ISPRAAK
TERUGBLIK
NOS-journaai begon
25 jaar geleden met
beelden uit archief
Jeugdjournaalvoorheteerstopde tv
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE DINSDAG
RADIO VANAVOND
RADIO DINSDAG
I
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
MAANDAG 5 JANUARI 1981 PAGIN4 Ü-
„Puur toeval dat de start van
het jeugdjournaal vandaag pre
cies op dezelfde dag valt als het
25-jarig bestaan van het NOS-
journaal".
door Ton Oliemuller
Woorden van NOS tv-hoofd Carel Enke
laar, destijds de eerste hoofdredacteur, die
aan de wieg stond van deze rubriek, de pijn
van de kinderziekten bijna aan den lijve er
voer en gestaag in de weer is geweest om
het eigen gezicht van dit tv-programma te
vormen.
Vóór 5 januari 1956 werden de tv-journaals
bij toerbeurt verzorgd door de zendgemach
tigden zelf. Al snel won echter het inzicht
veld, dat dit beter gedaan kon worden door
het samenwerkingsorgaan, de toenmalige
Nederlandse Televisie Stichting, en boven
dien door een gespecialiseerde afdeling van
journalisten. Deze kwam er door toedoen
van NTS-voorzitter prof. Kors, die Carel
Enkelaar vroeg daarvoor uit zijn baan van
star-reporter bij de Volkskrant over te stap
pen naar wat het NTS-journaal moest wor
den.
Carel Enkelaar: „Ik had een prachtbaan bij
die krant. Vloog de halve wereld af voor
nieuws. Ik deed daarnaast wat werk in de
actuele sfeer voor de tv, met name voor de
nieuwsrubriek „De Verrekijker". Daar ken
de men mij van in Bussum. Mijn toenmalige
hoofdredacteur Lücker raadde mij af jour
naaiwerk voor de tv te gaan doen. „Je zult
er je nek breken", zei hij. Die gedachtegang
heerste toen bij velen in de radio- en kran
tenwereld. Men zag de tv als een kind met
weinig levensvatbaarheid, zo niet een dood
geboren baby. Ik heb toen gezegd, dat als
daar toch mensen hun nek zouden gaan bre
ken ik liever gelijk ging, omdat ik er anders
later bijgeroepen zou worden om de. rommel
van een ander op te ruimen. Het nieuws op
de tv werd toen inderdaad slordig gebracht.
Dat kon veel beter. Bovendien fascineerde
mij het medium. Ik stapte dus over, maar
begon wel duizend gulden minder te verdie
nen dan ik toen had. Een groter probleem
vond ik, dat de tv in de beginfase in handen
was van radiomensen, die niet in beelden
konden denken. Dat begon er al mee, dat de
nieuwslezers niet zelf in beeld mochten ko
men. Voor eigen filmmateriaal of uit het
buitenland te betrekken films mocht vrijwel
geen geld uitgegeven worden. Ik heb heel
wat moeten praten om dit veranderd te krij
gen. Het was toen ook zo, dat wat het bui
tenland aan nieuwsfilm beschikbaar had op
het vliegtuig werd gezet. Dat moesten we
zelf op Schiphol gaan halen. Als zo'n vlieg
tuig als gevolg van de mist niet landde, wer
den de films op de volgende luchthaven in
Duitsland of Denemarken afgegeven. Dan
moesten we ze daar gaan halen. Dat liep
soms goed fout. Eén keer zaten we echt he
lemaal zonder en projecteerden we op het
scherm de regel: „Wegens de mist heden
geen buitenlands nieuws". In andere geval-
len grepen we grif in het NTS-archief, dat
vol zat met allerhand oude films. Een keer
ontstonden er spanningen in het Midden-
Oosten. We kregen het bericht dat de Ame
rikaanse Zesde Vloot opstoomde naar de
Middellandse Zee om orde op zaken te stel
len. Het nieuws plukten we van de telex,
die we overigens ook met veel moeite had
den losgekregen bij het NTS-bestuur. Maar
beelden? Ik zeg: „Jongens, er zit in het ar
chief toch wel iets van die Zesde Vloot".
