Oost-Duitsland niet solidair met „Solidariteit'
Kerstvespers Monteverdi magnifiek uitgevoerd
SAHELLANDEN MOETEN MET VEEL TE WEINIG
GELD DROOGTE BESTRIJDEN
GEWEST
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 20 DECEMBER 1980
PAG'"' [AD
Monteverdi (1567-1643) mag dan gedu
rende de laatste dertig jaren van zijn le
ven als „maestro di cappella" vast ver
bonden zijn geweest aan de San Marco in
Venetië, dit betekende niet, dat hij al die
tijd in de dogenstad bleef rondzwemmen.
Vooral in december zaten zijn plaatsver
vangers en assistenten vaak met de han
den in het haar en smeekten zij om zijn
spoedige terugkeer. Wat was namelijk
het geval? Het hoogtepunt van het ker
kelijk jaar vormde in de San Marco de
kerstvesper, de vesperdienst, die aan de
vooravond van kerstmis werd gehouden.
Een enorm muzikaal hoogtepunt, waar
aan zowel vocaal als instrumentaal alle
mogelijke zorg was besteed. Monteverdi
voorzag de muzikale medewerkers aan
de erediensten ook op andere hoogtijda
gen, zoals kerstmis zelf en pasen, van
prima muziek, maar er ging toch maar
niets boven die kerstvespers.
Hoe groot deze muzikale gebeurtenis wel
was, kunt u nu zelf ook horen op de dub-
belelpee met de Christmas Vespers en
drie Maria-motetten van Monteverdi,
zoals die op WEA Nonesuch BH-73032
worden uitgevoerd door koor en orkest
van de Academia Monteverdiana onder
leiding van Denis Stevens, een van de
grootste kenners van oude muziek. Ste
vens heeft het werk van Monteverdi la
ten vertolken door zeven zangsolisten,
een dubbelkoor, trombones en orgel.
Het is een magnifieke opname gewor
den, in een (Amerikaanse) kerk met een
uitstekende akoestiek. Stevens kon be
schikken over prachtig stemmenmate-
riaal. Ik denk hier vooral aan de wijze
waarop de sopraan Julie Kennard Psalm
110 ten gehore brengt: glashelder van
klank en uitspraak, evenwichtig van
dictie. Zeer geïnspireerd en tegelijk zeer
ingetogen zingt het koor. De gregoriaan
se gedeelten heb ik nog maar zelden zo
zuiver monodisch horen klinken.
Op de laatste van de vier plaatkanten
volgen dus nog drie Maria-motetten.
Eerst horen we „Ab aeterno ordinata
sunt" uit 1640, gebaseerd op Spreuken 8,
23:31. De muziek is niet alleen knap aan
gepast aan de tekst vol „chronologische"
afstanden, maar ook aan het stembereik
van de bas. Roderick Earle weet er
moeiteloos weg mee, bekwaam bijge
staan door organist Leslie Pearson, die
we met de tenor Edgar Fleet aan het
werk horen in „Salve Regina" uit 1625.
Ook hier tal van technische hoogstand
jes, zij het vooral op het gebied van de
ademtechniek.
Beide heren besluiten dan (samen met
de tenor Peter Hall, de violisten Robert
Masters en Honi Kange en de cellist Pe
ter Beavan) met „Audi cxaelum - Salve
Regina" uit 1640. Subliem gezongen,
fraai afgewogen, een en al muzikale
schoonheid.
Kunnen de Kerstvespers van Montever
di als vrij gangbaar reportoire worden
beschouwd, WEA Records heeft dit jaar
ook weer een heel specifieke kerstplaat
uitgebracht, daarmee een goede traditie
voortzettend uit vorige jaren („A medie
val Christma" en „Sing we Noel"). Dit
maal betreft het „Christmas in Anglia",
met als ondertitel: „Early English music
for Christmastide", uitgevoerd door het
Ensemble For Early Music o.l.v. Frede
rick Renz (WEA Nonesuch H:71369).
De plaat bevat Engelse kerstmuziek uit
de dertiende tot en met de achttiende
eeuw. Van de gregoriaans getinte hym
nen uit de dertiende en veertiende eeuw,
via de typische carols uit de vijftiende
eeuw tot en met de volkse melodieën uit
de latere eeuwen.
Aan de totstandkoming van dit projekt is
heel wat research voorafgegaan. Er moet
in vroeger eeuwen een omvangrijke
schat a'&n Engelse kerstmuziek bestaan
hebben, maar door allerlei oorzaken (de
teloorgang van verschillende collecties,
verwoestingen van kerken en kloosters,
waarin de oorspronkelijke manuscripten
zorgvuldig werden bewaard, etc.) is dat
alles grotendeels verloren gegaan.
