Kleindochter
van Friese
immigrant
in Space
Shuttle
Vrouw
als
stuurman
op
tanker
Gouden jaren NA SA (voorlopig) voorbij
ASSEN Als kleuter vertelde ze haar ouders
dat ze, als ze eenmaal groot was, mens wilde
worden. In de vierde klas van de lagere school
veranderde ze dat in stuurvrouw en nu ze
meerderjarig is heeft ze de indruk dat ze erin
is geslaagd beide wensen te vervullen. De 21-
jarige Marike van der Woud: Nederlands eerste
vrouwelijke stuurman op een tanker.
Marike, goedlachs en thuis genietend van drie
maanden verlof, vindt dat eigenlijk niet de
moeite waard om over te praten. „Och", zegt
ze, „waarom zou een vrouw geen baan op zee
mogen ambiëren? Je ziet tegenwoordig toch
vrouwen in vrijwel alle beroepen?"
Gelijk heeft ze, de Assense, maar uit
haar verdere verhaal blijkt wel dat
nog lang niet iedereen daar zo over
denkt.
Al op de lagere school in Leeuwar
den had Marike één wens en dat
was later naar zee gaan. Haar ou
ders zagen dat helemaal niet zitten
en hebben op alle mogelijke manie
ren getracht haar die zilte ideeën uit
het hoofd te praten. En ze kwam
toch niet uit een zeevarende familie?
Hoewel, de grootvader van Marike
was schipper op een binnenvaart
schip. ,,Dat sprak mij niet aan, ik
wilde het ruime sop op, naar de gro
te vaart. Toch was ik beslist geen
jongensachtig type. Ik speelde, net
als mijn vriendinnen, met poppen,
maar die zeevaart was alles voor
mij. Ik verslond ook allerlei boeken
over varen en over de zee. Later
ontdek je wel hoeveel daar van ge
romantiseerd is."
Na de mavo ging zij naar de zee
vaartschool op Terschelling. „Mijn
ouders stonden er op dat ik op de
mavo een dermate ruim vakkenpak
ket nam dat ik nog altijd een andere
kant uit kon. Dat zou voor mij dan
de landbouwschool zijn geweest.
Maar op Terschelling hadden ze er
geen problemen mee. Ik kwam er op
het internaat en heb daar drie jaar
hard geblokt. Ja,, temidden van een
klas van zo'n twintig jongens van
rond de zestien jaar. Of dat mee
viel? Nou eerlijk gezegd, nee. Ik ben
er ontzettend gepest en gejend,
maar het was een goede leerschool
voor later, toen ik echt ging varen.
Mijn ouders hadden dat wel zien
aankomen, ik zelf niet en het viel mij
echt wel eens hard tegen. Ik ben
toen ook twee keer overspannen ge
weest."
Nog veel studeren
Na drie jaar deed ze examen voor
beginnend stuurman en moest daar
na een jaar varen als stagiaire, op
•een vrachtschip en een RoRo-car-
rier. Dat betekende trips naar de
Perzische Golf, Oost-Afrika en Ame
rika. En veel praktische ervaring na
de toch overwegend theoretische
opleiding op de zeevaartschool.
„Je mag een beetje mee doen, maar
meer ook niet. De meeste tijd moet
ook dan nog aan studie worden be
steed; de lessen moeten op de paar
weken worden opgestuurd. Maar ik
h§b toch wel genoten van die perio
de. De zee is altijd anders en zo ver
schrikkelijk mooi. Dat kun je een an
der haast niet vertellen".
Terug in Nederland deed Marike van
der Woud nog enkele aanvullende
cursussen, zoals radar, seinen en
het bekende zee-aanvaringsregle-
ment. Met goed gevolg legde ze ver
volgens het examen derde rang af.
Dat was oktober vorig jaar en Noen
kwam het moeilijke moment om een
baan te vinden. De Nedlloyd, waar
ze stage had gelopen en die veel
vrouwen in dienst heeft, had echter
niemand nodig. Na heel wat sollici
tatiebrieven nam Shell haar als vier
de stuurman op de tanker „Kylix".
