Robots nemen industrie
lapan werk uit handen
Txirane wil produktie
-nlcohol verdubbelen
Geld lenen,
een kwestie
van rekenen
zegtu?
Rabobank
SE
CONOMIE
Mie aandelen
omputercentum
laar personeel
Opleving economie
hangt af van beleid
centrale banken
Beurs van Amsterdam
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 28 FEBRUARI 1981
lUIM 60.000 BANEN GEAUTOMATISEERD
6
Ie'
LMA - Uiterst verfijnde ro
ts, die elk twee menselijke
beidskrachten kunnen ver-
ngen, zorgen op het ogenblik
or een revolutie in de Japan-
industrie. Een van de onder-
mingen waar deze ontwikke-
lg het verst is voortgeschre-
n is het automobielconcern
ssan, de fabrikant van hét
>rk Datsun.
Nissan buigen en lassen robots me-
in oqderdelen binnen een minuut
de gestalte van een kleine twee-
irs auto. In tenminste 999 van de
zend gevallen verrichten zij de han-
ingen foutloos, een prestatie die door
isen niet is te evenaren. De Japanse
rnemers, die in het algemeen stre-
i naar een verhoging van de pro-
ttiviteit met tien procent per jaar,
n in de gemiddelde prijs van onge-
|r 140.000 gulden per stuk geen be-
Bar om robots te installeren zodra ze
daar de hand op kunnen leggen.
Zij ondervinden daarbij nauwelijks
weerstand van de werknemers, omdat
de leden van vakbonden in grote indu
striële ondernemingen hun werkgele
genheid tot aan hun pensioen gegaran
deerd hebben gekregen. Bovendien zijn
veel werknemers blij van vuil, saai en
soms gevaarlijk werk af te raken.
Er staan op het ogenblik minstens
60.000 robots in de Japanse fabrieken.
Het merendbel daarvan is in gebruik in
de elektronische industrie en bij de au-
tomobielproduktie. Volgens de jóngste
cijfers van de Japanse vereniging van
robotfabrikanten benut de industrie in
Japan ruim 3000 "sophistocated" robots,
dat wil zeggen robots die meer dan één
handeling kunnen verrichten. Alleen
in de Verenigde Staten is het aantal
groter.
De grootste producent in Japan, Kawa
saki Heavy Industries, heeft de pro-
duktiecapaciteit voor verfijnde robots
in 1980 met zeventig procent vergroot
tot 500 stuks per jaar. Dit jaar wil de
onderneming de produktie uitbreiden
tot 650 stuks. Een andere belangrijke
producent, Yasukawa Electric Manu
facturing, is van plan de produktie dit
jaar te verdubbelen tot 600 stuks.
„Hersens"
Volgens éen gezamenlijke studie van
de vereniging van robotfabrikanten en
het Nomura-instituut voor economisch
onderzoek zal de vraag- naar robots toe
nemen van 5600 per jaar op het ogen
blik tot 7700 in 1985 en tot 11.500 a
17.900 in 1990. De prijs zal voortdurend
dalen als gevolg van het steeds massa
ler worden van de produktie van de
chips, die de robots van "hersens"
voorzien. De prijs van een verfijnde ro
bot voor het puntlassen is al gedaald
van bijna 200.000 gulden in 1973 tot
oihstreeks 120.000 gulden vorig jaar. Op
het ogenblik kost een robot nog even
veel als drie arbeidskrachten, maar
volgens de studie zal het in 1990 voor
een ondernemer geen financieel ver
schil meer maken of hij het werk door
In de Japanse fabrieken van Nissan
staan nu 460 robots en daar zullen er
nog 350 bijkomen. Toyota, de grootste
Japanse automobielfabrikant, heeft er
420 en wil dat aantal met vijfhonderd
uitbreiden in het kader van het streven
de concurrentiestrijd te overleven door
middel van kostenverlaging. Ook in
andere industrietakken komen robots
vlot onder dak.
Het Japanse ministerie van arbeid
heeft vastgesteld dat de ondernemin
gen steeds meer moeite hebben mensen
bereid te vinden het geestdodend werk
aan de assemblagelijnen te verrichten.