Toch is er nog het een en ander overge
bleven dat ruimschoots de moeite waard
is en daaruit hebben Federick Renz en
de zijnen een voortreffelijke selectie ge
maakt. Vooral de nogal huiselijke B-
kant, met zijn vele Ierse en Schotse me
lodieën, vind ik erg mooi. Ontroerend is
bijvoorbeeld „Balulalow", een zestiende-
eeuws kerstlied in Schots dialect. En niet
te vergeten „The old year now away is
fled", een jaarwisselingslied op het eeu
wenoude en wereldberoemde thema van
„Greensleeves".
Het Ensemble for Early Music besi
slechts uit vijf personen. Naast de isnl
mentalisten Frederick Renz, Wendy q
lespie en David Hart treffen we er del
praan Johana Arnold en de countertel
Daniel Collins in aan. Een goed opl
kaar ingespeelde groep, hoewel ik!
zang van Johana Arnold vaak veell
nadrukkelijk vindt. Zij legt naar nj
mening veel te veel gevoelsaccenten: J
wat al te negentiende-eeuwse romai
sche benadering van oudere muziek, I
juist om veel ingetogen voordracht!
evenwicht volume vraagt. f
Maar ja, dat is natuurlijk ook weer J
van de vele stromingen in de zo moeil
ke en moeizame benadering van de oiï
muziek. Ik hou er niet zo van. Misschf
vindt u het wel mooi.
De hoge kwaliteit van het op deze pil
bijeengeplaatste repertoire is echter l
ten kijf.
JAN VAN DER KLEIJ
BERLIJN Er is geen enkel bewijs
dat het Poolse „virus" is overgeslagen
naar Oost-Duitsland. Integendeel, de
Poolse crisis lijkt het saamhorigheids
gevoel bij de Oostduitsers te hebben
vergroot en de diepgewortelde vooroor
delen jegens de Polen, zelfs bij de
meest cynische intellectuelen, te heb
ben aangewakkerd.
In alledaags Duits wordt een rommeli
ge, wanordelijke situatie vaak om
schreven als een „Polnische Wirt-
schaft" (een huishouden van Jan
Steen) waaruit blijkt dat de groots op
gezette propagandacampagne ten gun
ste van het internationaal socialisme
geen einde heeft kunnen maken aan de
wederzijdse vijandschap tussen Polen
en Oostduitsers, die zijn grondslag
vindt in de vele oorlogen en de gods
dienstige meningsverschillen tussen de
machtige rooms-katholieke kerk van
Polen en de evangelische kerk van Lu
ther die in Oost-Duitsland sterk verte
genwoordigd is.
Vandaag de dag duikt de zinsnede „Polni
sche Wirtschaft" in bijna elk gesprek over
Polen op. Alleen de Oostduitse regerings
functionarissen houden de lippen stevig
op elkaar en verwijzen bezoekers uit het
Westen die om commentaar vragen naar
de streng gecensureerde media en de offi
ciële uitspraken van hun leiders. Maar in
formele gesprekken laten er geen twijfel
over bestaan dat Oost-Duitsland in geen
enkel opzicht met Polen kan meevoelen.
„Er is geen solidariteit met Solidariteit",
aldus een Oostduitser.
„Luiheid"
Integendeel Oost-Duitsland betreurt ten
zeerste dat het Polen economische hulp
moet verlenen. De Oostduitsers schijnen
tot de conclusie gekomen te zijn dat de
.Poolse crisis een gevolg is van economi
sche tekortkomingen. Ze verwijten de Po
len „luiheid" en menen dat ze harder zou
den moeten werken „in plaats van praten
over vakbondshervormingen" of grotere
politieke vrijheid. Over het algemeen
krijgt Polen de schuld van de tekorten in
de Oostduitse winkels.
Oostduitse partijleden vergelijken de
„contra-revolutionaire" vrienden van
Lech Walesa met de Ku Klux Klan en be
togen dat het Poolse leger vandaag of
morgen moet ingrijpen om de orde te her
stellen. Terwijl het Westen hier door bijna
iedereen wordt veroordeeld vanwege de
speculaties over een mogelijk Russische
ingrijpen in Polen en de officiële media
zich voorzichtig uitlaten over socialisti
sche solidariteit als een noodzaak voor het
behoud van de samenhang van het Oost
blok, zijn er ook enkele Oostduitsers die
menen dat een Russische invasie een zeer
juiste stap zou zijn. Toen de Oostduitse au
toriteiten enkele weken geleden besloten
om de grens tussen Oost-Duitsland en Po
len voor bijna alle verkeer te sluiten, zou
een buitenstaander hebben verwacht dat
deze maatregelen door de Oostduitsers be
treurd zou worden, omdat ze nu zowel in
het Oosten als in het Westen ingesloten
zitten.
Niets is echter minder waar. Misschien
dat sommige Oostduitsers het jammer vin
den dat ze niet langer de auto kunnen
pakken en in Polen op vakantie kunnen
gaan, maar tot dusver is de maatregel nog
steeds erg populair. Het betekent dat „de
Polen niet langer op onze winkels neerda
len gelijk een sprinkhanenplaag, waarbij
ze het vooral voorzien hebben op ons
voedsel en onze kinderkleren, en ons be
roven van datgene waar wij zo hard voor
hebben moeten werken", zo blijven de
Oostduitsers tegenover bezoekers uit het
Westen herhalen.