„Het was helemaal mijn bedoeling
niet om op een tanker te gaan va
ren. Ik wilde op een vrachtschuit,
maar dat zat er gewoon niet in".
Een oudje
Begin januari moest het Asser meis
je zich in Rotterdam melden. „Ik
schrok me naar toen ik die schuit in
de haverï zag liggen", bekent ze.
Hoewel de directie haar had gewaar
schuwd dat ze op een van de oudjes
van de Shell-vloot geplaatst zou
worden, had ze zoiets niet verwacht.
Nu zegt Marike: „Ach, het is een tik
keltje behelpen, maar er heerst een
fantastische sfeer aan boord.
„In het begin was het wel moeilijk.
De jongens aan boord hadden al
rond de Kerst gehoord dat er een
vrouwelijke stuur zou komen. Nou,
dan kun je je wel ongeveer voorstel
len hoe daar over gepraat werd. Ik
weet dat nu, na een half jaar leven
op zee. De verhalen werden steeds
mooier en op een gegeven moment
verwachtte de hele bemanning dat
er een hyperslank meisje op naald
hakken de schuit op zou wandelen.
Nou ben ik nogal flink en hoge hak
ken draag ik ook niet, dus daar wer
den wel een paar forse illusies de
grond in geboord toen ik over de
valreep kwam wandelen".
Marike heeft hard moeten knokken
om haar positie aan boord te ver
werven. „Gelukkig ben ik niet voor
een kleintje vervaard, anders hoef je
hier helemaal niet aan te beginnen.
Je moet je handen uit de mouwen
willen, maar ook kunnen steken.
Vooral aan boord van een tanker is
erg veel zwaar werk en ik vind dat ik
dat ook normaal moet doen. Ik wil
geen voorkeursbehandeling en laat
dat ook aan iedereen merken die
dat toch probeert. Soms is dat wel
prettig, want het aandraaien van af
sluiters op het dek van een tanker is
erg zwaar werk. Ook het controleren
van schoongemaakte tanks, waarbij
je zo'n twaalf meter langs een steil
laddertje in een pikdonkere tank
moet afdalen, is nu niet het meest
plezierige karweitje. Maar het hoort
er allemaal bij."
„Subiet naar huis"
Marike loopt, evenals iedere stuur-
.man, twee wachten van vier uur. Als
vierde stuurman zijn dat die van vier
tot acht uur, zowel overdag als
's nachts. En. iedere vierde stuur
loopt die wacht samen met de eer
ste stuurman, omdat er nog erg veel
moet worden geleerd".
De reacties van de collega's aan
boord? Marike: „Heel verschillend.
Sommigen vinden het hartstikke
Als tiener schreef ze op school al
een opstel, waarin ze liet weten dat
ze „ruimtevaartgeleerde" wilde
worden. Haar lerares vond het
maar knap waardeloos en dat was
nog niet eens zó vreemd, aange
zien er toen nog geen enkele
kunstmaan was gelanceerd, laat
staan dat er mensen In de ruimte
hadden gevlogen.
De meeste Space Shuttle-vluchten
zullen maar betrekkelijk kort duren
(drie tot tien dagen), maar op de
langere termijn zullen ook de Ame
rikanen programma's realiseren,
waarbij mensen maanden achter
een om de aarde zullen cirkelen.
Zo'n langdurige vlucht is bepaald
geen peuleschil; daar weten de
Amerikaanse Skylab-astronauten
en vooral hun Russische Saljoet-
collega's over mee te praten. Toch
zou Shannon Lucid graag voor een
dergelijke vlucht in aanmerking ko-
„Ik hoop echt dat het Amerikaanse
ruimtevaartprogramma zich in die
richting ontwikkelt voordat ik er te
oud voor ben."
Wat haar man Mike (ook chemicus)
en haar kinderen Kawai, Shani en
Michael daarvan vinden?
