Huisvrouw
werd
gespreks
partner
minister
Sterven in Parijs
ongekende luxe
Europese
stadsvernieuwingscampagne
Onlangs werd het startsein gegeven voor de
Europese stadsvernieuwingscampagne, die tot
dit voorjaar duurt en werden vijf demonstratie
projecten aangewezen: Enschede, Rotterdam,
Amsterdam, de Oostelijke Mijnstreek en de
Transvaalwijk in Leeuwarden. In het ruim dertig
leden tellende nationaal comité (ere-voorzitter
prins Claus) dat in Nederland de Euopese cam
pagne begeleidt en dat bestaat uit Kamerle
den, burgemeesters en topambtenaren, neemt
mevr. A. Jongendijk-Welles uit Leeuwarden, die
voor het landelijk Kontakt Stadsvernieuwings-
korporaties werd afgevaardigd, een bijzondere
plaats in. Deze 28-jarige huisvrouw uit Leeu
warden is, de secretaresse even niet meegere
kend. de enige vrouw in het mannengezel-
schap.
Annie Jongedijk voor haar woning aan Achter de Hoven in Leeuwarden, waar alles begon toen zij er lucht van kreeg dat er een weg aoor
ait huis was getekend.
LEEUWARDEN „Een belachelijk situatie",
vindt Annie Jongedijk dat er maar èën vrouw
zitting heett in het nationale comité dat de
Europese stadsvernieuwingscampagne moet
begeleiden. Ze wil niet zo ver gaan de schuld
ervan in de schoenen van de samenstellers
van het comité te schuiven. „Vrouwen zijn
over het algemeen wel actief in emancipatie
bewegingen, maar als het op echt bestuurlij
ke taken aankomt, haken ze af", is haar erva
ring.
Die weg is Annie Jongedijk niet gegaan, nadat
zij zich een aantal jaren geleden begon te inte
resseren voor de stadsvernieuwingsproblema-
tiek en alles wat daar aan vast zit. Toevallig ei
genlijk, want tot op dat moment was ze niet
meer dan een doorsnee-huisvrouw, die aan de
^org voor haar drie kinderen de handen meer
dan vol had. En ze was er ook best tevreden
mee, in haar smaakvol ingericht huis, dat van
buiten misschien dan wat onooglijk is, maar
van binnen ruim is verbouwd en aangepast aan
de eisen die een huisvrouw nu eenmaal stelt.
Maar dat alles veranderde toen Annie Jonge
dijk er lucht van kreeg, dat gemeentelijke dien
sten snode plannen smeedden. In die plannen
was een weg getekend die op papier
dwars door haar woning liep. Annie Jongedijk
stapte naar het wijkcomité, vroeg om informa
tie en werd met open armen als nieuw lid door
dit mannengezelschap ontvangen. ,,ln het be
gin dachten ze dat ik wel de koffie kon zetten,
maar toen ze me dat voor de tweede keer
vroegen heb ik dat mooi niet gedaan. Ze pro
beerden me in een bepaalde hoek te drukken,
waarin ik persé niet wilde zitten".
Straatgevechten
Deze laatste zin flapt Annie Jongedijk er zo
maar uit, misschien wel onbewust van het feit
dat ze ook daarmee iets van haar strijdbare ka
rakter demonstreert. Want in allerlei organen
die zich op lokaal en landelijk niveau met
stadsvernieuwingsactiviteiten bezig houden,
weet men maar al te goed dat deze Leeuwar
der huisvrouw haar mannetje weet te staan.
Hoe dit zo komt? Als haar jonge-meisjesjaren
worden aangeroerd, herinnert ze zich nog de
straatgevechten van de jeugd uit rivaliserende
buurten. Ook die ging ze niet uit de weg: Ik
vocht mee als een jongen".