Volgens een overzicht van het minste
de zijn er in Japan 293.000 geschoolde
lassers werkzaam. De industrie zou er
nog bijna 30.000 meer kunnen gebrui
ken, maar kan die niet vinden, hetzelf
de geldt voor spuiters. Er zijn er 160.000
in dienst, maar er bestaan nog onge
veer 18.000 vacatures.
PDRACHT NAAR HAAGS BUREAU
EN HAAG Het inge-
eursbureau Lummus in
t ïn Haag heeft de opdracht
kregen voor het ontwerp
n de uitbreiding van de
tirane alcoholraffinaderij
Rotterdam. Met de op-
acht is een investering
tti meer dan 150 miljoen
uden gemoeid. Het ont-
Irp en de constructie van
installaties levert meer
i 1000 manjaren werk op.
iim de helft van de beno-
kde installaties zal door
Iderlandse bedrijven gele
verd worden. Dit heeft Oxi-
rane Chemie Nederland gis
teren meegedeeld.
Oxirane produceert als enige
ter wereld het zogenoemde
GTBA, een alcoholprodukt dat
uit milieu-overwegingen door
een aantal raffinaderijen aan
benzine wordt toegevoegd. De
toekomst voor dit raffinage-
produkt Ziet er zeer gunstig
uit, omdat de milieu-eisen
voor autobrandstoffen steeds
strenger worden. Oxirane zal
daar wel bij varen, omdat door
toevoeging van GTBA aan de
benzine het loodgehalte kan
worden teruggedrongen zon
der dat dat gevolgen heeft
voor het functioneren van de
bezinemotor. Lood wordt aan
bezine toegevoegd om het
„pingelen" van de motor te be
strijden.
In Nederland kwam in 1979
via de uitlaatgassen van auto
mobielen meei1 dan 2,2 miljoen
kg lood in het milieu terecht,
heeft Oxirane becijferd. In
dien GTBA wordt toegevoegd
Opslag van GTBA, een milieuvriendelijk bijmengsel van
benzine, bij Oxirane in Rotterdam.
aan alle benzine in Nederland,
wordt de loodemissie tot 1,5
miljoen kg teruggebracht.
Oxirane verwacht dat nog dit
jaar wordt besloten voor alle
EEG-landen een grens van 0,4
gram lood per liter benzine te
hanteren. Nu ligt die lood-
grens in enkele landen nog bo
ven de 0,6 gram. Om aan de
sterk stijgende vraag te kun
nen blijven voldoen wil Oxira
ne daarom de produktiecapaci-
teit uitbreiden van 210.000 ton
per jaar tot 400.000 ton. Daar
bij zal het aantal werknemers
met éénderde groeien tot bo
ven de 200.
Gem.
Rothfu
Ke
Buurtki
Vliljoenen-
pdracht voor
IBG Rijswijk
JSWIJK Interbeton,
werkmaatschappij van
Hollandsche Beton Groep
Rijswijk, heeft drie op-
chten gekregen uit Indo-
»ië. Hiermee is een bedrag
noeid van 75 miljoen gul-
- Herv.
Geme
Oosti
ds. Cru
I. van
iloot:
a
dochteronderneming van
irbeton gaat. twee aanleg-
igers bouwen voor de aan-
:r van ruwe olie ten behoe-
van een raffinaderij bij Ci-
ap. Daarbij zal worden sa-
ngewerkt met het Neder-
DIRECTIE CMG:
EEN FAMILIEBEDRIJF
Herv.
erk: 9.
ds.
thelkerl
s. Gall.
9.30
erk: 9.
r ds.
s. 17
srk: 10
t. Boi
Gi
17
dr. V<
eerden:
eraf.
Zuid:
9.30
st.
30 ds.
geeni
Gem-j-
k: 9.30
landse baggerbedrijf Breejen-
bout. Een andere dochter gaat
het eerste deel aanleggen van
een kanaal ten behoeve van
een irrigatieproject op Zuid-
Sumatra.. Ook zal het bedrijf
de uitbreiding van een fa
briekscomplex van Unilever
in Surabaja uitvoeren.
SCANIA Het vrachtwa-
genbedrijf Scania Nederland
uit Zwolle gaat zijn vestigin
gen in Zwolle en Meppel uit
breiden. Daardoor kan het
aantal werknemers groeien
van 1.050 naar 1.300. Met de
uitbreiding is 45 miljoen gul
den gemoeid. Scania, een on
derdeel van de Zweedse Saab-
Scania Groep, wil het huidige
produktiepeil van 6.600 auto's
per jaar optrekken naar 9.500.
