ïajdanek-
roces
eept zich langzaam naar het eind
.bortuswet stap dichterbij, nu Eerste Kamer nog
JOUTSTE VERWACHTING OVERTROFFEN
LtensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofBuitensteBinnenhofbuitensteBinneri
hofbuitensteBi
sde verjaardag
ipnsterproces
Majdanek
was geen
„gewoon"
kamp
Politiek
Partij
Parlement
|Er|
ENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
zaterdag 20 december 1980 pagina 9
TIEK
eens een stu-
le politicologie,
doctoraal exa-
deze tak van
lap moest af-
De professor
(jem in zijn ka
lei: „Om te be-
wat is poli-
le student ver
een minuten-
twijgen en ant-
toen: „Ja, zegt
Ir.
politiek? Voor
is het een
Wing, een roe-
een verkapte:
in mach ts wel-
jen combinatie
iemekrie- Voorde
IPtf>kJ,e n'et da'
3 <ee bezig zijn is
doorgaans
™\ders dan een
/erker;
'et var
en
hoop geklets en gekon
kel in een Haagse zaal,
waar gewichtig doende
dames en heren ter
men bezigen als finan*
cieringstekort, ruilvoet,
innovatie, integrerend
beleid, eerstelijnsvoor
zieningen, arbeidsinko
mensquote, in veste-'
ringspremieregeling,
aanvaardbaar, onaan
vaardbaar, noem maar
op. Slechts weinigen 's
het gegeven, daar allts
van te begrijpen.
Het was de afgelopen
week dan ook bijna or-
troerend om op de pu
blieke tribune van dt
Tweede Kamer eet
man bezig te zien, dit
op ontwapenende wijzt
uiting gaf aan zijn on
begrip over het politie
ke gebeuren beneden
hem. Het was een
werknemer van de
Volvo-fabriek in Lim
burg, die tijdens het
debat over de dreigen
de ontslagen in deze
auto-industrie plotse
ling een buikspreekpop
tevoorschijn toverde,
die sterke gelijkenis
vertoonde met Kerm it
de kikker uit de Mup-
petshow. Telkens als
één der woordvoerders
in het debat een voor
de Volvo-werknemer
onbegrijpelijke volzin
uitsprak, liet hij de
mond van de pop mee
bewegen, terwijl hij
zachtjes „blablablabla-
bla" mompelde.
Het is, zo luidt een van
de huisregels in het
Kamergebouw, ten
strengste verboden, jas
sen, tassen en andere
voorwerpen mee te ne-
men naar de publieke
tribune. De bewakers
van de rijkspolitie die
nen daar bij de ingang
op toe te zien. Het is
ons dan ook een raad
sel hoe de man zijn pop
mee naar binnen heeft
weten te smokkelen.
Een sterk staaltje, me
neer. En zelfs afgezien
daarvan krijgt u van
ons de prijs voor de
aardigste tribune-act
van dit jaar.
URUGUAY
Dames en heren, we
hebben hier in de stu
dio Ed van Thijn, vice-
voorzitter van de
PvdA-fractie en tevens
voorzitter van het co
mité Olympische Spe
len en Mensenrechten.
Meneer Van Thijn,
waar gaat het Neder
lands elftal binnenkort
ook alweer naar toe?
„Eh, ja, naar Oeroek-
waai dus, herstel, ik
bedoel Oeroekwee, of
liever gezegd Joeroek-
wee. Daar gaat het
Oranjeteam dus helaas
naar toe. Ik vind dat
onaanvaardbaar, want
het is een dictatuur
van het smerigste
soort"
Wat?
„Joeroekwaai natuur
lijk"
BOLKNAK
Voor iedereen die het
vergeten mocht zijn, is
het deze week weer
eens tot in den treure
duidelijk gemaakt:
DS'70 bestaat nog. De
meestal uiterst onop
vallend opererende
eenmansfractie van
Ruud Nijhof, het poli
tieke neefje van ome.
Drees junior die de bij
na failliete inboedel
van de indertijd toch
vrij goed lopende
DS'70-winkel beheert,
speelde zich tijdens het
abortusdebat in het
centrum van de schijn
werpers. Zijn stem was
doorslaggevend voor
het aannemen van het
wetsontwerp Ginjaar-
/De Ruiter. Hij genoot
zichtbaar van die
machtspositie en wij
zouden de laatsten zijn
die hem dat kwalijk
zouden nemen.