Gunstig daglicht
Dë reactie van het volk op de situatie in
Polen „zet ons Duitsers niet bepaald in
een gunstig daglicht", aldus een bedacht
zame intellectueel met een vleugje spijt in
zijn stem. „In tegenstelling tot veel van
mijn landgenoten" zegt een Pool die al ja
ren in Oost-Berlijn woont, „kan ik begrij
pen waar de Oostduitse vooroordelen te
gen mijn landgenoten vandaan komen.
Maar natuurlijk vind ik het heel erg dat
alle oude cliché's weer voor de dag zijn
gehaald".
Sinds de stakingen in Gdansk hebben de
Oostduitse partijleiders, net als de Wester
se waarnemers, zorgvuldig gespeurd naar
tekenen van industriële onrust of intellec
tueel verzet. Tot dusver is daar echter
niets van gebleken. Maar dit heeft de
Oostduitse partijleider Erich Honnecker
en zijn collega's er niet van weerhouden
een aantal voorzorgsmaatregelen te tref
fen die vooral bedoeld zijn om de bevol
king ervan te doordringen dat het Oost
duitse regime zich met man en macht zal
verzetten tegen hervormingen zoals nu in
Polen plaatsvinden, maar ook om partijle
den erop te wijzen dat het van het groot
ste belang is alert en doeltreffend te rea
geren op klachten van de basis. In het ka
der van deze maatregelen zijn de officiële
vakbonden nog eens aan een grondig on
derzoek onderworpen en ook het interne
toezicht is verscherpt. Zelfs de politieke
grappen die voorheen werden toegestaan,
zijn nu aan strenge censuur onderhevig.
Voorbeeld
omdat het nu verdacht veel zou gaan lij
ken op een oproep tot een georganiseerde
staking. De autoriteiten kwamen tot de
conclusie dat een minuut stilte „in geen
enkel opzicht gerechtvaardigd was" en de
leiders van de protestantse kerk in Oost-
Duitsland die altijd een confrontatie met
de politieke leiders uit de weg zijn gegaan,
stemden er onmiddellijk in toe om er van
af te zien.
Oost-Duitsland met zijn uiterlijke flink
heid en zijn nadruk op de communistisch
ideologie is in wezen een bijzonder gevoe
lige voorpost in het communistische blok.
In Oost-Duitsland leeft niet het vader
landslievende nationalisme dat in Polen
en de meeste andere Oosteuropese landen
leeft en de Oostduitse leiders hebben nog
steeds grote moeite om zowel de eigen be
volking als de rest van de wereld te over
tuigen dat er een cultureel en historisch
op zich zelf staande natie is voortgekomen
uit de verdeling van Duitsland.
Een treffend voorbeeld van de ongerust-
heid van de Oostduitse leiders is dat een Scheidslijn
verzoek van „de evangelische bond" de
Evangelische Kerk in Oost-Duitsland
om een minuut stilte in acht te nemen op
9 november, een dag van verzoening bin
nen de kerk, is afgewezen. Het verzoek
werd in juni ingediend en toen was er van
de zijde van de overheid geen enkel be
zwaar. Maar, aldus een geestelijke, in het
licht van de ontwikkelingen in Polen be
gonnen de autoriteiten plotseling anders
aan te kijken tegen een werkonderbre
king, ook al duurde die maar 60 seconden,
Als scheidslijn tussen Oost en West biedt
Oost-Duitsland onderdak aan een militair
apparaat dat in geen enkel opzicht in
overeenstemming is met de afmetingen
van het land: in het 16 miljoen inwoners
tellende Oost-Duitsland bevinden zich
400.000 Russische militairen, terwijl het
eigen leger ook nog eens 200.000 man telt.
Door kei en keihard te werken zijn de
Oostduitsers erin geslaagd de hoogste le
vensstandaard in het Oost-blok te berei
ken en toch lijkt de DDR afhankeli
kwetsbaar. "In politiek opzicht kaï
land weinig doen zonder toestemmin)
de Sovjet-Unie en het loopt, zo worj
gemeen aangenomen, stevig aan de
kouse leiband.
In economisch opzicht is de DDR in J
mate afhankelijk van de Sovjet-Unie]
name wat olie en aardgas betreft die
via Polen worden aangevoerd. Met 1
kool als enige energiebron is Oost-1
lands zware industrie afhankelijk x
kwalitatief zeer goede steenkool uit
die een welkome aanvulling vormt
leveranties uit de Sovjet-Unie.
