weekpuzzel door dr. Pluizer
postzegels
iVJI"
WETENSCHAPPEN
DENKSPORTEN/HOBBY
oplossing vorige puzzel
NR. 51
KRUISWOORDRAADSEL
m mm mm
if ifü
1 1 Wh
i
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 20 DECEMBER
De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn:
Vijftien gulden:
Mevr. van Ginkel, Coornhertstraat 38, 2332 AR Leiden.
L de Leeuw, Middenweg 44, 2371 GS Roelofarendsveen.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
Horizontaal:
1 boom; 7 kropooievaar; 13 vrucht; 15
honingklaver; 16 verouderd kustvaar
tuig; 18 Turks-Mongools volk; 20 stof;
22 kegelvormig onderdeel v.e. uur
werk; 23 zeenimf; 25 soort tapijt; 26
ogenblik; 27 Nederlands schilder; 28
snel; 30 groot aantal wilde varkens (ja
gersterm); 31 eminentie (afk.); 32 wei
nig wetend; 33 bijbelse naam; 35 ge
bogen been; 37 muzieknoot; 38 af
voerkanaal voor vuil water; 40 afge
knotte boomstam; 42 niet zeer groot;
44 telwoord; 45 en omstreken (afk.);
46 dwarshout aan een mast; 48 sierlijk
dier; 49 kaartfiguur; 50 soort hond; 51
vis; 52 sint (afk.); 54 ingezonden me
dedeling (afk.); 55 deel van de hals; 57
verstand (fig.); 59 lieverd; 62 carbol-
zuur; 64 muzieknoot; 65 gelofte; 67
hectogram; 68 onderricht; 69 file; 70
enzovoort (afk.); 72 zangstem; 74 uit
roep; 75 bezittelijk vnw.; 76 rivier in
Duitsland; 78 wilddief; 81 groot, lomp
stuk; 82 aanvang; 84 rangtelwoord; 85
muziekstuk; 86 stand in de middeleeu
wen; 88 saldo ten gunste; 90 van bij
zondere bedrevenheid getuigend; 91
kledingstuk.
Verticaal:
1 vrouwelijk beroep; 2 onophoudelijk
prater; 3 schandpaal; 4 boom; 5 in
komstenbelasting (afk.); 6 potige
vrouw; 7 historisch overheidspersoon;
8 hoewel; 9 lijst met de aanhangige
rechtszaken; 10 dakbedekking voor
inlandse huizen in Indonesië; 11 deel
v.e. trompet; 12 serieus; 14 muziek
noot; 15 schaakterm; 17 bloedarmoe
de; 19 Engelse inhoudsmaat; 21 uitslij
ting van land door b.v. stromend wa
ter; 23 kleefstof; 24 bloeiwijze; 27 on
bezonnen; 29 snoer v.e. hengel; 32
schenking; 33 bijwoord; 34 voorzetsel;
36 adellijke titel; 39 soort uil; 40 deel
v.e. schrijfmachine; 41 muntteken; 43
voorzetsel; 45 kunstprodukt; 47 weide
in het hooggebergte; 51 durfal; 53
roofvogel; 56 edelgesteente; 57 gras-
etend vlaktedier; 58 vogelsnavel; 60
windrichting (afk.); 61 boom; 62 tover
godin; 63 soort beestenvoer; 66 hals
doek; 68 oude lap; 71 groot visnet; 73
nauw straatje; 74 hersteld; 75 Japans
eiland; 77 leidsman; 79 snelle loop; 80
geluid waarmee men iemands aan
dacht probeert te trekken; 81 land
bouwer; 83 proper; 85 zeehond; 87
Chinese afstandsmaat; 89 persoonlijk
vnw.
Oplossingen onder vermelding van Puzzel 51 dienen uiterlijk
woensdagmiddag in bezit te zijn van:
Eigen postcodenummer s.v.p. leesbaar vermelden.
Correspondentiedammen (1)
Frits Luteyn is Nederlands
kampioen correspondentie-
dammen geworden. In de zes-
mansfinale bleef de Hagenaar
met 14 uit 10 H. Leushuis uit
Borne één punt voor. De plaat
sen 2 t/m 6 werden bezet door
C. M. Koene uit Nagele (11),
Th. van den Hoek uit Gronin
gen (9), M. Rombouts uit Rot
terdam (7) en M. Stoutjesdijk
uit Hoogeveen (6 punten).
