eweging in Zuidafrikaanse staatskerk
Steek je licht op met elkaar'
3eeld Nederlandse patriot
ds volkstribuun in Rome
Eerste puntverlies
Van der Plas
Gilbert Bécaud brengt
nieuwe Olympia-show
kerk
wereld
LEIDSE COURANT
DINSDAG 20 JANUARI 1981
iRONJOANDERK VAN DER CAPELLEN TOT DEN POL
onze correspondent Piet
imers)
ÏIE Jonge vaders in
toe, die op zondagoch-
i met hun kinderen een
Itochtje maken op de vij-
in de tuin van de Villa
jghese, zullen niet ver
men om even langs te lo-
i bij de marmeren leeuw
I de ingang van het park.
>r het familie-album le-
t het altijd een aardig
itje op als de spruiten
[den gefotografeerd, zit-
d op de rug van de
wr, alsof ze het wilde
r hebben getemd. Er is
I aan de hand met die
iw. dat slechts aan wei-
parkbezoekers bekend
In zijn rechter voorpoot
klemt hy een bundel
I zeven pijlen. Het is de
lerlandse Leeuw en de
en pijlen symboliseren
vroegere Zeven Provin-
i. Samen vormden ze de
lenigde Nederlandse Re-
lliek, die in 1581 het juk
ehudde van de bigotte
lerdrukker Philips II
l Spanje.
t verderop in de „giardi-
van de Villa Borghese
it een bijna drie meter
jg marmeren beeld van
I Romeinse volkstribuun,
iuld in toga met sandalen
■i de voeten. In zijn linker-
ld klemt hij een zwaard
onaley omheen zich een slang
inderLkelt: symbool van de be-
i. Hetjhten vrijheid. Op nog een
is de|r andere plaatsen onder
i onsj geboomte staan twee
ie deiuwenfiguren. Een van
ref>e*U" houdt een schild vast
jftienfcrop alweer een bundel
jden. zeven pijlen staat afge-
JAR-|id. Een ander vrouwenfi-
lr wijst met een gebroken
pterhand naar omhoog, in
i niets. De beelden verra-
I dezelfde neo-classicisti-
|e stijl. Ze horen inderdaad
elkaar. Maar hoe komen
[e beelden met hun typisch
tterlandse symbool in het
toe park in het hart van
pe terecht?
Peter van Kessel van het
lerlandse Instituut in
ie loopt af als een wekker
Nie het hem vragen. De
tlktribuun, zegt hij, is geen
Kin maar de Nederlandse
on Joan Derk baron van
Capellen tot den Pol, heer
Appeltern, Altforst enzo-
rt. Hij werd op 2 novem-
1741 geboren in Tiel en
rleed op 6 juni 1784 in
olie. De baron had zitting
de Provinciale Staten van
srijssel, een van de Zeven
ivinciën. Daar heeft hij
vierkant opgesteld tegen-
r het naar dictatuur zwe
nde streven van stadhou-
Willem V van Oranje. Hij
idelde de krachten van de
len, die naar democratie
efden. Als zodanig kan hij
gens Jan en Annie Romein
de „Erflaters der Bescha-
worden beschouwd als
grondlegger van de moder-
democratie in Nederland,
njn fameuze pamflet „Aan
Volk van Nederland"
De beide maagden, die de aandacht vestigen op de
grote vrijheidsstrijder en de Nederlandse Leeuw met
pijlenbundel in de tuin van de Villa Borghese in Rome:
onderdelen van het monument voor baron van der Ca
pellen.
nam hij krachtig stelling te
gen Willem V en veroordeel
de hij diens verwaarlozing
van de vloot. Daardoor had
Holland de vierde Engelse
Oorlog verloren en was de
natie in grote nood geraakt.
Baron van der Capellen tot
den Pol werd sterk beïnvloed
door het democratiseringspro
ces dat zich in de Verenigde
Staten voltrok. Hij had rela
ties met de democraten
Adams, Benjamin Franklin en
Trumball en slaagde er twee
jaar voor zijn overlijden in, de
Verenigde Staten erkend te
krijgen door de Staten Gene
raal. In de Patriottenbewe-
ging speelde hij tegenover de
stadhouder een belangrijke
rol.