In het wijkcomité kreeg Annie Jongedijk al
gauw de functie van secretaresse en omdat ze
met die pet op goed op de hoogte kwam van
wat zich binnen haar wijk afspeelde, werd ze
door de rest van het comité afgevaardigd naar
het Oude-Stadwijkenoverleg (OSO) in Leeuwar
den. Ze nam die functie niet van harte aan,
„want ik had nog nooit een bestuurlijke functie
bekleed". Daarmee was voor deze Leeuwarder
huisvrouw de kous niet af, want het OSO koos
haar in het bestuur van de Stadsvernieuwings-
korporatie (SVK) in Leeuwarden, „op een mo
ment dat ik nauwelijks wist wat die SVK was of
deed".
Om haar „carrière" nog even te volgen: me
vrouw Jongedijk werd direkt tot voorzitter van
deze stadsvernieuwingskorporatie gebombar
deerd en later, toen het Landelijk Kontakt
Stadsvernieuwingskorporaties (LKS) een feit
was, werd ze in de kerngroep van dit orgaan
gekozen. Waarmee Annie Jongedijk uit Leeu
warden met mensen als minister Beelaarts van
Blokland aan dezelfde tafel kwam te zitten om
te spreken over bijvoorbeeld de subsidierege
lingen voor de particuliere-woningverbetering.
Het was dezelfde bewindsman overigens, die er
op attendeerde dat het LKS in het Nationaal
Comité Europese Stadsvernieuwingscampagne
een stoel behoorde te bezetten en daarvoor
werd de huisvrouw uit Leeuwarden aangezocht.
Op van de zenuwen
Van doodgewone huisvrouw tot gesprekspart
ner van een minister en zijn hoge ambtenaren.
Is dat niet een hele sprong? Annie Jongedijk-
Welles geeft volmondig toe dat ze het wel erg
moeilijk had toen ze voor de eerste maal een
vergadering van de Stadsvernieuwingskorpora
tie in Leeuwarden moest voorzitten. „Ik zag er
vreselijk tegen op daar iets te zeggen, maar
toen ik, op van de zenuwen, het voorstel deed
dat iedereen eerst iets over zichzelf zou vertel
len, bleek dat wonderwel te werken.
„Toen ontdekte ik, dat die SVK-leden ook
maar gewone mensen zijn. Het was bijvoor
beeld aandoenlijk een directeur over zijn klein
kinderen te horen vertellen". Ook toen ze voor
de eerste maal met de minister van Volkshuis
vesting om de tafel moest, ging dat niet zonder
zenuwen. Maar ook die kon ze alras wegslik
ken. „Een minister is ook maar een mens".
Met die gedachte in het achterhoofd belde me
vrouw Jongedijk de minister eens op, nadat
bekend was geworden dat over de verbete
ringsplannen voor „haar" wijk voorlopig geen
beslissing genomen zou worden. Natuurlijk
zouden die plannen, misschien iets aangepast,'
in een later stadium weer bij de bewindsman
op tafel dwarrelen. Nu had Beelarts van Blok
land al toegezegd, dat hij die maand op een
OSO-manifestatie in Leeuwarden zou verschij
nen en daarom probeerde mevrouw Jongedijk
een „stiekeme afspraak" met de minister te
maken over een bezoek aan deze wijk, incogni
to en in de uren voorafgaande aan de manifes
tatie. Annie Jongedijk greep de telefoon, kreeg
de minister aan de lijn en legde hem haar voor
stel voor.
Ze belde op dat moment met de pet van wijklid
op, had geen ruggespraak gehouden met het
wijkcomité of met de stadsvernieuwingskorpo
ratie of met wat voor organisatie dan ook. „Als
ik de minister zou zijn en al die plannen en te
keningen op tafel kreeg, zouden die mij op zich
niet zoveel zeggen. Maar ze krijgen een heel
andere betekenis als ik met iemand door de
wijk gelopen zou hebben", was de achterlig
gende gedachte. Die iemand moest in dit ver
band mevrouw Jongedijk zelf worden die de
minister met „niet-geprogrammeerde mensen"
uit de wijk in contact zou brengen. De minister
nam het aanbod aan.