Al met al is het bijna 30 procent v;
Oostduitse handel met de Sovjet-I
waarbij Polen als belangrijk doorvoel
fungeert. Elke ontwikkeling in Polei
het treinverkeer lam zou leggen of e
zou leiden dat er geen aardgas meer
voerd kan worden door de „vriendscl
leidingen" zou de economische bela
van Oost-Duitsland een gevoelige
toebrengen.
Ondanks alle haat tussen Polen en
Duitsland lijken de Oostduitse lei
bang dat ze de Poolse invloeden op
lange duur niet buiten de deur kui
houden. En dat is dan ook de reden,
een waarnemer concludeerde, dat
Oostduitse leiders zo graag een he
van de orthodoxe leer in Polen \v
zien, hoewel bij voorkeur zonder zelf
vuile werk deelnemen aan een mil
re interventie te hoeven opknappe
HELLA PICK/THE GUARD
DAKAR Toen de Sahellanden
(Mali, Mauretanië, Opper-Volta,
Niger, Tsjaad en Senegal) in 1973
na een jarenlange droogte getrof
fen werden door een rampzalige
hongersnood, roerde de wereld
zich. Droogte teistert ook nu nog
de Sahel. Maar gebeurtenissen el
ders in de wereld, als de aardbe
vingen in Algerije en Italië, de
oorlog tussen' Iran en Irak, de
Amerikaanse presidentsverkiezin
gen, hebben beslag gelegd op de
aandacht van de wereld en de pro
blematiek en de noden van de Sa
hellanden zijn op de achtergrond
geraakt. De Malinese minister van
buitenlandse zaken, Alioune Blon-
din Beye, sprak begin deze week
over de onverschilligheid van de
internationale gemeenschap voor
de droogte in de Sahel.
Al zeven jaar worden meer dan 30
miljoen mensen in de Sahel geteis
terd door de gesel van de droogte, al
dus de minister op een persconferen
tie in Niger. Van de kant van de in
ternationale gemeenschap is er daar
entegen onverschilligheid. De water
bronnen in de Sahellanden die nau
welijks over grondstoffen beschik
ken, raken uitgedroogd. Om het vee
te laten drinken en een mager rant
soen te geven, moet kilometers gelo
pen worden. De oogsten zijn slecht.
Veel mannen trekken van het platte
land naar de stad om te proberen
daar een bestaan te vinden. De
staatskassen raken steeds leger omdat
de oogst van de exportprodukten
vooral aardnoten en katoen terug
loopt. In Senegal is de oogst van
aardnoten, de voornaamste bron van
inkomsten voor dit agrarische land,
sinds dertig jaar niet zo slecht ge
weest als nu. De graanproduktie in
Mali bereikte dit jaar maar nauwe
lijks de helft van een normale oogst.
Opper-Volta heeft naar schatting een
tekort aan voedsel van 100.000 ton.
Mauretanië heeft ruim 60.000 ton
voedsel te weinig. De burgeroorlog in
Tsjaad heeft bepaald niet bijgedragen
aan de landbouwproduktie. Alleen
Niger is gespaard. Gezien deze alar
merende situatie rekenen de Sahel
landen nogmaals op hulp van de in
ternationale gemeenschap om tot de
volgende oogst te kunnen overleven
en zij willen vooral hulp om op den
duur in staat te zijn zelf voor hun ei
gen voedsel te zorgen. Zelfvoorzie
ning op dit gebied is volgens buiten
landse deskundigen mogelijk. Daar
toe moeten 600.000 hectare land met
zorg worden bebouwd, waterputten
worden gegraven en stuwdammen
worden aangelegd, zcfdat deze landen
ook in tijden van droogte in staat blij
ven te produceren.
Geldverslindende studies
Maar de Sahellanden zijn arm en
kunnen dergelijke projecten zelf
niet financieren. Volgens het comi
té ter bestrijding van de droogte,
waarin verscheidene staten zitting
hebben, is op de korte termijn voor
deze projecten 270 miljoen dollar
per jaar nodig. De internationale
hulp aan de Sahellanden is wel
aanzienlijk, maar niet voldoende,
aldus dit comité. Minister Alioune
van Mali leverde kritiek op de
„helse cyclus" van projectstudies
die „80 procent van de fondsen op
slokken. Er moeten zaken worden
verwezenlijkt, waar de bevolking
op zit te wachten", aldus de Mali
nese minister.
De Sahellanden staan intussen voor
de taak met het weinige geld waaror
ver ze beschikken, de droogte aan te
pakken. Eén van de zorgwekkendste
gevolgen van deze droogte is dat de
woestijn steeds verder naar het zui
den opdringt. Iedere tien jaar breidt
de Sahara zich met enkele honder
den kilometers uit, waardoor bouw
land verloren gaat.
ADVERTENTIE
Zonder grond
onder je voeten
heb je geen been
om op te staan
drijfzand wordt
jouw vaste bodem
losgeslagen van je land
dat leven gaf.
Houd voet bij stuk
geef het niet over
je land niet
je planten niet
je vee niet
je oogst niet
land is geen handelswaar.
