iscards
rote macht
ijk*
Verkiezings
thema
;te worden
Marcos wil staat
van
beleg opheffen
Griekenland waarschijnlijk
opstandig lid van de EG
buitenland
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 7 JANUARI 1981 PAGINA 15
j
iRIJS Een van die klimaatsveranderingen die
kenmerkend zijn voor het Franse politieke ge-
iuren heeft de herverkiezing van president Va-
•ry Giscard d'Estaing voor een nieuwe ambtster-
jaar, waaraan tot voor kort maar
reinig mensen leken te twijfelen, minder zeker
emaakt. Vijf maanden voor cie verkiezingen is de
ïanier waarop de president zijn formidabel grote
ïacht uitoefent, een verkiezingsthema geworden
at voor hem nadelig kan uitvallen. Inspelend op
e frustaties bij het Franse volk omtrent de politië
le stagnatie die de centrumrechtse partijen 22 jaar
an de macht heeft gehouden, heeft de presidents-
betandidaat van de Franse socialisten, Frangois Mit-
iaans errand, Giscard voor de voeten geworpen dat hij
Dgieei ich gedraagt als een ongekroonde koning. Naar de
in d nening van Mitterrand maakt de president zich in
bete penemende mate schuldig aan autocratisch gedrag
;ot n n heeft hij zijn gezag uitgebreid tot een niveau dat
de ge oor een democratische samenleving onaanvaard-
aar is.
of di n een nieuw boek, getiteld „Hier en Nu", haalt
lasse litterrand ongemeen fel uit naar Giscards veel
vuldige televisie optredens, waarbij het staatshoofd
d cteert met de allure van een volleerd toneelspe-
jjter. „Soms krijg ik de indruk dat de president
ieuw laapt en eet in de televisiestudio's, hij is bijna elke
vond op de buis te zien", klaagt Giscards voor-
dfiaamste tegenstander.
Giscard
achter
op Mitter
rand
PARIJS Voor het
eerst in de opiniepeilin
gen ligt Giscard d'Es
taing achter op zijn ri
vaal Mitterrand. Als er
op dit moment presi
dentsverkiezingen zou
den worden gehouden,
kreeg president Gis
card 49 procent en de
socialist Mitterrand 51
procent van de stem
men. De verkiezingen
zijn op 3 en 10 mei dit
jaar. De peiling werd
uitgevoerd op 18 en 21
december in opdracht
van het Parijse dag
blad Le Quotidien de
Paris. Een maand gele
den kreeg Giscard in
een peiling van hetzelf
de dagblad nog 58 pro
cent van de stemmen.
Giscard won in 1974
van Mitterrand met
een voorsprong van
slechts 424.499 stem
men.
De kern van de beschuldigingen tegen de presi
dent is dat hij teveel macht heeft geconcentreerd
in het Elysee-paleis, en daarmee de bevoegdheden
uitholt van de premier en yan departementen als
het ministerie van buitenlandse zaken. De critici
voeren voorts aan dat Giscard de vrijheid van in
formatie ondermijnt door radio en tv, een staats
monopolie, zodanig te manipuleren dat zij een in
strument worden ter verwezenlijking van zijn poli
tieke doeleinden.
Het blad Le Monde vertolkte in een hoofdartikel
(met de kop; „De koning in zijn raad") de mening,
dat Frankrijk niet langer een democratie genoemd
kan worden. „De vaak tot de uiterste limiet door
gevoerde constitutionele beschikkingen geven aan
het staatshoofd, die een keizer is geworden, be
voegdheden die geen tegenwicht geboden kunnen
worden", meent het invloedrijke blad. Het doelde
in het bijzonder op de grondwet van de vijfde re
publiek, ooit ontsproten aan het brein van generaal
De Gaulle die Frankrijk wilde bevrijden van de
chronische zwakheid van het parletnentaire sy
steem zoals .die zich openbaarde in een opeenvol
ging van onstabiele coalities, die veelal een kort tot
zeer kort leven waren beschoren.
Deze laatste aanval van Le Monde begin Vorige
maand maakte overigens duidelijk dat zij niet van
plan is haar campagne tegen de regering op een la
ger pitje te zetten nu deze een gerechtelijke proce
dure heeft aangespannen tegen de krant, omdat
die in vijf artikelen die in de afgelopen jaren zijn
gepubliceerd de justitiële autoriteiten in diskrediet
zou hebben gebracht.