Het bedrijf verwacht dat de
vraag naar bedrijfsauto's zal
toenemen, zodra de conjunc
tuur zich herstelt. In de vesti
ging in Zwolle zal 31 en in die
in Meppel 14 miljoen worden
geïnvesteerd. De uitbreiding
zal in augustus 1982 gereed
zijn.
JN1
P ter
HAAG De drie oprichters van de Europese Com-
■r Management Group (CMG) met vestigingen in
in Haag, Amsterdam, Amstelveen en Rotterdam, heb-
n besloten tot een uniek initiatief: zij dragen al hun
dtndelen over aan het personeel. Bryan Mills, Doug Gor-
tn en Bob Fawcett, die CMG in 1965 oprichtten willen
deze wijze voorkomen dat het computercentrum na
n pensionering een familiebedrijf wordt. „Wij gaan er
luit dat het bedrijf in wezen eigendom moet zijn van
mensen die er in werken", zo motiveert het drietal
i opmerkelijk besluit.
,de oprichting van CMG stonden de drie initiatiefnemers an-
e zaken voor ogen dan in die tijd en ook nu nog, gebruikelijk
Zo heeft niemand bij CMG, inclusief de directie, een privé-
itoor. Gereserveerde parkeerplaatsen kent de onderneming
1 en geen van de 600 werknemers kan een hogere functie
jgen voordat eerst de lagere functies zijn doorlopen. Dit pro-
Isieve concept van CMG blijkt uitstekend te werken. Het
'e ^verzuim ligt bij deze onderneming met 3 procent ver bene-
het landelijk gemiddelde. De omzet over 1980 was ruim 65
joen gulden.
drie directeuren beschikken thans samen over 750.000 aan-
fn. De rest is in handen van het personeel. Bij CMG bestaat
lelijk de regeling dat een werknemer die langer dan zes
anden in dienst is, aandelen van het bedrijf kan kopen. Ruim
werknemers hebben dat inmiddels gedaan. De komende tien
willen de directeuren ook de rest van het aandelenkapitaal
het personeel overdragen. Daarmee wordt het plan van
v-voorzitter Wim Kok om „investeringsloon" aan te wenden
,r het herstel van het Nederlandse bedrijfsleven voor het
">t op grote schaal in praktijk gebracht.
K Ijoen
WESTDUITS INSTITUUT:
MUNCHEN De mogelijk
heden voor een opleving van
de wereldeconomie zullen in
eerste instantie afhangen
van de mate waarin de cen
trale banken menen hun be
leid van hoge rente te kun
nen versoepelen. Het einde
van de periode van hoge ren
tetarieven valt voorlopig
echter nog niet te verwach
ten omdat de meeste belang
rijke handelsnaties de infla
tie nog niet onder de knie
hebben en veel olie-importe
rende landen kampen met
grote ,tekorten in het inter
nationale betalingsverkeer.
Daarom zal ook een ople
ving van de vraag nog wel
even op zicht laten wachten,
zo meent het Ifo-instituut
voor economisch onderzoek
in München.
Het instituut stelt vast dat er
aan het begin van dit jaar een
voorlopig einde is gekomen
aan de inzinking in de Vere
nigde Staten. Tegelijkertijd te
kent zich in bijna alle Westeu-
ropese landen echter een ver
dieping van de recessie af, die
dit jaar nog zal voortduren.
Ook in Noord-Amerika zit een
snel herstel er niet in. Er
wordt daar zelfs rekening ge
houden met een nieuwe reces
sie. Daarom zou Japan dit jaar
wel eens het enige industrie
land kunnen zijn waar het
bruto nationaal produkt (BNP)
groeit.
Het ziet er naar uit dat het
BNP in West-Europa reeel
met ongeveer één procent zal
afnemen. Japan kan volgens
het Ifo-instituut rekenen op
een toeneming met vier tot
vijf procent. Het volume van
de wereldhandel zal dit jaar
één tot twee procent kleiner
worden. In 1980 groeide de
wereldhandel nog met» ruim
twee procent en in 1979 zelfs
met zes procent.
Zo is het mevrouw,
zeiden wij op de bank.