Solidaridad steunt
latijnsamerikaanse boerenocganfgeaf
in hun strijd om grond
LEIDEN:
H. Lodewijk za. 10.00 u. en 19.00 u.. zo. 8.30 u..
10.00 u. hoogmis, 11.30 u.. 18.00 u.. 19.00 u. Lof;
H. Middelares za. 19.00 u.. zo. 9.30 u. hoogmis,
11.30 u.; O.L. Vr. Onbevl. Ontv. za. 19.00 u., zo.
9.30 u.. 10.45 u. hoogmis. 12.15 u.; St. Antonius
van Padua za. 19.00 u. euch. met muzikale omlijs
ting, zo. 9.30 u„ 11.00 u. euch. met koor; H. Leo-
nardus za. 19.00 u., zo. 9.00 u.. 10.45 u. hoogmis
u.: H. Petrus za. 19.00 u.. zo. 9.00 u.. 10.30 u. hoog
mis. 12.00 u.; O.L. Vr. Hemelvaart zat. 19.00 u., zo.
8.30 u.. 9.30 u., 11.00 u. euch., mmv. Dames en He
renkoor; Oud Kath. Kerk zo. 10.00 u. hoogmis.
AARLANDERVEEN:
za. 19.00 u.. zo. 7.30 u.. 10.30 u. hoogmis; dep. Ter
Aar zo. 9.00 u. hoogmis, 12.00 u.
ALPHEN A/D RIJN:
De H. Geest za. 19.00 u.. zo. 9.00 u.; 11.30 u. hoog
mis. mmv. Bronzangertjes; H. Bonifatius za. 19.00
LEIDEN. Hervormde Gemeente:
Hooglandse Kerk: 10 u ds. Eekhof. 11.45 u Oecum.
Studentendienst.
Marekerk: 10 u ds. De jong, 20.15 u Adventscon-
cerl L. Cantorij,
Maranathakerk: 10 u ds. Koolstra,
Merenwijk: 9.30 u pastoor van Well, 11.13 u Idem
en ds. v. Leeuwen,
Bethlehemkerk: 10 u ds. Van Leeuwen,
Bevrijdingskerk: 9 u dr. Jongeneel,
Vredeskerk: 10 u ds. Wagenvoorde,
Egllse Wallone: 10.30 u pastoor Ribs,
u.. zo. 9.45 u. hoogmis, 11.30 u.; H. Pius za. 19.00
u.. zo. 9.00 u.. 10.30 u. hoogmis
BOSKOOP:
za. 17.30 u. in De Stek. 19.00 u. in parochiekerk, zo.
9.30 u. en 11.00 u. par. kerk.
HAZERSWOUDE-DORP:
H.H. Engelbewaarders za. 19.00 u. met orgel, zo.
8.00 u.. 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
HAZERSWOUDE-RIJNDIJK:
zo. 10.00 u. euch. H. Bernardus; Het Anker za.
19.00 u. euch., zo. 8.45 u. en 11.15 u. euch.
HOOGMADE:
za. 19.00 u„ zo. 10.00 u.
KAAG-ABBENES:
za. 19.00 u.. zo. 8.00 u. hoogmis.
KATWIJK A/D RIJN:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.15 u.; Kerkge
meenschap Rijnsburg za. 19.00 u., zo. 10.30 u.
LANGERAAR:
za. 19.00 u., zo. 8.30 u.. 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
Nieuw Apostolische Kerk: 9.30 en 16 u Diensten.
Evang. Chr. Gemeenschap: 10 u dhr. Dlkkes,
Leger des Heils: 10 en 19.30 u samenkomsten.
Zevende Dags Adventisten: 11 u ds. Bouwer,
komst.
Aarlanderveen:
Herv. Gem.: 10 u dienst, 19 u dhr Bor, Alphen,
Geref. Kerk: 10 en 18.30 u Den Braber,
Chr. Geref. Kerk: 9.30 u Dienst des Woords, 15.30
uur ds. v.d. Weerd.
Ter Aar: Herv. Gem.: 9.30 en 18.30 u ds. Klein Kra
nenburg,
Geref. Kerk: 10 u ds. Voogd. 17 u ds. Van Wijk,
Amsterdam,
Abbenes - Herv. Gem.: 9.30 u dhr. Eveleens, Erme-
LEIDERDORP:
Menswording: za. 19.00 u.; zo. 9.00 u., 10.30 u.,
12.00 u.
LEIMUIDEN:
za. 19.00 u., zo. 7.30 u., 9.30 u. hoogmis. 11.15 u.
LISSE:
Agathakerk, za. 19.00 u., zo. 10.00 u.. 11.30 u.; dep.
Poelpolder za. 19.00 u.. zo. 9.00 u. en 11.30 u.; Ma-
riakerk, za. 19.00 u. (eerste zaterdag v.d. maand
jongerenviering), zo. 8.30 u., 10.00 u. hoogmis,
11.45 u.; H.H. Engelbewaarders za. 19.00 u., eerste
zondag v.d. maand: 8.00 u., 9.30 u., 11.00 u. hoog
mis, 17.45 u.; overige zondagen: 8.00 u., 9.30 u.
hoogmis. 11.00 u. en 17.45 u.