Door dit alles werd de baron
met de moeilijke naam voor
zijn vrienden een vrijheids
held. Zij zijn het geweest die
na zijn dood besloten, een
fraai grafmonument te laten
maken, dat een plaats moest
vinden in de kerk te Zwolle,
waar hij commandant was ge
weest van een vrijkorps.
Orangisten beweren nog he
den ten dage, dat Van der Ca
pellen tot den Pol zelf wel
eens het grafmonument kon
.hebben besteld. Dat lijkt bij
het lezen van de in het Am
sterdamse stadsarchief be
waarde notarisakte, waarin
opdracht wordt gegeven tot
het vervaardigen van het
grafmonument, onwaarschijn
lijk. De akte werd onderte
kend door een aantal gefortu
neerde Amsterdamse kooplie
den, die bereid waren het in
die dagen forse bedrag van
45.000 gulden op tafel te leg
gen.
De opdracht werd verleend
aan de Italiaanse beeldhou
wer Giuseppe Ceracchi, gebo
ren in 1751 als zoon van een
goudsmid in Rome en in 1802
in Parijs ter dood gebracht
onder de guillotine.
Dat het beeld voor de Neder
landse vrijheidsheld werd be
steld bij een Italiaan, die het
in zijn atelier in Rome zou
vervaardigen, valt te verkla
ren uit de Calvinistische men
taliteit in de jonge republiek.
Calvinisten bestelden geen
beelden, dus waren er ook
geen beeldhouwers. Zij had
den geen heiligen en geen
helden en misten de achter
grond om iemands nagedach
tenis te eren op een monu
mentale manier. Toen een
groep patriotten mede als een
zet tegen Oranje een grafmo
nument wilden bestellen voor
hun idool, kwam men terecht
bij een Italiaan die min of
meer toevallig vanuit de Ver
enigde Staten via Holland op
weg was naar Wenen. In
Amerika had hij o.a. het be
roemde beeld van George
Washington vervaardigd.
In Schönbrunn en het Belve
dere in Wenen zijn nog ver
schillende bustes en beelden
te vinden, die Ceracchi onder
meer vervaardigde in op
dracht van Maria Theresia.
Ook in Engeland staat werk
van hem.
Geen geringe kunstenaar dus,
deze Giuseppe Ceracchi. Be
halve artiest was hij ook sterk
politiek geïnteresseerd. Hij
was geboren in het pauselijke
Rome en had in de Verenigde
Staten de nieuwe vrijheidsi
deeën opgesnoven. In Holland
kwam hij in aanraking met
patriotten die vagelijk soort
gelijke ideeën koesterden. Er
was sprake van een verwant
schap van gedachten. Dat
maakte Ceracchi geknipt voor
het verkrijgen van een op
dracht. De beeldhouwer heeft
kennis gemaakt met de op
drachtgevers en de rijke
grachtenhuizen van de Rens-
dorps en de Bickers in Am
sterdam bezocht. Hij wist dus
dat het met de financiën wel
goed zat. Bovendien ontving
hij een bedrag van 37.000 gul
den in contanten. De overige
7.500 gulden zouden worden
betaald bij aflevering van de
beeldengroep. Want dat moest
het worden: een groep waarin
de Overijsselse baron zou
worden afgebeeld als.een
Romeinse vrijheidsheld, waar
twee hem verheerlijkende
maagden naar opzagen terwijl
de Nederlandse leeuw zich
aan zijn voeten vleide. Op
zo'n Italiaans idee zou een
calvinistische Hollander nooit
zijn gekomen. Bovendien was
het een soort opbouw-monu-
ment. Ceracchi heeft de mo
gelijkheid opengelaten om er
naderhand nog een aantal
beelden omheen te plaatsen,
alles tot meerdere eer en glo
rie van Joan Derk baron van
der Capellen tot den Pol uit
Overijssel.