En vai ons kunt u
rekenen op een be
trouwbaar advies,
waar u geen spijt
van zult hebbeni..
Oók goed om geld te lenen.
Torenhoge
rente drukt
beurs
AMSTERDAM - Op de Am
sterdamse beurs liet men
zich vrijdag weinig gelegen
liggen aan de opmars die de
Amerikaanse beurs donder
dag wist voort te zetten.
Hier speelde de nog steeds
stijgende rente een grote rol.
Niet alleen werden in de eer
ste plaats hypotheekbanken
hierdoor aangetast, ook an
dere fondsen lagen bij ope
ning vaak een stuk onder de
voorbeurskoersen en daarna
werd het maar weinig beter.
Als uitzonderingen lagen
Hoogovens, Nationale Ne
derlanden en Gist-Brocades
wat beter in de markt.
De obligatiemarkt vertoonde
bij opening een zeer flauwe
tendens en de algemene stem
ming kon als nerveus worden
bestempeld. Veel staatsfondsen
liepen klappen op van onge
veer een vol punt en sommige
leningen gingen zelfs ander
half punt naar beneden. Ook
de meeste BNG-leningen
moesten flink naar beneden.
De stijgende rente werd in de
afgelopen vierentwintig uur
duidelijk weerspiegeld door de
invoering van een opslagrente
door de grote banken, terwijl
de hypotheekbanken „de afgif
te van 12 pet pandbrieven
hebben aangekondigd. Daar
mee geldt voor pandbrieven
de hoogste rente sinds een jaar'
geleden toen, eveneens in het
voorjaar, 12 pet-stukken wer
den afgegeven.
WUH moest bij opening/ 4 in
levert op 180 en FGH ging
met 1,40 naar beneden tot
f 56,70. De grote banken lagen
ook niet best in de markt.
ABN die in de loop van de
middag haar jaarcijfers zal pu
bliceren, moest ƒ2 terug tot
f 292, Amro Bank daalde 30
cent tot ƒ56,40 en de NMB
bleef op 190 staan. De verze
keringswaarden lagen er wat
zwakker bij, maar Nationale
Nederlanden kon krap een
gulden oplopen tot 126,20.
Van de uitgevers was Elsevier
nog ƒ2 lager op ƒ144, maar
ook VNU moest na een paar
dagen van winst 1,60 terug
tot ƒ75,20.
Bij opening hing een groot
pakket Pakhoed boven de
markt en dit werd tegen een
fors lagere prijs opgenomen.
Het aanvankelijke verlies be
liep ƒ2,70 op ƒ38 maar spoedig
daarna brak een herstel los tot
f 39,50. Gist-Brocades kwam
via een winst van ruim een
gulden weer eens.op 60 en
Ahold stoomde 60 cent door
naar 74,40. De oude aandelen
Nedlloyd, waarin het dividend
over 1980 nog is begrepen, ble
ven op 116,70 staan. De nieu
we aandelen stegen 50 cent tot
107,50.
Ook de lokale markt was hele
maal in de ban van de rente-
-ontwikkelingen. In veel ge
vallen uitte dit zich in onver
anderde noteringen, maar
waar verliezen optraden wa
ren deze meestal vrij fors. Zo
ging De Telegraaf ƒ3,30 naar
beneden tot ƒ58,50 en moest
Ford Nederland tien gulden
terug tot 125. Emba zette de
glijvlucht met vijf gulden
voort tot 120 en Borsumy-
-Wehry klapte zes gulden in
elkaar tot ƒ228. Van der Gies-
sen-de Noord was 8 lager op
145. De 9 pet obligatielening
Van Gelder zakte 1,30 tot
f 50,70. Vorige week werd
voor deze lening nog 55 be
taald. De enkele winsten wa
ren dun gezaaid. Otra was
f 4,50 in herstel op ƒ58,50 en
Inventum steeg nog vijftien
•gulden tot 975. De hoek va^
Houthandel Pont bleef geslo
ten. Een beleggersblad heeft
gunstig over het bedrijf ge
schreven en men achtte het
beter de notering eventjes stop
te zetten om het gunstige
nieuws te laten doordringen.