Daar hadden we geluk mee, een Ameri
kaans propagandafilmpje van Zesde Vloot-
schepen op een wereldzee. Die film hebben
we ingezet. Alle kijkers zich erover verba
zen, tot zelfs in journalistieke vakkringen
toe, hoe we zo snel aan die beelden kwa
men. De kranten hadden er nog niet eens
foto's van. Toen later de spanningen in het
Midden-Oosten wegebden en de Ameri
kaanse vloot weer vertrok uit dat gebied,
draaiden we gewoon het filmpje om en zag
je de schepen de andere kant uit varen. Dat
soort kunstgrepen moesten we wel uithalen
i met Roel Renssen, die juist vorig jaar
met pensioen is gegaan, Coen van Hoewijk,
die momenteel als referendaris de voorlich
ting verzorgt op Sociale Zaken, Ton Majoor,
"die de films op maat sneed, en Rennie Ro-
drigues Pereira, die men op de radio nog
nieuws kan horen lezen. In het begin moes
ten we een half uur voor de uitzending ons
materiaal inleveren bij de omroep, die die
Carel Enkelaar: „Dat is pas tv als je
hier kan zien wat op dit moment elders
in de wereld gebeurt".
avond in de lucht
cameratesten werd o:
wij rijkelijk vroeg er
ook altijd moeite me'
vijf minuten te laat
Dat was nodig
is gezegd. Dat vonden
daar hadden we dan
Waren we een keer
bepaalde Siebe
helemaal tegen je gevoel in. Je zat daar toen
nog in Bussum tussen tv-makers in, die da
gen de tijd namen om een uitzending voor
te bereiden. Wij werkten als krantenman op
de minuut, want je wo"u het laatste nieuws
mee hebben, een filmische registratie van
feiten. Het gebouw waarin we toen nog in
Bussum werkten werd door een spoorwego
vergang gescheiden van de studio. Dan ge
beurde het wel, dat de spoorbomen dicht
waren op het moment dat het nieuws de
deur uit moest. We gaven in dat geval ij
lings een seintje naar de studio, waaruit een
man tevoorschijn snelde, naar wie wij onze
filmblikken over de rails heen toe keilden.
Er werden in die jaren merkwaardige staal
tjes tv-journaistiek gepleegd. Maar de kran
ten waren wel bang voor ons. Redacteuren
van diverse kranten werd verboden voor
ons als tipgever op te treden. Intussen ont
wikkelden wij in die primitieve begintoes
tand allerlei grappen en grollen om aan
beeldend nieuws te komen. De kranten be
gonnen ons toch serieus te nemen. In recen
sies werd goed over ons geschreven. Als we
van buitenlandse filmpersbureaus hoorden,
dat ze ergëns ter wereld een reportage gin
gen maken, vroegen wij ook namens ons in
interviews bepaalde vragen te stellen. Zo
kwamen onze vragen ook eens terecht bij de
religieuze leider Dalai Lama, die aan het
slot zelfs zijn zegen uitsprak over het NTS-
volk, denkend dat hij te doen had met een
kleine sekte volgelingen ergens in een uit
hoek van de wereld. Ons" was in die dagen
niks te dol. Tóch werden we gewaardeerd.
In 1961 ontvingen we de televisieprijs van
het Prins Bernhard-fonds. Ik, hou vol, dat
het tv-journaal mede volwassen is geworden
door het werken onder primitieve omstan
digheden. Die daagden ons dagelijks uit tot
een grote vindingrijkheid. Wel bleven we
werken aan betere verbindingen met de Eu
rovisielanden. Op proef werd in juni 1954
het narcissenfestival aan het meer van Ge-
nève per straalverbinding doorgezonden. De
beelden legden wij op de film van de telere-
cording vast, waarna wij ook hier konden
uitzenden. Maar hèt succes kwam in 1958
tijdens een experimentele nieuwsuitwisse-
ling tussen Europese landen, waarbij ik op
het Brusselse hoofdkwartier zat in het Pa
lais de Justice. Juist in die week werd paus
Pius XII ziek. Hij stierf ook. De Italiaanse
tv zond direct beelden door die overal gretig
aftrek vonden. Dat werkte allemaal in ons
voordeel. De cijfers van geregistreerde tv-
toestellen werden naarstig bijgehouden.