Ceracchi heeft de beelden ge
heel volgens de opdracht ge-
Toen ze klaar waren, was er
intussen het een en ander ge
beurd in de Republiek der Ze
ven Provinciën. De Patriot-
tenbeweging was uiteen gesla
gen. Willem V had daartoe
precies zoals de politicus van
der Capellen had voorspeld,
de hulp ingeroepen van zijn
zwager, koning Friedrich
Wilhelm van Pruisen. Aanlei
ding daartoe vormde het be
faamde incident te Goejan-
verwellesluis.
Verschillende patriottische
opdrachtgevers waren naar
Frankrijk gevlucht. Boven
dien was Ceracchi aan de late
kant met de aflevering, omdat
hij tussen de bedrijven door
nog naar Amerika was ge
weest.
Van vervoer der beelden via
de Tiber naar Ostia en van
daar per zeilschip naar Hol
land is nooit iets gekomen.
Voorlopig bleven ze staan in
Ceracchi's atelier aan de Piaz
za dell'Oca in Rome, op het
territorium van de Bogheses
die zoveel kardinalen en pau
sen in haar familie hebben
gedaan. De beeldhouwer, te
leurgesteld om het dictatoriale
streven van zijn aanvankelijk
door hem verafgode vriend
Napoleon, nam in Parijs deel
aan een complot tegen deze
laatste, werd gepakt en van
zijn hoofd ontdaan onder de
guillotine. Zijn Weense vrouw
en verdere nabestaanden heb
ben vanuit Rome nog wat
brieven naar Nederland ge
stuurd, maar ze hebben te
midden van de politieke woe
lingen in Europa begrepen
dat ze niet meer hoefden te
rekenen op de resterende
7.500 gulden, noch op betaling
van de transportkosten naar
Nederland.
De eigenaren van het atelier,
de Borgheses, wilden huur
penningen zien die de erven
Ceracchi niet konden opbren
gen. Er volgden enkele pro
cessen die tenslotte door de
familie Borghese werden ge
wonnen. Het atelier aan de
Piazza dell'Oca moest worden
ontruimd. De beelden, waar
van men alleen wist dan dat
ze iets met een rijke Olandese
te maken hadden, werden tot
eigendom van de familie
Borghese verklaard. Om er
van af te komen en ze toch te
bewaren werden ze in de
„giardino" van de Villa Borg
hese gezet, niet als groep
maar verstrooid. Daar staan
ze nu nog, tot niet begrijpende
verwondering van veel Ro
meinen en tot vreugde van
kleuters die op de rug van de
Nederlandse leeuw klimmen.
Nederland zou Nederland niet
zijn en Overijssel geen Over
ijssel, als niet een kwartet Ka-,
merleden zou zijn opgestaan
Joan Derk van der Capel
len enz. in werkelijkheid.
Zo heeft Guiseppe Cerac
chi hem uit marmer ge
kapt. De gelijkenis van het
gezicht is niet slecht ge
troffen.
om vragen over de vergeten
beelden in Rome te stellen
aan de minister-president en
de minister van C.R.M. Over
3 jaar wordt immers de 200ste
sterfdag van Joan Derk baron
van der Capellen tot den Pol
herdacht. Zou dat geen mooie
gelegenheid zijn om de beel
den alsnog naar Nederland te
brengen en met hulp van te
genwoordige kunstenaars als
nog samen te voegen tot een
gedenkteken voor de Patriot,
die een der grondleggers van
onze democratie is geweest?
Het ministeriële antwoord
aan de heren S.C. Weiers, drs.
M. Beinema, mr. J. Buikema
en H. Wesselink kwam snel.
Het is de minister bekend dat
de beelden er zijn. De minis
ter denkt dat ze thans eigen
dom zijn van de stad Rome,
maar zeker is dat niet. De mi
nister is in geen geval bereid
de overkomst naar Nederland
te bevorderen. Dat is dan dat
Terug naar dr. Peter van Kes
sel in Rome. „Ook ik vind dat
de beelden nu maar moeten
blijven waar ze zijn. Er is wel
veel voor te zeggen om ze in
Rome in het park Borghese
alsnog samen te voegen vol
gens het in Amsterdam nog
aanwezige schetsontwerp van
Ceracchi, uiteraard na een
grondige restauratie en
schoonmaakbeurt Ze zouden
dan met een door Overijssel
opgeluisterde plechtigheid als
nog officieel aan de stad
Rome aangeboden kunnen
worden".
