Rabobank Q
Een monument voor
Alekos Panagoulis
Kerstmis op
Manhattan
verplichte
ittractie
=yoor de
merikaan
Juiste vrijheid
leidt tot vrede
7
Pentagon
verzwijgt
ongelukken
met
kernwapens
ÏTENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 24 DECEMBER 1980 PAGINA 11/
SCH
W YORK Op een
:k van de vijfde Ave-
en de 44e straat
t een jonge sopraan
'Stliederen te zingen.
is laat en koud. Bij
:e regel ontsnappen
e dampen haar op
neer dansende
ond. Aan haar voeten
^Zzaat een doosje, er op
i -1 bord met de tekst:
'ilt V mij h pen
jn zangstudie voort
zetten..Golven
jïa terbezoekers van
Soadway stromen
igs haar. Sommige
isXinsen staan even stil,
frïvJi enkeling tast ih de
k en deponeert een
•int of een bankbiljet
het doosje. Het is een
n doenlijk en vrede-
vend tafereel. Een
raat verder kan mefl'
len i tien dollar worden
s rmoord. Het doosje
DreekiP dc voeten van de
erstsopraan" lijkt
iter pet zo veilig als
bank.
m-
iv York is een gruwelijke
rf. Gruwelijk mooi en gru-
lijk lelijk. New York, en
er in het bijzonder het op
dt er gi eiland gelegen hart Man-
onderira/}. wordt diep bemind en
hevig gehaat. Het is echter
hoe dan ook geen plek, die
bij velen de gedachten aan
een vredige kerststemming
zal doen opwellen. Toch staat
„een kerst in Manhattan" bij
veel Amerikanen in dezelfde
verplichte categorie als een
bezoek aan de Grand Cany
on, de Niagara watervallen
en het Yellowstone Park.
Kerst is geen kinderachtige
zaak in New York. Al vanaf
begin december baden hele
steden, dorpen, buurten en
straten in een weelde van se
reen licht. Manhattan spant
de kroon. Het eiland van 23
vierkante mijl, dat op elke
vierkante mijl ruim 65.000
inwoners telt, dagelijks nog
eens aangevuld met bijna
drie miljoen forenzen en toe
risten, heeft normaal al veel
weg van een gigantische
kerstboom. Het verkeer, dat
volgens de laatste schattingen
op korte termijn tot een grote
stilstaande file zal worden;
Broadway, waar de vermaar
de theaters als rijtjeshuizen
tegen elkaar leunen én de
miljoenen ramen van de wol
kenkrabbers, zorgen bij el
kaar voor een dagelijkse or
gie van licht. Dag en nacht,
want Manhattan slaapt nooit.
Tegen de kerstdagen gooit
men er ephter een schepje
bovenop. Óp Rockefeller Pla
za wordt gegarandeerd de
grootste kerstboom ter we
reld opgetrokken. Aan de
voet van de boom wordt ge
schaatst op het beroemde
kunstijsbaan tje. De talloze
lichtjes weerspiegelen zich in
het glanzende ijs. In de uit
gang naar Fifth Avenue
staan enorme witte engelen
in de plantenbakken. Het
mag dan allemaal wat over
dadig lijken, het levert adem
benemende plaatjes op.
Juwelen
Overal waar je verder komt,
val je van de ene verbazende
kerstboom in de andere. Een
boom geheel behangen met
juwelen bij een van de grote
juweliers, een kerstboom ge
heel samengesteld uit prach
tige poppen. Voor de etalages
van de grote warenhuizen
met schittende Dickens-tafe-
relen en allerlei andere be
wegende kunstwerken staan
dranghekken, waar langs de
hele dag door drommen men
sen bewegen in stille bewon
dering. Binnen bij Saks Fifth
Avenue, een van de sjiekste
New Yorkse warenhuizen,
loop je.door een woud van
verlichte witte bomen. Op
Broadway draaien de shows
op volle toeren, bijna veertig
theaters binnen een straal
van een paar honderd meter.
De speciale kerstshow in de
Radio City Music Hall, een
van de grootste theaters ter
wereld, is voor alle weekein
den tot januari allang uitver
kocht. Maar er zijn ook talrij
ke gratis concerten en thea
tergebeurtenissen in de im
mense hallen van de wolken
krabbers. Oogverblindendde
dames in wolken puur bont
zitten naast smoezelige zwer
vers in de hal van het Citi-
corps-gebouw te kijken naar
een swingend kerstconcert.