Op de obligatiemarkt bleef het
de hele dag triest. Over een
breed front zakten de staats-
en BNG-leningen na de ope
ning nog verder in, zodat ver
liezen van meer dan een punt,
in sommige gevallen zelfs an
derhalve punt schering en in
slag waren. Ook andere lenin
gen, zoals die van de Investe
ringsbank, Gasunie en han
delsbanken daalden fors. De
nieuwe 11,25 pet lening van de
Bank der Bondsspaarbanken,
waarop donderdag tegen 99,5
pet kon worden ingeschreven
bracht het nog niet tot een no
tering in de eerste periode. De
aanwijzingen waren echter dat
later op de dag een fors lagere
prijs tot stand zou kunnen ko
men. Op de actieve aandelen
markt was in de loop van de
dag sprake van een verder af
brokkelende tendens, die ook
de uitzonderingen van begin
beurs niet onberoerd liet.
Op de optiebeurs kon vrijdag
morgen zowel een deel van de
call- als van de putopties tot
lichte winst kpmen. Om twaalf
uur bedroeg de omzet 1013
stuks, gespreid over een flink
aantal klassen.
hoofdfondsen
Amro-bank
Boskalis Westm
Dordtsche pair
Dordtscha pr
Gist Brocadas
Helneken
Helnekon Hold.
Holl.Baton.Gr.
Hoogovens
Kon. Olie
Nat. Nad.
Nedlloyd Gr.
NMB
NMB (dlv-81)
Ogem Holding
93.70
56.60"
02,30
259,00 Pakhoed Holding
beurs 26-2 beurs 27-2
207,80 208.50
125,30 125.50
116.70 115.50
190,50 191,00
148.00
58,10
58,90
59.70
55.60
69.10
147.00
59.10
57,70
Rod am co
Rollnco
Ver.Baz.VNU
Volker Stevin
WUH
19.50
219.00
113.50
215.00
123.50
133.20
39.20
34.20
19.10
220.00
113.70:
216.00
123,00
132.50
75.70
overige aandelen
Belfndo"
78,50
144,00
118,50
79.50
97,00
990,00
80.00
35.00a
93.00e
50.00
295.00e
25,00
45,50
Metaverpa
Caland Ho
Calvè O ct
ld 6 pet c«
CSM
CSM crl
Ceteco
Clalmlndo
Do" My
Econosto
HVA-Myen eert
42.00b
10,00a
1115.70
15.00e
29.90
125.00
79.00
40.00
135.00
28,00
37,00
153,00
48,00
75,00
265,00
61.00
136,00b
125.00
13.40
42.50
67.00
960,00e
46,00
230,00
81.70
40.00
39,00e
93,00e
29760e
23.70
45.30
210.00
101,00
56.00
228,00
143.00
165.50
166,00
29.80
1300,00
73.80
72.70
143.50
144.00
42.50
09.80
118.00
15.50
29.60
120.00
79.00e
32.80
15.80
430.00b
59,00
139.50
125.00
Ned. Credlet
NEFIT
Ned. Scheep
Ned. Sprtngst.
Nljverdal
Ocê v.d.Gr.
Ommeren eed
Rademakei
Ravast
Schokbeton
Schuppen
TextiéfT w.
Tilb. Hyp.bk
35,00
1260,00
20.50
22.80
94.00b
22.40
45.20
1250.00e
198.00
4210.00
32.50
162.50
54.00
15.20
212.00
300.00
1250.00
320,00
95.50
118.00
219.00
79.40
975,00e
46.00
230,00
Kon. Ned. Pap
VRG Gom. Bez.
Alg. Fondsenb.