Blijft de vraag of de stad
Rome dat wel wil. Ter gele
genheid van de Louis Coupe
rusherdenking in 1974 is door
de Italiaanse beeldhouwer
Ruffini een borstbeeld ver
vaardigd van de Haagse
schrijver. Nederland had dit
graag geplaatst gezien in de
eregalerij in een ander deel
van het park van de Villa
Borghese. De toenmalige am
bassadeur dr. Boon heeft er
zich het vuur voor uit de slof
fen gelopen, maar Rome gaf
de voorkeur aan de Pool
Sienkiewicz, schrijver van
„Quo Vadis".
Couperus? Wie is dat?
Joan Derk baron van der Ca
pellen tot den Pol? Wie is dat
nou weer?
Het lijkt geen eenvoudige
zaak om de stadsbestuurderen
van Rome bij te spijkeren in
de kennis van de vaderlandse
geschiedenis van dat landje
daar aan de Noordzee. En zou
een telg van de Oranjes, die
zich nog nooit officieel in
Rome hebben laten zien, dan
nu een monument moeten
gaan onthullen voor een hen
tegenstrevende Patriot
FOTOS: DR. PETER VAN
KESSEL, ROME
KATWIJK Bemelman is
er als eerste in geslaagd de
trotse koploper in de Leidse
hoofdklasse Van der
Plas/BMW een punt te ont
futselen. De Katwijkers
mochten daar overigens niet
over klagen. Hun doelman,
Gijs Guyt, reageerde voor
treffelijk bij een groot aan
tal doelkansen voor het
counterende Bemelman en
behoedde zijn ploeg voor een
nederaag. Cleijn Duin boek
te een marginale overwin
ning op Oegstgeest (1-0) in
een uitermate saaie wed
strijd.
Gert Zwaan bracht Van der
Plas/BMW al snel aan de lei
ding, waarna Leo Holl de ploe
gen weer op gelijke hoogte
bracht. Na'de 2-1 van Jan Ho-
gewoning, vond Ruud Broring
voor de eerste maal het net: 2-
2. Huug Aandewiél hielp de
Katwijkers aan een 3-2 voor
sprong bij rust. Na de doelwis-
seling leek het Bemelman
verzet gebroken, toen Adrl
Pluimgraaf er 4-2 van maakte.
Brering bracht zijn ploeg, die
niet over wisselspelers be
schikte, opnieuw in de race
door twee fraaie treffers. De
bezoekers betrokken opnieuw
hun verdedigende stellingen
en loerde op de counters. Na
vele scoringsmogelijkheden
verschafte Brering zijn ploeg
een riant uitzicht op de zege:
4-5. Vlak voor tijd maakte
Huug Aandewiel uit een vrije
trap gelijk: 5-5.
Cleijn Duin won met moeite
van Oegstgeest in een saai
duel. Oegstgeest was in de eer
ste helft dicht bij een doelpunt
via Arie Koppenhol, maar zijn
lage schuiver werd nog net ge
keerd. Nadat Daan Vreeken in
de tweede rondgang een goede
kans had laten liggen om de
bezoekers aan de leiding te
brengen, bekroonde Willem
Guyt een fraaie solo met een
doelpunt: 1-0.
De Franse zanger Gilbert Bécaud maakt een korte tournee door
ons land met zijn nieuwe show waarmee hij in het Olympia-
theater te Parijs triomfen heeft geoogst. Op zaterdag 24 januari
treedt hij op in het Congresgebouw te Den Haag.
ZOETERWOUDE Gehuwd: PC.
van Velzen en J. Wielders; J.C.M.
Wijsman en H.M.J.M. van Leeuwen;
R.B. Brouwer en C.R.M. van Leeu-
LEIDEITGEBOREN: Indra Puspa
Sari dv. J. J. A. Ouivenvoorde en S. I.
A. Sukendro. Victor-Ronald Sebas-
tiaan zv. R. J. Borsboom en E. C. M.