Het kan in december in New
York gemeen koud zijn,
maar het buitenleven stopt
nooit. Ondanks alle verkeers
problemen wordt Fifth Ave
nue op zondag afgesloten. In
de bijtende kou staan orkes
tjes muziek te maken, wor
den kraampjes opgezet en
wordt er geflaneerd als gold
het de boulevard van Nice in
augustus. Het wemelt van de
kerstmannen. Een kerstman
op een racefiets, geheel in
het paars, scheurt voorbij. En
mocht je de kerstsfeer nou'
nog niet te pakken hebben,
dan kun je je op de 107e ver
dieping van het Wereldhan
delscentrum zelf een engel
wanen. Pas daar, waar je
naar beneden wijst op passe
rende vliegtuigen aan te dui
den, is ook Manhattan stil en
klein, niet meer dan een hele
grote kerstkaart.
DICK TOET
Op 1 mei 1976 kwam het
Griekse parlementslid
Alekos Panagoulis onder
verdachte omstandighe
den bij een auto-ongeluk
om het leven. De ex-lege-
rofficier Panagoulis was
tijdens het kolonelsregime
ter dood veroordeeld we
gens een (overigens mis
lukte) aanslag op dictator
Papadopoulos. Mede on-.
der druk van talloze inter
nationale protesten werd
het doodvonnis, waar Pa
nagoulis na de martelin
gen die hij tijdens zijn
voorarrest had ondergaan,
veranderd in levenslang.
Tenslotte werd hij in 1973,
nog voordat het kolonels-
regime ten val was geko
men, tegen zijn zin vrijge
laten.
Panagoulis zou na zijn vrijla
ting een man zijn die slechts
bezeten was van een gedach
te: diegenen opsporen en voor
hun verantwoordelijkheid
plaatsen die niet alleen voor,
maar ook na het kolonelsregi
me de touwtjes in handen
hielden. Als hij beseft dat zijn
strijd voor vrijheid niet langer
met bomaanslagen gevoerd
kan worden, kiest hij na lange
aarzeling voor de politiek.
Maar ook de politiek voert
niet tot het doel, is of zij nu
van rechts of van links is, cor
rupt naar de hoge maatstaven
die Panagoulis stelt. Hij ver
laat de socialistische Cen
trumpartij en gaat op jacht
naar de geheime archieven
van de ESA, de Griekse ge
heime militaire politie, die
ook verantwoordelijk was
voor de martelingen tijdens
het kolonelsregime. Panagou
lis weet beslag te leggen op
een deel van deze belastende
documenten en slaagt erin
deze voor een deel gepubli
ceerd te krijgen.
Dan gebeurt
het auto-ongeluk. Panagoulis
vindt de dood na te zijn aan
gereden door een collabora
teur van het voormalige kolo
nelsregime, een zekere Mihai-
lis Stefas. Politieke motieven
worden in het proces dat na
derhand tegen deze Stefas
wordt gevoerd, niet bewezen
geacht. De zaak lijkt' afge
daan, maar voor velen staat
het vast dat Griekenland er
een tweede Lambrakis-affaire
bij heeft, naar de Atheense
arts die in 1963 eveneens bij
een ogenschijnlijk onverdacht
verkeersongeluk de dood
vindt, maar dat zal blijken te
zijn geënceneerd door een
ORIANA FALLACI SCHREEF BOEK OVER
BESTRIJDER GRIEKS KOLONELSREGIME
hooggeplaatste medewerker
van het latere kolonelsregime.
Fallaci
Voor de rondreizende free
lance Italiaanse journaliste
Oriana Fallaci die met gebal
de vuist tijdens de begrafenis
van Panagoulis zwoer het lot
van Panagoulis te wreken,
was de zaak echter duidelijk
nog niet afgedaan.
Oriana Fallaci was een van de
eerste journalisten die Pana
goulis bij zijn terugkeer uit de
gevangenis in 1973 voor een
vraaggesprek stonden op te
wachten. Zij had zich toen al
een zekere faam verworven
door vraaggesprekken met
vele beroemdheden, een faam
die in het afgelopen jaar nog
werd vergroot door vraagge
sprekken met mensen als
Khomeiny, Barzagan, Kha-
daffi en Deng Xiaoping.
Het bleek een meer dan jour
nalistieke ontmoeting, er ont-
'stond een geregelde, maar
niettemin zeer turbulente re
latie uit, die zou worden afge
broken door de dood van Pa
nagoulis. Het was, zoals Falla
ci zegt, geen gewone liefde,
maar een aantrekkingskracht
gebaseerd op de morele kwa
liteiten van Panagoulis, die
niet alleen een verzetsstrijder
was maar ook een dichter. Zij
zou zijn strijd, zijn ideeën en
vele mislukkingen meema
ken.