NIEUWKOOP:
za. 19.30 u., zo. 9.00 u. hoogmis, 10.45 u.
NIEUWVEEN:
za. 19.00 u.Jzo. 9.00 u. en 11.00 u.
NIEUW VENNEP:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.00 u. euch.
NOORDEN:
za. 19.30 u., zo. 9.00 u., 10.30 u. hoogmis.
NOORDWIJK AAN ZEE:
(Maria ter Zee) za. 19.00 u. euch. met samenzang,
zo. 9.30 u. hoogmis lat. zang, 11.00 u. euch. met sa
menzang.
NOORDWIJK-BINNEN:
za. 19.00 u.. zo. 8.00 u.. 10.00 u. hoogmis, 11.30 u.
NOORDWIJKERHOUT:
St. Jozef za. 19.00 u. euch. met samenzang, zo.
10.00 u. euch. met koor. 11.30 u. euch met samen
zang; St. Victor za. 19.00 u. euch met afwisselend
dames- of herenkoor, zo. 9.30 u. hoogmis met da
meskoor. 11.00 u. euch. met samenzang
OEGSTGEEST:
St. Willibrord za. 19.00 u.. zo. 9.00 u., 11.00 u.
hoogmis.
Bonaventura Mariënpolstr. za. 18.30 u. euch. ned.,
zo. 9.00 u. euch. ned. 11.00 u. euch. latljn.; Psychia
trisch ziekenhuis Edegeest zo. 9.30 u. gezamenlijke
dienst.
OUD ADE:
za. 19.00 u., zo. 8.30 u. hoogmis, 10.30 u. gemeen
schapsmis.
OUDE WETERING:
za. 19.00 u., zo. 9.30 u. hoogmis, 11.30 u.
ROELOFARENDSVEEN:
Maria Presentatie: za. 19.00 u., zo. 9.00 u. hoogmis,
11.00 u.; H. Petrusbanden za. 19.00 u., zo. 9.30 u.
hoogmis, 11.30 u.
RIJPWETERING:
za. 19.00 u.. zo. 7.30 u., 9.00 u. hoogmis met heren
koor. 10.30 u.
SASSENHEIM:
za. 19.00 u.. zo. 9.30 u. hoogmis, 11.00 u.
STOMPWIJK:
za. 19.30 u.. zo. 9.30 u. hoogmis, 11.00 u.. 18.00 u.
VOORHOUT:
za. 19.00 u., zo. 9.00 u. hoogmis, 10.30 u., 11.45 u.
VOORSCHOTEN:
St. Laurentius: za. 19.00 u.. zo. 10.00 u. euch. (koor
en volkszang), 11.30 u. (euch. met zang); aula N.
GEREFORMEERDE EN ANDERE KERKEN
Zulderkerk: 10 u ds. Leene,
Petrakerk: 10 u ds. Bouma,
Oude Vestkerk: 10 u ds. Van Houten, 17 u onbe
kend,
Maranathakerk: 10 u ds. Koolstra,
Bevrijdingskerk: 10 u dr. Vlijm, 17 u ds. Koolstra,
Groenhoven: 10 u ds. Hemmes.
Jeugdhavendiensten: De Mirt 10 u; Het Mierennest
10 uur.
Merenwijk aula Valkenpad 9.30 en 11 uur eucharis
tie/avondmaal.
Geref. Gemeente: 10 u en 16.30 u ds. Boogaard,
Chr. Geref. Kerk: 10 en 17 u drs. Den Hertog,
Geref. Kerk Vr. 10 u en 17 u ds. Gootjes,
Geref. Gem. Nederland: 11.30 en 17.30 u Leesdlen-
sten,
Doopsgezinde en Rem. Kerk: 10 u ds. KuIJpers;
Baptistengemeente: 10 u ds. Bosveld,
Fvnnn Luth Kerk: 10.15 u ds. HaoDee.
10.
ALPHEN A.D. RIJN
Herv. Gem.: Opstandingskerk: 10 u ds. Haitsma,
18.30 uur dhr. Wallinga,
Adventskerk: 10 u ds. De Jonge. 15 u gehand,
dienst,
Kruiskerk: 10 u ds. Vos, Amsterdam.
Geref. Kerk: Salvatorkerk: 10 u ds. Stolk HA. 18.30
uur drs. Vree HA,
Maranathakerk: 10 u dra. Vree HA. 18.30 u ds.
Stolk HA,
Baptistengemeente: 10 en 18.30 u ds. Koekkoek,
Marlhastlchtlng: 20 u Interkerkelijke dienst.
Leger des Heils: 10 en 19.30 uur samenkomsten
Volle Ev. Gemeente: 10 u samenkomst.
