Jan
Zwartkruis:
Ik heb nooit
pretentie
gehad redder de
vaderlands
te zijn
SPORT
.OR"
Twee dagen voordat mr.
Eric Vilé het Nederland
se volk meedeelde dat de
KNVB zich niet als
speerpunt liet gebruiken
zaten wij met Jan Zwart
kruis in één van de luxu
euze opstallen van het
Zeister bondspaleis.
Zwartkruis weigerde een
standpunt te ventileren
over de deelname van
Oranje aan het omstre
den mini-WK-toernooi in
Uruguay. „Ik ben bonds
coach en ik conformeer
me aan het standpunt
van de KNVB. Ik ga niet
naar Uruguay als politi
cus, ik ga als bondscoach
van de KNVB. Dat is
mijn opdracht. Wanneer
ik bij alles wat ik doe bij
mezelf te werk ga, was
ik heel gauw klaar. Ik
heb gekozen voor een
teamsport en ben verant
woordelijk voor een stuk
begeleiding. Ik zou het
meer dan laf vinden om
me op persoonlijke titel
daaraan te onttrekken!".
ZEIST - Jan Zwartkruis is ver
anderd sinds de nazomer van
1978. De legerofficier had toen
juist het commando over het Ne
derlands elftal op zich genomen.
Dat het voor hem geen gemakke
lijke twee jaren waren is hem
aan te zien. Bovendien is hij arg
wanender geworden. De opval
lende spontaniteit waarmee hij
na het verrassende succes bij het
wereldkampioenschap in Argen
tinië zijn toekomstvisie gaf, is
getaand. Hij meent zelf niet ver
anderd te zijn. „Veranderd? Nou,
nee, ik dacht het niet. Het gekke
is, in mijn omgeving wordt wel
meer gezegd, dat ik veranderd
ben, maar ik geloof het toch niet.
Ik ben nog steeds bezig de groep
te ontvangen, de groep te bege
leiden. Ik denk, zolang je jezelf
kunt blijven, dat je dan het
sterkst bent. Ik weet dat ik zwa
re jaren heb gehad en ik weet
eveneens dat ik met al het falen
en de fouten die ik gemaakt heb,
naar eer en geweten bezig ben
geweest. Iedere coach staat ter
discussie. Happel en ik hebben
in Argentinië een goed stuk
werk neergezet. Happel was de
geaccepteerde topcoach, Zwart
kruis het supplement dat hem
goed aanvulde. En wat blijkt nu,
dat zowel Happel ter discussie
staat als Zwartkruis. Dat zijn
momentopnamen waar je door
heen moet kijken en wat nie
mand ter wereld kan bijdraaien.
Michels, die thans zo verschrik
kelijk veel succes heeft bij Köln,
heeft ook in zijn carrière perio
des gehad, dat hij ter discussie
stond. Daar blikt of daar bloost
de man niet van".
Voordat u bondscoach werd leefde u
in een betrekkelijke anonimiteit. Als
legerofficier was u een gerespecteerd
man en met de begeleiding van het
Nederlandse militair elftal vonden
uw sportieve interesses een ruime uit
laatklep. Desondanks stapte u uit
deze geborgenheid. V koos voor de ris
kante funktie van technisch leider
van de Oranje-selectie. Hoe dienen we
dit te vertalen? Geldingsdrang?
„Als voetbaltrainer moet je passie voor
de sport inderdaad erg groot zijn. Bij dat
kiezen voor iets wil ik echter wel een re
strictie plaatsen. De hele kwestie was,
dat ik uitsluitend om de KNVB te hel
pen ben ingesprongen. De bondscoach
was plotseling weg, waardoor de bond in
een, uiterst moeilijke situatie verzeild
raakte. Een andere trainer was niet on
middellijk voorhanden. De clubs waren
niet bereid hun clubcoaches af te staan.
Toen is men op de „onzalige,, idee geko
men om de coach van de militaire ploeg
naar voren te halen. Onder druk van de
omstandigheden heb ik gezegd: de eerste
drie wedstrijden, om jullie te helpen.