De glans van de be
langrijke rol die Nijhof
in het abortusdebat
speelde straalde ook
een beetje af op Nijhofs
inbreng bij andere de
batten. Het leek wel of
hij opeens het gevoel
had gekregen er weer
echt helemaal bij te ho
ren. Zelfverzekerder
dan ooit en achteloos
k winkslagen ui tdelen d
bewoog hij zich de laat
ste weken door de ver
gaderzaal. Zo begon hij
woensdag zijn bijdrage
aan het debat over de'
verhoging van de ac
cijnzen op benzine, ta
bakswaren en alcohol
met de opmerking:
„Mijnheer de voorzit
ter, alleen voor fietsen
de, niet rokende gehee
lonthouders wordt 1981
nog een goedkoop
jaar". En een paar zin
nen verder: „Ik vraag
me trouwens af, waar
om de sigaren bij de
prijsverhogingen van
tabakswaren buiten
schot blijven. Het kabi
net kiest kennelijk
voor een bolknak-ima-
ge in plaats van vqor
De Weduwe". Toen
echter staatssecretaris
Van Amelsvoort (fi
nanciën) had uitgelegd,
waarom de sigaren niet
in prijs worden ver
hoogd (het gaat toch al
zo moeilijk met de Hol
landse sigarenindu-
strie) zei Nijhof la
chend: Dat van die
bolknak-image was
ook maar een grapje,
hoor". „Juist ja", repli
ceerde Van Amels
voort. „Het ging dus ei-_
genlijk meer ord een
knol bak".
RECORD
Er is donderdagavond
een record gebroken.
Voor het eerst in de ge
schiedenis waren alle
honderdvijftig kamer
leden in vergadering
bijeen. Die geschiede
nis begon trouwens pas
in 1956, toen het aantal
Tweede-Kamerleden
van honderd op hon
derdvijftig werd ge
bracht. Maar toch. Dat
voor het eerst in 24
jaar de hele bubs tege
lijk aanwezig was, is ei
genlijk verbijsterend
genoeg om er even bij
stil te staan. En dat
deed voorzitter Dick
Dolman dan ook. Hij
glom van trots, dat dit
record onder zijn voor
zitterschap werd gebro
ken. Het gaf hem ken
nelijk zo 'n enorme
kick, dat hij de publie
ke tribune zelfs aan
moedigde te applaudis
seren voor de heuglijke
gebeurtenis. Net toen
we dachten, dat hij zijn
achternaam werkelijk
eer ging aandoen,
sprak Dolman na het
applaus de bezoekers
quasi-vermanend toe
met de opmerking dat
applaudisseren op de
tribune verboden is. Zo
kenden we hem weer.
En nu gaan we er, net
als de Kamerleden,
even tussenuit. We zijn
het zat. Heil aan de le
zer en lezeres. Tot na
het kerstreces.
de laatste grote Nazi-processen schijnt nu Och het ein-
ideren. Dezer dagen is in Düsseldorf de la&ste getuige
in het proces tegen negen SS-bewakers, datmlangs zijn
erjaardag heeft gevierd. Het proces, in zin soort het
duurste en omslachtigste dat ooit in de Boalsrepubliek
rd, getuigt weliswaar van de oprechtheid w/arme», (veel
de Westduitse rechterlijke macht alsnog let nationale
l in de vorm van het Derde Rijk tegemoettreedt, maar
'an de onmacht waar zij, meer dan 35 jaarta het einde
Hitlerregime, nog steeds mee te kampen heeft. Onze
indent in Bonn, Ami van Vree, beschrijft di vrijwel uit-
manier waarop het proces zich voortsleepttot het bitte-
Een kijkje in Majdanek, anno 1980.
Hildegart Laechert, in het kamp bekend als „Bloedi
ge Brigitta".
ILDORF „Majda-
>at was gewoon een
zei eens een getui-
deze hel aan de rand
t Poolse Lublin had
fd. Wie vijf jaar lang
schokkende verkla-
van ooggetuigen en
digen heeft geluis-
1 zeggen dat deze om-
ing van het SS-kamp
el te vriendelijk is.
is de volstrekte per
fan de menselijke na-
in oord waar de laag-
ften en de afschuwe
machtsinstincten die
>ver iemand kunnen
ongeremd en on-
t in de daad konden
omgezet. Minstens
personen, voor het
e deel Joden uit alle
reken, zijn er volgens
iklacht omgekomen.
schattingen komen
»ger uit: Het moeten
r een miljoen zijn ge-
JToen de Russische le-
ihet voorjaar van 1944
pnp bevrijdden, von-
_er 820.000 paar schoe-
paspoorten vah men
sen uit 26 anden. Getallen
die niet teaevatten of voor
te stellen zjn.