ALPHEN-NOORD (OUDSHOORN-RIDDERVELD).
Herv./Geref. diensten: Goede Herder: 9 u ds. Oost
hoek. 10.30 u ds. Verheul, 18.30 u ds. v.d. Ree.
De Bron: 9 u ds. Verheul. 10 u ds. v.d. Ree, 10.30 u
ds. Oosthoek. 18.30 u ds. Verheul.
Ashram-Coll. 9.30 u ds. Mulder
Driehoorne: 19 uur ds. Oosthoek, met kerstspel.
Alphen-Noord:
Sionskerk: 9.30 u en 18.30 u ds. OuwendIJk, Ouds-
hoornseweg 10 u ds. Oort.
Bodegraven. Herv. Gem.: Dorpskerk: 10 en 18 u ds.
Richter HA
Salvatorkerk: 10 en 18.30 u ds. De Vreugd HA,
Bethlehemkerk: 10 u ds.Blenk HA, 18.30 u ds. Kort-
leve HA,
Geref. Kerk: 10 u ds. Elderman, 18.30 u ds.
Schoep.
Boskoop - Herv. Gem.: Dorpskerk 9.30 ds.Hey-
mans, 18.30 u ds. Stelwagen; De Stek 9.30 uur ds.
Stelwagen.
Geref. Kerk: 9.30 en 17 u ds. Verdoorn
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u ds. Van Langevelde.
Hazerswoude
Herv. Gem. Diensten: 9.30 en 18.30 uur
Geref. Kerk: 9.30 u ds. Dalfsen, 17 u ds. Welbe
dacht
Hoogmade - Herv. Gem. 10 u ds. V.d. Hoek
De Kaag - Herv. Gem. 10 u ds. Kolkman,
Katwijk a.d. Rijn
Herv. Gem. Dorpskerk: 10 u ds. Aarents, 18 u ds.
Vink,
Ontmoetingskerk: 10 u ds. Gebraad, 18.30 u ds.
Van Niel
Geref. Kerk: 10 u ds. Kersten, 17 u ds. Elderman.
Jeugddienst
KATWIJK AAN ZEE
Herv. Gem.: Nieuwe Kerk: 10 u ds. De jong, 18 u ds.
Schlpaanboord
Oude Kerk: 10 u ds. Driebergen, 18 u ds. Vroegln-
dewey,
Ichtuskerk: 10 u ds. Schuurman, 17 u ds. Visser
Pnlelkerk: 9.30 u ds. Vroeglndewey, 18 u ds. Drie
bergen,
School: 10 u ds. Vink.
Geref. Kerk: Trlomfatorkerk 10 u Dienst
Vredeskerk: 10 u ds. Vrolijk. 17 u ds. Kersten
Chr. Geref. Kerk Diensten 10 en 17 uur.
Volle Ev. Gem. Rijnland: 9.45 u ds. Bulthuis, Soefle-
beweglng 16 Eredienst
Koudekerk a.d. Rijn
Herv. Gem. 10 u ds. Bade, 19 u ds. Damsma
Leiderdorp - Herv. Geref. Kerken.:
Dorpskerk: 10 u ds. Doesburg, 18.30 u ds. Geursen
Hoofdstraatkerk: 10 u ds. Van Loenen
Scheppingskerk 9 u en 10.30 u ds. Geursen.
Lelmulden.
Herv. Gem.: 9.30 u ds. Schalk
Geref. Kerk: 9.30 u ds. Los. 19 u Volkszang In 't
Spant
Usse
Herv. Gem. - Dorp: 10 u ds. 't Hooft. Paulusk. 10 u
ds. De Gelder. 19 u ds. 't Hooft
Geref. Kerk: 10 u ds. Baas, 19 u ds. De Ruig, Haar-
Chr. Geref. Kerk: 10 u ds. v. Dijken. 16.30 (gea.
dienst) ds. V. Dijken
Geref. Gemeente: 10 en 16 u ds. Hakkenberg
Geref. Kerk Vr. Pr.str. 10.30 u en 16.30 u ds De
Putter
Geref. Kerk Vr. BV SaJv.: 10.45 u ds. Schuurman,
17 u ds. Waagmeester.
Nieuwkoop
Herv. Gem.: 9.30 u dhr. Van Stam. 18.30 u dhr. V.d.
Linden
Geref. Kerk: 9.30 en 18.30 u ds. Nooteboom
Chr. Geref. Kerk: 9.30 Dienst. 14.15 u ds. Hamstra.
Alphen
Nieuwveen. Herv. Gem.: 9.30 en 18.30 u ds. Mole-
Nieuw Vennep
Herv. Gem.: 9.30 en 19 u ds. Goverts
Geref. Kerk: 9.30 u ds. Wijngaarden. 16.30 u ds.
Rang
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 15 u ds. Visser.