Schandalen
Nu de verkiezingen naderen, is er nog niets ge
beurd dat de mist kan wegnemen die hangt rond
enige openbare schandalen. Vooral de zaak van de
diamanten die Giscard d'Estaing en leden van zijn
familie zouden hebben gekregen van Jean-Bedel
Bokassa, de keizer van het Centraal Afrikaanse
keizerrijk (nu republiek) die vorig jaar werd afge
bet, blijft schimmig. Het satirische weekblad Le
Canard Enchainé, die de zaak heeft aangezwen
geld, achtervolgt de president op dit punt met taaie
vasthoudendheid. Het blad meldde eind vorige
maand dat functionarissen van het Élysee contact
hadden opgenomen met Mitterrand en de leider
van de gaullisten Jacques Chirac, die zich naar
verwachting ook kahdidaat zal stellen voor het
presidentschap, om te proberen de zaak van de Bo-
kassa-diamanten buiten de verkiezingsstrijd te
houden.
Als president weigert Giscard, die toch duidelijk in
verlegenheid is gebracht door de kwestie, zich te
verdedigen, maar zijn medewerkers hebben al la
ten doorschemeren dat de president, als hij zich
eenmaal officieel kandidaat heeft gesteld voor een
nieuwe ambtsperiode (waarschijnlijk in februari),
de handschoen zal opnemen en de beschuldigingen
van zijn opponenten op de meest overtuigende wij
ze zal weerleggen.
stemmen kreeg van mensen die op deze wijze hun
teleurstelling in de politiek, in de democratie wil
den luchten. Diens programma bevatte onder an
dere de punten vrij slapen in het Vondelpark en
iedere dag een gratis borrel.
Er zijn de laatste tijd enige tekenen geweest dat de
populariteit van Giscard tanende is, al lijkt het dat
hij niet direct in paniek hoeft te raken in de we
tenschap dat de Franse kiezer de afgelopen 22 jaar
op beslissende momenten steeds ervoor terugdeins
de om zich in politieke avonturen te begeven en
centrumrechts in het zadel hield. Verontrustend
voor Giscard was het resultaat van de recente tus
sentijdse verkiezingen voor zeven vacante parle
mentszetels, waarbij van de aanhangers van de
president er geen een succes boekte. Een teken aan
de wand lijkt ook de weerklank die de komiek Co-
luche bij het kiezersvolk vindt. Volgens een on
langs gehouden verkiezingsonderzoek zou de
clown op 16 pet kunnen rekenen als de verkiezin
gen nu zouden worden gehouden. Dat is veel voor
een kandidaat die gewoon is op humoristische wij
ze de draak te steken met de gevestigde politieke
orde en alle politici een pot nat noemt. Zijn hele
optreden is doorspekt met anti-politieke sentimen
ten en herinnert wat Nederland betreft aan de
Amsterdamse zwerver Had-je-me-maar, die voor
de oorlog bij gemeenteraadsverkiezingen nogal wat
Ondanks de voor Giscard nadelige ontwikkelingen
lijkt toch hij de favoriet voor de verkiezingsover
winning in mei volgend jaar te blijven, zelfs al
hebben de diamantenaffaire en de strubbelingen
Le Monde zijn zorgvuldig opgebouwde „image"
aangevreten. Zijn kracht ligt in zijn niet aflatende
inspanningen voor een grotere rol van Frnakrijk
in de wereldpolitiek, waarmee hij appelleert aan
het bij de Fransen sterk aanwezige nationale ge
voel, en in zijn economisch beleid, dat ervoor ge
zorgd heeft dat de Fransen bij de bestrijding van
de inflatie en de werkloosheid beter zijn gevaren
dan hun rivalen. Bovendien is hij niet een onbe
kende. Wanneer de proteststemmen na de eerste
ronde zijn vergeten, zal het Franse electoraat in de
tweede ronde waarschijnlijk toch weer op zeker
spelen en hem zijn stem geven. Dat was tenminste
ook de tendens in de verkiezingen voor de natio
nale vergadering in 1978. Weinig politieke com
mentatoren verwachten dat de komende presi
dentsverkiezingen een ander beeld te zien zullen
geven.
