Duizendpoot
Hans
Henkemans
promoveert
China kalmeren en toch onderzeeërs leveren
mitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnen.
DuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbüitensteBinnerL
IINNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 31 JANUARI 1981 PAGINA 9
ISTRi
laardij
126408
2224»
rspronkÖjVD/£ 1
ler en
kamers, lijkt tegenwoordig
185^a geen week meer
rbij te gaan zonder
er op de publieke
)une van de Tweede
r HoOtmer één of andere
156, Lel m van ordeversto-
r wordt gepleegd.
r is dat niet. Het is
>nlijk een logisch ge-
van de steeds toe-
ï)r\\\frende belansstelling
vl lljv, de burgerij voor
doen en laten van
jring en volksverte-
\woordiging. De toe-
jouwers op de tribu-
COURANT zjjn vaak sterk be-
"kken bij de onder-
Tifpen die beneden
:N 7 in de politieke are-
worden behandeld
o/trio dan is het vaak
ubadoun»7'}*' a,,een maar
yetjes te luisteren en
7 '"Strut naar wat zjcfj
)23-29.0f^e vergaderzaal af
belt. Zeg nou zelf,
bben wij niet allen bij
tijd en wijle de neiging
commentaar te leveren
bij het zien van voetbal
wedstrijden, films of
andere schouwspelen
die onze zintuigen prik
kelen? Die neiging
komt natuurlijk nog
sterker naar boven als
je anderen over jezelf
hoort praten, of dat nu
thuis, op het werk of in
de Tweede Kamer is.
Jongstleden dinsdag
konden opnieuw enkele
belangstellenden op de
tribune zich op een ge
geven moment niet
meer inhouden. Het be
trof een groepje landge
noten van Surinaamse
komaf, dat naar het
Binnenhof was geko
men om het debat over
het Surinamebeleid van
de regering van nabij te
volgen. Geconcentreerd
luisterden ze naar de
inbreng van de ver
schillende woordvoer
ders en wisselden on
derling af en toe blik
ken van verstandhou
ding. Maar ze hielden
hun mond. Totdat de
heer Van Rossum van
de SGP aan het woord
kwam en het onder
werp„gezinshereni
ging" aan de orde stel
de.
ZONDIG 2
Inwoners van Surina
me, die in Nederland
een echtgenoot of echt
genote hebben, kunnen
een visum krijgen om
naar Nederland te gaan.
Maar hoe zit het met
mensen die niet ge
huwd zijn, maar samen
wonen? Mag een Suri
naams meisje uit Para
maribo zich in Neder
land vestigen als haar
vaste vriend, haar con
cubine zogezeid, hier
woont? Nee, in principe
niet. Alleen in zeer bij
zondere gevallen, vindt
de regering. Van Ros
sum was het daarmee
eens. Waarom? Hierom.
„U kent onze principië
le bezwaren tegen het
leven in concubinaat",
zei hij. En hij voegde
daaraan toe: „De zeer
beperkende opstelling
van de Nederlandse re
gering ten opzichte van
de import van deze zon
dige samenlevingsvorm
heeft dan ook onze vol
ledige instemming".
Deze uitspraken scho
ten het handjevol Suri
naamse toeschouwers
recht in het verkeerde
keelgat „Zondige sa
menlevingsvorm! Bela
chelijk!", riepen ze,
waarna ze onder ver
woed gehamer van
voorzitter Dolman en
kele gevarieerde emo
tionele verwijten over
de SGP'er uitstortten.
Dolman bleef er echter
vrij kalm onder. Toen
hij bemerkte dat zijn
vermaningen met het
houten voorzittersge
reedschap zonder resul
taat bleven, gaf hij met
een eenvoudig handge
baar de immer op de
tribune aanwezige rijks
politieambtenaren (in
dit geval eep man en
een vrouw) opdracht de
rustverstoorders te ver
wijderen. En ziet, als
makke schapen gingen
de boze toeschouwers
zonder gemor met de
twee ordebewaarders
mee naar buiten. Inci
dent gesloten. Het viel
dus allemaal best mee.