America Fnd
Asd. Belegg. O
Blnn. Belt. VG
TokyobpH(S)
Tokyo PH
148.50
133.50
29.60
240.00
35.60
1200,00a
4210.00
1000.00
67.70
37.50
32.30
162.20
59.00
15.20
209.00
300.00
300.00
48.00
185.50
40.80
219.00
78.00
112,00
106.00
2460
25.00
33.70
55,50
157.00
220.00
109.00
149,70
obligaties
11.50 Ned 80
10.75 ld 80
10.75 ld 81
10.50 ld 74
10.50 ld 80
10.25 ld 80-90
10.25 ld 80-87
10.00 ld 80
9.75 ld 74
9.50 ld 76-1
9.50 ld 76-2
9.50 ld 60-95
9.25 ld 79-89
9.00 ld 75
9.00 ld 79-94
8.75 ld 75
8.75 ld 75-2
8.75 ld 76-96
8.75 ld 79-94
8.75 ld 79-89
8.50 ld 75
8.50 ld 75-2
8.50 ld 78-93
8.50 ld 78-89
6.50 ld 79-89
8.25 ld 76-96
8.25 ld 77-92
8.25 ld 77-93
8.25 ld 79-89
8 00 ld 69
8.00 ld 70-95
8.00 ld 71-96
8.00 ld 70 I
8.00 ld 70 II
8.00 ld 70 III
8.00 ld 76-91
8.00 ld 77-97
8.00 ld 77-87
8.00 ld 78-88
7.50 ld 72-97
7.50 ld 78-93
7.50 ld 78-88
6.25 ld 67-92
6.00 ld 67-92
6:75 kt 65 1-90
5.75 ld 65 II
5.25 kt 64 1-89
5.25 ld 64 II
5 00 ld 64-94
4.50 ld 58-83
4.50 ld 59-89
4.50 ld 60 1-85
4.50 ld 60 II
4 50 ld 63-93
4.25 ld 59-84
4.25 ld 60-90
4.25 ld 61-91
4.25 ld 63 I
4.25 ld 63 II
4.00 ld 61-86
4.00 ld 62-92
3.75 ld 53-93
3.50 ld 56-86
3.25 ld 48-98
3.25 id 50-90
3.25 ld 54-94
3.25 ld 55-95
3.25 ld 55-85
3.00 ld 37-81
3.00 ld Grb 46
11.00 BNG 74-81
81.00
83.00
82.20
78.30
92.80
85.50
76.60
93,00
84.10
81,80
78.40
78,40
89.50
80.40
79.80
74.40
76.90
74.00
90,80
11.00 ic
10.50 ld 1974
9.50 ld 74-62
9.50 id 74-99
9.50 ld 75-85
9.50 ld 76-01
9.00 ld 75-00
8.75 ld 70-90
8.75 ld 70-95
8.75 ld 75-00
8.75 ld 77-02
8.50 ld 70-85
8.50 ld 70-95
8.50 ld 73-98
8.25 ld 70-85
8.25 ld 70-96
8.25 ld 76-01
8.00 ,ld 69-94
6.00 ld 71-96
8.00 ld 72-97
8.00 ld 73-79
8.00 ld 75-00
7.60 ld 73-98
7.50 ld 72-97
7.25 ld 73-98
7 00 ld 661-91
7.00 ld 66-11
100.00
99.10
90.40
96,80
88,30
87.40
86,20
85,80
93.80
87.10
83,00
93.90
85.10
96.90
78.80
79,50
79.50
80.00
90.60
82.50
81.80
85.40
83.50
78.10
92.80
85,30
92.00
83.40
76.40
93.00
76.90
73.80
84.50
93.60
86.40
82,10
93,70
84,50
81.50
96,90
77.90
78,00
78.50
77,20
83.70
83,00
beurs van New York
Am. Motors
ATT
Bethl. Steel
Cons. Edison
Ou Pont
Eastm. Kodak
Gen. Electric
Gen Motors
Goodyear
18 3/8
28 3/8
23 3/8
31 1/8 30 3/4
5 3/8
22 3/8
23 3/8
71 3/8
19 5/8
67 3/8
50 3/8
35 3/8
5 1/2
22 5/8
71 7/8
19 5/8
66 3/4
Westinghouse
26 3/8
89 1/8
e9 3/8
26 1/2 26 5/8
54 1/2
29 1/8
buitenlands geld
(Prt|s In guldens)
Amerikaanse dollar 2.30
Engelse pond. 5.05
Belgleche fr. (100) 6.50
Duitse mark (100) 109.00
Ital. lire (10.000) 21.25
PonuQoee eec. (100) 3,80
Canadees dollar 1,92
Franee tr. f100) 46.00
Zwttaerae tr (100) 119,00
Zweedse kroon (100)
Noorse kroon (100)
Deense kroon (100)
Ooclanr. ach (100)
Spaanse pea. (100)
Griakaa drachm# (100)
Flnee mark (100)
Joegoel. dinar (100)
Ierse pond
33.50 36.50
56.00 59.00