Steeds meer mensen gingen tv kijken".
Zo groeide het tv-journaal gestaag. In 1963
werd Enkelaar opgevolgd door Dick Simons
en deze in 1976 door Ed vanWesterloo. Er
werden in die 25 jaar 22.500 uitzendingen
gemaakt, eerst drie avonden per week, lager
dagelijks enige malen. In de eerste journaal-
uitzending kreeg men beelden van de
schaaktweekamp tussen Euwe en Donner,
de oprichting van het Westduitse leger,
de voorbereidingen voor het Driekoningen
feest, een staking van IJmuider vissers, de
kerstboomverbranding in Amsterdam, een
Amerikaanse dame die in haar achtertuintje
olie had aangeboord, het stierenvechten in
Pamplona en een optreden van het Neder
lands Studenten Orkest in Bergen.
In 1962 werd de dagelijkse gelegenheid ge
schapen nieuws uit te wisselen tussen de
Eurovisielanden. In 1965 werd het ook mo
gelijk om via de satelliet Early Bird beelden
van het ene werelddeel naar het andere
over te hevelen. Vanaf 1961 mochten ook de
nieuwslezers in beeld komen met namen als
Bouke Poelstra, Henk Teeuw, Wim Zwerus,
Frits van Rhoon, Pim Reijntjes, Joop Rein-
boud, Jan Gerritsen, Marga van Arnhem,
Ed Lautenschlager, Eugenie Herlaar, Wibo
v.d. Linde. Frits Thors, Bob Meijer, Aydrey
v.d.Jagt, Eef Brouwers, Rien Huizing, Joop
van Zijl, Fred Emmer en Harmen Siezen.
Het lukte trouwens Coen van Hoewijk ook
nog om zichtbaar in beeld te komen. Mo
menteel werken er 90 mensen bij het NOS-
journaal en beschikt men voorts over tal
van buitenlandse contacten en correspon
denten. Het kijkerstal groeide even hard,
momenteel dagelijks tussen vijf en zes mil
joen aan het toestel.
Carel Enkelaar: „Met grote regelmaat werd
de waarde van Europese nieuwsuitwisseling
bewezen. Bij de Hongaarse opstand kregen
we rollen Oostenrijkse film, die zo op het
scherm werd gezet, met camerastops en al.
Mede daardoor werden wij gedwongen ook
hier nieuws van internationale allure te
verzorgen. We liepen overal achter aan. We
gingen door voor gekken. Wat 's morgens
gebeurde, wilden wij 's avonds in de uitzen
ding. Misschien hadden de mensen er ook
over in de krant gelezen, maar ze geloofden
het pas als ze het op hun toestel voor hun
eigen ogen zagen gebeuren. Dat is voor mij
alfijd de essentie van tv gebleven, dat men
te zien krijgt wat op dit moment elders in de
wereld gebeurt. Dat geldt voor voetbal zo
wel als voor de Amerikaanse presidentsver
kiezingen. Er is jaren aan gewerkt om dat
redelijk te laten verlopen. In 1984 gaan we
in Europa profiteren van de eigen satelliet.
Dan gebruiken we de tv pas echt goed. Je
moet daarbij wel journalistiek blijven den
ken en werken".
Op Ned.II vanavond om 20.00 uur zal be
scheiden aandacht worden besteed aan dit
jubileum op deze dag. Men krijgt een korte
terugblik op de eerste uitzending precies 25
jaar geleden. Het zal dan lijken of de klok
een kwart eeuw wordt teruggezet.
In de loop van het jaar zal men meer mer
ken van deze historische gebeurtenis. Er
komt een boek en in april ook een tv-docu-
mentaire over 25 jaar nieuws-tv. Ook in
april zal in de Amsterdamse RAI een groot
internationaal tv-congres gehouden worden
met belangrijke sprekers over het onder
werp: „Nieuws op de tv en de werkelijk
heid".
Een alleszins welgekozen onderwerp
voor een medium, dat althans in ons
land begon met archiefbeelden die
alleen zijdelings iets met de werke
lijkheid te maken hadden.