De kranten die deze ge
beurtenis de afgelopen
week presenteerden als
een rel-van-heb-ik-jou-
daar, hadden gewoon
ongelijk.
PASPOORT
Laten we, nu we het er
toch over hebben, nog
maar even verder gaan
met het Surinamedebat.
Achter de regeringsta
fel zat staatssecretaris
Haars van justitie, die
een half uur tevoren
nog door de Kamer was
aan ge vallen van we ge
het inwendig lichame
lijk onderzoek van zi
geunervrouwen door de
naar verborgen identi
teitspapieren speurende
politie. Bij de bespre
king van het Suriname
beleid kwamen er op
nieuw identiteitspapie
ren ter sprake. PvdA-
woordvoerder Van
Thijn vroeg mevrouw
Haars, waarom de poli
tie bij alcoholcontroles
vaak aan Surinaamse
mensen vraagt of ze
hun paspoort willen la
ten zien. Haars ant
woordde daarop, dat de
politie soms bij alcohol
controles of andersoor
tige verkeerscontroles
nagaat of ze misschien
toevallig een illegaal
hier verblijvende
vreemdeling kunnen
snappen. „Ja, maar
sputterde Van Thijn te
gen, (we geven hier
even een vrije verta
ling) „moeten alle Suri-
namers die hier al lang
legaal verblijven dan
altiid een paspoort bij
zich hebben om zich te
kunnen legitimeren?
Dat kun je toch van
niemand verlangen?
Welk recht hebt u om
uitgerekend Surinamers
en niet mensen zoals u
en ik om paspoorten te
vragen?".
Opeens spéelde er een
glimlach om Van Thijns
mond. „Hebt uw pas
poort bij u?", vroeg hij
triomfantelijk, in een
uiterste poging, me
vrouw Haars klem te
praten. Het antwoord
bleef nog geen twee se
conden uit. „Ja!" riep
Haars met grote stellig
heid. „Dat heb ik altijd
bij me!". Ai. Jammer
nou. De truc was mis
lukt. Maar Van Thijn
lief zich er niet geheel
en al door uit het veld
slaan. „Ja natuurlijk",
antwoordde hij gevat
Want u weet wat u bo
ven het hoofd hangt!".
IN T VOORBIJ
GAAN
Toch nog even flink ge
lachen tijdens het span
nende debat over de le
vering van onderzeebo
ten aan Taiwan. Eén
van de kernvragen in
de gedach ten wisseling
was: hebben Van Agt
en Van der Klaauw tij
dens hun bezoek aat^de
Volksrepubliek China
in de herfst van vorig
jaar de Chinezen op de
hoogte gesteld van het
plan, Nederlandse duik
boten aan J.Taiwan te
verkopen? „Nee", had
Van der Klaauw enkele
weken geleden gezegd.
„Om de drommel wel",
had Van Agt beweerd.
Wie had gelijk? Joost
mag het weten. In ieder
geval trok de premier
aan het langste eind. Na
een ongetwijfeld 'fikse
woordenwisseling met
Van Agt kwam Van der
Klaauw opeens met de
publiekelijke verkla
ring dat de levering van
onderzeeërs tijdens ge
sprekken met Chinese
hoogwaardigheidsbe
kleders wél ter sprake
was geweest, maar
slechts zijdelings, ter
loops, in het voorbij
gaan.
Die laatste uitdrukking,
„in het voorbijgaan
bezigde Van der
Klaauw onlangs ook in
een televisie-uitzending.
Boer Koekoek had dat
programma ook gezien.
In zijn bijdrage aan het
debat vertelde hij daar
het volgende over.
„Ik zat toevallig te kij
ken en ik hoorde de mi
nister van Buitenlandse
Zaken zeggen: in het
voorbijgaan. Toen zei
mijn vrouw nog: „Wat
is dat eigenlijk, in het
voorbijgaan?". Ik zei:
„Nou, dan komt er toe
vallig een Chinees langs
tegen wie de minister
van buitenlandse zaken
zegt: Denk erom, wij
zijn ook nog van plan
enkele onderzeeboten
aan Taiwan te leveren.