Dan zijn we een half jaar verder. Voor
mij was op dat moment de kous af. Ook
al omdat ik, gezien de fijne baan bij de
militairen, sterke twijfel had om me vast
te binden. Om die baan op te geven,
heeft me erg veel moeite gekost. Die in
terimperiode kreeg een vervolg, omdat
de bond er niet in kon slagen een nieu
we coach aan te trekken. Van het een
kwam het ander. Een soort sneeuwbalef
fect. Begint klein en wordt alsmaar gro
ter. Net zolang tot je er niet meer onder
uit kunt en je er misschien door vermor
zeld wordt. Zo gaat dat".
Hoeveel is er nog over van het aan
vankelijke enthousiasme?
„We hebben voor het komend wereld
Jan Zwartkruis ruim twee jaar geleden bij zijn aantreden als bondscoach.
kampioenschap twee kwalificatiewed
strijden gespeeld. Als we daaruit twee
punten hadden gepeuterd was het uit
zicht natuurlijk veel rianter. Je was nog
ongeslagen geweest. Je had een hand
greep gehad waaraan je je vast kon hou
den. Nu zit je met het nare feit, dat je
twee wedstrijden hebt gespeeld, uit wel
iswaar, met toch met nul punten. Dan
kost het waarschijnlijk toch wat moeite
om de motivatie vast te houden. Mis
schien is het een typische karaktertrek
van mij, doch ik versta de kunst om af te
zien. Ik geef niet zo snel op. Dat is het
enige motief dat mij op de been houdt.
Ik geloof er nog werkelijk in. Ik weet
van mezelf, dat ik een goede zaak dien.
Er is in het verleden zoveel gesugge
reerd over dit soort zaken. We hebben
evenwel met z'n allen het verval van het
Nederlandse voetbal zien aankomen. Ik
vind niet dat het een zaak is van de
bondscoach alleen. Ik ben daarom ook
voortdurend bezig om in de breedte, op
basis van gespreide verantwoordelijk
heid, de zaak te structureren. Om uit het
dal weer omhoog te komen. Want dat
doen we onherroepelijk!".
Kritiek
„Ik blijf erbij dat ik altijd veel kritiek
heb gehad van de Nederlandse pers. Van
de mensen om mij heen. Misschien zijn
de geluiden die ik heb uitgezonden, niet
altijd even duidelijk geweest. Ik hou er
niet van om me altijd te verschuilen ach
ter excuses. Nog steeds ben ik van me
ning, dat wij bij de Europese kampioen
schappen een sterk elftal hadden, maar
de grootheid - daarmee bedoel ik het col
lectief - ging ten gronde aan de verkeerd
gerichte interesse van enkele vedetten.
Ik heb sterk de indruk, dat de laatsten
der Mohikanen meer bezig waren zich
zelf te verkopen dan het collectief te die
nen. Dat heeft uiteraard een hoop fric
ties gegeven. Nou, dan komt Zwartkruis.
Die legt zich daar niet bij neer. Gaat
daarin graven. Probeert te schockeren.
Gaat seinen uitzenden. Maar die seinen
zijn niet overgenomen. Dan krijg je het
punt, dat wat je dan neerzet, te veel
wordt toegespitst op het eigengereide
van Zwartkruis. Dat vind ik persoonlijk
een jammerlijke zaak. Het is niet waar
dat ik zo nodig moest. Ik heb geprobeerd
om onder de omstandigheden het sterkst
mogelijke elftal neer te zetten. En dan
krijg je de kritiek, want een verliezende
coach is een falende coach. Ik denk dat
je dan sterk moet zijn. Als je je gaat vin
den in allerlei excuses wordt je een hui
lebalk. Je moet gewoon vastberaden
doorgaan. De gemakkelijke weg is te
zeggen: mijne heren, ik hang mijn pet
aan de kapstok".
Hebt u wel eens die neiging?