Vanavonu is het zo ver. Op
gewekt zal omroepster Leon-
tien Ceulemans het eerste
jeugdjournaal presenteren,
nadat enkele maanden, vrij
wel dagelijks, kon worden
proefgestoomd. Begeleid
door kinderen voor wie het
jeugdjournaal is bestemd, de
deskundigen van acht tot
tien jaar ongeveer, kon het
team achter dit journaal tot
een produkt komen dat het
meest aan het vooropgestel
de doel beantwoordde. De
stelling is altijd geweest,
dat kinderen dagelijks wor
den bestookt door onderwer
pen die ver boven hun
schoolpetje gingen. Waar
door vragen werden opge
worpen waarop de kinderen
geen antwoord kregen. Bo
vendien, stelde de NOS, zou
een jeugdjournaal ook heel
aardig kunnen zijn voor vol
wassenen, die moeite hebben
met het gebruikelijke jour
naal. Wat de NOS aan proef-
materiaal kon laten zien, le
verde jeugdjournalen op die
aansluiten bij de actualiteit,
behoorlijk informatief en
met groot geduld gebracht.
In hoeverre de actualiteit
ook in de toekomst op de
voet kan worden gevolgd,
zal echter moeten blijken,
dagelijks, behalve op zater
dag en zondag.
Ned. I 18.30 uur.
Minivoetbal
De zevende wedstrijd in dit
seizoen (poule B) wordt ge
speeld tussen het Minivoetbal
team Limburg en het Militaire
Minivoetbalteam.
Nvd. I 19.05 uur.
hou fl
het l J
scherm
in het
oog*
De ene dief is
de andere niet
Amerikaanse speelfilm uit
1955 van Alfred Hitchcock
naar een roman van David
Dodge, met in de hoofdrollen
Cary Grant als „The Cat" en
Grace Kelly als Frances Ste
vens. Het verhaal speelt zich
af aan de Franse Rivièra, waar
de „Cat", een befaamde ex-
dief uit Amerika, een terugge
trokken leven leidt. Ongewild
komt hij echter toch in het
nieuws, wanneer hij verdacht
wordt van een reeks juwelen-
diefstallen. Om zijn onschuld
te bewijzen besluit hij zelf op
onderzoek te gaan naar de da-
der(s). Tijdens zijn werkzaam
heden ontmoet hij Frances die
verliefd op hem wordt. Wan
neer tenslotte ook nog eens
haar juwelen en die van haar
moeder verdwijnen, lijkt het
Schuilplaatsen
op woeste hoogte
Westduitse documentaire over
de monumentale rudimenten
van een middeleeuwse chris-
temnederzetting in ce;.traal
De Vijf
Marga van Praag, verslaggeefster van het Jeugdjour
naal.
Turkije. Capadocië is de naam
van het gebied, waarvan in
deze documentaire beelden
worden vertoond en dat door
langdurige erosie veranderde
in een woest en markant
„maanlandschap".
Ned. I 21.55 uur.
Concert
Concert, waarin het Poolse ka
merorkest dat onlangs een be
zoek aan Nederland biecht,
oude, gevarieerde Poolse mu
ziek speelt.
Ned. I 22.25 uur.
Undugu is
broederschap
Portret van de Nederlandse
pater Arnold Grol die in Mat-
hary Valley, de grootste krot
tenwijk van Oost-Afrika,
werkzaam is.
Ned. I 22.45 uur.
Wanneer de Vijf in de grotten
bij de Duivelrots een gouden
vinden, komt de goud-
Banana Split
Show rond comédienne, zan
geres en danseres Corrie van
Gorp, die in een aantal sket
ches weer allerlei typetjes zal
neerzetten. Als gasten ont
vangt zij André van Duin,
Henk Molenberg, Jacco van
Renesse, Ria Valk, Arnold
Gelderman, het kinderkoor
Troika en het ballet van Barry
John Cheever
„De trein van 5 uur 48" heet
het tweede verhaal van de
Amerikaanse schrijver John
Cheever. Hoofdpersoon is mr.
Blake, directeur van een ad
vertentiebureau. De jonge miss
Denton, zijn secretaresse,
wordt verliefd op hem en laat
dat duidelijk blijken. Zij wordt
echter door hem afgewezen.