Zo gaat dat in het voor
bijgaan". De kamerle
den en ministers sloe
gen dubbel van het la
chen. „Ach", zei Koe
koek, „het allerbeste is,
er maar een grap over
te maken
10066. "ergeN „De ochtend na
jn promotie lag er een ge-
rtekaartje op de ontbijt-
!el. Een patiënt van me,
jongeman die altijd
ilijkheden had om met
ies in contact te komen,
voor de eerste keer va-
geworden. Dat is het
jiste cadeau dat ik gekre-
iquanunt heb...
oeDodenjns Henkemans, 67 jaar,
rmTa.^enin Den Haag, vijf en-
m. looxfintig jaar geleden een be-
/i.3oo.-emd pianist, nu een druk
ei. na ifeet psychotherapeut, en
jn leven lang een verdien-
luarium blijlc componist, is vorige
imkomsfek aan de Universiteit
n de main Amsterdam gepromo-
i: v.d. Ltjerd tot doctor in de ge-
06 w!eskunde. Zijn proefschrift
|oeg de titel: „Aspecten
n club!11 sublimatie, haar stoor-
ssen en de therapie hier-
m-les
V.
m-;
Een paar dagen na zijn promotie,
op een druilerige morgen, zoeken
wij de heer Henkemans op in zijn
woning, een lage bungalow, ver
scholen tussen de bomen in het
landelijke Bergen (N.H.). Een nage
maakt parkeerbord in zijn tuin
geeft aan waar we onze auto moe
ten wegzetten. Wanneer we over
het smalle paadje naar de voordeur
lopen, staat de heer Henkemans,
lang en mager, maar opmerkelijk
kwiek, al in de deuropening. In
zijn geluiddichte werkkamer staan,
hoe kan het ook anders bij een psy
chotherapeut, een bureau en een
ligbank. De rest wordt in beslag ge
nomen door een vleugel. „Ik speel
nog steeds vrij veel, al wordt het
grootste deel van mijn, overigens
schaarse, vrije tijd in beslag geno
men door moe-zijn en slapen".
Tijdens de oorlog heeft Henkemans
gestudeerd bij de beroemde psy
chiater Rümke. In 1945 slaagt hij
voor zijn artsenexamen. In plaats
van in de geneeskunde, stort hij
zich echter in de muziek. Hij ves
tigt zijn naam als vertolker van
pianowerken van Debussy, Mozart
en Ravel. In 1968 zet hij echter een
punt achter zijn pianisten-carrière.
„Het voortdurende reizen en optre
den werd te zwaar. Voor de oorlog
heb ik drie jaar op bed gelegen met
longtuberculose. Ik ben genezen,
volgens de blijf-maar-op-bed-en-
eet-en-drink-maar-goed-methode,
maar een van mijn longen heeft
nooit meer gefunctioneerd", vertelt
Henkemans. „In de jaren zestig gaf
ik een paar uur per week les in
Amsterdam en Groningen in com
positie- en instrumentatieleer, hoe
wel ik de lesboot zolang mogelijk
heb afgehouden. Lesgeven is vol
gens mij funest voor kunstenaars.
Daarom luidt een van mijn stellin-
;en ook, dat jonge, getalenteerde
kunstenaars een stipendium moe
ten krijgen, op voorwaarde dat ze
nooit les zullen geven. Tijdens die
jaren heb ik diverse leerlingen ge-
jtomaal
>1828-65
anbiedi
vachten
pevacht
ipevacht
Ook
zoogdie
Ise Sierl
deinde
-12.07;
rt«S,
uw li
»r rulmte4e|
lakkelijk
I.
