voor
spoedig, zo vertelt Rijk. Het tv-toe-
stel ging prachtig door het raam,
zijn schedel werd vakkundig ge
kliefd en de flat lag al aardig onder
het (kunst)bloed. Alles werd nog
eens flink bespat en de camera kon
verder draalen. Op dat moment
verscheen er een wildvreemde man
op de set, die nog vreemder op-
zoveel wordt „gerommeld". Het
heeft volgens Rijk geen enkele zin
om hierover de waarheid te vertel
len, namelijk dat dit ondanks alle
verhalen daarover in werkelijkheid
wel eens bitter tegen kan vallen.
Dat kun je niet kwijt, want de men
sen geloven je niet meer en boven
dien gaan ze je er dan van verden
ken, dat Je helemaal niet bij de film
werkt.
Rijk zegt dan ook altijd gewoon:
„Wat heet gerommeld" en hij trekt
daar dan een heel bedenkelijk ge
zicht bij. Voor de rest van de avond
zit je dan gebeiteld, zo heeft hij er
varen. Ze erkennen je als iemand
van de film. Dus schenken ze je
glaasje geregeld vol. Het maakt
daarbij helemaal niet uit wat je in
de film doet. Als Je er maar bij
hoort. Dan ben Je de ster van de
avond.
Zelfs figuranten gaan wat dit betreft
helemaal in hun rol op. Rijk heeft
het eens meegemaakt, dat er In een
film militairen nodig waren, allemaal
figuranten en allemaal voor hetzelf
de tientje. Een deel van hen was
gestoken In soldatenpakken en een
deel In officiersuniformen. Mooi dat
die „officieren" de „soldaten" niet
eens meer zagen staan en tussen
de scènes door zich uitsluitend met
elkaar ophielden.
Filmpremière
Filmpremières noemt Rijk meestal
een ramp. Je ziet er steevast de
zelfde gezichten, niet van filmgeïn-
IAAG
teresseerden, meer van mensetiet vr
zelf gezien willen worden. Bijimorar
nenkomst zwaaien zij uitgebrei zinne
de film eenmaal gaan draaiende the
bepalen zij zich tot lachen op» vind*
menten waarop er niets te later bel
valt. Het gaat hierbij om films,tik etc
telt Rijk, bij de aanmaak waarvvnag
is gelachen, gescholden en geh even.
En dan breekt op de premièrfae stu
uur van de waarheid aan. regels
Ze zijn nu van de gewoonte lamme
stapt om na het vertonen van zing
film de acteurs(trices) één voorkifisch
naar het podium te roepen, j und d
hele eer, maar als het een sleisicht"
althans niet goed ontvangen reigroï
betrof, moesten de faatstgero»rtolt I
nen door een geheel stilgevlfeill. E
zaal heen naar voren lopen, opzit
pijnlljkers bestond er niet, steltHsch e
vast. Dat is nu gelukkig voq Ned<
Men sluit elk risico uit door je tt vij
het eind van de film alvast vaiaar t
plaats te halen, zodat je op hettld. Ee
ment, dat het licht aanfloept, ivisie
een sprong op het podium stan Will]
Er zijn meestal drie soorten met Jo
ties. Vond men de film niet g een v
dan beginnen ze met je ov®Mack
smoking te praten. Een twjlen Hi
soort reactie bestaat hierin, achum
men je een compliment maakt regie
je film, maar vervolgens die op|| de N
onderdelen begint af te valleninedie
leen die scène vonden ze waaen Her
loos. Die ene actrice deugt ookrollen.