OPPOSITIE FEL GEKANT TEGEN LIDMAATSCHAP
ziel'
Som
vach
ATHENE De eerste
dag van het nieuwe jaar
was tevens Griekenlands
eerste dag als volwaardig
lid van de EG. Maar on
danks de in heel Grieken
land vrolijk wapperende
vlaggen van de tien lid
staten is lang niet ieder
een blij met de nieuwe
status. Net als in Enge
land is en blijft de EG
een omstreden politieke
kwestie, maar in tegen
stelling tot Engeland
waar zowel onder de con
servatieven als onder de
socialisten voor- en tegen
standers van het lidmaat
schap van de EG te vin
den zijn, is de mening
over het lidmaatschap in
Griekenland zeer partij-
gebonden. De regerende
Nieuwe Democratische
Partij lijkt, samen met
enkele splinterpartijtjes,
in zijn geheel voorstander
van toetreding. Maar de
twee grootste oppositie
partijen, de Pan-Hellenis-
tische Socialistische Be
weging (Pasok) van An
dreas Papandreou en de
Moskou-gezinde commu
nisten zijn tegen.
Dit kan van groot belang
worden omdat er binnen elf
maanden verkiezingen ge
houden moeten worden en
de populariteit van de rege
ring is tanende, terwijl die
van de oppositie in ras tempo
stijgt.
De meeste Grieken zien toe
treding tot de EG als een
sprong in het duister en de
regering die de EG in vele
toonaarden heeft bejubeld,
heeft nagelaten uit te leggen
waarom dat zo is. Met een in
flatie van 26 procent hebben
de autoriteiten het niet nodig
gevonden de bevolking uit te
leggen wat het lidmaatschap
betekent voor prijzen, banen,
industrie en landbouw. De
daaruit voorvloeiende onze
kerheid bleek overduidelijk
uit een onlangs gehouden
opiniepeiling die uitwees dat
slechts 40 procent van de be
volking vond dat toetreding
tot de EG een goed idee was.
Opvallend was dat eenderde
van de aanhangers van anti-
EG partijen voorstander was
van toetreding.
Pasok-leider Andreas Papandreou, op de foto met
zijn dochter, was eens een fel tegenstander van de
EG. Inmiddels lijkt hij zijn toon te hebben gematigd.
De oppositie is al even geslo
ten over de werkelijke gevol
gen als de regering. De EG is
slecht, zo zegt Pasok, omdat
het een organisatie is van
monopolistische kapitalisten
die Griekenland voortdurend
zullen verwijzen naar het
tweede plan. En afgezien
daarvan zou Brussel grote
zeggenschap krijgen over de
nationale economie waardoor
een toekomstige Pasok-rege
ring niet in staat zou zijn uit
voering te geven aan zijn
plannen om de economie te
„socialiseren".
Pasok zegt dat de EG gewoon
een ander door Amerika ge
domineerd Westers front is,
net zoals de NAVO, maar
hoewel dit de officiële lijn is,
is wellicht een teken aan de
wand dat Papandreou zelf tot
nu toe een opmerkelijk stilte
over zijn houding ten aanzien
van de EG in acht heeft ge
nomen.
Algemeen wordt in Athene
aangenomen dat Papandreou,
eens fel tegenstander van
toetreding, langzaam maar
zeker van gedachten veran
dert. Hoewel de Griekse op
positieleider dit in alle toon
aarden ontkent, liet hij, toen
hij een paar weken geleden
in Londen was, doorscheme
ren dat hij, mocht hij premier
worden, waarschijnlijk niet
het lidmaatschap zonder
meer zou opzeggen, maar dat
hij in navolging van Enge
land de voorkeur zou geven
aan keiharde onderhandelin
gen voor betere voorwaar
den.
In het verleden heeft Papan
dreou gezegd dat een Pasok-
regering een referendum zou
houden. Zou dat referendum
een negatieve uitslag opleve
ren voor de EG, en in Grie
kenland is het nog nooit
voorgekomen dat de uitslag
van een referendum inging
tegen de wil van de regering,
dan zou hij het lidmaatschap
opzeggen en onderhandeling
beginnen over een lossere re
latie zoals ook Noorwegen
heeft gekregen nadat de No
ren zich in september 1972 te
gen lidmaatschap van de EG
hadden uitgesproken.
Donkere wolk
Een dergelijk vooruitzicht is
een donkere wolk aan de
Griekse politieke horizon.
Een regering met Papandre
ou als premier zou de eerste
linkse regering sinds jaren
zijn, een radicale koerswijzi
ging in een land waar de
burgeroorlog nog vers in het
geheugen ligt bij de gevestig
de burgerij.
Volgens de grondwet kan het
besluit om een referendum te
houden alleen genomen wor
den door het staatshoofd.