^Züïlei
3ELS.
verbaar,
kkelijk
itanleym
oninginr
ensteeg
4 KEUS
g-. war
Fa. De
Noordwfi
„Ik speel nog steeds vrij veel, al wordt het grootste deel van mijn vrije tijd
in beslag genomen door moe-zijn en slapen"
holpen wanneer ze moeilijkheden
hadden. Op die manier ben ik als
het ware weer mijn oude vak inge
rold. Toen ik in 1968 ophield met
het geven van concerten, ben ik bij
het Instituut voor Medische Psy
chotherapie in Amsterdam gaan
werken". Desondanks is twee jaar
geleden nog een dffera van zijn
hand verschenen, „Wintercruise",
'die op 27 januari 1979 in het Sche-
veningse Circustheater in première
is gegaan.
Hiërogliefen
Eén ding heeft hij aan het begin
van ons gesprek al duidelijk ge
maakt: over zijn patiënten zal hij
niets vertellen. Hij wijst op de
brandkast in zijn kamer. „Daarin
zitten alle gegevens van mijn pa
tiënten. Zelfs als ze eens in ver
keerde handen zouden vallen, heb
ben ze er niets aan. Strikt persoon
lijke dingen heb ik in een soort
hiërogliefen genoteerd". Ook over
de gevallen die hij in zijn proef
schrift beschrijft, wil Henkemans
niets vertellen. „Wanneer ik er be
paalde uit zou lichten, lijkt het als
of ik die belangrijker vind dan an
dere. Bovendien is het wereldje
van kunstenaars zo klein, dat het
gemakkelijk is na te gaan, over wie
ik het heb".
Het onderwerp van Henkemans'
proefschrift, sublimatie, is niet een-
twee-drie uit te leggen. Volgens het
woordenboek betekent sublimeren:
naar een hoger niveau verheffen.
Henkemans gebruikt de definitie,
die in de psycho-analyse gebruike
lijk is: „Sublimatie is een tot het
voordeel van het individu ge
slaagde vorm van afweer, waarbij
de, doorgaans uit de vroegste kin
derjaren stammende driften wor
den omgevormd tot handelingen,
die qua inhoud weliswaar een be
langrijke wijziging hebben onder
gaan, doch waarvan de begeleiden
de emoties onveranderd zijn geble
ven".
Een op het eerste gezicht onbegrij
pelijke definitie, die Henkemans
echter vrij goed weet uit te leggen.
„De oerdriften van een kind, bij
voorbeeld alles willen voelen en
proeven, moeten door de buitenwe
reld geremd, gefrustreerd worden.
Meestal met de beste bedoelingen
overigens. Het meubilair moet ten
slotte heel blijven! Maar door die
frustratie ontstaat een innerlijk
spanning die een uitweg zoekt.
Wanneer deze spanning zich in po
sitieve zin ontlaadt, spreken we
van sublimatie; bijvoorbeeld wan
neer iemand die energie omzet in
kunst. Wanneer een kind die span
ning ongunstig verwerkt, spreken
we van een neurose".
Stoornissen
Het komt regelmatig voor dat het
compromis tussen drift en frustra
tie niet optimaal is. Dergelijke
stoornissen in de sublimatie moeten
verholpen worden. Omdat Henke
mans' praktijk druk bezocht wordt
door kunstenaars (die in hem een
collega herkennen) en omdat Hen
kemans zich kan verplaatsen in
hun denkwereld, bevindt hij zich
in een unieke positie om allerlei as
pecten van sublimaties te onderzoe
ken.
Zo beschrijft Henkemans in zijn
proefschrift de problemen van een
patiënt, een beeldhouwer die zijn
creatieve impulsen voelt verzwak
ken en steeds hardere materialen
wil gebruiken. Tijdens de therapie
blijkt dat de beeldhouwer „kei
hard" door zijn moeder is opge
voed. Onder de grootste geheim
houding vertelt de beeldhouwer
dat hij in stilte met was boetseert.
Elke keer komen dan vrouwenbor
sten onder zijn handen vandaan.