De correspondentiewedstrijden
worden georganiseerd door de
NICC, de Nederlandse Interna
tionale Correspondentieclub.
Met Anton Schotanus, de
voormalige secretaris van het
hoofdbestuur van de KNDB,
als stimulator, is er nieuw leven
geblazen in deze onderafdeling
van de „grote bond".
De NICC, vroeger NCC, telt in
middels weer 125 leden en wil
groeien. Vooral voor dammers
die geen lid meer kunnen of
willen zijn van een vereniging
met een wekelijkse clubavond,
is dammen per brief, briefkaart
of speciale corrspondentie-
kaarten, een prima gelegen
heid om de favoriete denk-,
sport te beoefenen.
Men kan zich op bijna elk ge-
LUTEYN
H iü Hl
U 1
P H jD
H pt
1 I
STOUTJESDIJK
wenst moment opgeven om
aan wedstrijden mee te doen.
Nieuwe leden lezen dan in het
wedstrijdreglement hoe men
zich als correspondentiedam
mer moet gedragen. Regels
moeten er ook hier zijn. temeer
omdat spelers aan veel par
tijen tegelijk bezig kunnen zijn.
Alle gewenste inlichtingen wor
den gegeven door A. F. Scho
tanus, Tjalk 19, 8446 EH Heer
enveen, telefoon 05130-25171.
In de eerste diagramstand Is
LUTEYN
Luteyn (zwart) aan zet tegen
Stoutjesdijk, wiens laatste zet
3732 was. De Hagenaar
speelde hier 35. 13—18;
dreigt 2430, 1822, waarte
gen 3228 niet helpt. Boven
dien moet wit rekening gaan
houden met 2631x31. Wel
licht had hij hier 4338 moe
ten spelen, maar hij koos voor
het voorzichtige 36. 34—30,
25x23; 37. 33—28, 22x33; 38.
39x30. Nu ging het snel bergaf
waarts: 38. 26—24; 39.
30x19, 14x23; 40. 48—42, 17-
22; 41. 42—37, 6—11; 42. 44-
39, 15—20; 43. 43—38, 26—24;
44. 36-33, 11—16; 45. 40—34,
10—14; 46. 34—30, 14—19; 47.
45—40, 812 en Stoutjesdijk
zag het nutteloze van verder
spelen in.
LuteynLeushuis 02 had
een interessant slot, ingeleid
door de stand van het tweede
diagram. Luteyn speelde in
deze 9-om-9, 48. 3833 en
werd verrast door 48. 18
22I; 49. 33x22, 11—17; 50.
22x11, 18—22; 51. 27x29,
24x44; 52. 11—6, 44—50; 53.
26—21, 50—45; 54. 21—16. On
getwijfeld heeft Luteyn bere
kend dat 3430 tot verlies
leidt. 54. 45x47; 55. 16—11,
26—25; 56. 37—31, 47—29; 57.
32—28, 29—45; 58. 28—22,
45—29; 59. 31—26, 24—29; 60.
22—17, 13—18; 61. 26—21, 9—
13; 62. 21—16, 33—24; 63. 11—
7, 1x21; 64. 16x27, 24—29; 65.
35—30, 25x34; 66. 6—1, 18—
23; 67. 27—21, 34—40; 68. 1—
6, 13—18; 69. 6—50, 46-45;
70. 21—17, 26—151 en Luteyn
geeft het op. Winst is 1711,
16—4, 11—6. 23—28, 50x13,
4x18, 6—1, 18—341
Kerstboodschap via postzegels
begon in 1898 in Canada
Treinen vol postzakken met
kerstkaarten denderen tegen
het eind van het jaar naar vrij
wel alle uithoeken van deze
aarde, waar mensen wonen.
Posterijen bedrijven varen er
wel bij. Ze zijn al vele decennia
gewend de postzegel niet
slechts als bezorgvergoeding
te beschouwen. Sedert het
idee post vatte, dat op de twee
vierkante centimeter gegomd
en gewaterraerkt papier meer
gezegd kan worden dan het
simpel aangeven van de waar
de, is menig onderwerp getand
aan het publiek door gegeven.