De 350 slchtoffers/getuigen
zijn van hende en verre geko
men. Vele; stortten geestelijk
ineen als :ij van hun bittere
ervaringei moesten vertellen.
Anderen nsten nog precies te
vertellen ïoe het in het kamp
toeging, naar zijn vergeten
wie wat misdaan heeft en
wanneernet precies gebeurde.
Anderen konden of wilden
geen voit meer op Duitse bo
dem zeten. Tientallen reizen
heeft d rechtbank naar het
buitenled ondernomen om
getuig ei te ondervragen.
Aanjeklaagden
De aaigeklaagden zijn zo te
zién gwone burgers, die hun
gezich met pas of koffertje be-
sehemen als zij door fotogra
fen o' de korrel worden geno
men. De langste tijd van het
procc waren zij „vrij man";
's mrgens kwamen zij,
's mddags gingen zij weer.
Pas v'orig jaar zijn vier van
hen in hechtenis genomen om
dat de bewijslast tegen hen in
middels zo zwaar werd, dat
vluchtgevaar bestond. Onder
hen twee vrouwen, toendertijd
zeer jonge SS-bewaaksters die
zo staat het wel vast als is
het oordeel nog niet geveld
onvoorstelbare wreedheden
hebben begaan. Hildegart Lae
chert, in het kamp bekend als
„Bloedige Brigitta", en Hermi
ne Ryan-Braunsteiner, bijge
naamd „De merrie". In de
ogen van de getuigen licht de
schrik op als-zij met deze beu
len werden geconfronteerd;
het was alsof 1944 nog pas gis
teren was. Erg berouwvol to
nen de aangeklaagden zich
niet, hoezeer zij ook door het
proces en de lengte ervan tot
menselijke wrakken zijn gede
gradeerd. „Van ons zal nie
mand meer zitten", profeteer
de „Bloedige Brigitta" in 1978
triomfantelijk.
De verdedigers, balancerend
op de smalle marge tussen een
gerechtvaardigd engagement
met hun cliënten en een on
verholen sympathie voor Hit
ier en zijn Derde Rijk, die
voor velen onverdragelijk is.
Meer nog dan de aangeklaag
den zijn zij het, die het Majda-
nekproces de slechte naam ge
geven hebben die het inmid
dels in binnen- en buitenland
heeft. Eindeloze vertragings-
taktieken kenmerken hun
stijl, het aantal bezwaren dat
zij hebben ingediend tegen de
gang van zaken en de zoge
naamde vooroordelen van de
rechters, is langzamerhand
niet meer te tellen. Bij verjaar
dagen en feesten zoals Kerst
mis leggen zij kleurige ge
schenkjes op de tafel van hun
cliënten neer. Zij intimideren
de getuigen. Zij eisen deskun
digen die hun licht moeten la
ten schijnen over „Het joodse
ras in biologische zin". Een
van hen, de inmiddels terug
getreden advocaat Bock, wilde
een getuige laten arresteren
omdat zij (gedwongen) het do
delijke gas „Zyxlon B" naar de
ovens had gebracht en daar
door mede schuldig zou zijn;
een ander wilde in een rapport
uitgemaakt zien wat het ver
schil was tussen de reuk van
De rechters en het Openbaar
Ministerie zijn degenen die de
vrijwel onmenselijke opgave
hebben om, bijna veertig jaar
na dato, een eerlijk vonnis te
vellen over vermoedelijke oor
logsmisdadigers (een handjevol
slechts van de honderden be
wakers die er in het kamp Ma
jdanek waren). Over mensen
die de dood van honderddui
zenden mensen op hun gewe
ten hebben. Dag na dag vech
ten zij tegen de tijd, die hun
steeds minder ruimte laat voor
zuivere beoordelingen. Zij
moeten de puinhopen oprui
men van wat de Duitse justitie
vlak na de oorlog heeft laten
liggen of wat door de weige
ringen van Oostblokregerin-
gen niet eerder viel aan te kla
gen. Bovendien hangt perma
nent boven hun hoofd het
zwaard van Damocles in de
vorm van een procedurefout,
een onoplettendheid, een fou
tieve beslissing, die het hele
proces van vooraf aan kan la
ten beginnen.