De dood van de sterk tot de
verbeelding sprekende Pana
goulis greep Oriana Fallaci
sterk aan. Drie jaar lang
werkte zij aan een boek over
hem waarin zij in terugblik de
tragische gang beschrijft van
Panagoulis vanaf het moment
dat hij de aanslag plande op
Papadopoulos.
Het resultaat van deze erva
ringen heeft ze neergelegd in
een zeer omvangrijk boek,
in de Nederlandse vertaling
telt „Een Man", zoals het boek
heet, meer dan 500 goedbe-
drukte pagina's.
De journaliste Oriana Fallaci
zegt daarvoor nadrukkelijk
uit haar rol van journaliste te
zijn getreden en als schrijfster
en medegetuige aan de slag te
zijn gegaan. Zij heeft zich niet
willen beperken tot een be
schrijving van het leven van
Panagoulis, zij vertelt de tra
gische gang van dat leven als
het ware opnieuw op minu
tieuze wijze aan die overleden
Panagoulis zelf en zij hoopt
hem daarmee weer, volgens
haar eigen woorden „weer
een beetje levend te hebben
gemaakt" daarmee het voor
nemen verijdelend^van al die
genen die het op'zijn leven
hadden gemunt en hem het
liefst naamloos in de geschie
denis hadden willen laten
verdwijnen. Het leven en de
strijd van Panagoulis weer
spiegelen ongetwijfeld ook de
aspiraties van de journaliste
Fallaci. Zij he^ft zich getuige
het boek in hoge mate met
deze Panagoulis geïdentifi
ceerd.
Oriana Fallaci en Alekos Panagoulis.
Fallaci heeft de verbeten
strijd willen beschrijven van
het machteloze individu tegen
de anonieme maatschappij,
een strijd die het individu wel
moet verliezen. Panagoulis is
meer dan een uniek figuur,
hij is de hoofdfiguur gewor
den in een moderne tragedie,
die zich vele malen in onze
maatschappij afspeelt.
Daarmee heeft zij aan haar
boek een wijdere strekking
willen geven. In dat verband
dringt een vergelijking zich
op met het boek over Lam-
brakis van Vasilis Vassilikos.
Dat boek is in de eerste plaats
registrerend en uitnodigend
tot de strijd. Nergens meesle
pender is dat verlangen ook
verbeeld in de magistrale film
Z die de Franse regisseur£os-
ta-Gavras maakte over Lam-
brakis.
Bij Fallaci zijn wij een stadi
um verder. Van strijd tegen
de machthebbers is niet zo
veel meer te merken, er is
eerder sprake van een soms
wat klagelijke, bijna banale
berusting een toegeven aan
het noodlot, waaraan niet toe
valligerwijs de Griek Pana
goulis wordt opgeofferd. Zijn
lot is in de ogen vari Fallaci
een symbool voor zovele an
dere verzetsstrijders. Toch
doet Fallaci door zoveel waar
de toe te kennen aan deze tra
gische symboolfunctie af
breuk aan de persoon van Pa
nagoulis zelf, deze zeer bijzon
dere man, die zij, naar zij zelf
zegt op een bijzondere wijze
heeft liefgehad en die zij met
dit boek heeft willen vereeu
wigen. Daarom schreef zij im
mers in de eerste plaats deze
stilistisch zeker knap uitge
vallen odyssee. Zij bereikt er
in ieder geval mef dat de her
innering aan deze bijzondere
Panagoulis blijft voortleven.
Oriana Fallaci: Een Man,
522 pp.
Uitgave: Bert Bakker, Am
sterdam.
Prijs ƒ39,50.
PAUL VAN VELTHOVEN
WASHINGTON De opgave van het
aantal ernstige ongelukken met Ame
rikaanse kernwapens, dat het Ameri
kaanse ministerie van defensie, het
Pentagon, verstrekt, is veel te laag.
Dat is het oordeel van het in Washing
ton gevestigde Centrum voor Defen
sie-informatie (CDI), een particuliere
organisatie die herhaaldelijk kritiek
uitoefent op het Amerikaanse minis
terie.
Volgens dit centrum hebben zich in de periode
tussen 1950 en 1975 95 ongelukken voorgedaan
van ernstige aard met kernwapens. In een tus
sentijds rapport van het Pentagon over de jaren
1950 1980, dat nog niet is gepubliceerd, wordt
gesproken van 27 'broken arrows', de militaire
codenaam voor ernstige ongevallen. Deze lijst is
overigens tweemaaal zo lang als het laatste offi
ciële rapport dat het Pentagon in 1968 publi
ceerde. Daarin werden dertien gevallen ge
meld.