Dat betekende tevens de basis
voor de filatelie. Vreemd is het
dan ook niet, dat de posterijen
zich niet beperkt hebben tot
het domweg bezorgen van de
kerstwensen, maar het middel
postzegel ontdekten als een
even goed medium om de
kèrstgedachte uit de dragen.
Kerstmis op postzegels. Cana
da komt de eer toe geboek
staafd te zijn als eerste land
dat ter gelegenheid van het
kerstfeest een speciale zegel
uitbracht. Da was in 1898, 58
jaar nadat het Verenigd Ko
ninkrijk de postzegel als bewijs
van betaling uitvond. De af
beelding van de eerste kerst
zegel had erg weinig met het
kerstgebeuren te maken. Er
werd slechts een landkaart van
de wereld nagedrukt. Maar de
toevoeging van het woord
Christmas maakt duidelijk, dat
er een relatie met dit feest ge
zocht moest worden. Zoals dat
met veel onderwerpen op post
zegels gebeurde, betekende
deze vredige gedachte van de
Canadeze post-autoriteiten
een nieuwe terrein voor verza
melaars, die hun collectie niet
geografisch willen begrenzen,
maar er een thema aan ten
grondslag willen leggen.
Verfijnd
.Roemenië was zeven jaar later
het tweede land, dat zich aan
kerstzegels waagde. Een serie
van vier zegels werd op de
markt gebracht, waarop met
verfijnde technieken een af
beelding van onderdelen van
het kerstverhaal tot uitdruk
king werd gebracht. De serie
wordt op dit moment door de
verzamelaars nog steeds be
schouwd als één der fraaiste,
die ooit ontworpen zijn. Er is
ook moeilijk aan te komen. Na
Canada en Roemenië volgden
Hongarije, Spanje, Cuba en
Oostenrijk, maar in de eerste
helft van deze eeuw was er nog
weinig sprake van regelmatige
kerstuitgiften. De echte stroom,
kwam pas aan het eind van de
vijftiger, begin zestiger jaren
op gang.
Inmiddels Is er een groot scala
van landen, die in hun uitgifte-
beleid jaarlijks ruimte reserve
ren voor de kerst. Met name
de landen, die er doorgaans
een sport van maken om de
postzegel niet meer te zien in
de functie, waarvoor hij ge
maakt Is, maar vooral als een
lucratieve bron van buitenland
se deviezen, hebben zich met
waar enthousiasme op het ver
vaardigen van deze zegels ge
worpen.
Het gaat daarbij om de talrijke
oliestaatjes in de Arabische
wreld, maar ook de jonge Afri
kaanse staten wetep er weg
mee. evenals de Engelse kolo
niën. Zo'n tweeduizend kerst
zegels zijn er tot op dit mo
ment over de gehele wereld
verschenen. Voldoende bij
voorbeeld voor een zij het in
de Spaans sprekende landen
vershenen - catalogus, die alle
uitgiften en de prijzen, die er
voor betaald moeten worden
bij de handel, op een rijtje zet.
Opmerkelijk Is dat Vaticaan
stad, die weinig andere dan re
ligieuze onderwerpen op de ze
gels behandelt, na 1968 niet
meer met een specifieke kerst
serie is gekomen.
Inspiratiebron
Het zijn niet alleen op het
kerstfeest betrekking hebben
de gebeurtenissen die op de
zegels verschijnen. Het kerst
feest zelf en de kerstsfeer vor
men weliswaar de grootste in
spiratiebron voor de ontwer
pers. maar er zijn toch nog di
verse als kerstzegels dienst
doende uitgiften, die niets met
het feest te maken hebben.
Tekeningen of foto's van die
ren, vogels, speelgoed of zelfs
stripfiguren als Pinokkio wor
den met een simpele opdruk
„Christmas", „Noël" of „Navi-
sad" tot kerstonderwerpen ge
bombardeerd.