„Ik moet zeggen dat ik mij bijzonder
sterk voel door de houding van het be
stuur van de KNVB. Het heeft me her
haaldelijk laten weten: meneer Zwart
kruis, het is geen ad hoc-beleid. U heeft
een contract tot 1982 en u gaat door. We
zijn ons bewust onder welke omstandig
heden er gewerkt moet worden. Ik vind
dat een zeer reëel standpunt. Zie maar
eens naar de terugval van onze topclubs.
Ik maak me daar niet extra bezorgd
over. Die terugval is een golfslag. Er is
een verzadigendsmoment geweest, doch
we zijn reeds weer duidelijk op de weg
terug. Maar dat gaat met veel pijn en
moeite. Het moet afgedwongen worden".
„Neem de Franse ploeg, die is toch com
pleet weggeweest, maar in Argentinië
wonnen ze de schoonheidsprijs. Het was
een formidabele ploeg, alleen waren be
paalde spelers nog niet rijp om het elftal
te dragen. We hebben ze wel in onze
poule! Dat wordt dan bij de loting afge
daan met: nou, dat moet kunnen. Ik heb
vanaf het begin een houding neergezet,
dat de Fransen een zeer sterke ploeg
hebben. En de Belgen. Als u de inter
views van twee, drie jaar geleden terug
leest, kunt u zien, dat ik toén al vond dat
de Belgen zo ontzettend veel techniek in
huis hebben. Als ik met Johan Cruyff,
Willem van Hanegem, Johan Neeskens,
Wim Suurbier en Wim Rijsbergen ter
Jan Zwartkruis nu gedreven als vroeger, maar wat minder spontaan.
nauwernood met 1-0 van de Belgen kan
winnen, zegt mij dat genoeg. De aanleg
was er ruimschoots. Gewoon nog een
kwestie van rijpen. Het blijkt, dat ik die
situatie beslist niet verkeerd heb inge
schat. Wat zegt Jupp Derwall tegen mij?
Meneer Zwartkruis, na Argentinië ben
ik riicksichtlos aan het werk gegaan. Ik
heb 41 mensen geprobeerd. Mij wordt
veertien dagen geleden verweten dat ik
31 spelers heb geprobeerd! En wat zegt
Jezek toen hij met Tsjecho-Slowakije
Europees kampioen werd? Dat hij met
meer dan 50 spelers had geëxperimen
teerd! Menotti heeft vorig jaar 200 men
sen geselecteerd. In een interview ver
telt ie: mijn laatste selectie is een per
soonlijk onderhoud. En bij die selectie
zijn er ontzettend veel afgevallen. Al is
het nog zo'n goede voetballer, doch hij
mist de persoonlijkheid, ga ik niet eens
met hem door. Dat zegt Menotti!".
Het sterrenbeeldsysteem van Atte
Bouma
„Dat dacht ik niet. Ik denk dat iedere
coach in zijn denken een zeker team
voor ogen heeft. Bij ons is het vaak zo
dat in potentie de speler, die in aanleg
veel heeft, zo nodig international moet
worden. Maar als hij de persoonlijkheid
mist om in dat spanningsveld iets neer te
zetten, dan wordt de weg veel te lang.
Als je dit van toepassing laat zijn op ver
schillende mensen, die in de afgelopen
jaren veel beloofd hebben maar toch uit
eindelijk die instap niet hebben kunnen
maken, dan ligt het alleen daaraan. Aan
die persoonlijkheidsgroei doe je niet zo
veel. Aan de techniek en de taktiek en
de conditie en de mentaliteit kun je veel
bijsturen en bereiken. Persoonlijkheid
echter niet. Ik ben van mening, dat de
hele maatschappijstructuur daar gewel
dig mee te maken heeft! Wat is persoon
lijkheid. Daar kun je langdurig over filo
soferen. Persoonlijkheid heeft toch te
maken met aanleg, opvoeding, milieu.
Als je dat toespitst op de voetbalpersoon
lijkheid, dan denk ik dat er nog een di
mensie bijkomt. En als je dat dan toe
spitst op de artiest, dan ben je zo langza
merhand in het raakvlak der dingen, dat
je zegt: dat vereist toch een apart, soort
begeleiding. Dat vereist toch een aparte
jongen. Het hele sportgebeuren is zo in
dringend. dat het niet aangaat om er met
zevenmijlslaarzen doorheen te banje
ren".