Maar president Constantine
Karamanlis heeft als geen
ander gepleit voor toetreding
tot de EG en zal dus waar
schijnlijk weigeren aan de
wens van de oppositie te vol
doen. Het resultaat zou een
constitutionele crisis zijn
waarbij de regering-Papan-
dreou zou aanvoeren dat Ka
ramanlis is gekozen door een
parlement dat bij de verkie
zingen door het kiezersvolk
naar huis is gestuurd.
In een toespraak die hij eind
november heeft gehouden
leek Papandreou zich al wat
voorzichtiger op te stellen.
Toen hem werd gevraagd
wat er zou gebeuren als het
staatshoofd een verzoek om
een referendum zou afwijzen,
antwoordde hij: „Onze eerste
prioriteit is een referendum.
We weten heel goed dat zo'n
referendum er misschien niet
komt en als de president van
de republiek een referendum
weigert, resten ons twee mo
gelijkheden. We kunnen op
nieuw onderhandelingen be
ginnen of we kunnen begin
nen de regels te schenden,
zoals ook Engeland met zo
veel succes heeft gedaan".
Het vooruitzicht van nieuwe
onderhandelingen met Grie
kenland, terwijl de bespre
kingen met Spanje en Portu
gal in volle gang zijn, zal de
Eurocraten in Brussel niet
doen juichen, maar alles is
beter dan dat Griekenland
zich terugtrekt.
GEORGE COATS/
THE GUARDIAN
Brood
oorlog
in
Frankrijk
PARIJS De „brood-
oorlog", die sedert meer
dan anderhalve maand
in Zuid-Frankrijk
woedt en op sommige
plaatsen bijna tot onge
regeldheden heeft ge
leid, heeft zich uitge
breid tot het noorden
van het land. De zoge
naamde broodoorlog
begon op 17 november
in het Zuidfranse La
Ciotat, toen een plaat
selijke bakker aankon
digde de „baguette" of
„flute", het meest gang
bare type van stok
brood, tegen 1 franc te
verkopen in plaats van
tegen de min of meer
gebruikelijke prijs van
1,70 franc. Hij gaf te
verstaan dat deze laat
ste prijs kunstmatig
opgedreven was.
Volgens de bakker kan
elke bakker die niet bang
is zijn handen uit de mou
wen te steken, behoorlijk
zijn kost verdienen door
de baguette of flute tegen
1 franc te verkopen.
Het succes van de bakker
was groot. Hij verkocht
ongekende hoeveelheden
brood en moest overuren
maken om aan de vraag te
voldoen. Zijn collega's in
Zuid-Frankrijk wachten
tot de inventieve bakker
„zijn nek zal breken",
maar in Noord-Frankrijk
heeft hij navolgers gevon
den, alsook bij supermark
ten die met bakkers ak
koorden hebben gesloten
de broodprijs drastisch te
verlagen.
Niet alle goedkope bak
kers konden hun strijd
volhouden. Sommigen
werden door afgunstige
collega's bedreigd. Daar
naast kreeg de pers te ho
ren dat er te veel aandacht
aan de broodoorlog was
besteed en de indruk was
gewekt dat duurdere bak
kers slechts dieven en op
lichters zijn.
Overigens is er officieel
geen vasgestelde brood
prijs. Begin 1978 stelde
men een prijs voor van
1,25 franc, maar deze plan
nen werden enige tijd la
ter ingetrokken en de prijs
van brood vrijgegeven.
De Filipijnse president Marcos heeft in december aangekondigd dat hij de
al acht jaar durende staat van beleg wil opheffen. Zijn vele tegenstanders,
die Marcos aanzien voor een regelrechte dictator, zijn echter allerminst van
de goede bedoelingen van Marcos overtuigd. Wil het onderdrukkende regi
me goede sier maken ter gelegenheid van het aanstaande bezoek van paus
Paulus Johannes-Paulus II of geeft de economische situatie inderdaad aan
leiding tot opheffing van de staat van beleg Guardian-correspondent Paul
Quinn-Judge belicht de situatie ter plaatse.
HERVORMINGEN OP DE FILIPUNEN
MET ARGWAAN BEKEKEN
MANILLA De aankondiging van presi
dent Marcos dat de staat van beleg op de
Filipijnen na acht jaar wordt opgeheven,
is door de eilandbewoners met verbazing
en twijfel ontvangen. Vele Filipijnen wei
geren het te geloven en vermoeden een
valstrik.
Wat de veranderingen precies gaan inhou
den is nog niet bekend, maar uit alles
blijkt dat president Marcos geenszins van
plan is zijn machtspositie af te staan.