Op een dag bedreigt zij Blake
met een pistool en beveelt
hem voor haar neer te knie
len. De hele gebeurtenis tast
Blake's zelfvertrouwen be-
Soap
Tim verlaat Corinne, Dutch
wordt door de sterke arm in
de kraag gevat en Jody sluit
tijdens een depressieve bui
vriendschap met Alice.
Ned. II 22.55 uur.
NEDERLAND 1
NOS
18.25 Nieuws voor doven en
slechthorenden
18.30 Jeugdjournaal
'18.36 Sesamstraat
18.50 Klem
19.00 Wollle's Wereld
19.05 Minivoetbalshow
19.55 De ene dief is de
andere niet,
Amerikaanse
speelfilm
NOS
21.37 Journaal
NCRV
21.55 'Schuilplaatsen op
de Woeste Hoogte,
Duitse natuurfilm
22.25 Feestelijke muziek
door het
Pools Kamerorkest
22.45 Undugu is
Broederschap,
documentaire-film
NOS
23.00 Journaal
23.05 Nieuws voor doven en
slechthorenden
NEDERLAND2
TELEAC
18.27 Sociale verzekering, 1e
cyclus, les 13
NOS
18.57 Journaal
TROS
18.59-De Vijf
19.25 Banana Spilt
NOS
20.00 Journaal
TROS
20.27 De Corrie van
Gorp Show
21.20 De verhalen van
John Cheever:
De trein van 5 uur 48
22.20 AktuaTV
22.55 Soap
NOS
23.25 Journaal
23.30 Nieuws voor doven en
slechthorenden
rriagaz. 19.59 Progr
18.00 St. Pauli Landungsbi
/-serie. 19.15 Actual. 19.45
-rtao
21.45 Sprookje. 22.30 Actual. 23J- S
Das Maedchen Insiang (Insiang), Ptl
speelfilm. 0.35-0.40 Journ. 1
Duits. 19.00 Cult.-wetensch.
19.45 Journal 3. 20.00
Dlscussleprogr. 21.45 Lleben v
(Kochajmy sle), Poolse speelfilt
—.ww Inform.
18.45 Tekenfilmserie. 18.50 mior
progr. 19.30 Verkeersinform. 19,
Meded. en Morgen. 19.45 Nws. 20,
Weerber. 20.15 De Mallens (II), Eng.-
cent
1979
sche
helf
mer
verl
Spelprogr. 18.30 Progr. vor
en. 19.00 Sportmagaz. 19j -aani
d., weerber. en journ. 19.55 Lf dinj
NEDERLAND 1
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
NEDERLAND2
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
DUITSLAND 1
10.00 Journ. 10.0:3 Luftwaffenhelfer,
tv-film. 11.35 Doe. progr. 12.05 In
form. progr. 12.55 Persoverz. 13.00
Journ. 13.40 Journ. 13.45 Volksliede
ren, operakoren en schlagers. 14.30
Der Prinz und der Bettelknabe (The
Prince and the Pauper), Amer. speel
film. 16.30 Journ. 16.35 Michel aus
Lonneberga, tv-serie. 17.00 Kinderse
rie. 17.20 Licht klass. muziek. 17.50
Journ. (Reg. progr. NDR: 9.25 KI* O
terprogr. WDR: 9.25 Kleuterprogr.j
DUITSLAND 2
10.00 Journ. 10.03 Luftwaffenhelfi 1
*v-film. 11.35 doe. 12.05 Infon"
Amer. speelfilm. 17.35 Journ. 17.J
Filmrep.
DUITSLAND WDR 3
9.25 Kleuterprogr. 17.30 Infon
progr.
BELGIE NEDERLANDS NET 1
17.00 Schooltv.
BELGIE NEDERLANDS NET 2
Van 17.00-18.00 Zie NET 1.
BELGIE FRANS
17.00 ONEM-Meded. 17.15 Inforo
progr. 17.45 Kinderprogr. met teker
Ooi
l stee
(mil
Be
e Avondspils m«t de Nat
Beat. Sz'o^fS) 2AVRC
-24.00 (S) Candlelight.