Bakker. Quoc-An zv. V. H. Nguyen en
T. L. Dao.
Overleden: H. J. de l'Ecluse. geb. 25-
8-1903 man; A. Majolée, geb. 6-8-
1906 man; C. H. Glasbergen, geb. 24-
8-1906 man; G. van Duijn, geb. 12-3-
1912 vrl. echtg. van P. Guijt; M. van
den Berg, geb. 13-2-1911 man; S. E.
Janssen, geb. 8-10-1904 vrl. geh.
gew. met J. C. Th. Vallee; A. J. Pou-
wer, geb. 28-1-1928 vrl. echtg. van A.
Lindenberg; P. J. Belt, geb. 23-1-
1914 man; F. C. Kandel. geb. 5-11-
1944 man; Th. Tilman, geb. 7-8-1965
man; P. W. Burgmijer. geb. 10-1-1926
vrl. echtg. van W. Mesman; J. G. A.
Kars. geb. 21-2-1902 vrl. geh. gew.
met J. Wouters; B. C. W. Klamer,
geb. 16-1-1880 vrl. geh. gew. met L.
Eradus; C. m. Hundersmarck. geb.
31-1-1937 vrl. echtg. van F. de Jong;
G. Bousema. geb. 7-2-1894 vrl. geh.
gew. met H. Lina; H. van Rijn, geb. 8-
9-1899 vrl. geh. gew. met A. J. Hoek;
C. Varkevisser. geb. 16-9-1895 man;
J. E. Oudhofl. geb. 15-11-1917 vrl.
echtg. van W. H. Koot; J. Bakker,
geb. 28-1-1918 man; G. E. van der
Kooij, geb. 7-5-1924 vrl. echtg. van J.
W. van den Berg; M. Th. Kardoes,
geb. 29-7-1942 man; B. C. Prins. geb.
7-11-1916 man.
Gehuwd: J. E. F. ter Beek en G. A. E.
van Klarenbosch. R. J. Boot en J. C.
B. M. Wassing; J. A. M. O. Wijnhol en
W. A. t Hart.
GEREFORMEERDE GE
MEENTEN
Beroepen te Rotterdam-Zuid:
D.Hakkenberg te Lisse en
W.Schreuder te Goes
Beroepen te Scheveningen:
R.Boogaard te Leiden
NEDERLANDSE HERVORM
DE KERK
Beroepen te Eindhoven:
J.Geursen te Leiderdorp en
Hoogmade
Galerie Mokum, OZ Voor
burgwal 334 Amsterdam, toont
van 23 januari tot 18 februari
werk van Maarten 't Hart, Dik
Kats, Goudie Lynch en Paul
Ovink.
nder het motto „Steek je licht op met el-
lar" organiseren veertien kerkgenoot-
happen en vijf bijbelorganisaties van 25
t en met 31 januari de derde nationale
jbelweek. Doel hiervan is het gebruik
in de bijbel te bevorderen, in eerste in-
antie bij de kerkgangers. Drie op de vier
ederlanders leest nooit meer in de bijbel,
olgens het onderzoek „Opnieuw: God in
ederland" uit 1980 en wereldwijd, bezit
even op de acht protestanten zelfs niet
ns de tekst van het Nieuwe Testament.
eer dan voorheen ligt nu de nadruk op het
elkaar brengen van mensen uit verschil-
nde kerken rond de bijbel. Om het ontstaan
in gespreksgroepen per buurt te stimuleren
n ruim 11.000 raambiljetten verspreid. De
belweek heeft geen evangelisatiebedoelin-
in, aldus ds C. van-Gelder, voorzitter van de
begeleidingscommissie. De organisatie ervan
berust bij de Raad voor Contact en Overleg
betreffende de Bijbel (RCOB).
De bijbelweek wordt dit jaar voor het eerst
niet in het najaar georganiseerd. Hierdoor
kunnen gemeenten en parochies een en an
der beter voorbereiden. Tevens valt de Ne
derlandse bijbelweek nu samen met de West-
duitse waarmee in de toekomst overleg zal
plaatsvinden.