De psychotherapeut herkent daarin
duidelijk een gefrustreerde hang
naar moederliefde, die zichzelf wil
ontkennen door steeds harder ma
teriaal te gebruiken. Later herin
nert hij zich, dat hij, al bij het eer
ste bezoek van de patiënt, in zijn
aantekeningen het Volgende heeft
genoteerd: „Zijn handen bewegen
als kinderhanden, zoekend naar de
moederborst". Tijdens de therapie
blijkt de patiënt getrouwd te zijn
met een kopie van zijn moeder. Na
dat hij van deze vrouw is geschei
den en hertrouwd is met een ande
re, zachtere vrouw gaat het al stuk
ken beter. Maar de echte genezing
komt pas na een ernstige ziekte, die
aanvankelijk geweten wordt aan
patiënts overmatig alcoholgebruik.
Henkemans wijt die inzinking ech
ter aan de verwoede pogingen van
de patiënt om met zichzelf 'in het
reine te komeiv
Kritiek
In zijn proefschrift gaat Henke
mans in op de verschillende manie
ren waarop de sublimatie gestoord
kan worden. Bij de meeste catego
rieën geeft hij een of meerdere
voorbeelden uit zijn eigen praktijk.
Echte conclusies trekt hij echter
niet. Mede op dat punt richt zich
dan ook de kritiek die in het Am
sterdamse studentenblad Folia Ci-
vitatis op het proefschrift is ver
schenen. Het studentenblad vraagt
zich af of de promotie „een flauwe
grap" geweest is. Henkemans
wordt verweten dat hij zijn uitspra
ken nergens hard maakt. „Hij
kwebbelt er lustig op los", aldus het
blad. Henkemans heeft bij zijn dis-
sertati? nauwelijks gebruik ge
maakt van het werk van anderen.
„Omdat dat er niet was", aldus
Henkemans. ïn totaal verwijst hij
maar naar veertien boeken en arti
kelen. Het grootste deel van het
proefschrift is gebaseerd op zijn ei
gen ervaringen en interpretaties.
Henkemans voelt zich niet geroe
pen op deze kritiek te reageren.
„Modder!", luidt zijn enige com
mentaar.
Veel meer erkenning van zijn
werk ziet Henkemans in het feit
dat er zoveel ex-patiënten bij zijn
promotie aanwezig waren. „Er kon
geen man meer bij in de aula van
de universiteit", vertelt hij. „Nee,
zenuwachtig was ik eigenlijk niet.
Alleen tijdens mijn toespraak brak
mijn stem even. De eerste drie
woorden kwamen er wat krakerig
uit. Daarna ging het weer".
Een korte stoornis in de sublimatie?
RENE BOGAARTS
foto's: CEES VERKERK
HAAG Het merendeel van de
iwezigen bij het tweede-kamerdebat
r de onderzeeërs voor Taiwan was
vreemd te moede. Zelfs verslagge-
die in het parlementaire wereldje
itfcokt en gemazeld zijn, hieven nadat
tfrzitter Dolman de hamer had laten
len, vertwijfeld de armen. „Wat wil
CDA nu? Moeten die onderzeeërs
wel of niet worden geleverd?".
2^sluidend was de constatering, dat
st van Iersel, de woordvoerder van
christen-democraten, niet veel an-
s had gedaan dan mist verspreiden.
r- nu, twee dagen later, is het niet een-
^pdig uit te leggen waar het CDA staat.
Teerst moet echter worden gezegd dat
Iersel weinig blaam treft, omdat hii
veel anders kon doen dan zijn tijd
praten en nadere vragen stellen aan de
ïring. Zijn fractie was er toen het de-
begon, nog niet uit welke houding zij
moest nemen. Onder die omstandig-
;n wenste voorzitter Ruud Lubbers
„afconcluderen", zoals dat heet in het
rj jon van het Binnenhof, uit te stellen
^dinsdag. Anders gezegd: de neuzen wa-
nog niet geteld en „Joost mocht het
ïn", zoals een fractielid het uitdrukte.