De president heeft laten doorschemeren
dat er omstreeks 1984 parlementsverkie
zingen gehouden zullen worden. Tevens
heeft hij beloofd om de vrijheid van pers
en vergadering te herstellen. Verder heeft
hij de militaire tribunalen afgeschaft en
een groot aantal politieke gevangenen
vrijgelaten.
Maar aan bijna alle beloften van de president
kleven beperkingen. De Mediaraad die de af
gelopen acht jaar de persvrijheid heeft be
knot door publicaties afhankelijk te maken
van vergunningen, blijft gewoon voortbe
staan. De drie voornaamste dagbladen op de
Filipijnen zijn alle eigendom van naaste me
dewerkers van de president.
Vrijheid van vergadering bestaat zolang tij
dens de vergaderingen geen plannen tot „op
stand of verzet" worden gesmeed en sommige
politieke gevangenen zullen niet worden vrij
gelaten, zoals de vermeende leiders van de
ondergrondse Communistische Partij van de
Filipijnen en zijn militaire vleugel, het Nieu
we Leger van het Volk, terwijl het proces te
gen de voormalige senator Benigno Aquino,
die nu in ballingschap is in de Verenigde Sta
ten, voortduurt.
De staat van beleg wordt niet opgeheven in
gebieden in het zuiden waar de Islamitische
bevolking in verzet is gekomen. En nog be
langrijker is dat het regeren per presidentieel
decreet en het militair afdwingen van de
orde mogelijk blijven.
Maatregelen en instrucliebrieven die door de
president sinds 1972 zijn uitgevaardigd, blij-'
ven van kracht tenzij de president anders be
slist. Het Zesde Amendement op de grondwet
dat werd afgekondigd tijdens de staat van be
leg, staat de president toe te regeren per de
creet. Gevangenen kunnen zonder vorm van
proces worden vastgehouden als ze worden
verdacht van samenzweringen tegen de rege
ring en Marcos zelf zal bepalen wanneer dat
het geval is.
In een toespraak voor de strijdkrachten zei
de president dat de veranderingen niet bete
kenden dat de regering van plan was „het le
ger te ontheffen van zijn taak toe te zien op
veiligheid van de natie en de orde op straat".
In plaats daarvan gaf hij de militairen op
dracht „op hun post te blijven en door te gaan
met hun werkzaamheden".
Het hoofd van de katholieke Kerk op de Fili
pijnen, kardinaal Sin, aartsbisschop van Ma
nilla, die vaak felle kritiek heeft geleverd op
de staat van beleg, zal, naar verluidt nu een
„afwachtende" houding innemen. Een andere
geestelijke suggereerde echter dat president
Marcos helemaal de staat van beleg niet wil
opheffen, maar „slechts een face-lift wil ge
ven met het oog op het bezoek van de paus".
De oppositie op de Filipijnen die de afgelopen
acht jaar bijna niet van zich heeft laten ho
ren, werd door de verklaring overvallen.
„Het is een farce", zei de ex-senator Roxas,
een van hun leiders. „Hij heft de staat van
'beleg op, maar hij houdt het Zesde Amende
ment. Het stelt allemaal niets voor".
In Manilla wemelt het van de geruchten dat
vertegenwoordigers van president Marcos ge
probeerd hebben tot een akkoord te komen
met enkele oppositieleiders, onder wie Salva
dor Laurel, ook een ex-senator.
Ondertussen is mevrouw Imelda Marcos te
ruggekeerd uit de Verenigde Staten waar ze
heeft gesproken met stafleden van Reagan en
Filipijnse dissidenten. Mevrouw Marcos wilde
niet al te veel loslaten over haar gesprekken
met de oppositie, maar ze zei dat de dissiden
ten hadden beloofd geen bomaanslagen meer
te plegen.
De officiële reden die wordt aangevoerd voor
de opheffing van de staat van beleg is dat de
economie nu weer „sterk en dynamisch" is
en dat de bedreigingen voor „vrede en veilig
heid" zijn uitgeschakeld. Buitenlandse waar
nemers wijzen er echter op dat de economi
sche groei te wensen overlaat.
In Manilla wordt druk gespeculeerd over de
beweegredenen van Marcos. Een versie luidt
dat de president ziek is en dat de Verenigde
Staten hem dwingen zijn regime acceptabeler
te maken en verder zouden de bomaanslagen
van ontevreden liberalen, waardoor Manilla
de afgelopen weken constant is geteisterd,
Marcos doordrongen hebben van de enorme
omvang die het verzet tegen zijn regime heeft
aangenomen.
PAUL QUINN-JUDGE/THE GUARDIAN