Opmerkelijk is ook, dat er
communistische landen zijn,
die af en toe nog met een
kerstzegel komen. Roemenië
mag dan één der eerste landen
geweest zijn, die kerstuitgiften
verzorgde, na de communisti
sche machtsovername kwam
daar een eind aan. Een land
als Polen heeft zich daar wei
nig van aangetrokken. On
danks het communistisch be
wind heeft de religieuze bele
ving onder de bevolking steeds
een belangrijke rol gespeeld,
hetgeen onder meer tot uit
drukking komt In de presenta
tie van kerstzegels in de laaste
jaren. Zelfs de Sovjet-Unie Is In
het bezit van een recente
kerstzegel, maar het Is. een
zeer profaan exemplaar met
een bont kerstmannetje erop.
Veelal hebben de ontwerpers
zich echter laten lelden door
hetgeen kunstenaars in het
verleden naar aanleiding van
het kerstfeest gecreëerd heb
ben. Met name voor de schil
ders uit landen als Spanje en
Italië is kerstmis een dankbaar
en veel aangegrepen object
geweest. Werkstukken van ve
len van hen sieren dan ook de
kerstzegels, hoewel ook de na
men van Rubens, Dürer en an
dere vakgenoten zijn te ont
dekken.
Uitwassen
Uitwassen zijn er ook, vooral in
de landen die om commerciële
redenen een enorme hoeveel
heid grote, kleurrijke en an
derszins opvallende postzegels
uitgeven. Het Afrikaanse Mail
maakte het zelfs zo bont ze
gels uit te geven, die niet meer
rechthoekig of vierkant zijn,
maar die de vorm van een
kerstkribbe hebben. Yemen
bracht drie-dimensionale ze
gels op de markt. Een echte
thema-verzamelaar behoort dit
soort exemplaren toch In zijn
verzameling te hebben, ook al
bestempelt Iedere filatelist ze
als rommel.
Het is overigens niet altijd even
gemakkelijk om aan alle uitgif
ten uit de gehele wereld te ko
men. De thema-verzamelaars
houden via de vakbladen het
emissieschema van alle landen
bij en zorgen er op die manier
voor niets van de recente ze
gels te missen. Voor het be
machtigen van de oudere ze
gels ligt het wat moeilijker.
Ruilbeurzen vormen een goede
aanleiding om het materiaal
bijeen te sprokkelen, maar
men blift afhankelijk van wat er
toevallig aangeboden wordt.
Voor het gericht verzamelen Is
het nodig om filatelistische
correspondentievrienden over
de gehele wereld aan te trek
ken. In het kader van verbroe
dering met kerstmis uiteraard
nog niet zo'n gekke gedachte.
De Enschedeër Rolevink is één
van de filatelisten, die zich op
het verzamelen van kerstzegels
heeft geworpen. Tachtig pro
cent van alles, wat er op dit
gebied in de wereld is uitgege
ven, heeft hij. Inmiddels In zijn
bezit, verdeeld over zeven al
bums. Niet alleen zegels zitten
daarin, maar ook eestedag-en
veloppen, In blokken vervatte
uitgiften, die niet zelden een
compleet verhaal vertellen, en
luchtpostbrieven.
De hobby heeft Rolevink tallo
ze interessante contacten over
de gehele aarbol opgeleverd.
En ook talloze zegels. De hia
ten, die desondanks blijven
bestaan, vult hij op een Inven
tieve manier. Zodra er een
hoogwaardigheidsbekleder uit
een land, waarvan hij nog
kerstzegels mist. ons land aan
doet en op de televisie ver
schijnt, noteert hij diens naam
en schrijft hem vervolgens aan.
Dat is een uiterst succesvolle
formule gebleken. Veelal zorgt
het secretariaat van dergelijke
functionarissen vervolgens
voor het leggen van contacten
met gelijkgestemde hobby-ls-
ten. Ofwel, de gevraagde ze
gels worden gewoon opge
stuurd, met de beste wen
sen Kopstukken als Mao,
Kroetsjov en Castro behoren
tot degenen, die een brief van
de Enschedeër op hun bureau
moeten hebben gevonden.