^ie kampen
verklaring voor de moeide, die het
'A heeft in deze affaire, is dat er in de
ruwweg drie kampen zijn. Eén
groep (I) staat vierkant achter de rege
ring, vanuit de redenering dat belofte
(aan RSV) schuld maakt en dat werkgele
genheid belangrijker is dan goede relaties
met China. Dat zijn er een stuk of negen.
Een andere groep (II) streeft precies het
tegenovergestelde na, omdat zij het onver
antwoord vindt internationale overeen
komsten te schenden, temeer als het gaat
om een zo belangrijk land als de Volksre
publiek. Deze CDA'ers menen dat leve
ring van wapens aan Taiwan inbreuk
maakt op het protocol van 1972, waarin
Nederland verklaarde de mening van
China te respecteren dat het eiland een
van zijn provincies is. Hoeveel leden er zo
over denken is niet bekend. Sommigen in
de fractie menen dat het er inmiddels
meer zijn dan de zeven, die in december
meestemden met een motie van de opposi
tie. Hebben zij gelijk, dan is er kans op
weer een confrontatie tussen het kabinet
en een deel van het CDA. Niet zo leuk,
temeer nu de verkiezingen voor de deur
staan.
Mede tegen die achtergrond is er een der
de groep (III) ontstaan, die voorstander is
van een compromis. Daarbij speelt ook
een belangrijke rol, dat dit kamp geen
hoge dunk heeft van de manier, waarop
de regering opereert. Van Agt en Van der
Klaauw worden wel aangeduid als de fir
ma „Stoet en Haspel", vooral vanwege de
manier, waarop zij er in slaagden de Chi
nezen telkens weer en steeds erger voor
het hoofd te stoten.
Ruud Lubbers behoort tot Groep III. Hij
meent dat waar de regering heeft gefaald,
het parlement moet proberen de schade
zoveel mogelijk te beperken. Vandaar dat
hij donderdag zijn fractie het voorstel
deed een motie in te dienen, waarin de re
gering werd aangespoord onderhandelin
gen te beginnen met China en Taiwan.
Beide zou moeten worden duidelijk ge
maakt dat de onderzeeërs-affaire geen
millimeter verandering heeft gemaakt in
het standpunt van Nederland, dat er maar
één China is en wel dat van Peking. Te
genover de Volksrepubliek zou dan tege
lijkertijd moeten worden erkend, dat Ne
derland een fout heeft gemaakt door in te
stemmen met de levering van wapentuig
aan Taiwan en dat zoiets nooit meer zou
gebeuren, f
Maar de overredingskracht van Lubbers
schoot vooralsnog tekort om de Groepen I
en II achter, deze motie te krijgen. Deze
wensten te weten of het compromis nu
wel of geen afkeuring inhield van het re
geringsbeleid. Maar aangezien nu iuist de
crux was dat daarover geen duidelijkheid
zou worden verschaft, reageerde zowel I
als II niet erg enthousiast. Het resultaat
was dat de woordvoerder in de Kamer
maar moest beslissen of de motie zou wor
den ingediend. Van Iersel dacht er goed
aan te doen, als ltij de reactie peilde van
de betrokken bewindslieden. Maar toen
Van Agt, Van Aardenne en Van der
Klaauw ook niet bepaald in gejuich los
barstten, besloot hij het papier in elk ge
val tot dinsdag in de zak te houden.
Handicap
Een handicap voor Lubbers was ook dat
hij er (nog) niet in geslaagd was de opposi
tie te winnen voor zijn compromis. In
twee gesprekken met Relus ter Beek, bui
tenlandspecialist van de PvdA, hamerde
de CDA-voorman erop dat het parlement
in deze een belangrijke taak te vervullen
had. Ter Beek was het er geheel mee eens
dat de Tweede Kamer moest proberen de
scherven, die de regering had gemaakt, te
lijmen. Alleen de wiize waarop Lubbers
dat wilde doen, beviel hem niet helemaal.
Naar de mening van de PvdA, en ook die
van D'66, kan China alleen worden gekal
meerd als het besluit over de exportver
gunning voor RSV tenminste wordt opge
schort.