Schoolradio. OPEN SCHOOL:
Het was deze keer weer het
periodiek optredende week
einde van de opgestapelde
praatprogramma's. Natuurlijk
viel er voor degenen die daar
bezwaar tegen zouden hebben
best nog wel aan te ontkomen
al was het maar bij de Ted-
show maar het is toch een
feit dat zaterdagavond Schrik
draad (NCRV) en de Alles-is-
anders-show (KRO) een niet
onbelangrijk deel van de zend
tijd in beslag namen en gister
avond een forum over de
schrijvers (VPRO) en Vragen-
vuur (AVRO). Wat mij betreft:
ik heb mij er blijmoedig inge
stort om daarna bij voorbeeld
te constateren dat tot mijn gro
te opluchting in Schrikdraad
de zogeheten „ergernisknop"
bij een interview met Vrede-
ling, de afscheid nemende Eu
ropese commissaris voor Socia
le Zaken, geheel niet in wer
king hoefde te komen, al
scheelde het een haartje. Het
zou werkelijk al te gek zijn ge
weest als het gesprek dat Hans
Sleeuwenhoek en Henk Mo-
chel met die uitermate schilde
rachtige man „IKV, weg er
mee" voerden door inmen
ging van buitenaf voortijdig
afgebroken zou zijn geworden.
Aad van den Heuvel vond het
een goed idee in zijn Alles is
Anders-show aan het begin
van het verkiezingsjaar een
aantal vooraanstaande politici
en enige vertegenwoordigers
van de parlementaire pers met
elkaar te confronteren. En Jat
was het ook wel, alleen viel de
discussie bij nader inzien, naar
mijn smaak, nogal inteelt-ach-
tig uit. Er werden allerlei za
ken besproken, die ongetwij
feld van belang konden zijn
voor degenen die in het circuit
in Den Haag meedraaien (poli
tici en journalisten dus) maar
die de buitenstaander maar
matig konden interesseren.
Wat niet wegneemt dat ook zij
zich af en toe wel geamuseerd
zullen hebben. Bijvoorbeeld
toen Joop den Uyl staatssecre
taris Nely Smit-Kroes te hulp
snelde toen die nogal in de
tang werd genomen vanwege
haar kennelijke belustheid op.
„onpolitieke" publiciteit en
vooral toen bleek dat hij dat
niet geheel zonder eigenbelang
deed, gezien het feit dat hijzelf
in de Oudejaarsnacht nog sa
men met André van Duin op
het scherm was waargenomen.
Gisteravond zat Harry Mulisch
een forum van schrijvers voor.
Hier ging het vooral om het (al
of niet politieke) engagement
van de schrijver. Het werd een
wat zweverige om niet te zeg
gen zwevende discussie, zozeer
zelfs dat ik de indruk kreeg
dat zij nog steeds zwevende is.
Maar het onderwerp was er
dan ook naar. En het Vragen-
vuur tenslotte op het andere
Nederland herinnerde ditmaal
al te zeer aan zijn woordspeli
ge afkomst Want daar was het
barre vraagstuk van de kern
bewapening aan de orde. Mr.
Luns, H.J. Neuman en gene
raal buiten dienst M.H.
Meyenfeldt mengden zich hie
in de discussies, die trouwen
nog aan de gang waren op he
moment dat ik deze regel
schreef.
HERMAN HOFHUIZElf
Zanger van de
LI
„Platters"
ge
rii
overleden de
min
Lon^ Beach, Californië -J
David Lynch, een zanger
van de zanggroep de Plat"
ters, is vrijdag in een ziekeif
huis in Long Beach aan kan"
ker overleden. Lynch is 5j
jaar geworden. Hij lag sin^
26 december in het ziekei
huis.
Lynch richtte de groep in 195f
op samen met Tony Williamsr
Herbert Reed, Paul Robi eiv
Zola Taylor. Hun eerste hitf
.Only you" kwam in novemf'
ber 1955 uit. Andere bekend^
liedjes van 8e Platters warerf t
„The great pretender", „M^ i
prayer", „Twilite time" en'
„Smoke gets in your eyes". 1
Lynch verliet de groep begiif
1970. Hij was sinds 1978 voo# j
kanker behandeld. Hij laat zij»
vrouw Ethel en acht kinderétf
achter.