Tachtig procent
Op die wijze wordt verzameieif
wel iets meer dan een aantal
postzegels achter de klem-
strook van een album schui
ven. Het Is een vrijetijdsbeste
ding voor de echte verzame
laar, die er veel tijd voor over
heeft. Maar ook voor de verza
melaar die niet aan het verga
ren van postzegels Is geslagen
om daarmee het al dan niet
zwart verdiende geld te beleg
gen. Onder de kerstzegels be
vinden zich nauwelijks erg dure
exemplaren, althans niet zulke
dure waardoor het verzamelen
In de ogen van een belegger
rendabel wordt. Om het verza
melen van kerstzegels uit be
leggingsoogpunt interessant te
maken, Is het wachten waar
schijnlijk op een zeldzame
kerst-misdruk.
door
C. J. de Feijter
Absurde zetten
In het laatste toernooi om het
Engelse kampioenschap, dat
door Nunn en Harston met 8
pnt. uit 11 partijen werd ge
wonnen, kwam in de ontmoe
ting Nunn tegen Basman de
volgende „absurde" zet op het
bord: 1. e2e4, g7g5? Als u
dat een gekke zet vindt, die
dat vraagteken ten volle ver
dient, dan sta ik aan uw zijde,
maar het is niet de eerste maal
dat in een zeer vroeg stadium
in de partij de zet g7—rg5 voor
kwam. In de Wiener Schach-
zeitu.ng van vóór 1915 heb ik
diezelfde zet ontmoet in de
Spaanse partij, en daar wer
den heel wat pagina's aan ge
wijd, met vele varianten van
vóór- en tegenstanders. Pro en
contra hieven elkaar zo onge
veer op en men hield het er op
dat de zet in dat stadium
speelbaar was en voor zwart,
bij onbekendheid op dat ter
rein, bepaalde mogelijkheden
bood. Dat neemt niet weg, dat
na een zekere tijd die variant
uit de schaakliteratuur ver
dween, en wellicht tóch absurd
of tenminste „bizar" werd be
oordeeld. Grootmeesters heb
ben zich er in toernooien nooit
aan bezondigd. En als u nu wilt
weten hoe Nunn dat zaakje op
knapte, dan laat ik hier die
partij uit het Engelse kam
pioenschap volgen:
Wit: D. Nunn.
Zwart: M. Basman.
1. e4, g5?; 2. d4. h6; 3. Ld3,
d6; 4. Pe2, c5; 5. c3, Pc6; 6.
0—0, Pf6; 7. Pd2, Dc7; 8. b4.
b6. Slaan op b4 kost een stuk
door 8..., cb4; 9. cb4:, Pb4:;
10. Da4f, en: 11. d5. 9. bc5:,
bc5:; 10. Tb1, Ld7; 11. Pc4.
Lg7; 12. d5. Pa5; 13. Pe3, Pg4;
14. Pg4:, Lg4; 15. Lb5f, kf8.
Zwart wil zijn witte loper niet
kwijt, omdat dan het veld f5
helemaal niet tegen een paard
is te verdedigen. Hij droomt
wellicht nog van een vlucht van
zijn koning naar het veld h7,
met verbinding tussen zijn to
rens. Maar zo ver komt het
niet. 16. f3. Lc8; 17. Le3. Lf6;
18. Dd2, Tb8; 19. Ld2, Tb6; 20.
c4, Pb7; 21. f4, gf4; 22. Lf4:,
h5; 23. Lg5, Le5; 24. Pf4, Ke8;
25. Le2. Ld4f; 26. Kh1, Lg4;
27. h3, Ta6; 28. Lh4, Ta3; 29.
Tb3, Tb3:; 30. ab3:, Le2:; 31.
De2:, Da5; 32. Ph5:, Dc3; 33.
Dg4. Pd8; 34. Dg5, f6; 35.
Dg6|, Kd7; 36. Pf6t, Kc7; 37.
Dg7, Th4:; 38. De7:t. Kb6; 39.
Pd7|, Kc7; 40. Pb8f, en
zwart gaf op, daar hij teveel
materiaal achter raakte. Toen
de witte aanval op de door de
eerste zet verzwakte konings
stelling eenmaal op gang was,
was het snel bekeken. Dat was
eens, maar nooit weer. De
naam „Verdediging van Bas
man" zal wel nooit ingang vin
den.