V zegt: Frankrijk is een formidabele
ploeg. Daarnaast voorspelde u twee,
drie jaar geleden de opkomst van de
Belgen. Betekent dat, dat het Neder
lands elftal pas op de derde plaats
staat in zijn kwalificatiepoule?
„Ik denk dat wij in het spanningsveld
van de persoonlijkheid en de klasse mis
schien tekort komen, maar dat wij in
routine en ervaring, die wij hebben op
internationaal niveau, toch nog veel
kunnen terughalen. Wat er in Brussel
gebeurd is, had gewoon niet mogen ge
beuren. Laten we het daar heel duidelijk
over eens zijn. Spelers die daar ont
spoord zijn, zal ik er over onderhouden.
Het is een slechte zaak geweest. Om op
deze manier zo'n benadering neer te zet
ten, daar voel ik helemaal niks voor. Ik
kan zo praten omdat ik op geen enkele
manier de spelers heb begeleid in de zin
van: niet goedschiks, dan maar kwaad
schiks. Er zijn spelers die op eigen titel
buiten de teamdiscipline zijn getreden,
dat is een kwalijke zaak".
In hoeverre is het uw verantwoorde
lijkheid?
„Honderd procent. Maar ik ben niet te
kort geschoten. Ik had geen middelen
meer tijdens de wedstrijd, anders had ik
onherroepelijk ingegrepen. Ik ben abso
luut uitgegaan van een offehsief en risi
covol Nederlands elftal in Brussel. Op
voorhand heb ik geen genoegpn geno
men met een gelijkspel of met een ne
derlaag. Ik heb daar de wedstrijd en de
autoriteit van Oranje naar toe willen"
trekken. En wat is gebleken? Dat ik het
grootste gelijk van de wereld heb gehad.
Als de spelers door waren gegaan zoals
ze in het eerste kwartier speelden, dan
hadden wij het kunnen pakken. Maar
toen ze zich gingen verliezen in andere
dingen, viel het team uit elkaar. En op
dat niveau wreekt zich dat dubbel. Ik
ben ervan overtuigd, dat de bondscoach
van de Belgen eenzelfde benadering
heeft neergezet als ik. Ook bij hem be
hoeven niet ten koste van alles prestaties
bereikt te worden. Dat siert de man. Ik
heb goede contacten met hem. Evenals
met de heer Derwall en de heer Green
wood en ik vind, dat wij als de verant
woordelijken op dat niveau, ons dat ge
woon niet kunnen permitteren. Als het
toch gebeurt, moet je heel diep graven
en trachten er aan de stam iets aan te
doen".
De contacten met uw buitenlandse
collega's, waaruit bestaan die?
„Vooral met de heer Thijs heb ik regel
matige contacten. We hebben dan lange
en indringende gesprekken. Over de
Hollandse voetbalschool. Hij heeft het
over de opkomst van het Belgische voet
bal. We spreken met elkaar over een
stuk begeleiding, de kritische begelei
ding, ook van de pers. En vanuit het
clubgebeuren. Het zijn de dingen die ons
bezighouden. De signalen die je gaat uit
zenden. Ik ben bijvoorbeeld momenteel
druk doende een stuk verantwoordelijk-
IÉ
i Wie
heid bij de clubcoaches bespreekhf
maken. Ik moet zeggen, dat deze rri
erg bezig zijn met hun vak. Neem i
week zondag. Als je dan ziet hoevea W*
lega's na een zeer drukke wedstruX
en onder uiterst moelijke omstanf
den, acte de presence geven tot di
de nacht, zeg ik, dat we goed op dk
zitten. We communiceren dan ovlj|J
gemeenschappelijk goed: de jeugcf
kunnen we die begeleiden. Hoe kN
we die opsporen, hoe kunnen we <tgen
het ware op de lijn zetten. Als delijk
mensen zich niet meer verantwooipg wi
voelen voor het Nederlands vdhere
kunnen we het vergeten. Ik vind cBelij!