Heel gek
Op 22 oktober jl werd tijdens de vijfde confe
rentie van Europese ministers voor ruimtelijke
ordening het internationale startsein voor de
Europese stadsvernieuwingscampagne gege
ven en ook daar was deze Leeuwarder huis
vrouw van de partij. Naast het bestuur van het
nationaal comité mocht er namelijk ook één lid
mee en voor Nederland werd dat Annie Jonge-
dijk-Welles uit Leeuwarden. In haar woning aan
de Leeuwarder Achter de Hoven kan fce nu een
plakboek tonen met foto's, vliegtickets en dat
soort zaken, overgehouden aan de start van de
stadsvernieuwingscampagne en de daarop vol
gende studiereis naar stadsvernieuwingsgebie
den in Swansey en Manchester.
„Je kunt rustig zeggen dat ons land van alle
Europese het verst is met het betrekken van de
bewoners in de stadsvernieuwingsprocessen",
is een van de ervaringen die het Leeuwarder
NC-lid in opdeed. „Alleen al het feit, dat ik als
bewonersvertegenwoordiger in het nationaal
comité zit. vonden ze heel gek". In West-Duits-
land wordt nu ook een voorzichtig begin ge
maakt. maar uit de gesprekken met bijvoor
beeld de Noorse vertegenwoordigers op de mi
nistersconferentie leerde Annie Jongedijk, dat
in dat Scandinavische land zelfs de mogelijk
heid nog niet overwogen is.
Terzijde: de discussies met ministers of hoge
ambtenaren van andere Europese landen lever
den voor mevrouw Jongedijk met haar mondje
vol Duits en Frans geen echte problemen op.
,,'t Is gek" mijmert ze. „als je in een bepaald
onderwerp geïnteresseerd bent kun je met
handen en voeten veel doen. Dan komt het ook
wel over".
„Stadsvernieuwing behoort net zo nadrukkelijk
tot het welzijn van de mens als bijvoorbeeld de
ziekenhuisvoorzieningen", zegt Annie Jonge
dijk. Om dit laatste te illustreren verwijst ze
naar een Gronings onderzoek waarin aange
toond werd dat de sterftekans voor bejaarden
die naar een modern flatje of iets dergelijks
(moeten) verhuizen veel groter is dan wanneer
zij in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven
wonen.
Elitaire club
Het Landelijk Kontakt Stadsvernieuwingskor
poraties stond aanvankelijk wat aarzelend te
genover de campagne. „Als je naar de samen
stelling kijkt is het comité een elitaire club",
verduidelijkt mevrouw Jongedijk. Maar men
heeft toch meegedaan, omdat daardoor de
kans wordt geboden invloed uit te oefenen,
zoals bijvoorbeeld op een seminair, dat in het
kader van de stadsvernieuwingscampagne in
Breda gehouden zal worden over de „bewo
nersparticipatie".
„Bij stadsvernieuwing gaat het doorgaans om
oude wijken, om verpauperde woonbuurten.
Niet alleen om huizen, ook om mensen. En over
mensen die niet zo riant wonen wordt vaak be
slist door mensen die zelf wel riant wonen".
Wat de Europese campagne zal opleveren?
„Waarschijnlijk houden we aan deze campagne
niets tastbaars over. Maar er kan wel een stuk
je saamhorigheid groeien tussen de bewoners
van de oude wijken. En politici kunnen zich er.
meer van bewust worden hoe belangrijk stads
vernieuwing voor mensen is. Dat wordt een
proces dat na één jaar niet ophoudt, denk ik".