gen3 voor. Het verhaal was bijities h
der dun. Ze zien je toch lievtzen er
een andere rol. Niet dat jeiing e
slecht deed, maar ze hebben jfe G. VU
eens beter gezien. Maar voomaakt
rest een grandioze film. n via a
Dan bestaat er nog een derde ede gi
reacties. Die worden nooit ha Lotte
uitgesproken. Daarvoor wordt van I
meegetroond naar een hoek val Kurt
zaal,-waar je wordt toegefluisfch die
dat die film het slechtste is w» hijgt
in tien jaar hebben gezien, df/Weill,
beter weer op de planken i Dezer
gaan staan. Maar dat ze vooftelangi
overige niet beledigend willen ima bn
Om toch nog een paar goede in nieu
ten in die film te noemen, begiien, b€
ze lofprijzingen over die ene sc fondai
die ene actrice, dat verhaal dtwburg.
genlijk erg meevalt, kortom 9\e van
dingen waarover je in een efeel te
gesprek compleet de grond bel» nostf
geboord. lopen
Reclamefilms 't"n°bJ
Over fitm komt Rijk voorloplglen van
uitgeschreven, zo lijkt het. Zoeurs. V
schilt hij met zekere vakgenm we c
van mening over het meedoenig kan
reclamefilms. Ze vinden dat als de
niets met je vak te maken h>
Rijk deelt die mening niet. Als tor Bre
staat bent een produkt geloofvienopei
dig en op een aardige manier oginsel v
de ogen van het publiek te tn van
gen. dan heeft dat wel degelijklentifici
je vak te maken. Bovendien Isvoor d
geen onaardige bijverdienste. Oom kor
om nam hij drie jaar geleden dele kunt
nodiging aan om voor de Fr»n. Dat
kaasboer Paturain een smeerkaechts t
In de aandacht aan te bevelengemaal
moest hiervoor een paar de een p
naar de Bourgogne, omdat daa zijn
koelen staan aan het begin van heeft
produkt en omdat daar de one suco
ving geschikt is om te filmen^vonde
zon schijnt er veelvuldig. Maar|s Dries
toen drie dagen regen, die pas in
voornamelijk in het hotel In wij i
doorgebracht. Zodoende moestijn verl
filmpje uiteindelijk onder een akertijd
'gemaakt worden. ackie I
De schuur en het afdakje bléort Rol
het eigendom te zijn van de bife Robi
meester van een klein dorpje Ir.
buurt. Hij toonde een zeer h
vaardige man te zijn. Hem werck-Qiig»
vraagd bij het opnemen van de'
ne behulpzaam te willen zijn.Wj wille
trok hem aan, maar hij bleef al been
tijd stokstijf in de camera staanntkom
ken. Toen Rijk de voorgeschrlk en n
tekst had gezegd, voegde hij 4 een o
één woord tot de burgemeesterl de Ha
toe: „Ga toch effe zitte, jochie"»rander
dat moment stonden de camenDe act
het geluid nog aan. En zo Is'niet mi
filmpje ook In de reclame gekoiPP een
Met het nodige succes, want He ook
spontane kreet kreeg de kracht&at eer
een gevleugeld woord. Als inl
voetbalwedstrijd een speler ol
grond terecht kwam,, bruldej
supporterskoor: „Ga toch effe i
Jochie".
Later werd er van deze film no
nieuw exemplaar gemaakt,
koos men opnieuw voor een
woord, dat Rijk zelf mocht kil
Ook werd dezelfde burgemeestl
weer bij gehaald. Die kreeg nu
Rijk toegevoegd: „Goed gei
Jochie". Woorden waarmee
baar voor tv-kljkers die burgern
ter aan een stralend gezicht
geholpen.
Zo zou Rijk uren door kunnen g
als een mens die veel heeft mei
maakt en veel kan verhalen. Vl
ook over artiesten. Zelfs Lou BI
heeft hij nog van nabij gezien.l
die op latere leeftijd jaloers were
aankomend talent en Teddy Si
ten eens als volgt aankondl
„De zangeres die nu voor u f
zingen, heeft haar stem laten vi
keren voor honderdduizend gul
wat ze met het geld gedaan ti
weet Ik niet, maar hier is Tl
Scholten".
Een boek vol sterke verhalenB
Rijk die zijn talent om publi™
boelen ontdekte, toen de knipt Heide
de ouderlingenbank open sprof
TON OLIEMUlf