„Ja, ze zouden me natuurlijk wel
missen, maar aan de andere kant
ben ik er zeker yan dat ze het
grandioos zouden vinden als ik
zo'n geweldige kans zou krijgen."
Dr. Lucid heeft iets in zich van de
oude Amerikaanse piDniersgeest.
„Heel veel Amerikanen hebben
dat. Ze zouden het liefst ontdek
kingsreizen willen maken, nieuwe
gebieden willen verkennen. Maar in
ons land valt er in dat opzicht niet
zo bar veel meer te doen. Er bleef
eigenlijk maar één mogelijkheid
over: de ruimte in.".
Ze zou erg graag eens naar Fries
land komen, want Nederland oe
fent op haar toch een grote aan
trekkingskracht uit. Haar grootva
der van moeders kant was een Ne
derlander, afkomstig uit Friesland,
om precies te zijn uit het dorpje
Lioessens in de gemeente Oost-
dongeradeel. Zijn naam was Hui-
zinga.
Shannon heeft er wat moeite mee
om de naam op de juiste wijze uit
te spreken en ook de schrijfwijze
gaat haar niet al te vlot af.
Haar collega Jack Lousma (Skylab-
veteraan en straks een van de eer
ste Space Shuttle-vliegers) wachtte
tot na zijn Skylabmissie in 1973
voordat hij, een jaar later, samen
met zijn vrouw naar Friesland
kwam om daar onder meer de ge
boorteplaats van zijn grootouders
In Piaam te bezoeken.
„O nee", zegt Shannon Lucid heel
beslist, „zo lang zou ik echt niet
willen wachten. Ik hoop zeker bin
nen een paar jaar over te steken."
Stuk geschiedenis
Bij de hoofdingang van het cen
trum slenteren toeristen langs een
in zijn volle lengte, horizontaal uit
gestrekte Saturnus V-raket; de
meer dan honderd meter lange
krachtpatser waarmee Amerika er
in slaagde de maanrace te winnen.
Nu is die Saturnus V alleen nog
maar een indrukwekkend stuk ge
schiedenis. In Houston wordt al ja
renlang hard gewerkt aan de toe
komst en van die toekomst maakt
dr. Shannon Lucid actief deel uit.
De volgende dag zal ze van de
luchtmachtbasis Ellington bij Hous
ton opstijgen voor een oefenvlucht
met de snelle T-38. Ze verheugt er
zich nu al op.
Marike van der
Woud voor het
19.000 ton
metende schip de
„Kylix", waarop
zij als vierde
stuurman vaart.
MARIKE
VAN DER
WOUD:
„IK
SPEELDE
VROEGER
OOK MET
POPPEN"
leuk. Anderen zeggen heel sarcas
tisch: „Ik vind jou zo'n leuke meid,
ik wou dat je m'n dochter was". En
dan snel er achteraan: „Dan stuurde
ik je subiet naar huis..."
„Maar het bevalt mij uitstekend.
Wat ik wel ontdekt heb is, dat je als
vrouw verschrikkelijk goed moet
zijn, wil je geaccepteerd worden. Je
wordt namelijk veel scherper beoor
deeld dan een man. Ja, voor de rest
moet je een beetje in het oog hou
den dat je in een mannenmaat
schappij leeft. Op die schuit waarop
ik nu een half jaar gevaren heb was
maar één douche. Die knullen wan
delen vanuit hun hut zo in d'r nakie
naar de douche en sluiten die over
het algemeen ook niet af. Als ik wil
douchen moet ik daar wel een beet
je rekening mee houden. Ja, hetzelf
de geldt voor zonnen. Als wij ergens
in een warme streek zitten en ik wil
me eens lekker laten bruin bakken,
doe ik dat toch wel een beetje uit
het gezicht van die dertig mannen.
Je moet de duvel ook niet verzoe
ken..."