Noordwijk
Herv. Gem. Voorstr. 10 u ds. Rothfuwz, 17 u ds. Ar-
keraats, Kerk a. Zee 10 u ds. Keunlng, 17 u Idem,
De Rank 17 u ds. Meyers.
Geref. Kerk: Hoofdstraat 10 u ds. Warnlnk, Vinke-
laan 9.30 en 17 u ds. Elgersma HA
Noordwijkerhout Herv. Gem.: 10 u ds. Den Hartog
Hofland: za.geen dienst, zo. 11.00 u. (euch
zang)
WARMOND:
za. 19.00 u., zo. 8.30 u., 10.00 u. hoogmis, 11. juisl
WOUBRUGGE: dwc
za. 19.00 u., zo. 10.00 u. hoogmis. ant\
ZEVENHOVEN:
za. 19.00 u., zo. 9.00 u. hoogmis, 10.45
ZOËTERWOUDE-RIJNDIJK:
Meerburgparochie za. 19.00 u. met wisselend
ren; zo. 10.00 u. hoogmis met wisselende k
11.30 u. met orgel en Nederlandse liederen
ZOETERWOUDE:
St. Jan Zuidb. weg za. geen dienst, zo. 9.!
hoogmis, 11.00 u.; Chr. Dienaarkerk za. 19J
met zang, zo. 10.00 u. hoogmis.
DE ZILK:
H. Hartparochie za. 19.00 u.; zo. 10.00 u., 11.
Oeveren,
i 10.30 u ds. Baaijen, 17 d a
Oegstge
Herv. Gem: Groenekerkje Dienst 10 u ds. Vegter
Pauluskerk Dienst 10 u ds. Ter Linden
Gem. centrum Dienst 10.30 u, 19 u ds. Knorth, ds.
Gilhuis
Endegeest: Gez. dienst ds. Friederich, Maaltijd
Brood en Wijn
Dlaconessenhuls Dienst 10.30 uur ds. Pannekoek
Van Wijckersloot Dienst 16.00 u Pater Bartels/ds
Visch, Ponsbeek
Geref. Kerk: 10 u ds. Vegter, 19 u ds. Gilhuis
Geref. Kerk Vr. BV 8.45 u dhr. Zlelhuls, 16 u ds. De
Lange
Volle Ev. Broederschap Gem. Centrum 16 samen-
Geref. Kerk 9.30 ds. Jaspers Focks
RIJnsaterwoude. Herv. Gem. 9.30 en 19 u ds. De
Kruljf
Chr. Geref. Kerk: 9.30 u Dienst, 14.15 u ds. Bouw
Rijnsburg
Herv. Gem. Grote Kerk: 9.30 u ds. Van Niel
Bethelkerk: 8.45 en 10 u ds. Romein, 17 u ds. Bate
laan
Geref. Kerk: Petrakerk: 9.30 u dr.
ds. Baaijen
Immanuelkerk 9 t
Damsma
Maranathakerk: 9.30 u ds.Damsma, 17 u dr. ,j n
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 17 u ds. De Joode
Sassenhelm
Herv. Gem. Diensten 9. 10.30 en 19.00 uur
Geref. Kerk: 10 en 17 u ds. Ferwerda jgen
Chr. Geref. Kerk 10 en 17 u stud. v.d. Vegt, U ,i
Ned. Prot. Bond: geen dienst - V.E.Gem. 19 P
menkomst In kerk NPB.
Valkenburg de
Herv. Gem.: 10 u ds. Harteveld, 18.30 u ds. RJ de
Geref. Kerk: 9.30 u dhr. Brouwer, 18.30 u dr.
Voorhout - Herv. Gem.: 10 u ds. mw. Brokefl Jon
Voorschoten - Herv. Gem. Dorp 10 u ds. P*11
koek, 17 u kerstfeest Zondagsschool As
Geref. Kerk: 10 en 17 u ds De Zwart, aula 9.30!her<
Veldkamp, Den Haag dei-
Warmond - Herv. Gem. 10 u ds. Den Tonkel
Wassenaar - Herv. Gem. Dorp 10 u ds. Ko* ei
16.30 u GB, 19 u ds. v. Bruggen, Messias, 10 ue
v. Bruggen, D.centr, 9.30 u, NPB 10.30 ds. V 6n
Geref.Kerk Dorp 10 en 17 u ds. V.d. Zwaafl hal
Haag-Zuid, 10 u drs. V.d. Kamp n
Woubrugge - Herv. Gem. 9.30 ds. Koelewijn,
u kand. Welling
Geref. Kerk: 9.30 u dhr. V. Duin. 18.30 u IdefUr v
Zevenhoven - Herv. Gem. 9.30 u ds. Klelder r
Geref. Kerk: 9.30 u dhr. Knotters, Oudewat» gte
ds. Omta, Boskoop. L>Ër
Zwammerdam - Herv. Gem. 10.30 u ds. VaAf
zon, 18.30 u dhr. Drijver
Geref. Kerk Diensten 9.30 en 18.30 uur.