De RCOB heeft vijf folders samengesteld
over de opzet van de bijbelweek, liturgie,
kinderdiensten, tekstuitleg en een handlei
ding voor gespreksgroepen. Hiervan zijn in
totaal ongeveer 100.000 exemplaren ver
spreid.
Elke vorm van onderdrukking, zowel van
vrouwen als van armen, werd goedgepraat
met bijbelteksten, zei dr Okke Jager (Theolo
gische Hogeschool van de Gereformeerde
Kerken te Kampen) bij de presentatie on
langs de Amersfoort. Ook bisschop Simonis
(Rotterdam), lid van een begeleidingscommis
sie, zette vraagtekens bij het bijbellezen, „zo
wel een heel goede als een uitermate moeilij
ke zaak". Het kan bijvoorbeeld bij mensen
die nauwelijks de voetbalpagina lezen ver
keerd uitpakken, zei hij.
Er zit iets hachelijks in een nationale bijbel
week, aldus J. M. E. Keet, deken te Amster
dam. Het heeft zijns inziens geen zin om de
bijbel huis aan huis te verkopen. „Wie dit
boek leest, los van de geloofsgemeenschap,
kan het bijna niet verstaan: velen kunnen
daardoor worden gesterkt in hun waanvoor
stellingen over het jodendom en het christen
dom. De bijbel is voortgekomen uit een gelo
vige gemeenschap en kan ook alleen zo in
onze tijd functioneren, aldus deken Keet.
Amerikaanse
senatoren
doelwit
anti-abortuslobby
De Amerikaanse anti-abortus-beweging La-
pac heeft twaalf senatoren, die in 1982 herko
zen moeten worden, de nederlaag aangezegd
vanwege hun stemgedrag inzake abortus. Tot
hen behoren Edward Kennedy (Massachu
setts; democraat) en Robert Byrd (West-Vir
ginia; leider van de democratische fractie).
Lapac zegt in het verleden de nederlaag van
zes senatoren (o.a. Georg McGovern) te heb
ben bewerkstelligd. „De tijd is gekomen dat
onze afgevaardigden zich moeten realiseren
dat de tegenstanders van abortus hun stem
zullen bepalen enkel en alleen op dit onder
werp", zei Lapac-voorzitter Paul A. Brown
tijdens een persconferentie te Washington.
Bisschoppen Chili:
martelen, dan ex
communicatie
De r.k. bisschoppen van
twee steden in Chili, Talca
en Linares, hebben een de
creet ondertekend waarbij
degenen die zich schuldig
maken aan martelpraktij
ken, kunnen worden geëx
communiceerd.
De ondertekening valt samen
met de publicatie van een
rapport van de Verenigde
Naties, volgens welke de situ
atie van de mensenrechten in
Chili in het afgelopen jaar is
verslechterd. Het solidari-
teitsvicariaat van het aarts
bisdom Santiago heeft 141 ge
vallen gedocumenteerd,
waarbij gevangenen werden
gemarteld, en van 12 moor
den door de politie of de vei
ligheidspolitie.
De R.K. Kerk in Chili heeft
in het recente verleden wel
katholieken geëxcommuni
ceerd die een abortus ge
pleegd hadden' of die burger
lijk gescheiden waren. Hoe
wel de bisschoppen herhaal
delijk martelingen hebben
gehekeld, is dit de eerste
maal dat ze martelpraktijken
een reden voor excommuni
catie beschouwen.
Zuid-Afrika verandert niets zonder
instemming van de machtige Ne-
rduits-Gereformeerde Kerk. Zij telt
'n 1,5 miljoen leden (een derde van
bevolking), onder wie alle leden
de huidige regering-Botha. De
behoort niet alleen tot het esta-
ishment. Zij is het als machtigste
de drie pijlers van het heersende
steem. De andere zijn het „Afrika-
Tdom", zelfbewust symbool van de
«ren-traditie en de Nationale Partij,
e reeds 32 jaar lang met absolute
eerderheid regeert. Inzoverre deze
stituten niet reeds samenvallen
w personele unies, vullen zij el-
aan by de uitoefening van de
acht
ize blanke „drieenighekl" worat oe
Bijgaande beschouwing is van
de hand van Carl Schilling, re
dacteur van de Evangelische
Presse Dienst.
laatste tijd zowel van binnen bedreigd en
door de buitenwacht verkeerd begrepen.