De uitslag van het „Trud"-stu-
dietoernooi, waarvoor liefst
131 werden ingezonden is
zojuist verschenen. Eentje
daarvan wil ik u niet onthou
den. De meesten uwer kennen
wel de studie van Al Adli uit de
Arabische geschriften van voor
liggen, moet u zelf maar et
trachten op te zoeken. Het]
u geruime tijd aangenaam
zighouden.
is di
mag
het jaar 1000. De stud
slechts een koning en
ren tegen een koning
paard. Het bewijs van c
is door Zeijlstr
in twee boekj
de 1000 varic
Arabische oplossing slechts
een tiental zetten telt. Maar
dan wel de beste en steekhou
dende variant. Welnu, de stu
die die de gedeelde eerste en
tweede prijs won in Trud, loopt
ook uit op de strijd tussen to-
rèn en paard.
H. Umnov.
1e en 2e prijs ex aequo Trud
1978.
(Zie diagram nr. 2.)
Wit: Kb6, Tf5, Pf3.
Zwart: Ke8, Le2, Pe4.
Wit begint en wint.
Dit is één van die fijne miniatu
ren, één van de beste die ik in
jaren zag! Ik geef u de auteur
soplossing erbij, de varianten
die naast de juiste oplossin -
dat wit niet opi
vanwege de onj
dekte stand van Pf3. Verr
send is de tweede zet van i
2. Pf3g 1Op de eerj
zet van zwr*'
Te4:, Lf3: door schaak op dè
lijn de loper winnen. En na]
goede zet kan nu de zwarte I
per niet naar de d-lijn!
2..., Pe4c3!;
Kd7d6! doet o
mise denken, want: 4
e8, Kd6d7! I<
remise is, tenzij wi
paard te winnen: 7. Kb6
Kc8d7; 8. Kc5c4, KdT
c6!; 9. Kc4d3. Pe2—c1f:
Kd3c3, Pc1—e2t: 11. KcC
c4. Zwart is nu in de kritiso
fase aan zet gebracht! 11.
Kc6d6; 12. Kc4—d3. Pe2
dt; 13. Kd3d4!, Pc1—e2
14. Kd4e4!, Pe2—cl; 1
Tf3c3, Pc1—e2; 16. Tc3
d3t, Kd6e6; 17. Td3—e3!,'
de batterij is gevormd! 17.
Pe2c1; 18. Ke4—d4f. Ke6j
d6; 19. Kd4c4, en zwa
heeft geen verweer meer teg]
de aanval op het paard, bj
19Pc1—a2; 20. Te3—ei
Pa2cl21. Te2—c2,
wint.
Wormziekte: een steeds groeiende
bedreiging
De Wereldgezondheidsorgani
satie (WHO) heeft onlangs een
ambitieus plan bekend ge
maakt, namelijk: „Schoon wa
ter In 1990". Schoon water is
niet alleen van zeer groot be
lang voor de hygiëne In het al
gemeen, maar ook voor het
voorkómen van allerlei ziekten,
zoals bijvoorbeeld malaria, die
de laatste jaren weer bedenke
lijk In opmars Is, en vooral de
beruchte tropenziekte schisto
somiasis, een wormziekte die
alleen al per jaar een 25 mil
joen mensenlevens eist, aldus
Bio-Bulletin.
Schistosomiasis is èen ziekte
die veroorzaakt wordt 'door
een parasiet, die in de verschil
lende ontwikkelingsfasen tel
kens een andere „gastheer"
nodig heeft. De zulgworm
schistosoma leeft in de bloed
vaten van darm en urineblaas
van de „gastheer" mens en
voedt zich met diens bloed. Als
het wijfje eieren heeft gelegd,
dan banen deze eieren uit het
bloedvat zich een weg maar
darm of urineblaas. Zij verlaten
het lichaam met de ontlasting
of met de urine. Komen die ei
tjes nu in water, dan ontwikkelt
zich uit het eitje een larve. Ver
uit de meestë larven gaan in
het water dood, maar enkele
hebben geluk: zij vinden bin
nen 24 uur een nieuwe „gast
heer" en dat is een slak. In de
slak ontwikkelt de larve zich
verder, om als nog onvolwas
sen worm de slak weer te ver
laten. Deze onvolwassen
wormpjes (cercariën) zwem
men vlak onder het waterop
pervlakte rond tot zij de huid
ontmoeten van een nieuwe
gastheer en dat is dan weer de
mens. Door de huid, lymfeva-
ten en bloedbaan vestigen de
wormpjes zich eerst in de
bloedvaten en In de lever, waar
zij uitgroeien tot een volwassen
worm. De reis eindigt tenslotte
In darm- of blaaswand van
waar alles weer van voren af
aan begint.