Lekker stappen
Hoeveel vrouwen varen er eigenlijk
op Nederlandsche schepen? Marike-
haalt haar schouders op. „Geen
idee. Ik weet, dat er bij de Nedlloyd
een stuk of tien vrouwen varen.
Daar komen al die vrouwen bij die
tegenwoordig meevaren met hun
echtgenoten op de grote tankers. Zo
uniek ben ik niet hoor. In Nederland
ben ik wel de eerste stuurvrouw op
een tanker, maar die zullen ze in het
buitenland vast wel al eerder heb
ben gehad."
Hoe ziet haar toekomst als zeevrouw
er uit?
Marike: „Ik wil in elk geval mijn
tweede rang halen en ook als twee
de stuur varen. Wie dan leeft, die
dan zorgt. Kijk, ik hoef mijn hele le
ven niet op de baren te blijven. Als
ik een leuke jongen tegenkom, die
met mij wil trouwen en die ik ook de
moeite waard vind, dan kom ik aan
de wal. Want een getrouwde vrouw
op zee zie ik niet zitten. Voorlopig
heb ik overigens helemaal nog geen
plannen om de zee ontrouw te wor
den. Ik geniet op zee en ook als we
in een haven liggen en eens lekker
gaan stappen.
i
HOUSTON —Twee jaar gele
den, in de zomer van 1978,
werd dr. Shannon W. Lucid,
kleindochter van een Friese
immigrant, getrouwd en
moeder van drie kinderen,
officieel ingelijfd in het
astronautencorps van NASA,
het Amerikaanse bureau
voor lucht- en ruimtevaart.
En daarmee behoorde ein
delijk een deel van haar ja
loezie tot het verleden. Want
en dat wil ze ook nu, na
elf jaar, nog best toegeven
ze was gewoon jaloers
toen astronaut Neil Arm
strong in de zomer van 1969
als eerste mens de maan be
trad. „Ik doe nu eenmaal lie
ver zelf mee dan dat ik al
leen maar vanaf een afstand
moet toekijken", zegt de nu
bijna 39-jarige doctor in de
biochemie.
Toch zal het nog wel even duren
voordat ze aan een werkelijke
ruimtevaart toekomt. Wanneer dat
gebeuren zal? „Moeilijk te zeg
gen", lacht Shannon.
Het Space Shuttle-programma
heeft inderdaad nogal wat vertra
ging opgelopen en het ziet er niet
naar uit, dat de eerste Shuttle-test-
vlucht door de astronauten John
Young en Robert Crippen vóór fe
bruari 1981 zal kunnen worden uit
gevoerd.
„Je moet trouwens niet vergeten,
dat ik nog niet zo gek lang bij het
astronautenteam zit. De astronau
ten voor de eerste vier testvluchten
waren al aangewezen, toen ik er
nog maar net over begon te den
ken om te solliciteren naar de baan
van astronaute. Maar ik wil best
optimistisch blijven en dan zeg ik
dat ik over twee tot drie jaar toch
wel in de ruimte zal zijn geweest."
Sommige van haar collega's zien
de toekomst wat minder rooskleu
rig, omdat er voorlopig meer astro
nauten dan ruimtevluchten zullen
zijn.
We staan aan de rand van een
kleine vijver bij een van de uitge
breide, parkachtige stukken groen
rond de strakke gebouwen van
NASA's, naar oud-president Lyn
don B. Johnson genoemde, Cen
trum voor Bemande Ruimtevaart.
Shannon Lucid zal in het Space
Shuttle-programma fungeren als
„mission specialist".
Verrassing
„In de praktijk betekent het, dat ik
zo ongeveer verantwoordelijk zal
zijn voor alle aktiviteiten als we
eenmaal in een baan om de aarde
zitten", legt ze uit. „Een Shuttle
bemanning wordt behalve tij
dens de eerste proefvluchten
steeds gevormd door een com
mandant, een piloot en een „mis
sion specialist" en dan kunnen er
ook nog „payload specialists"
(zoiets als „vrachtdeskundigen")
mee. Eigenlijk zijn wij de schakel
tussen commandant en piloot
enerzijds en de „payload specia
lists" anderzijds."