Zij is dus in het defensief gedrongen en
strijdt om zelfbehoud.
In de Nederduits-Gereformeerde Kerk
zijn de fronten in beweging gekomen. In
de afgelopen maanden hebben zich drie
gebeurtenissen voorgedaan, die waar
schijnlijk voorboden zijn van verder
gaande veranderingen. De invloedrijke
kerkleider dr. Frans O'Brien Gelden-
huys trad twee jaar voor zijn pensione
ring plotsklaps af. Acht theologen van
naam gaven een verklaring uit die doet
denken aan de zgn. Barmer Thesen uit
de Hitlertijd. Tenslotte verbrak de „Re
formed Church of Africa" (de vroegere
dochterkerk voor Indiërs) alle banden
met de ex-„moederkerk" en sprak zich
uit voor aansluiting bij de Zuidafrikaan
se Raad van Kerken en mogelijk bij de
(in Zuid-Afrika nog meer gehate) We
reldraad van Kerken.
Het demonstratieve aftreden van Gel
denhuys heeft weinig aandacht gekre
gen. Uiteraard zweeg de kerk over de
werkelijke redenen. Geldenhuys zelf zei
daarover: „Ik ben moe geworden. Dertig
jaar lang heb ik geprobeerd mijn kerk in
beweging te krijgen tevergeefs, tenslotte
werd ik bijna als „verrader van de Afri
kaanse zaak beschouwd. Die is voor mij
echter geen heilige koe. De blanke Afri
kaners kunnen hun identiteit alleen nog
maar in stand houden door steeds hogere
dammen om zich. heen te bouwen". Een
daarvan is verhoogde bewapening. „De
militaire superioriteit maakt De Zuid
afrikaanse regering eigenwijs en hals
starrig. Maar wat denkt zij te doen tegen
tijdelijk verzet in eigen land, tegen een
permanente kleine oorlog als in Sowe-
to"? Hij verwacht niet dat op korte ter
mijn de zwarte bevolking zich als een
eenheid tegenover de blanken zal pre
senteren. Daarom roept hij op tot een ge
sprek met hen, „maar dan niet op de
manier dat wij hun voorschrijven van
wat zij zouden moeten willen".
De acht hoogleraren theologie uit Preto
ria en Stellenbosch eisen een hervor
ming van de bestaande orde. In plaats
van de apartheidspolitiek, waarbij de
rassen zich gescheiden ontwikkelen, wil
len zij „dat ook in Zuid-Afrika ieder
mens die ruimte krijgt die hij nodig
heeft om als evenbeeld van God tot zijn
recht te komen".
De theologen (en ook Geldenhuys) heb
ben tot nu toe vermeden aan te drijven
op een scheiding der geesten. Enerzijds
degenen, die vanuit hun christelijk ge
weten hervormingen voorstaan, ander
zijds de „verkrampten", die vasthouden
aan de apartheidspolitiek.
Niet zozeer als een kerkscheiding, maar
meer als een signaal moet de beslissing
van de Indische kerk worden gezien zich
geheel los te maken van de blanke NG-
kerk. De slechts 3.000 leden tel ende
kerk heeft hiermee haar geestelijke on
afhankelijkheid bewezen en zich afge
wend van het zendingsbeleid der blan
ken, dat ook een gescheiden ontwikke
ling van rassen en volken nastreeft. De
drie dochterkerken zijn in zekere zin
kerkelijke bantoestans, die overeenko
men met en waarschijnlijk naar voor
beeld van de „thuislanden" zijn op
gebouwd.
De NGK zal moeilijk aan de beslissing
van de kleine Indiërkerk voorbij kun
nen gaan. Zij moet de eenheid der Ne
derduits-Gereformeerde christenen van
alle huidskleuren nastreven en kan wel
licht zo, luisterend naar Geldenhuys en
de acht theologen, in haar multiraciale
geloofsgemeenschap een voorbeeld voor
de overheid zijn.