Een woordvoerder van het Pentagon heeft ge
zegd dat er geen sprake is van een „samenzwe
ring" om nieuws over ongelukken met kernwa
pens achter te houden. Er is echter verschil van
mening over,wat er precies moet worden ge
meld. „Wij hebben een goede staSi van dienst
wat veiligheid op kerngebied betreft", aldus de
woordvoerder die er op wees dat de ongeluk
ken niet hebben geleid tot kernexplosies.
Een CDI-medewerker noemde het „bewonde
renswaardig" dat het Pentagon openhartiger
wordt over dit soort ongelukken, maar zijns in
ziens komt het ministerie nog steeds niet met
de hele waarheid over de brug.
Het jongste ongeluk, dat ook door het Pentagon
was gemeld, deed zich voor in september, in
Damascus, in de staat Arkansas, toen een mon
teur een engelsae sleutel liet vallen waardoor
een brandstoftank van een raket van het type
Titan-2 lek raakte. Daardoor deed zich een
niet-nucleaire explosie voor waardoor een per
soneelslid om het leven kwam en verscheidene
anderen ernstig werden gewond.
Van twee andere ongelukken dit jaar maakte
het Pentagon geen melding. Een brand aan
boord van een B-52 bommenwerper met onge
veer 30 kernwapens in Noord-Dakota en het
neerstorten van een met kernwapens uitgeruste
jachtbommenwerper in New England.
PAUS IN VREDESBOODSCHAP
VATICAANSTAD Onder het hoofd 'Om de vrede
te dienen, respectere men de vrijheid' heeft paus Jo
hannes Paulus II in een boodschap naar aanleiding
van Wereldvredesdag, 1 januari, zich tot 'alle man
nen en vrouwen van goede wil' gericht.
De paus schrijft dat het beeld dat zich aan het begin
van de jaren tachtig ontvouwt, niet zeer bemoedi
gend lijkt, al spannen zich nog zoveel mannen en
vrouwen, naamloze burgers als verantwoordelijk
heid dragende leiders, met alle kracht en in veel ge
vallen door angst gedreven, voor de vrede in.
De wereldvrede kómt er vol
gens paus Johannes Paulus II
niet door een evenwicht na te
streven in afschrikwekkende
bewapening. Geweld is geen
weg naar vrede.
De boodschap van de paus be
handelt verder uitgebreid het
thema vrijheid, dat op de juiste
wijze gebruikt, naar vrede
leidt.
ADVERTENTIE
Sparen kan op veel manieren. Bij de Rabobank kan dat zelfs eèn rente opleveren
tot l0'/i%. Kom er snel over praten. Bij de Rabobank, die is altijd in de buurt.
Vrijheid en vrede kunnen niet
heersen waar alle macht be
rust bij één maatschappelijke
groepering, één ras, of één
groepering, of met een niet
uitgesproken verwijzing naar
de situatie in Polen, waar het
welzijn is gekoppeld aan de
belangen van een enkele par
tij, die zich met de staat ver
eenzelvigt.
De vrijheid maakt deel uit van
het wezen van de mens en is
een kenmerk van zijn natuur.
Zij is op grond van het feit dat
hij naar Gods evenbeeld is ge
schapen zijn elementaire
recht. Hieruit vloeit voort dat
de mens de mogelijkheid moet
hebben bij het nemen van zijp
besluiten terug te vallen op de
door hem aanvaarde waarden.
De belangrijkste van deze
waarden is steeds „de betrek
king tot God, die tot uiting
komt in religieuze overtuigin
gen". Zo wordt de godsdienst
vrijheid tot grondslag van de
andere vrijheden, aldus paus
Johannes Paulus.
Tot de vormen van vrijheid
die de deze naam volgens hem
niet verdienen, rekent hij de
uitwassen van de consumptie
maatschappij. Deze leidt tot
misbruik van de vrijheid,
wanneer het onverzadigbare
verlangen naar goederen niet
ondergeschikt is aan de wet
van gerechtigheid en het so
ciaal erbarmen, aldus de paus.
Hij hekelt de „samenleving
waarin alles is geoorloofd,
waarin vrijheid wordt verwis
seld met willekeur en waar
door uit naam van de vrijheid
een soort van algemene norm
loosheid wordt verkondigd.
Voorbeelden van deze onjuiste
opvatting van vrijheid noemt
hij de wettelijk geregelde
vruchtafdrijving.
Zich nadrukkelijk wendend
tot de christen, schrijft de paus
dat de mens niet vrij kan zijn,
„wanneer hij niet erkent dat
zijn bovenzinnelijkheid boven
de wereld uitgaat en hij daar
naar en naar zijn betrekking
met God handelt".