Bij het publiek bestaat nauwe
lijks belangstelling meer voor
het proces. Af en toe schrijven
de kranten nog een tussenba
lans van wat er in Düsseldorf
gaande is, de ene wat vaker,
de ander vrijwel nooit meer.
Wie is schuldig
Ergerlijk, logisch, begrijpelijk
en niet te accepteren. Vier
reacties die op het proces van
toepassing zijn. Wat voor de
een een bewijs is van de laks
heid van de Westduitse justitie
is voor de ander een weliswaar
veel te late maar oprechte po-
.ging alsnog het recht te doen
zegevieren over een onrecht
dat het bevattingsvermogen te
boven gaat.
De voorzittende rechter Gün-
ter Bogen is boven alle twijfels
verheven. Voor de rechters
speelt <?p dit moment slechts
een ding: het proces tot een
goed einde te brengen. Dit
streven is tevens de grote
zwakte in het proces: aange
zien het juridisch niet mogelijk
is aangeklaagden globaal te
veroordelen voor wat er in het
kamp gebeurd is, moet door
slaggevend bewijsmateriaal de
individuele schuld aantonen.
Wat geldt zijn die uitspraken,
die exact aangeven wie daar.
en dan voor bepaalde wanda
den verantwoordelijk zijn.
Gestorven
Men kan stellen dat in het Ma-
jdanek-proces het verhaaltje
van de „Tien kleine negertjes"
opgeld doet. Enkele van de
aangeklaagden zijn al gestor
ven, niet meer toerekenings
vatbaar of lichamelijk onge
schikt om voor de rechters te
verschijnen. Anderen zijn vo
rig jaar van verdere strafver
volging uitgesloten omdat
bleek dat niemand van de ge
tuigen in staat was hen van ac
tieve deelname aan de massa
moorden te beschuldigen. Op
dit moment zitten er nog maar
negen aangeklaagden op het
bankje, waarvan er slechts
vier in de gevangenis zitten.
Waarnemers zijn van mening
dat alleen deze laatste vier tot
levenslang veroordeeld zullen
worden. De overigen zullen er
Het kamp Majdanek was ei
genlijk geen „gewoon" vernie
tigingskamp zoals Auschwitz
e.d. Het was veeleer een „or-
ganisatiefout" vergeleken met
de hoge graad van perfectio
nisme elders. De SS in Majda
nek was volstrekt niet in staat
om van dit kamp een werk
kamp te maken zoals Himmler
had gepland. De aanvoerlijnen
liepen niet goed, er was per
manent een overschot aan ge
vangenen en een tekort aan
voedsel en alle andere primai
re levensbehoeften. De leiding
had volstrekt geen overzicht,
zelfs SS-bewakers deserteer
den. Van enige discipline was
in elk geval geen sprake meer.
Binnen deze chaos kon de
beestachtigheid opbloeien die
Majdanek een bijzondere posi
tie gaf en die schril af§tak te
gen de „efficiency" (in dit ver
band eei^woord dat je nauwe
lijks uit de pen krijgt) die in
andere vernietigingskampen
heerste. In Majdanek kwam
dan ook slechts een relatief
klein deel van de bewoners in
de gaskamers om; de test stierf
door marteling, ophanging,
verdrinking, vuurpeleton, of
gewoon door ondervoeding,
uitputting en als gevolg van
besmettelijke ziekten. Berucht
is Majdanek vooral geworden
door zogenaamde „oogstfeest"
van november 1943 (de SS'ers
noemden het zelf zo) waarbij
op een dag duizenden kinde
ren van hun moeders werden
gescheiden en in de gaskamers
omgebracht.
met mildere straffen van afko-
Maar zelfs als de rechtbank
erin slaagt het proces halver
wege 1981 ten einde te bren
gen, dan is het zeker dat de
verdediging in hoger beroep
zal gaan bij het Federale Hof.