Het meest spectaculaire van de af
gelopen twee jaar was voor Shan
non Lucid in de eerste plaats haar
uitverkiezing tot kandidaat-astro
naut („Een ongelooflijke verras-
sing!")en het vliegen met de North
rop T-38 „Talon", een supersone
straaljager, in grote lijnen overeen
komend met de nu nog bij de Ne
derlandse luchtmacht in dienst
zijnde NF-5.
„Kijk, als burger kom je normaal
gesproken nooit achter de stuur-
knuppelvan een dergelijke super
snelle kist te zitten",zegt dr. Lucid.
„Dat vliegen met de T-38 is voor
mij een geweldige eryaring gewor
den."
De donkerblonde, uit Oklahoma af
komstige biochemica heeft trou
wens altijd al een grote passie voor
vliegen aan de dag gelegd. Op
haar negentiende jaar begon ze te
sparen voor privé-vlieglessen. Het
geld dat ze ervoor moest neertel
len, verdiende ze met babysitten
(50 dollarcent per uur).
Grote liefde
Haar grote liefde voor de lucht
vaart en dan bij voorkeur dat
hele snelle komt nog eens extra
tot uitdrukking, als ik me laat ont
vallen dat ik enkele dagen na onze
ontmoeting de vlucht van Dallas
naar Washington met de superso
ne Frans-Britse „Concorde" zal
maken.
„Dat lijkt me fantastisch", zegt ze.
„Kun je niet een plaatsje voor me
vrij houden? Ik zou dolgraag mee
willen..."
Niet dat ze in Washington nu direct
dringende bezigheden heeft, maar
de pijlsnelle Concorde blijkt haar
sterk te boeien. En de ruimtevaart
natuurlijk.'
Na een fikse serie tegenslagen
lijkt het Amerikaanse Space
Shuttle-ruimtevaartprogramma
nu eindelijk toch van de grond
te komen. De Space Shuttle
zou in eerste opzet het
werkpaard van de ruimtevaart
moeten worden, de „veerpont"
tussen de aarde en de
ruimtestations. Maar de
gouden jaren van de NASA
lijken voorlopig voorbij. De
regering heeft een streep
gehaald door de miljarden
verslindende experimenten.
Het streven is er nu vooral op
gericht om met de Shuttle een
economisch ruimtelijk
transportsysteem op te zetten
en als het even kan daar
ook nog geld mee te
verdienen. Dat laatste is dan
vooral mogelijk door het
toestel te gebruiken voor het in
de ruimte stationeren van
satellieten, waarvan de
eigenaars best bereid zijn de
nodige dollars op tafel te
leggen. En nu al kan worden
gezegd, dat er geen gebrek is
aan betalende klanten voorde
Shuttle. In feite is hij zelfs al
voor enkele jaren vol geboekt.
Toch laten de wetenschappers
en het bedrijfsleven hun
aanvankelijke plannen niet
geheel varen, zoals de bouw
van een gigantische zon-
energiecentrale in de ruimte.
Ze rekenen erop, dat een tot
de verbeelding sprekende
Russische stunt de
Space Shuttle,
met in het geo
pende vracht
compartiment
het Westeurope-
se Spacelab.
Amerikaanse ruimtevaart weer
een nieuwe stimulans zal
geven, dat er weer extra geld
beschikbaar komt voor hun
plannen. Een onzer
verslaggevers oh tmoet te
tijdens zijn bezoek aan de
Verenigde Staten een
kleindochter van een Friese
immigrant die met intense
spanning de hele ontwikkeling
rond de Space Shuttle volgt:
dr.Shannon W. Lucid, een van
Amerika's zes vrouwelijke
astronauten, die, als alles
volgens plan verloopt, de
Shuttle eens zal bemannen.
Jaloers
op
astronaut
Neil
Armstrong