HENK DE HAAN
PARIJS Tien jaar geleden stelde een vrouwelijk kamq
Parijs voor, lijkkisten in supermarkten en „cash and can
stellingen te verkopen om een eind te maken aan de schal
ke praktijken van de begrafenisondernemingen, de „Pomp
nèbres", die in Frankrijk in zekere mate officieel erkende et
een deel monopolistische instellingen zijn. Veel is er nadia
veranderd aan de ergerlijke misstanden. Dat is weer eens
duidelijk aan het licht getreden bij het verschijnen van hé
port dat een dertigtal specialisten (sociologen, historici, get
ken enz.) heeft opgesteld naar aanleiding van de weerzinwt
de methodes van vele van deze begrafenisondernemingen
Het rapport is de minister van binnenlandse zaken ter hai^p
aiuBHalnbaamDManiKinrfautt.. ia«.lkmA JgamS
m or
jen
jiet N
rrde S
steld. De wettelijke aspecten van deze studie zullen eerlang
Nationale Vergadering behandeld worden om aan de erg
uitspattingen en misstanden een einde te maken. Het reorc
ren van de begrafenisdiensten, die van de Napoleontiscl
dateren (Napoleon kende de begrafenisrechten uitsluitert
de gemeenten toe, maar de gemeenten hebben de concf
veelal aan privé-ondernemingen verpacht), is namelijk met
urgent geworden. Simpelweg omdat het, zoals dat heet,
travagante luxe geworden is te sterven en omdat iemandi1
Parijs overlijdt zijn nabestaanden met deze laatste „daad"
lijk kan ruineren.
De navrante Amerikaanse leuze „Sterf. Wij doen de rest!" rj
Fransen eertijds schokte, en andere Amerikaanse radioreq*
van begrafenisondernemingen, geven al lang geen aaj^ k„
meer: in Frankrijk gaat het zo mogelijk nog erger toe. De,,,»
en alles wat daarmee samenhangt is voor de Franse ..PL:n'n
Funèbres" een bron van pure winst geworden, die tot hetF1121
me uitgebuit wordt en waar geen recessie, inflatie of crig°,
vreesd hoeft te worden. Elke minuut verwisselt een inwoni
Frankrijk het tijdelijke met het eeuwige en dat kost hani":
geld en de „Pompes Funèbres" zien er op toe dat daarvar k r
frank of centime verloren gaat. r^b)
Meest wilde vormen rown
De concurrentie tussen de ondernemingen die van de genrWa'|en
de concessies gepacht hebben, heeft in de loop van de ja» De
meest wilde vormen aangenomen. De zeshonderd Franse fver
fenisbedrijven beconcurreren elkaar fel, ofschoon een zeker na
tal (een minderheid) daarbij niettemin zekere fatsoensnorrf™m'
acht neemt. aie
De mogelijkheden om bij het uitoefenen van het bedrijf h|9®^
jnteg
De dood en alles wat daarmee samenhangt, is voolenst
Franse begrafenisondernemingen een zaak vanZever
winst geworden. 5
derste uit de kan te halen, blijken nagenoeg onbegrensd,
omdat men te maken heeft met families die als gevolg vt
rouw uiterst kwetsbaar zijn.