Dan volgt nog een periode van
een a, anderhalf jaar voordat
het vonnis kan worden be
krachtigd. Wie van de bejaar
de concentratiekamp-opzich
ters leeft dan nog, of is in staat
een gevangenisstraf te onder-
g3an AMI VAN VREE
IA AG De ministers Ginaar (vol lesge
ld) en De Ruiter (justitie hebben don-
ivond een vurige wens .n vervulling
Dllian en daarmee tevens d< stoutste ver-
A&en van de oppositie overtroffen. Het
l-wetsontwerp, dat zij eiri 1978 opstel-
ika. sindsdien nog drie keei wijzigden, is
e meerderheid van de liveede Kamer
r voKr(j ue^ was weliswaar d< kleinst moge-
leerderheid (76-74), hetgeei twijfels op-
Ver het maatschappelijk traagvlak van
tsontwerp, maar dat doe' niets af aan
itieke resultaat dat het ftgmatieke mi-
iuo wist te bewerkstelligen.
n belangrijke mate te dank n aan het zake-
beheerste optreden van Giijaar en Dè Rui-
I de sterk uiteenlopende ipvattingert van
I VVD over het probleem /an de zwanger-
ftreking na twee jaar schriftelijk en mon-
febatteren overbrugd korden worden. Het
JJjfraaie, maar wel doorwrehte compromis,
"ter de schermen in overig met de woord-
,^Ps van CDA en VVD en de fractieleiders
8 en Rietkerk tot stand wrd gebracht, was
ns niet een verdienste v.n de bewindslie
den. Vooral de welwilleide opstelling van
talen is van grote beteknis geweest voor
eiken van het eindresulbat. De VVD heeft
/ie belangrijkste eisen (d uiteindelijke be
over een abortus moet tij de vrouw liggen;
-dichte wachttijden voor vouw en arts moe-
lk worden bekort; aborts moet uit de cri-
sfeer worden gehaald dor het als misdrijf
Wetboek van Strafrech te schrappen) na
veel wikken en wegen ingeslikt, terwijl ze er maar
weinig voor terugkreeg.
Motieven
Uiteraard hebben politieke motieven hierbij voor
de VVD een veel grotere rol gespeeld dan louter
nobele overwegingen. Door enkele aanzienlijke
concessies te doen en alle eigen wijzigingsvoorstel
len in te trekken kon de VVD het lot van het
wetsontwerp geheel in handen leggen van het
CDA. Zou de CDA-fractie er niet in zijn geslaagd,
genoeg vóórstemmers te mobiliseren, dan had de
VVD met opgeheven hoofd de beschuldigende vin
ger in de richting van de christen-democratische
coalitiepartner kunnen priemen. Als het wetsont
werp zou zijn verworpen, zou het niet aan de VVD
hebben gelegen. Bovendien zou in dat geval de
VVD met „schone handen" een verbond hebben
kunnen sluiten met de oppositie, waarna het CDA
lijdzaam zou hebben moeten toezien, hoe het initia
tief-wetsontwerp van PvdA en D'66 in de Kamer
een ruime meerderheid zou krijgen.
Bijkomende politieke motieven die hebben geleid
tot de toegeeflijkheid van de VVD hadden betrek
king op de instandhouding van de coalitie. Als de
VVD hardnekkig op haar eigen standpunten was
blijven staan (wat onherroepelijk zou hebben ge
leid tot het kabinetsbesluit, het wetsontwerp in te
trekken) zou de politieke verhouding tussen CDA
en VVD ernstige schade hebben geleden. Met de
verkiezingen en een nieuwe kabinetsformatie in
het vooruitzicht was dat voor de liberalen geen
aanlokkelijke gedachte. Het is immers geen ge
heim, dat de VVD graag opnieuw met het CDA in
een kabinet wil en hoewel de kans op realisering
van die wens uiterst gering is, blijft het naar de
mening van de VVD toch de moeite van het pro
beren waard.
Lubbers
Het enige risico dat de VVD liep, was dat de eigen
achterban met verwijten zou kunnen komen in de
trant van .jullie hebben je principes verloochend".
In liberale kring viel de afgelopen week echter te
beluisteren, dat dit soort kritiek vrij gemakkelijk
zou kunnen worden weersproken met de nuchtere
constatering dat het wetsontwerp van Ginjaar en
De Ruiter zó dicht tegen de huidige abortusprak
tijk aanleunt, dat er bij inwerkingtreding van de
wet in feite maar heel weinig verandert. Boven
dien zal de VVD uiteraard niet nalaten, de wets
tekst zoveel mogelijk naar zich toe te interprete
ren.