Lubbers zet daar een vraagteken bij. Hij
acht het niet onmogelijk dat China er ge
noegen mee neemt, wanneer een, liefst
zeer ruime meerderheid in het parlement
slechts duidelijk afstand neemt van het tot
nu toe gevoerde beleid. Volgens Lubbers
kan dat er misschien toe leiden dat Pe
king al is het nog wat nagrommend, de le
verantie van déze twee onderzeeërs ac
cepteert. Het sparen van de kool én de
geit dus.
Tegenstrijdig
De gedachtengang van Lubbers was bij
Van Agt wel in goede aarde gevallen, al
had hij dan geen behoefte aan een daartoe
strekkende motie. Diverse keren tijdens
het debat verklaarde de premier met na
druk dat er geen vergunning zou worden
gegeven voor nog meer wapenleveranties
aan Taiw.an. Het was onvermijdelijk dat
hij zich daardoor schuldig maakte aan een
innerlijke tegenstrijdigheid. Eerder had
hij namelijk gezegd dat de regering de
„pittige" reacties van China had ingecal
culeerd. Maar nu gebruikte hij diezelfde
reacties om te bewijzen dat vervolgleve-
ranties niet zouden kunnen worden toege
staan. Waarom dan wel een vergunning
voor deze onderzeeërs? Die vraag pareer
de de premier door te wijzen op het unie
ke karakter van deze order: een groot
deel is van civiele aard en er wordt con
tant betaald. Maar als er dan weer zo'n
unieke order komt? informeerde Jan Ter-
louw. Dat nu leek de minister-president
uiterst onwaarschijnlijk
Belang CDA
Tot welke conclusie moet al het boven
staande leiden? Niemand die het weet
Eén ding staat echter wel vast: Lubbers
zou Lubbers niet zijn, als hij niet alsnog
alles in het werk stelt om zijn fractie
bijeen te houden. Er is immers ook nog
zoiets als het belang van het CDA. Lub
bers zal het uiterste proberen om te voor
komen dat dinsdagavond dankzij een deel
van zijn fractie een motie van de oppositie
wordt aangenomen, waarin de regering
wordt verzocht haar besluit over de ex
portvergunning in te trekken. Een derge
lijke botsing tussen partijgenoten zou het
imago van het CDA geen goed doen en
bovendien het risico scheppen van een
kabinetscrisis. PvdA of D'66 zou dan im
mers vervolgens vragen of het kabinet de
motie uitvoert en bij een ontkennend ant
woord een motie van wantrouwen indie
nen.
33 of 61
Het bijeenhouden van de fractie lijkt Lub
bers echter alleen te kunnen gelukken als
het CDA toch nog met een eigen motie
ikomt, namelijk die van hemzelf. Gezien
de vage formulering kan hij daarvoor
misschien zelfs de steun van de VVD en
van kleine fracties als die van SGP, GPV,
DS'70 en Boerenpartij krijgen. Het nadeel
daarvan is dat hij ook in dat geval hooguit
82 stemmen krijgt. Ook niet bepaald een
meerderheid, waarmee men de Volksre
publiek er gemakkelijk van overtuigt dat
net Nederlandse volk zich massaal distan
tieert van het tot nu gevoerde beleid.
De steun van de oppositie verkrijgt Lub
bers echter alleen, als ook hij het intrek
ken van de belofte aan RSV bespreekbaar
wil maken. Daarmee verliest hij dan wel
de 33 stemmen van de genoemde fracties
en wellicht ook een aantal in zijn eigen
club, maar krijgt hij er 61 bij van PvdA en
D'66. Dat zou het totaal opvijzelen tot bo
ven de honderd, hetgeen misschien wel
indruk maakt op de leiders in China. Te
meer omdat daar ook de stemmen van de
linker zijde bij zouden zijn. Ook die
mogelijkheid zal Ruud Lubbers dit week
einde door het hoofd spelen.
RIK IN T HOUT