Het Is wellicht wat moeilijk om
zich voor te stellen, dat een
wormeitje deze lange en Inge
wikkelde weg tot een goed ein-
Levenskringloop van een zuigworm in Azië.
de kan brengen. Maar in veel
landen wordt bijvoorbeeld
menselijke ontlasting als mest
In de land- en tuinbouw ge
bruikt en kan zo terecht ko
men in water, waarin ook de
slak hulst. Veel boeren staan
blootsvoets In rijstvelden. Irri
gatiekanalen en sloten en zo
krijgen de zulgwormen genoeg
kans.
Veel parasieten kennen een
dergelijk kringloop. Soms Is
een slak tussengastheer, soms
een insect, zoals vlieg (slaap
ziekte) of mug (malaria). Er zijn
ook wel eens twee tussengast-
heren nodig, zoals het geval is
met de Chinese leverbot
(mens-slak-vis-mens).
Naar schatting zijn er meer
dan 200 miljoen lijders aan de
zulgwormzlekte, officieel schis
tosomiasis of bilharzia gehe
ten. Een deel van de eitjes
blijft in het lichaamsweefsel
van de mens steken of wordt
door het bloed naar andere or
ganen vervoerd. Deze eitjes
veroorzaken reacties, zoals le
ververgroting, darmaantastin
gen, ziekten aan nieren en uri
newegen, ernstige bloedar-
opmarcheert. Hoofdoorzaak
daarvan is de toeneming van
kunstmatige bevloeiïngen en
Irrigatiewerken. Dat zijn heel
plezierige verblijfplaatsen voor
de tussengastheren, zoals de
slakken. Gevolg is, dat het
aantal slakken toeneemt en
het aantal bilharziaslachtoffers
eveneens. Het bekendste voor
beeld is de Assoeandam en
het Nassermeer in Egypte. Die
leverden dan wel meer land
bouwarealen en oogsten op,
maar ook een groot aantal
ziektegevallen. Naar schatting
Is tussen de helft en driekwart
van de Egyptische bevolking
door schistosomiasis aange
tast. Een andere oorzaak is de
bevolkingstoename en de
volksverhuizing; steeds meer
mensen komen met de be
smetting In aanraking. De ziek
te Is steeds verder doorge
drongen naar zuidelijk Afrika
en Inmiddels „geïntroduceerd"
In Zuld-Amerika, met name in
Suriname. Bilharzia of schisto
somiasis Is op dit moment een
van de belangrijkste „import-
ziekten" van de Surinaamse
migranten in ons land.
veel bijwerkingen en zijn dij
als massaal middel te gévaal
lijk. Aan een eigen geneesmitj
delenindustrie zijn de ontwil
kelingslanden nog lang nil
toe. Hulp van de rijke landa
voor de helft van de bevolkin
in de Derde Wereld, die gee)
veilig drinkwater heeft, en drie
kwart, die geen goed sanital
bezit, is voorlopig onmisbaat
Geneesmiddelen en goede sa
nitaire voorzieningen zijn twej
oplossingen voor het schisto
somlasisprobleem; de Chine
zen hebben nog een derde op^
lossing bedacht. Men heeft dl
boeren verplicht de menselijk)
mest eerst enkele weken in opi
slagplaatsen te bewaren. A#
<je mest daarna op het lanj
wordt gebruikt, dan zijn all)
wormeitjes dood gegaan et
het gevaar is geweken. Eeij
vierde mogelijkheid is de slak
ken met bestrijdingsmiddelej
aan te pakken, maar dat is r
lleuonvriendelijk.
moede en diarrhee. Uitputting Er butaan wel degelijk goede
en ondervoeding lelden ertoe, geneesmiddelen voor de ver
dat andere infectieziekten, schillende wormziekten, maar
vooral bij kinderen, fataal wor- ^eze zijn te duur voor de ont-
den.
De ellende met schistosomiasis
Is, dat deze ziekte wereldwijd
wikkelingslanden. En de goed
kopere middelen, zoals anti-
moonprepar'aten, hebben te-