In Parijs blijkt sterven een ongekende luxe geworden te
het is niet meer mogelijk voor minder dan 8.000 franks ter
besteld te worden. De nota's van de ondernemingen verto» L
meest verbijsterende posten, zoals „kosten voor de aan eeft
van het stoffelijk overschot" (2.500 tot 2.750 franks). Verdijd
eraard de huur voor het begrafenisrijtuig, de kosten voor d)n Vi
gers (2.000 franks), het honorarium voor de ceremoniem
(1.000 franks), terwijl het totaal dan nog verhoogd wore
17,6 procent BTW. De kosten voor een grafconcessie zijn
kort met 15 procent toegenomen en bedragen voor twe<
kante meters op de bekende Parijse begraafplaats „Père L
se" thans 15.000 franks. Uiteraard heeft men altijd de mo
heid om praktisch kosteloos in een gemeenschapsgraf be<
te worden
doorgaans om oude wijken, verpauperde woonbuurten. Niet alleen om huizen, ook om mensen. En over mensen die niet zo riant wonen wordt vaak beslist door
Onsmakelijke praktijken
Tal van onsmakelijke praktijken hebben de onderneming»
bijzonder slechte naam bezorgd: concierges van flatgeb
'krijgen fooien en gratificaties als zij een begrafenisbedrijf
dood of zelfs het onverwachte overlijden van een van de
ners op de hoogte stellen. Politie-agenten, die bij een mo
zelfmoord geroepen worden en een begrafenisbedrijf een
ven, kunnen op een rond sommetje rekenen; hetzelfde gele
verpleegsters, voor personeel van ziekenhuizen en kliniek'
huizen voor bejaarden. Uiteraard zijn er vele gevallen
waar de vertegenwoordiger van de begrafenisondernemi
de stoep stond nog vóór de stervende dood was. Volgens
garo beschikken zekere ondernemingen over op ambulani
kende wagens met radio-telefonische installaties en zodra
stuurder via zijn „relaties" het overlijden van een zieke veri
wordt dit naar het hoofdkwartier geseind van waaruit di
vertegenwoordiger als de wind naar de woning van de
staanden jaagt en daar soms zijn diensten aanprijst nog v<
familie officieel van het overlijden op de hoogte is gesteld,
stad in Zuid-Frankrijk werden enige tijd geleden door een
fenisondernemer rnicrofoons ontdekt die in het plafond vj
kantoor verborgen waren door een concurrerende firml
door afluistering van gesprekken of telefoontjes probeerf
eerste bij de nabestaanden van een overledene te zijn. In
partement Haute-Garonne is het zelfs tot een viervoudige li
gekomen toen een begrafenisonderneming de stoffelijke'
schotten van vier bij een auto-ongeluk omgekomen jongeli
haalde uit een vertrek in het gemeentehuis, waar deze ti
opgebaard waren, terwijl een andere onderneming al belai
met het naar Noordoost-Frankrijk overbrengen van de sk
fers. De „lijkenrovers" boden tenslotte zelfs een rekenii
22.000 franks aan terwijl de firma die oorspronkelijk m|
transport belast was, een prijsopgave van 10.000 franks
had.
Bedreigingen
Het rapport in kwestie en andere bronnen maken melding ii
van misstanden en ontoelaatbare praktijken. Zo uitte een t
fenisonderneming uit Villefranche bedreigingen tegen eeij
merman, die het ongehoorde had aangedurfd zelf voor zijnr
leden oom een lijkkkist te timmeren. Voorts het geval varjj
jonge vluchtelingen uit Cambodja, die hun studie moesten
ken om de schandelijk hoge kosten te betalen van de ter F
bestelling van hun vader: meer dan 20.000 franks. Gevalla
„adviezen" van vertegenwoordigers van begrafenisbedrijvll
met name minder bedeelden de z.g. goedkopere diensten i
nodigdheden aanprijzen. Voorvallen waarbij lieden die geel
kelijke begrafenis wensten, gedwongen werden kostbare
fixen op de lijkkist te betalen enz.
De opstellers van het bewuste rapport willen nu de hele bel
nisonderneming grondig hervormen en middels vast te steil
rieven en andere imperatieve normen alle misbruik uitscha
De ondernemingen zouden een vergunning krijgen, die I
minste overtreding ingetrokken zou kunnen worden, ter\
hele serie bepalingen fraude en oplichting onmogelijk moJ
ken. Een programma van „voor-financiering" van de begj
wordt opgesteld, maar het verzet van de ondernemingen ii
pig en hardnekkig en het zal zeker nog een tijd duren vfl
het Franse begrafenissysteem gesaneerd is.
Artikelen die zekere Parijse kranten aan het probleem
hebben, hebben reacties van een vakbond van begrafenist
nemers uitgelokt: zij weigeren in de bewuste bladen overlifj
berichten te laten afdrukken
JAN DRUtf