Dat het CDA uiteindelijk in overgrote meerder
heid akkoord is gegaan met het abortuscompromis
is grotendeels te danken aan de overredingskracht
van fractieleider Lubbers. Hij heeft ervoor gezorgd
dat een aanvankelijk vrij grote groep twijfelaars
bereid was het wetsontwerp te steunen. Hij heeft
eveneens weten te bereiken dat een overgebleven
groepje van vijf fractieleden, dat pertinent weiger
de met het ontwerp in te stemmen, uiteindelijk
slonk tot twee. De dreigende beschuldigende vin
ger van de VVD en de kans dat er buiten het CDA
om een veel verdergaand wetsvoorstel (het initia
tief van PvdA en D'66) zou komen, hadden een be
langrijke invloed op de stemming in de fractie, met
name in de laatste fase van het Kamerdebat.
Voortdurend heeft Lubbers zijn mensen voorge
houden dat het voor het CDA een kwestie van „nu
of nooit" was. De fractie heeft tenslotte, zij het met
moeite, gekozen voor „nu".
Nijhof
Al met al dient evenwel dik onderstreept te wor
den dat de steun die Ruud Nijhof van DS'70 aan
het ontwerp-Ginjaar/De Ruiter heeft gegeven van
doorslaggevende betekenis is geweest voor de aan
vaarding van het wetsvoorstel. Want als het alleen
aan het CDA had gelegen, was het ontwerp alsnog
verworpen. De twee tegenstemmers, die Lubbers
niet had weten om te praten, zouden er zonder de
steun van Nijhof voor hebben gezorgd dat de stem
verhouding in de Kamer 75-75 was geweest. Vol
gens het reglement van orde van de Tweede Ka
mer had dit betekend dat het ontwerp niet zou zijn
aanvaard. Zowel Lubbers als Ginjaar en De Ruiter
hadden deze bui al lang zien hangen. De beide mi
nisters lieten tijdens het debat geen moment onbe
nut om vriendelijk in Nijhofs richting te kwispelen
en Lubbers deed, zijn onmacht jegens de tegen
stemmers in zijn fractie erkennend, in persoonlijke
gesprekken met Nijhof alle mogelijke moeite in
vloed op het stemgedrag van het DS'70-kamerlid
uit te oefenen. Die politieke manoeuvres hebben
hun uitwerking niet gemist, hoewel Nijhof, zich
duidelijk bewust van zijn cruciale positie, tot het
allerlaatste moment onzekerheid heeft laten be
staan over zijn stemgedrag. Niet ten onrechte trou
wens, want per slot van rekening was hij nergens
toe verplicht
Senaat
Met het aannemen van het abortus-wetsontwerp
van CDA en VVD lijkt het geschiedenisboek over
de al tien jaar sèepende abortuskwestie (waarin zes
-wetsontwerpen sneuvelden of werden ingetrok
ken) bijna uit te zijn. Laten we echter wel besef
fen, dat het wetsontwerp nog door de Eerste Ka-'
mer moet worden aanvaard. Eind 1976 leed daar
tot veler verbijstering een initiatief-abortuswet
sontwerp van PvdA en VVD schipbreuk doordat 6
VVD-senatoren tegen stemden. De VVD-fractie in
de Eerste Kamer zal nu, bij de beoordeling van het
ontwerp-Ginjaar/De Ruitef, naar verwachting
geen grote problemen veroorzaken. De liberale se
natoren hebben in 1976 al genoeg leergeld betaald.
Het is echter niet ondenkbeeldig dat de CDA-frac
tie in de Senaat (die bekend staat als behoudender
dan de CDA-Tweede Kamerfractie) het wetsont
werp alsnog in gevaar brengt.
CDA en VVD bezetten in de Eerste Kamer 40 van
de 75 zetels. Dit betekent dat ten hoogste twee
CDA-senatoren tegen het ontwerp mogen stem
men. Worden het er drie of meer, dan moet ook
het zo moeizaam in elkaar gesleutelde wetsont
werp van Ginjaar en De Ruiter in de prullebak
verdwijnen. Natuurlijk zal er vanuit de Tweede
Kamerfractie van het CDA wel enige politieke
druk op de collega's aan de overzijde van het Bin
nenhof worden uitgeoefend. Maar ondanks dat zal
het nog best spannend worden.
DICK VAN RIETSCHOTEN