de dragers zijn van het voetbalbe»oofc
Nederland. En als het mis gaat, nde s!
we de problemen uitdiepen om wpel.
het rechte spoor te komen. Dit int
ve contacten met de clubcoaches ag er
nieuw, maar op het ogenblik krijtatie
extra accenten. Daarom ook dat ikijk u:
lijn wil zitten van de clubtrainers elijk
assistenten. Om het talent op te z£: 14
Heb ik de sterkste jongens in de tf leinj
teams, en de Jong Oranje-teamslVilfr
kunnen we spelers, die daar opp.
worden, verder ontwikkelen". ere 1
„Het is geen kwestie dat ie zo de tv
steun moet zoeken of dat je net zei Alpl
meer weet - want zo wordt het vaafuit I
taald - maar uitsluitend om alles lemii
water te halen, wat er te halen vajscho
Blfs e
Wat zijn uw zwakke punten? Ie se!
[7, i:
„Misschien ben ik niet dwingend gdy tu
In de zin van, dat ik iedereen in voc
waarde laat. Dat ik honderd procentnop
antwoordelijk te werk ga, zowel iLUS
training als in de begeleiding. De faarr
len die ik uitzend, zijn zo duidelijk 5, 15
voor iedereen vertaalbaar zijn, ISV
daarnaast ook tegen je gebruikt kud de'
worden. Als je de bereidheid niet hi
de discussie aan te gaan, om een hojg
neer te zetten tegenover een coach 1
genover een medespeler - en de^id
van de vakkennis, het professionebort
leven, de autoriteit en de persoonlij>ntb]
- dan ga je het zoeken in de achteLj
Dat is jammer - en ik durf het hari^en
zeggen, omdat ik voetballer ben vai der
nenuit - datgene wat ons in de voetgeld
rij zo kwetsbaar maakt en wat zo ojn. pj
tend veel mensen van die voetbj en
heeft afgekeerd. De mensen zijn hket s
zo langzamerhand. Altijd dat gekrfc af
Of je nou in de top speelt of in eqe tv
derafdelingsclubje, steeds is er hetlan j
van het onbehagen. Een speler i^at c
onderafdelingsclub die niet opgF 15.
wordt in het eerste, gaat bakkeleie^ 2 -
bestuur gaat zich ermee bemoeien^
ners worden weggestuurd, dat
loopt door de hele voetballerij heej)0
onrust, dat is heel erg jammer".
Hebt u er spijt van dat u ooit af*
karwei bent begonnen? -ei
le
rlo
„Ik heb er ontzettend veel plezief
beleefd, dat kan niemand mij meer! ?s.°
men. Met alle moeilijkheden dieN»in
pad hebben gekruist. Op een gef we
moment heb ik heel duidelijk ge|ers
dat er een lijn doorbroken moest?351
den. Dat een tijdperk voorbij was.p ze
geen mens ter wereld, die het juistrom
ment kan inschatten dat het werl
definitief is. Dan zie je dat je als v«r
woordelijke man in een verschrikk|seei
conflictsituatie komt. De seinen C^rse
uitstuurt, worden niet verstaan. DP er
wil die kant op, de andere dezej-
ontkom je niet aan fricties. Wannet
Spanje niet halen, zal dat me ontz^r 1
verdrieten. Ik weet evenwel zekeLn#
ik er vantevoren alles aan gedaaf*.
om het niet zover te laten komen. IJ11*»1
nooit de pretentie gehad, dat ik d^P
der des vaderlands ben. Ik wil me[ej>e
maal inzetten voor het Nederlands^
bal, op de post waarvoor ik verantt™00
ding draag. Het mag nochtans nier"1'
ten de proporties getrokken w<rPSc
Zoals ik net zei: halen we Spanje
ben ik beslist niet de redder des \toor
lands, halen we Spanje niet, wil ik ru
min de grote onbenul wezen". [zone
JAN J. RIT3. is
1 Pc
